Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016

Το γκρίζο «έπος» των βραχονησίδων

Τάσος Κωστόπουλος


«Εχουμε τακτικό πλεονέκτημα. Δώστε μου την άδεια να χτυπήσουμε πρώτοι»

Χρήστος Λυμπέρης (αρχηγός ΓΕΕΘΑ), προς τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, 31/1/1996

Χωρίς αμφιβολία, υπήρξε το γεγονός που καθόρισε την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων στη μεταψυχροπολεμική εποχή, αλλά και τον σχετικό δημόσιο διάλογο.

Η έκβασή του ανέδειξε τα πραγματικά όρια της «εθνικής έξαρσης» των προηγούμενων χρόνων και παρήγαγε με τη σειρά της νέες μυθολογίες, καθοριστικές για τη θεμελίωση των διαχωριστικών γραμμών των επόμενων χρόνων.

Η ελληνοτουρκική κρίση του 1996 για τα Ιμια δεν ήταν φυσικά η πρώτη του είδους.

Είχαν προηγηθεί η έξοδος του «Χόρα» για υποθαλάσσιες έρευνες στο Αιγαίο (1976) και η παραλίγο πολεμική εμπλοκή του Μαρτίου 1987, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου απείλησε με ενεργοποίηση της άτυπης ελληνοβουλγαρικής συμμαχίας (και αποσταθεροποίηση του ΝΑΤΟ) προκειμένου να αποτρέψει νέες έρευνες του ίδιου σκάφους, που στο μεσοδιάστημα είχε μετονομαστεί σε «Σισμίκ».

Σε αντίθεση με αυτά τα προηγούμενα, όπου η διαχείριση της αναμέτρησης παρέμεινε μέχρι τέλους αποκλειστική υπόθεση των εκατέρωθεν ισχυρών κυβερνήσεων, τούτη τη φορά καταλυτικό ρόλο έπαιξαν δύο καινούργια στοιχεία:

(α) οι ταυτόχρονες κυβερνητικές κρίσεις στις δύο χώρες και

(β) ο αναβαθμισμένος ρόλος της ιδιωτικής τηλεόρασης ως συλλογικού οργανωτή της «κοινής γνώμης», ικανού να υπαγορεύσει πολιτικές επιλογές στις αντίστοιχες κυβερνήσεις.

Στην Ελλάδα ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε παραιτηθεί από την πρωθυπουργία στις 15 Ιανουαρίου, δύο μήνες μετά την εισαγωγή του στο Ωνάσειο.

Διάδοχός του εξελέγη στις 18/1 από την Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ ο Κώστας Σημίτης, με μικρή πλειοψηφία έναντι του υπουργού Εσωτερικών Ακη Τσοχατζόπουλου και του υπουργού Αμυνας Γεράσιμου Αρσένη· στις 22/1 σχημάτισε κυβέρνηση και επρόκειτο να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης, όταν η χώρα βρέθηκε στα πρόθυρα του πολέμου.

Το οριστικό ξεκαθάρισμα των ενδοκυβερνητικών ισορροπιών προβλεπόταν ωστόσο να γίνει στο κομματικό συνέδριο του ερχόμενου Ιουνίου, εκκρεμότητα που άφηνε περιθώρια σχετικής αυτονόμησης σε μια στρατιωτική ηγεσία αποφασισμένη να επιβάλει στους πολιτικούς τις δικές της επιλογές για τα «εθνικά θέματα».

Στην Τουρκία, πάλι, οι εκλογές της 24ης Δεκεμβρίου 1995 είχαν αναδείξει μια ασταθή ισορροπία δίχως κάποια κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Μολονότι το κόμμα του ήρθε πρώτο με 21,4% των ψήφων, ο ισλαμιστής Νετζμετίν Ερμπακάν αποτελούσε κόκκινο πανί για τους στρατιωτικούς και στάθηκε αδύνατο να σχηματίσει κυβέρνηση.

Στις 19 Ιανουαρίου παρέδωσε έτσι την εντολή στην Τανσού Τσιλέρ, πρόεδρο του Κόμματος του Ορθού Δρόμου (19,2%) και προστατευόμενη του προέδρου Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ.

Πρώτη (και μοναδική μέχρι σήμερα) γυναίκα πρωθυπουργός της γειτονικής μας χώρας, η Τσιλέρ είχε να αντιμετωπίσει όχι μόνο τα κυρίαρχα για την «εγγενή αδυναμία» του φύλου της στερεότυπα, αλλά και τον εκλογικά ισοδύναμό της αρχηγό του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας, Μεσούτ Γιλμάζ.

Η ελληνοτουρκική κρίση της πρόσφερε, ως εκ τούτου, την ανέλπιστη ευκαιρία για το χτίσιμο ενός «δυναμικού» προφίλ.

Οσο για τον θεσμικό ρόλο του στρατού, η ηγεμονία του πάνω στους πολιτικούς ήταν εδώ συνταγματικά κατοχυρωμένη από τη χούντα του στρατηγού Εβρέν (1982), με θεματοφύλακα το πανίσχυρο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας.

Η νεοσύστατη ιδιωτική τηλεόραση προσέδιδε νέα διάσταση στον πολιτικό ανταγωνισμό, τόσο στην Ελλάδα (από το 1990) όσο και στην Τουρκία (από το 1993).

Στη διάρκεια της κρίσης τα κανάλια επιδόθηκαν σε αχαλίνωτη εθνικιστική πλειοδοσία, ενίοτε και σε «συμβολικές» ενέργειες με στόχο την ανάδειξή τους σε αυθεντικό εκφραστή του πατριωτικού φρονήματος· καλλιέργησαν δε συνειδητά ένα πολεμικό κλίμα ως μέσο αύξησης της τηλεθέασης.

Ιδιαίτερα κρίσιμη για την κλιμάκωση της έντασης αποδείχθηκε η αναπαραγωγή των φιλοπόλεμων διακηρύξεων κάθε πλευράς από τα κανάλια της άλλης: θεατρινισμοί προορισμένοι για εσωτερική κατανάλωση αποκτούσαν έτσι τη διάσταση διακρατικής πρόκλησης, που καμιά ηγεσία δεν ήταν σε θέση να προσπεράσει χωρίς να εκτεθεί ως απαράδεκτα υποχωρητική.

Η παρέμβαση των καναλιών δεν οργανώθηκε, φυσικά, στο κενό. Αξιοποιήθηκε, αντίθετα, από το εκατέρωθεν βαθύ κράτος, που επιδίωκε τη διασφάλιση της δικής του ηγεμονίας εν ονόματι του «εθνικού συμφέροντος».

Η επιλεκτική τροφοδότηση με διαρροές και η παντοειδής «διευκόλυνση» των φιλοπόλεμων ρεπορτάζ υπήρξαν τα μέσα αυτής της χειραγώγησης.

Κούρδοι και βραχονησίδες


Εκτός από τους παραπάνω παράγοντες, το ξέσπασμα της κρίσης του 1996 επηρεάστηκε καθοριστικά από τις εξελίξεις του προηγούμενου διαστήματος σε δύο κρίσιμα μέτωπα:

Τον συνεχιζόμενο πόλεμο στο τουρκικό Κουρδιστάν ανάμεσα στον στρατό και το αντάρτικο του ΡΚΚ, αντάρτικο που ξεκίνησε το 1984 αλλά πήρε διαστάσεις μετωπικής σύρραξης την άνοιξη του 1992.

Από το 1992 χρονολογούνταν επίσης οι τουρκικές κατηγορίες για συγκαλυμμένη ελληνική υποστήριξη προς τους «αποσχιστές» – αιτιάσεις όχι παντελώς αδικαιολόγητες, όπως έδειξε το 1999 η υπόθεση Οτζαλάν.

Τον Ιούνιο του 1995 ο αντιπρόεδρος της Βουλής, Παναγιώτης Σγουρίδης, είχε άλλωστε επισκεφθεί με κάθε επισημότητα τον Κούρδο ηγέτη στη Δαμασκό, φωτογραφιζόμενος μαζί του ενώ «μελετούσαν» τους μελλοντικούς πετρελαϊκούς αγωγούς της Τουρκίας.

Την έναρξη ισχύος της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (16/11/1994) και τις επιπτώσεις της στη μακροχρόνια ελληνοτουρκική διένεξη για τα χωρικά ύδατα, τον εθνικό εναέριο χώρο και την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου.

Η εν λόγω σύμβαση (που δεν έχει υπογραφεί από την Τουρκία, τις ΗΠΑ και μερικές ακόμη χώρες, όπως το Ισραήλ ή η Βενεζουέλα) επιτρέπει τη μονομερή επέκταση των χωρικών υδάτων σε 12 μίλια, ενέργεια που η Αγκυρα θεωρεί εχθρική με το σκεπτικό ότι περιορίζει υπερβολικά την πρόσβασή της στην κοινή «περίκλειστη θάλασσα».

Στις 8 Ιουνίου 1995 το τουρκικό κοινοβούλιο προειδοποίησε μάλιστα την Ελλάδα ότι παρόμοια απόφαση θα συνιστούσε αιτία πολέμου (casus belli)· η ελληνική Βουλή επικύρωσε έτσι μεν τη σύμβαση (Ν. 3221 της 23/6/1995), παρέπεμψε όμως την επέκταση των χωρικών υδάτων σε μελλοντικό διάταγμα.

Αντιμέτωπη με την απροσχημάτιστη αυτή απειλή, η κυβέρνηση Παπανδρέου δοκίμασε να αξιοποιήσει πλαγίως μια άλλη ευνοϊκή διάταξη της σύμβασης.

Στις 9/7/1995 ένα διακριτικό αρθράκι του «Βήματος» γνωστοποίησε την πρόθεση του υπουργού Αιγαίου, Αντώνη Κοτσακά, και του υφυπουργού Αμυνας, Εμμανουήλ Μπετενιώτη, «να δημιουργηθούν στοιχειώδεις συνθήκες επιβίωσης» στα ακατοίκητα βράχια του Αιγαίου: «Σε κάθε βραχονησίδα εγκαθίστανται από μία ελληνική σημαία, μία δεξαμενή με πόσιμο νερό και μία άλλη με καύσιμα», θα χτιστεί «από ένα εκκλησάκι και ένα πέτρινο κτίριο» που «μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως κατάλυμα είτε ως καταφύγιο», θα παρέχονται δε υλικές διευκολύνσεις «σε όποιον επιθυμήσει να περάσει λίγες εβδομάδες οικολογικού τουρισμού» εκεί.

Παρόλο που γρήγορα διευκρινίστηκε ότι «το πρόγραμμα αυτό, που θα αρχίσει να εφαρμόζεται σε ένα έτος, δεν περιλαμβάνει σε καμία περίπτωση μαζική εγκατάσταση πολιτών» («Το Βήμα», 30/7/1995), το αρχικό δημοσίευμα διακήρυσσε εθνοπρεπώς πως «ο θρύλος της Κυράς της Ρω αναβιώνει στην καρδιά του Αιγαίου».

Η ίδια αντίφαση διαπερνά όλα τα σχετικά ρεπορτάζ της εποχής, που σχοινοβατούσαν ανάμεσα στον ενθουσιασμό για τα εποικιστικά σχέδια και την προσπάθεια να διασκεδαστούν οι τουρκικές αντιδράσεις.

«Την μοναξιά και την γαλήνη με θέα το Αιγαίο Πέλαγος επιθυμούν περισσότεροι από 1.700 Ελληνες και ξένοι που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να πάρουν μέρος στο πρόγραμμα για την κατοίκηση δέκα μικρών νησιών», εξηγεί λ.χ. το «Εθνος» (4/11/1995), πληροφορώντας μας ότι «μέχρι την ερχόμενη άνοιξη θα έχει ολοκληρωθεί η υποδομή σε δύο με τρία νησιά», οπότε και «θα ανακοινωθούν οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα άτομα που θα επιλεγούν».

Μαζί με την είδηση ότι «τα χαρτιά για την ίδρυση της “Ενωσης Ακριτών Βραχονησίδων Αιγαίου” βρίσκονται ήδη στο Πρωτοδικείο» κι ότι «τα 21 πρώτα μέλη ετοιμάζονται για την πρώτη τους επίσκεψη, με πλοίο του Πολεμικού ναυτικού, στα νησάκια όπου θα στηθούν οι νέες τους κατοικίες», η «Καθημερινή» θα συνδυάσει πάλι (6/11/1995) τους λυρικούς τόνους με την πατριωτική ανάταση:
«Κουρασμένοι από τον υστερικό ρυθμό ζωής στη μεγαλούπολη, κάποιοι συνάνθρωποί μας αποφάσισαν ν’ αναζητήσουν την ευτυχία -και τον εαυτό τους, ίσως;- στην απόλυτη απομόνωση και αγριότητα των αιγαιοπελαγίτικων βραχονησίδων. [...] Φλογεροί πατριώτες δηλώνουν πανέτοιμοι να σηκώσουν τη γαλανόλευκη σε μέρη που ανθρώπινο πόδι δεν έχει ακόμη πατήσει, και ήδη σχεδιάζουν προσεκτικά τα βήματά τους για τη νέα ζωή που διάλεξαν».
Αυτό που αποσιωπούνταν στα παραπάνω δημοσιεύματα ήταν οι νομικές προεκτάσεις του προγράμματος.

Σύμφωνα με το άρθρο 121 της Διεθνούς Σύμβασης, «βράχοι, οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα», σε αντίθεση με τα κατοικημένα νησιά.

Οπως εύστοχα επισήμανε την επαύριο της κρίσης ο Γιώργος Δελαστίκ, «επί της ουσίας, οι “ρομαντικοί Ροβινσώνες” θα άλλαζαν το νομικό καθεστώς του Αιγαίου! Θα ανέτρεπαν το σημερινό “στάτους κβο” σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα υπέρ της Ελλάδας, δεδομένου ότι θα “εμφανίζονταν” ξαφνικά εκατοντάδες καινούρια ελληνικά νησιά από την άποψη του διεθνούς δικαίου!» («Πριν», 4.2.1996, σ. 5).

Η απάντηση της Αγκυρας ήρθε με την αμφισβήτηση της κυριότητας όσων ακατοίκητων νησίδων του Αιγαίου δεν είχαν αποδεδειγμένα καταληφθεί από τον ελληνικό στρατό μέχρι τις 13/2/1914 (Κούρκουλας 1997, σ. 179-181).

Από τον «πόλεμο των σημαιών»...


Απόπειρα διπλωματικο- δημοσιογραφικής διαχείρισης: Αρσένης και Πάγκαλος επιδεικνύουν τουρκικό χάρτη, όπου τα Ιμια αναγράφονται ως ελληνικές βραχονησίδες (30/1/1996) | ΑΠΕ/Π.ΣΑΙΤΑΣ

Απαρχή της κρίσης των Ιμίων υπήρξε, ως γνωστόν, η προσάραξη εκεί ενός τουρκικού φορτηγού πλοίου τα Χριστούγεννα του 1995.

Ο καπετάνιος αρχικά αρνήθηκε την αποκόλληση από ελληνικό ρυμουλκό, πιθανότατα λόγω του ύψους των κομίστρων, υποστηρίζοντας ότι βρίσκεται σε τουρκικό έδαφος.

Ακολούθησε ένα διπλωματικό επεισόδιο χαμηλής έντασης με τη σιωπηρή ανταλλαγή διαβημάτων ρουτίνας, όπου η μεν Τουρκία υποστήριξε πως «οι βραχονησίδες Καρντάκ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της τουρκικής επικράτειας εγγεγραμμένες στο κτηματολόγιο του χωριού Καράκαγια» (29/12/1995), η δε Ελλάδα αντέταξε την (απείρως σοβαρότερη) επίκληση ενός ιταλοτουρκικού πρωτοκόλλου του 1932 (9/1/1996).

Ολοκληρωμένη παράθεση της τουρκικής διπλωματικής επιχειρηματολογίας θα γίνει μόνο στις 29/1/1996, όταν η διαφορά είχε μετατραπεί πια σε ανοιχτή αντιπαράθεση.

Δημόσια γνωστή η όλη διένεξη έγινε έναν μήνα μετά το αρχικό επεισόδιο και δυο μέρες μετά την εκλογή του Σημίτη, από ένα ελληνικό συνδρομητικό έντυπο περιορισμένης κυκλοφορίας ονόματι «Εμπιστευτικό Γράμμα» (20/1).

Το δημοσίευμα τιτλοφορούνταν «Βαριά πρόκληση από την Τουρκία» και κατέληγε στη διαπίστωση πως «η ξαφνική έγερση ενός τέτοιου σοβαρού θέματος φαίνεται πως δικαιώνει την προ μηνός off the record πρόβλεψη του κ. Γερ. Αρσένη για τουρκική προβοκάτσια στο Αιγαίο».

Πραγματικές διαστάσεις η «προβοκάτσια» απέκτησε όμως μόλις στις 24/1, όταν το θέμα έπαιξε στο βραδινό δελτίο του ΑΝΤ1 μαζί με διάφορα κινδυνολογικά σενάρια.

Ο δημοσιογράφος που έβγαλε την είδηση (Αντώνης Φουρλής) υπηρετούσε τότε τη στρατιωτική του θητεία, υποστήριξε δε αργότερα πως η πληροφορία και τα σχετικά έγγραφα του δόθηκαν αυθημερόν από μη κατονομαζόμενη πηγή (Ελλις-Ιγνατίου 2009, σ. 41-42).

Η εξέλιξη της κρίσης στα πρωτοσέλιδα ελληνικών και τουρκικών εφημερίδων των ημερών: Απογευματινή 25/01/1996 - Hurriyet 28/01/1996 |

Ακολούθησαν τα αναμενόμενα πρωτοσέλιδα των δεξιών εφημερίδων: «Νησί μας θέλουν οι Τούρκοι» («Απογευματινή»), «Απειλούν με απόβαση οι Τούρκοι. Ζητούν νησάκι!» («Αδέσμευτος Τύπος») κ.ο.κ.

Στην Τουρκία ασχολήθηκε μόνο η εθνικόφρων «Χουριέτ», με πηγή -και εδώ- τον ΑΝΤ1 (όπ.π., σ. 24-25).

Τη σκυτάλη πήρε κατόπιν η τοπική αυτοδιοίκηση. Στις 25/1 ο δήμαρχος και ο αστυνόμος Καλύμνου αποβιβάζονται με δυο πολίτες στην επίμαχη βραχονησίδα, στήνουν την ελληνική σημαία και φωτογραφίζονται.

Από τα ρεπορτάζ των ημερών ο δήμαρχος θεωρούνταν οπαδός του Αρσένη.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Ευάγγελος Γιαννόπουλος, κατήγγειλε πάλι στο MEGA (6/2) πως η ενέργεια έγινε με εντολή της ΕΥΠ· πληροφορία που έσπευσαν φυσικά να διαψεύσουν με αγανάκτηση τόσο ο δήμαρχος όσο και η υπηρεσία.

Ωρα ήταν να μπουν στο παιχνίδι και οι Τούρκοι. Στις 27/1 ελικόπτερο της «Χουριέτ» και του ομογάλακτου τηλεοπτικού «Kanal D» προσγειώνεται στη βραχονησίδα.

Οι επιβαίνοντες δημοσιογράφοι ξηλώνουν ως λάφυρο την ελληνική σημαία και αναρτούν στη θέση της μια τουρκική – φωτογραφίζοντας, εννοείται, και βιντεοσκοπώντας επιμελώς το συμβάν.

Το θριαμβευτικό πρωτοσέλιδο της επομένης μπορεί να μην έφερε τα ποθούμενα φύλλα, καθώς το τουρκικό αναγνωστικό κοινό επιβράβευσε αντίθετα την ειρηνόφιλη «Σαμπάχ» («Ελευθεροτυπία», 22/2/1996), τα πλάνα όμως από την αποκαθήλωση της γαλανόλευκης έκαναν τελικά τη δουλειά τους.

Το αλληλοπροβοκάρισμα ολοκληρώθηκε με το πέρασμα της πρωτοβουλίας στα έμπειρα χέρια των ενόπλων δυνάμεων.

Στις 28/1 ελληνικό πολεμικό πλοίο κατεβάζει με τη σειρά του την ημισέληνο και αναρτά τη γαλανόλευκη, την περιφρούρηση της οποίας αναλαμβάνουν στη συνέχεια οι ΟΥΚάδες.

«Για την ενέργεια αυτή δεν με είχε ενημερώσει το ΥΠΕΘΑ, παρόλο που η τοποθέτηση της σημαίας και η ύπαρξη αγήματος για να τη φυλάει μπορούσε να αποτελέσει πρόσχημα για νέο επεισόδιο», παραδέχεται στα απομνημονεύματά του ο Σημίτης (σ. 59).

Ο Τύπος απέδωσε τη σχετική διαταγή στον Αρσένη («Τα Νέα», 29/1/1996), η πατρότητά της όμως διεκδικήθηκε τελικά από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ, με το επιχείρημα πως «άναψαν τα αίματα» του ίδιου και των υφισταμένων του.

Ο τελευταίος υποστηρίζει μάλιστα ότι αναθεώρησε προς στιγμήν την εντολή του, ζητώντας από τον διοικητή Αιγαίου «να μην υψώσει τη σημαία πολεμικό πλοίο, αλλά ιδιώτης», όμως η οδηγία του αυτή δεν εκτελέστηκε «λόγω περιορισμένου χρόνου και επικοινωνιακού προβλήματος» (Λυμπέρης 2001, σ. 559).

...στο «πρώτο πλήγμα»;


Ο υπουργός Αμυνας κι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ προσέρχονται στην ολονύκτια συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ (30-31/1/1996). Το αίτημα του δεύτερου για ελληνικό «πρώτο πλήγμα» δεν έγινε δεκτό
Ο υπουργός Αμυνας κι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ προσέρχονται στην ολονύκτια συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ (30-31/1/1996). Το αίτημα του δεύτερου για ελληνικό «πρώτο πλήγμα» δεν έγινε δεκτό | ΑΠΕ/Π.ΣΑ'Ι'ΤΑΣ

Από τη στιγμή που αναμίχθηκε ο στρατός, έστω και σε συμβολικό επίπεδο, η κρίση ήταν πλέον πραγματικότητα.

Μέσα στο επόμενο τριήμερο, όλο και περισσότερα ελληνικά και τουρκικά πολεμικά συρρέουν στη στενή θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κω, την Κάλυμνο και τις τουρκικές ακτές.

Παρασυρμένες από τη δίνη των γεγονότων, οι πολιτικές ηγεσίες εκατέρωθεν του Αιγαίου θα προχωρήσουν απ’ την πλευρά τους σε λεκτικούς λεονταρισμούς, παραχωρώντας εκ των πραγμάτων σταδιακά τον πρώτο λόγο στους στρατιωτικούς.

Σε κεντρικό επίπεδο, το γαϊτανάκι ξεκίνησε με τη γραπτή δήλωση του Σημίτη, το πρωί της 29/1, πως «η αντίδραση της Ελλάδας» στον τουρκικό «επιθετικό εθνικισμό» θα είναι «δυνατή, άμεση και αποτελεσματική. Εχουμε τα μέσα και θα τα χρησιμοποιήσουμε χωρίς δισταγμό».

Οπως εξηγεί ο πρώην πρωθυπουργός στα απομνημονεύματά του, πρόθεσή του δεν ήταν «η εμπλοκή της Ελλάδας σε μια ενδεχόμενη αναμέτρηση με άγνωστες προεκτάσεις, όσο να στείλω ένα μήνυμα αποφασιστικότητας προς την Τουρκία»· ο ίδιος συνειδητοποίησε δε «τη σοβαρότητα της κατάστασης» το ίδιο βράδυ, όταν εμφανίστηκε η πρώτη τουρκική φρεγάτα κοντά στα Ιμια (σ. 60-61).

Η Τουρκάλα ομόλογός του παρέλαβε τη σκυτάλη την επομένη, κλιμακώνοντας με τη σειρά της την ένταση: ενώ το απόγευμα ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ δήλωνε πως «η ελληνική σημαία μπορεί να παραμείνει [στα Ιμια], αλλά αυτό δεν εξυπηρετεί κανέναν ειρηνικό και εποικοδομητικό σκοπό», το βράδυ η Τσιλέρ ανακοινώνει σε πολεμικούς τόνους πως η κυβέρνησή της «δεν θα επιτρέψει την ύπαρξη άλλης σημαίας πάνω σε τουρκικό έδαφος».

Είχε προηγηθεί συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, που αποφάσισε την απότομη σκλήρυνση της τουρκικής στάσης (Κούρκουλας 1997, σ. 47-49).

Εξίσου καθοριστικός αποδείχθηκε ο ρόλος και των Ελλήνων στρατιωτικών.

Τα απομνημονεύματα του Λυμπέρη αποκαλύπτουν ότι ουκ ολίγες κρίσιμες αποφάσεις (από την αρχική ένοπλη περιφρούρηση της σημαίας, «παρά τη δυσφορία που αισθανόταν ο υπουργός Αμυνας», μέχρι την αποδέσμευση κανόνων εμπλοκής «επιπέδου ΚΥΣΕΑ», τη λήψη μέτρων ετοιμότητας, την ανάληψη της επιχειρησιακής διοίκησης των εμπλεκόμενων μονάδων απευθείας από τον Α/ΓΕΕΘΑ το πρωί της 30/1, την τοπική επιστράτευση σε Αιγαίο-Εβρο τη νύχτα της 30-31/1, την έξοδο του στόλου από τον ναύσταθμο λίγο αργότερα και τη συνακόλουθη εντολή «να στοχοποιηθεί σε όλο το Αιγαίο ο τουρκικός στόλος») πάρθηκαν μονομερώς από τον ίδιο – και εκ των υστέρων, μόνο, επικυρώθηκαν από τον πολιτικό του προϊστάμενο (σ. 560-574).

Οταν συνειδητοποίησε τη σκλήρυνση των Τούρκων ομολόγων της και τη δική της αυτοπαγίδευση, η ελληνική στρατιωτική ηγεσία επέλεξε τη φυγή προς τα μπρος.

«Είχα την πίστη ότι είχε γίνει η καλύτερη προετοιμασία για ένα γερό πρώτο χτύπημα και αγώνα στη συνέχεια», γράφει χαρακτηριστικά ο Α/ΓΕΕΘΑ, αποκαλύπτοντας ότι σε μια άτυπη συζήτηση των αρχηγών επιτελείων, το μεσημέρι της 30ής Ιανουαρίου, ως μόνη διέξοδο απέναντι «στον εις βάρος μας συσχετισμό δυνάμεων» και την αντικειμενική αδυναμία προάσπισης του υπερβολικά «μεγάλου αριθμού νησιών, μικρονησίδων και βραχονησίδων» του Αιγαίου, ο ίδιος κι οι συνάδελφοί του έβλεπαν «την απόκτηση τακτικού πλεονεκτήματος, επιθετικό πνεύμα και ετοιμότητα πρώτου πλήγματος» (σ. 570 & 566-567).

Οταν στη 1.40 π.μ. της 31ης Ιανουαρίου Τούρκοι κομάντος κατέλαβαν εξ απίνης τη μικρότερη από τις δύο βραχονησίδες που οι τουρκοφάγοι επιτελείς μας είχαν αφήσει αφύλακτη, ο Λυμπέρης θα εισηγηθεί στο ΚΥΣΕΑ τον βομβαρδισμό τους από θαλάσσης και αέρος – το ξέσπασμα, με άλλα λόγια, ελληνοτουρκικού πολέμου.

«Για τις Ενοπλες Δυνάμεις και εμένα», γράφει, μια «πολιτική απόφαση για στρατιωτικό πλήγμα εναντίον των τουρκικών μονάδων της περιοχής θα ήταν η έμπρακτη απόδειξη της ικανότητας και της ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων να υπερασπιστούν την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, με όποιες θυσίες ζωής και υλικού μπορεί αυτή να συνεπαγόταν» (σ. 577-579).

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο τότε διοικητής Αιγαίου, αρχιπλοίαρχος Καλλιγιάννης, θα δηλώσει το 2001 στον Αλέξη Παπαχελά ότι έπρεπε να αναληφθεί «δραστική ενέργεια με καταστροφή όλων των τουρκικών πλοίων της περιοχής· καταστροφή, βεβαίως, και των βατραχανθρώπων που είχαν αποβιβαστεί πάνω στα ελληνικά Ιμια».

Παραδέχτηκε, βέβαια, πως «ενδεχομένως θα είχαμε κι εμείς σημαντικές απώλειες», το θεώρησε όμως δευτερεύον:

Δεν λέει κανείς ότι θα φεύγαμε αλώβητοι. Αλλά και με απώλειες, θα είχαμε καταγάγει νίκη.

Η εκτόνωση


Το «Ποντίκι» πριν (9/6/1994) και μετά (2/2/1996) την κρίση. Μαγκιές και προβλέψεις του στώλου...
Το «Ποντίκι» πριν (9/6/1994) και μετά (2/2/1996) την κρίση. Μαγκιές και προβλέψεις του στώλου... | 

Τα πράγματα εξελίχθηκαν, ευτυχώς, διαφορετικά. Επιλογή της κυβέρνησης Σημίτη υπήρξε η δραστική αποκλιμάκωση, με βάση το σκεπτικό ότι οποιοδήποτε θερμό επεισόδιο θα κατέληγε τελικά σε ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις εφ’ όλης της ύλης, όχι μόνο για τη (νομικά κατοχυρωμένη) κυριότητα των επίμαχων βραχονησίδων, αλλά και για ζητήματα όπου η ελληνική επιχειρηματολογία θεωρείται νομικά αδύναμη (εναέριος χώρος 10 μιλίων, αποστρατιωτικοποίηση Δωδεκανήσων).

Η μεσολάβηση των ΗΠΑ, που εκδηλώθηκε τη νύχτα της 30-31/1 με διαδοχικά τηλεφωνήματα Αμερικανών αξιωματούχων (πρόεδρος Κλίντον, ΥΠΕΞ Κρίστοφερ, ΥΠΕΘΑ Πέρι) προς τους Ελληνες ομολόγους τους και με αλλεπάλληλες συνομιλίες του Πάγκαλου με τον «ειρηνοποιό» Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, έγινε έτσι δεκτή ως ευκαιρία απεγκλωβισμού από ένα αδιέξοδο που μόνο να επιδεινωθεί μπορούσε.

Εφημερίδα «Αυριανή»- 1/02/1996
Εφημερίδα «Αυριανή»- 1/02/1996 |

Παρά τους λεονταρισμούς των στρατηγών (που, όπως επισήμανε ο Πάγκαλος, ήταν «έτοιμοι να πολεμήσουν μέχρι τον τελευταίο κληρωτό»), η αδυναμία των τελευταίων να επιβεβαιώσουν ακόμη και την απλή παρουσία των Τούρκων κομάντος στα Ιμια και η απώλεια ενός ελικοπτέρου (και του τριμελούς πληρώματός του) μέσα στη νύχτα κάθε άλλο παρά επιβεβαίωναν τις πολεμοχαρείς διαβεβαιώσεις περί «τακτικού πλεονεκτήματος».


Η τελική φόρμουλα που εισηγήθηκε ο Χόλμπρουκ και έγινε δεκτή εκατέρωθεν στις 6 π.μ. («όχι στρατεύματα, όχι πλοία, όχι σημαίες στις νησίδες και τα πέριξ») συνιστούσε, ως εκ τούτου, τη μόνη δυνατή εκδοχή επιστροφής στο status quo ante.

Το «Ποντίκι» πριν (9/6/1994) και μετά (2/2/1996) την κρίση. Μαγκιές και προβλέψεις του στώλου...
Το «Ποντίκι» πριν (9/6/1994) και μετά (2/2/1996) την κρίση. Μαγκιές και προβλέψεις του στώλου... |

Απέμεινε μια διάχυτη αίσθηση «εθνικής ταπείνωσης», φυσική απόρροια των απερίσκεπτων υπουργικών διαβεβαιώσεων του προηγούμενου διημέρου πως η ελληνική σημαία θα παρέμενε στα Ιμια πάση θυσία.

Για τους χρυσαυγίτες και λοιπούς φασίστες, που το επόμενο βράδυ διαδήλωσαν έξω από τη Βουλή με συνθήματα υπέρ του πολέμου, η απόφαση της κυβέρνησης «να σταθμίσει με φειδώ το αίμα των παιδιών της Ελλάδας» ισοδυναμούσε φυσικά με εθνική προδοσία –η επέτειος της οποίας θα αναδεικνυόταν τα επόμενα χρόνια σε ετήσιο αντάμωμα του «χώρου».

Παρόμοιοι τόνοι επικράτησαν και στην υπόλοιπη Δεξιά, με κραυγές για «πρωτοφανή εθνική ήττα» (Σαμαράς) και προδοτική «εγκατάλειψη εθνικού εδάφους» (Εβερτ), ιαχές «οι προδότες στο Γουδί» (Βαρσάμης Γιοβανούδας) και νοσταλγικές αναπολήσεις της «αξιοζήλευτης» πολεμικής προπαρασκευής του δικτάτορα Μεταξά (Πολύδωρας).

«Αυριανή» 3/02/1996
«Αυριανή» 3/02/1996 |

Ενας γαλαξίας από εθνικόφρονα δίκτυα, που συσπείρωναν από χουλιγκανίζοντες μηχανόβιους μέχρι σοβαροφανείς πανεπιστημιακούς, θα προσπαθήσει τα επόμενα χρόνια να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά αυτή τη δυσφορία, συγκροτώντας ένα διακομματικό «κόμμα του πολέμου».

Οταν κλήθηκε να αποφανθεί για όλα αυτά στις κάλπες της 22ας Σεπτεμβρίου 1996, ο ελληνικός λαός επικύρωσε πάντως τον ειρηνικό συμβιβασμό του Ιανουαρίου, επανεκλέγοντας πανηγυρικά τον «προδότη» Σημίτη και όχι τον «ανένδοτο» Εβερτ, που στο προεκλογικό του σποτάκι κολλούσε ελληνικά σημαιάκια σε κάθε σημείο του χάρτη.

Μοναδικό έμπρακτο κατάλοιπο του όλου έπους μάς έμεινε έτσι το εξοπλιστικό πρόγραμμα-μαμούθ που δρομολογήθηκε την επαύριο της εικονικής αυτής «ήττας», για την αποκατάσταση του εθνικού αξιόμαχου.

Με διαχειριστές τον Ακη Τσοχατζόπουλο και τους συνεργάτες του, τα κατορθώματα των οποίων είναι πλέον ευρέως γνωστά...

Το μυστήριο της Γαύδου


Κατά κάποιον τρόπο, ήταν το κερασάκι που ήρθε να επιβεβαιώσει την εικόνα της τουρκικής επιθετικότητας: στις 30 Μαΐου 1996, κατά τη διάρκεια σχεδιασμού άσκησης του ΝΑΤΟ στη Νάπολη της Ιταλίας, ένας Τούρκος αξιωματικός έθεσε βέτο στη χρησιμοποίηση της Γαύδου με το επιχείρημα ότι (και αυτό) το νησί έχει «αμφισβητούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς [κατά] τις διεθνείς συνθήκες» (Κούρκουλας 1997, σ. 113 & 164).

Ο παραλογισμός της επέκτασης των «γκρίζων ζωνών» από την ελληνοτουρκική μεθόριο στο άλλο άκρο της ελλαδικής επικράτειας, και μάλιστα όχι για κάποιο ακατοίκητο βραχάκι αλλά για ένα κανονικότατο νησί με 77 μόνιμους κατοίκους κατά την απογραφή του 1991 και πολλαπλά δεμένο με τη νεότερη ελληνική ιστορία, ήταν κάτι παραπάνω από προφανής.

Οπως πληροφορούμαστε από το σχετικό βιβλίο του Αλκη Κούρκουλα, ανταποκριτή του ΑΠΕ στην Κωνσταντινούπολη, η επίσημη Αγκυρα φρόντισε να αποστασιοποιηθεί αρκετά γρήγορα από το γκαφατζίδικο αυτό διάβημα, που τίναζε στον αέρα όλη την (έτσι κι αλλιώς άκρως προβληματική) επιχειρηματολογία της για το ευρύτερο ζήτημα (σ. 113-116).

Πώς όμως συνάδει αυτή η φαιδρότητα με την κυρίαρχη στην Ελλάδα πεποίθηση ότι η τουρκική επιθετικότητα εκδηλώνεται βάσει μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και με καλά προγραμματισμένες κινήσεις;

Η απάντηση μάλλον κρύβεται στα δημοσιεύματα των ελληνικών εφημερίδων για το πρόγραμμα εποικισμού των ακατοίκητων βραχονησίδων που είχαν εξαγγείλει τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Αιγαίου.

Μεταξύ των εννιά πρώτων νησιών που, σύμφωνα με το «Βήμα» (6/8/1995), «είχαν επιλεγεί για να κατοικηθούν» (Στρογγύλη, Καλόλιμνος, Φαρμακονήσι, Σαρία κ.λπ.) περιλαμβάνεται και η Γαύδος!

Δεν πρόκειται για δημοσιογραφικό ή τυπογραφικό λάθος, αφού το όνομα του ακριτικού νησιού επανέρχεται σε σχετικό δημοσίευμα του «Εθνους» (3/11/1995), αλλά και σε συνέντευξη προς την «Ελευθεροτυπία» (20/1/1996) του καθ’ ύλην αρμόδιου συλλόγου αποστράτων, που διεκδικούσε την πατρότητα και είχε αναλάβει την πρακτική υλοποίηση της όλης ιδέας.

Η προέλευση της χονδροειδούς τουρκικής γκάφας είναι λοιπόν αρκετά απλή: όπως συνηθίζουν και οι καθ’ ημάς συνάδελφοί τους, τα σαΐνια των εκεί υπηρεσιών πήραν απ’ ό,τι φαίνεται τα ελληνικά δημοσιεύματα και αποφάσισαν να διεκδικήσουν κάθε «βραχονησίδα» που προοριζόταν (στα χαρτιά) για εποικισμό, δίχως να μπουν στον κόπο να πολυκοιτάξουν τον χάρτη.

Με τα αναμενόμενα, σε τέτοιες εθνικοπατριωτικές εξάρσεις, αποτελέσματα...

Διαβάστε


▩ Αθανάσιος Ελλις - Μιχάλης Ιγνατίου, Ιμια. «Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανώ» (Αθήνα 2009, εκδ. Α.Α. Λιβάνη). Η ελληνοτουρκική κρίση του 1996 μέσα από την αποχαρακτηρισμένη (και αγρίως λογοκριμένη) διπλωματική αλληλογραφία των ΗΠΑ. Ως συμπληρωματικές πηγές χρησιμοποιούνται μεταγενέστερες αφηγήσεις κάποιων από τους Ελληνες ή Αμερικανούς πρωταγωνιστές και οι προσωπικές αναμνήσεις των συγγραφέων. Δυστυχώς το έργο δεν είναι απαλλαγμένο από αξιοσημείωτα δείγματα προχειρότητας, που δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις στον αναγνώστη -όπως η λάθος ημερομηνία ύψωσης της ελληνικής σημαίας στα Ιμια από τον δήμαρχο Καλύμνου (σ. 38) και, κυρίως, το μπέρδεμα μεταξύ των τουρκικών ρηματικών διακοινώσεων της 29/12/1995 και της 29/1/1996, που αλλοιώνει αισθητά την εικόνα της τουρκικής εμπλοκής (σ. 26-29).

 Αλκης Κούρκουλας, Ιμια. «Κριτική προσέγγιση του τουρκικού παράγοντα» (Αθήνα 1997, εκδ. Ι.Σιδέρης). Συνοπτική αλλά διεισδυτική ανάλυση του ανταποκριτή του ΑΠΕ στην Πόλη για τη διαπλοκή εσωτερικής πολιτικής και γεωπολιτικών σχεδιασμών που καθόρισε τη στάση της τουρκικής πλευράς. Παράρτημα με τα πλήρη κείμενα των εκατέρωθεν ρηματικών διακοινώσεων, τη δήλωση του τουρκικού ΓΕΕΘΑ για τη Γαύδο και το εγχειρίδιο της τουρκικής Ακαδημίας Πολέμου για τις «γκρίζες ζώνες».

▩ Κώστας Σημίτης, «Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα, 1996-2004» (Αθήνα 2005, εκδ. Πόλις). Τα απομνημονεύματα του πρώην πρωθυπουργού ξεκινούν με την κρίση των Ιμίων, με έμφαση στην ανεπάρκεια της στρατιωτικής ηγεσίας να τη διαχειριστεί. Εντυπωσιακή η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στη συμβολή των ελληνικών ΜΜΕ στην πυροδότηση της κρίσης (που αποδίδεται αποκλειστικά στη «Χουριέτ»), αλλά και στο πρόγραμμα εποικισμού βραχονησίδων που είχαν εξαγγείλει οι προκάτοχοί του.

▩ Χρήστος Λυμπέρης, «Πορεία σε ταραγμένες θάλασσες» (Αθήνα 2001, εκδ. Ποιότητα). Η αυτοβιογραφική εκδοχή του τότε αρχηγού ΓΕΕΘΑ για τα γεγονότα, επικεντρωμένη στην αποτυχία του να επιβάλει στην πολιτική ηγεσία την πολεμική επιλογή του «πρώτου πλήγματος» αντί της «συνθηκολόγησης». Λεπτομερέστατη εξιστόρηση των κινήσεων του ίδιου και των υφισταμένων του, εξαιρετικά εύγλωττη τόσο για το πνεύμα που επικρατούσε στους κόλπους της τότε στρατιωτικής ηγεσίας όσο και για τις πραγματικές δυνατότητες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.

ΕΦ-ΣΥΝ

Διαβάστε Περισσότερα »

Τρελό γέλιο η Ελλάδα

Πιτσιρίκος

(Το σύνθημα στη φωτογραφία είναι από τοίχο της Λεμεσού.)

Καθώς παρακολουθώ από μακριά πια τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, κοντεύω να κάνω καινούργιο συκώτι από τα γέλια. Ένα από τα πιο αστεία των τελευταίων ημερών ήταν το κόψιμο της παράστασης του ΕΘνικού Θεάτρου -του έργου στο οποίο υπήρχαν και αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Σάββα Ξηρού- αλλά, κυρίως, ένα από τα επιχειρήματα αυτών που ήταν κατά του ανεβάσματος της παράστασης.

Έλεγαν λοιπόν όλοι αυτοί οι πολύ ευαίσθητοι άνθρωποι, ως ατράνταχτο επιχείρημα, πως είναι απαράδεκτο το Δημόσιο και οι Έλληνες πολίτες να πληρώνουν για το ανέβασμα μιας παράστασης που περιέχει και απσοσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού.

Καλά, έπεσα κάτω από τα γέλια.

Σε μια χώρα που χρεοκόπησε πριν από έξι χρόνια χωρίς οι πολίτες να δουν ποτέ τον λογαριασμό του χρέους, σε μια χώρα που καταργήθηκε η Επιτροπή Αλήθειας Δημοσίου Χρέους, σε μια χώρα που οι πολίτες επί έξι χρόνια πληρώνουν απίστευτους φόρους για να ξεχρεώνουν ελληνικές, γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, κάποιοι λένε πως είναι έγκλημα να ανεβαίνει μια παράσταση με τα χρήματα των Ελλήνων.

Να μη σε νοιάζει για τα 300 δισεκετομμύρια που πληρώνεις και κανείς δεν σου είπε από πού προέκυψαν, και να γίνεσαι έξαλλος για μερικές χιλιάδες ευρώ για το ανέβασμα μιας παράστασης.

Το ακόμα πιο αστείο είναι πως αυτό το προφανές δεν το επισημαίνει κανείς.

Και το πάρα πάρα πάρα πολύ αστείο είναι πως, αυτοί που τους ακούνε, κάθονται και το συζητούν.

Και κανείς δεν προσέχει πως κάποιοι από αυτούς που έσκιζαν τα ρούχα τους υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης όταν οι χρυσαυγίτες κατέβαζαν μια παράσταση, τώρα δεν είναι καθόλου υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης.

Γιατί;

Γιατί είναι αγορασμένοι. Από ολιγάρχες, πολιτικά τζάκια και πρεσβείες.

Τρελό γέλιο σας λέω.

Καλή διασκέδαση!

pitsirikos

Διαβάστε Περισσότερα »

Εκάς η Ελλάς...

Παντελής Μπουκάλας


Φταίει η Ελλάδα που προσφυγεύουν Σύροι, Ιρακινοί, Αφγανοί και Αφρικανοί; Μα και βέβαια φταίει. Αυτή εισέβαλε στο Αφγανιστάν, για να πολεμήσει τους Ταλιμπάν, τους οποίους η ίδια εξόπλισε για να πολεμήσουν τους Ρώσους. Αυτή εισέβαλε στο Ιράκ για να σώσει την οικουμένη από τα χημικά του Σαντάμ Χουσεΐν, που ακόμα δεν βρέθηκαν, μα πού θα πάει... Αυτή εξοπλίζει τον Ασαντ για να μακελεύει τον λαό του, αυτή και τους αντικαθεστωτικούς για να μακελεύουν καθεστωτικούς. Αυτή, και πάλι εξάγοντας δημοκρατία, διαμέλισε τη Λιβύη, που κατάντησε άθυρμα στα χέρια φονταμενταλιστών και φυλάρχων-πολεμάρχων, οι οποίοι πρωτοστατούν στη διακίνηση προσφύγων.

Φταίει η Ελλάδα για τη μαζική προσφυγιά; Μα και βέβαια φταίει. Αυτή, πλούσια χάρη στα μνημόνια, δελεάζει τους Σύρους. Και αυτή τούς κάλεσε, διά στόματος Μέρκελ, να πάνε στη Γερμανία, όπου «θα βρουν άσυλο και δουλειά». Μόνο που τώρα η δημοτικότητα της κ. Μέρκελ πέφτει, με τους Γερμανούς ακροδεξιούς να σκορπούν δηλητήριο. Οπότε η ευθύνη έπρεπε να μετακυλιστεί. Στον πιο αδύναμο.

Φταίει η Ελλάδα που η Τουρκία εκμεταλλεύεται την περίσταση ώστε να αποσπάσει και χρήματα και την ευρωπαϊκή συναίνεση στην εξόντωση των Κούρδων και στην αποδιάλυση της δημοκρατίας, με τη φυλάκιση των αντιρρησιών; Μα και βέβαια φταίει. Που δεν τσιμέντωσε χιλιάδες μίλια στα θαλάσσια σύνορά της. Και δεν ξεπαστρεύει μεσοπέλαγα τα γυναικόπαιδα, με τη μέθοδο της «απώθησης».

Φταίει η Ελλάδα που οι απελπισμένοι αδιαφορούν για κύματα και πολικές θερμοκρασίες και συνεχίζουν στους δρόμους του μαρτυρίου; Μα και βέβαια φταίει. Αν τους δήμευε τα υπάρχοντα (όπως κάνουν Δανία, Ελβετία, Βαυαρία, Βάδη-Βυρτεμβέργη, προπύργια της ευρωπαϊκότητας), θα τους αποθάρρυνε. Φταίει η Ελλάδα που αντί να μετεγκατασταθούν στη λοιπή Ευρώπη 140.000 πρόσφυγες, σύμφωνα με τις συμφωνίες, δεν μετεγκαταστάθηκαν ούτε 150; Μα και βέβαια φταίει. Αυτή εμποδίζει την Αγγλία, τη Φινλανδία, το Βέλγιο, την Τσεχία και άλλους λάτρεις της φιλοξενίας να πράξουν το καθήκον τους. Οπότε; Οπότε, εκάς η Ελλάς. Να μείνουν στη Σένγκεν οι καθαροί Ευρωπαίοι. Χωρίς τους άθλιους Βαλκάνιους. Σαν δεν ντρέπονται. Σαν δεν ντρέπονται κι όσοι δικοί μας εδώ χαιρεκακούν με τον χυδαίο εκβιασμό.

Η Ελλάδα εκβιάζεται, ω αγαθοί. Οχι ο όποιος Τσίπρας.

Τα Νέα

Διαβάστε Περισσότερα »

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΗΤΑΝ ΑΠΛΟ.

Συνήθης Ύποπτος


Οταν έχεις πει τόσα πολλά, έχεις δώσει τόσες υποσχέσεις, έχεις τραβήξει κοντά σου ένα τόσο μεγάλο πλήθος φωνάζοντας από τα μπαλκόνια ξανά και ξανά , η ελπίδα έρχεται, τα μνημόνια φεύγουν , η Ελλάδα αλλάζει πορεία, ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΠΟΡΕΙΑ ΕΣΥ, εκτός κι αν στο υποδείξουν οι ψηφοφόροι σου. Τα βρήκες σκούρα, σε πάτησαν κάτω, οι ύαινες ήταν λυσασμένες, πολύ ωραία. Βγαίνεις και κάνεις την παρακάτω δήλωση.

Είμαστε με το μαχαίρι στο λαιμό. Αν δεν κάνουμε αυτό που θέλουν μας πετάνε έξω από την Ευρώπη. Αν μας πετάξουν έξω από την Ευρώπη θα συμβού αυτά κι αυτά κι αυτά. Σας θέτω λοιπόν το ερώτημα σε δημοψήφισμα. Θέλετε να παραμείνουμε στην Ευρώπη με μνημόνιο και ότι αυτό έφερε και θα φέρει στη συνέχεια - που θα είναι τα παρακάτω, κι εδώ λεπτομερής αναφορά τι ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΥΠΟΓΡΑΨΕΙΣ - ή θέλετε να βγούμε και θα προκύψουν αυτά΄- ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΙ ΘΑ ΠΑΘΟΥΜΕ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ.

Και αποφασίζουμε ΕΜΕΙΣ. Η τουλάχιστον η πλειοψηφία από εμάς. Αν λέγαμε εντάξει προχωράμε με μνημόνιο αλλά θέλουμε Ευρώπη γιατί είναι η καψούρα μας βρε παιδί , ΘΑ ΗΤΑΝ ΔΙΚΗ ΜΑΣ Η ΑΠΟΦΑΣΗ. Αν λέγαμε εμείς φεύγουμε κι αέρα στα παινά μας κι ας γίνει γης μαδιάμ ΘΑ ΗΤΑΝ ΔΙΚΗ ΜΑΣ Η ΑΠΟΦΑΣΗ. Αυτό λέει ο καθένας, αυτό φωνάζουν όλοι, αυτό σκέφτονται.ΠΩΣ ΚΑΝΕΝΑΣ ΠΟΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΔΕΝ ΜΑΣ ΡΩΤΗΣΕ ΞΕΚΑΘΑΡΑ. ΞΕ - ΚΑ - ΘΑ - ΡΑ! Τα υπόλοιπα είναι ή ανοησίες ή ξεπούλημα. Εχουμε έξι χρόνια που μας βαφτίζουν όλοι το κρέας - ψάρι. Εξι χρόνια ατέλειωτα ψέματα. Οσο και ηλίθιοι να είμαστε κάποια στιγμή βαρεθήκαμε. Ναι έχουμε βαρεθεί αισχρά. Δεν έχουμε πλέον αμφιβολίες για το τι συμβαίνει απλά δεν βρίσκουμε το τρόπο να το αποβάλλουμε. Εχει κολλήσει σαν βδέλλα επάνω μας όλο αυτό το αίσχος και το καταπίνουμε καθημερινά, αμάσητο.

Μόνοι ανόητοι ή όσοι κατοικούν σε άλλο πλανήτοι ή όσοι έχουν το τρόπο να κάνουν μπίζνες μέσα στη δυστυχία αποδέχονται ακόμα αυτή τη παράνοια. Οι υπόλοιποι απλά είμαστε ΑΝΗΜΠΟΡΟΙ να αλλάξουμε τα πράγματα. Πολλές φορές πλέον πιάνουμε τον εαυτό μας να έχει ανοιχτή τη τηλεόραση και να βλέπει απλά στόματα να κουνιούνται. Να μη φτάνει λέξη στ΄αυτιά μας. Ενας συνεχόμενος μονότονος λόγος που από εκνευριστικός έγινε ανιαρός κι από ανιαρός κατέληξε ανύπαρκτος.

Ο πολιτικός κόσμος είναι ΕΝΤΕΛΩΣ ΑΠΟΚΟΜΕΝΟΣ από το κόσμο. Δυο παράλληλα σύμπατα που το ένα κοιτάζει σε αντίθετη κατεύθυνση από το άλλο. Νοιώθουμε πως είμαστε με τη πλάτη στο τοίχο, χωρίς διέξοδο. Πολλές φορές πλέον, τα νεύρα μας βαράνε κόκκινο. Ανθρωποι σε κρίσεις πανικού, άνθρωποι καταθλιπτικοί, απελπισμένοι, πολίτες που δεν συμμετέχουν ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ που λαμβάνεται για λογαριασμό τους . Οτι και να φωνάξουμε μεταφράζεται αλλιώς. Οτι και να πούμε δεν δίνει ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΗΜΑΣΙΑ.

Δεν υπάρχει αυτό το πράγμα. Δεν είναι πόλεμος, δεν είναι χούντα, δεν είναι ότι ξέραμε μέχρι τώρα. Είναι κάτι που ξεπερνάει κάθε φαντασία μας. Είναι σαν να πνίγεσαι να είναι δυο μέτρα από σένα ένα τσούρμο άνθρωποι και να σε κοιτάνε σαν να μην συμβαίνει τίποτα απολύτως. Να πνίγεσαι και να σχολιάζουν το τρόπο που κουνάς τα χέρια σου, το πόσο νερό έχεις καταπιεί, το πόσες ανάσες θα πάρεις ακόμα και μερικοί να σου ρίχνουν και μία έτσι για χαβαλέ.

Είναι ακριβώς η συμπεριφορά ενός παρανοϊκού κατά συρρόη δολοφονου με το θύμα του. Εχετε δει στις ταινίες που έχει κρεμάσει το θύμα ανάποδα το κάνει κομματάκια και έχει ένα ύφος κενό, τραγουδάει, λιμάρει τα νύχια, τρώει το πρωινό του ήσυχα, κάνει τις δουλειές του με τάξη σαν να μην συμβαίνει τίποτα και στα ουρλιαχτά κοιτάζει με απορία, μα γιατί φωνάζεις? Ενα πόδι θα σου κόψω τώρα δεν έγινε και τίποτα.

Ναι ένα αιμοσταγή δικτάτορα μπορείς να τον αντιμετωπίσεις, ένα φανατικό αντίπαλο μπορείς να παλαίψεις, ένα πόλεμο μπορείς να πολεμήσεις αλλά τι να κάνεις σε κάποιον που κουβαλάει μεγκελική αντίληψη? Εκοβε κι έραβε ακούγωντας μουσική, πίνοντας το κονιάκ του, σφυρίζοντας ανέμελα. Πως να τα βγάλεις πέρα με κάτι τέτοιο...

Είμαστε ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ. Αυτό με κάνει ακόμα να ελπίζω σε κάτι, είναι ότι έχουμε μεγάλη μούρλια μέσα μας και θέλω να πιστεύω πως κάπου θα βγει κάποια στιγμή. Δηλαδή εντάξει το πειραματόζωο αλλά κάπου είναι και λίγο ασταθές. Δεν είναι και τέρας ψυχραιμίας ο έλληνας, ούτε τόσο υποτακτικός όσο δείχνει. Κάποια στιγμή υποπτεύομαι πως θα γίνει σαν μια παλιά κωμωδια που ο πιλότος ανακοίνωσε πως το αεροπλάνο πέφτει και δεν κουνιόταν βλέφαρο. Τους έλεγε από τα μικρόφωνα πέφτουμε και δεν έπαιρνε κανείς χαμπάρι. Αδιαφορία. Και κάποια στιγμή τους ανακοίνωσε πως τελείωσε και ο καφές! Κι εκεί έγινε το σώσε. Τα έκαναν όλα λίμπα.

Μας τελειώσατε ότι είχαμε και δεν είχαμε, ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΗΝ ΤΕΛΕΙΩΣΗ ΚΑΙ Ο ΚΑΦΕΣ....

Συνήθης Ύποπτος

Διαβάστε Περισσότερα »

Η πέμπτη φάλαγγα βγήκε παγανιά για να δυαλύσει το κίνημα των αγροτών

Του Γιώργου Χαλιμούρδα


Και ξαφνικά μαθαίνουμε πως κλείστηκε συνάντηση ομάδας αγροτών με τον Τσίπα. Το όνομα αυτής «Πρωτοβουλία Αγροτών». Για όσους είναι μυημένοι στα συνδικαλιστικά πράγματα θα καταλάβει αμέσως πως οι λεγόμενες «Πρωτοβουλίες» προέρχονται ή είναι φιλικά προσκείμενες, όλως τυχαίως στην προκειμένη, προς τον χώρο της κυβερνητικής παράταξης.

Και πώς αυτοπροσδιορίζεται η συγκεκριμένη «Πρωτοβουλία Αγροτών»; Μας ανακοινώνει, και αυτό «παίζει» σε όλο τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, ότι συντάσσονται μαζί της 62 σύλλογοι αγροτών σε όλη την χώρα, καθώς επίσης πως έχει «ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη αντιπρόταση, απέναντι στο νομοσχέδιο που κατήρτισε ο υπουργός Εργασίας».

Μάλιστα…

Και ξάφνου βλέπεις πηχυαίους τίτλους του στιλ «Δύο… μπλόκα μέσα στα μπλόκα». Για όσους δεν μπορούν να κατανοήσουν την όλη κυβερνητική προπαγάνδα, αυτό που θα επιχειρηθεί να περάσει μέσω των Μέσων Κοινωνικής Χειραγώγησης, είναι ότι διασπάστηκε η όποια ενότητα έχει επιτευχθεί έως τώρα, των αγροτών, απέναντι στο νομοσχέδιο λαίλαπα για όλο τον αγροτικό κόσμο και κατ΄ επέκταση για την ελληνική περιφέρεια.

Το πρώτο ψέμα που δεν μπορεί να κατανοήσει ο καθημερινός μη μυημένος στο χώρο καθημερινός συμπολίτης μας, είναι πως οι 62 σύλλογοι πιθανόν δεν αντιπροσωπεύουν κανέναν και τίποτα. 62 σύλλογοι μπορούν να φτιαχτούν σε μια νύχτα. Κάθε σύλλογος μπορεί να αποτελείται από ελάχιστα άτομα, στο σύνολο των 700.000 συμπολιτών μας που ασχολούνται καθ΄ ολοκληρίαν ή μερικώς με την πρωτογενή παραγωγή. Η αποτελεσματικότητα και η δράση ενός συλλόγου διαφαίνεται διαχρονικά. Στην προκειμένη οι συγκεκριμένοι σύλλογοι έγιναν γνωστοί γιατί τους δέχτηκε ο Τσίπας, τη στιγμή που σύσσωμος ο αγροτικός κόσμος αρνείται πεισματικά να συναντηθεί με τους νεκροθάφτες του.

Το δεύτερο και χοντρότερο ψέμα που προπαγανδίζουν τα παπαγαλάκια των Μέσων Μαζικής Χειραγώγησης είναι ότι η «Πρωτοβουλία Αγροτών» έχει αντιπρόταση. Αλήθεια, γνωρίζουν οι της «πρωτοβουλίας αγροτών» το δελτίο τύπου που είχε εκδώσει ο Υπουργός τους Γεωργίας κος Αποστόλου την 30/5/2015, όπου λέει ορθά κοφτά πως αυτά τα μέτρα που του ζητάν οι «φίλοι» μας οι ευρωπαίοι αποτελούν ταφόπλακα για τον αγροτικό κόσμο.


Μέσα στην κρίση έχει αυξηθεί το αγροτικό ρεύμα κατά 80%. Μέσα στην κρίση έχουν αυξηθεί γεωργικά φάρμακα, λιπάσματα όλα τα αγροεφόδια (αύξηση ΦΠΑ από το 13 στο 23%). Τώρα τους ζητάνε να τριπλασιαστεί η ασφαλιστική εισφορά, να αυξηθεί ο φόρος στο 26%, να έχουν προκαταβολή φόρου στο 100%, (που σημαίνει πως αν κάποιος βγάζει 10.000 τα 8.000 του τα παίρνουν), να πληρώσουν ΕΝΦΙΑ για το σπίτι, το χωράφι, την αποθήκη, το στάβλο, τέλη ψεκαστικών και γεωτρήσεων. Τη στιγμή που 531.000 αγρότες παίρνουν επιδότηση κατά μέσο όρο 1.000 ευρώ ο καθένας κατά δήλωση του Υπουργού Γεωργίας τον περασμένο Σεπτέμβρη [1].

Μετά από όλα αυτά πιστεύει κανείς ότι στο υπάρχον πλαίσιο υπάρχει λύση; Εκτός αν τα μέλη της «Πρωτοβουλίας» έχουν μαγικές ικανότητες σαν τον Χουντίνι.

Η συγκεκριμένη πολιτική που εκπορεύεται κατ’ εντολή των ευρωπαίων και εφαρμόζεται από τους εθελόδουλους πολιτικούς μας και κυρίως από την πρώτη φορά αριστερά, οδηγεί στον αφανισμό χιλιάδων μικρών και μεσαίων αγροτών οδηγώντας σε μαρασμό και εξαθλίωση ολόκληρη την ελληνική περιφέρεια. Στο τέλος οι αγρότες μας θα χάσουν τις δουλειές τους, θα χάσουν τα χωράφια τους, θα χάσουν το βιός τους, δεν θα μπορούν να επιβιώσουν. Θα είναι μετανάστες στο τόπο τους.

Δυστυχώς, ζουν αναμεσά μας και ανάμεσα στους αγρότες, συμπολίτες μας που είναι πρόθυμοι να απεμπολήσουν αρχές και ιδανικά και με τις πράξεις τους βάζουν το λιθαράκι τους στην καταστροφή αυτού του τόπου. Ελπίζουμε να μην ενεργοποιηθούν κι άλλοι πεμπτοφαλαγγίτες (είτε από τα αριστερά είτε από τα δεξιά) από τον χώρο των αγροτών.


Αλήθεια τι θα μας πουν άραγε οι κοι Κουτσούμπας και Μιχαλολιάκος αν μας εκβιάσουν οι κυβερνώντες για μία ακόμα φορά πως αν δεν περάσουν τα μέτρα θα μας διώξουν από το ευρώ; Να θυμηθούμε τι έλεγε προσφάτως το ένα “άκρο” «Κουτσούμπας: Είμαστε κάθετα αντίθετοιμε το να φύγει η Ελλάδα από το Ευρώ» και τι έλεγε πριν λίγο καιρό το άλλο “άκρο” «Μιχαλολιάκος στο bankingnews: Η Ελλάδα τώρα δεν έχει άλλη επιλογή πέραν του ευρώ – Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κινδυνεύει βραχυχρόνια»

Σε αυτές τις συνθήκες αδέρφια δεν μπορούμε να διαπραγματευόμαστε τον τρόπο σφαγιασμού μας. Οφείλουμε όλοι να παραδεχτούμε πως το ευρωσύστημα μας θέλει δούλους στον τόπο μας. Μόνο αν το σπάσουμε μπορούμε να δούμε άσπρη μέρα. Μόνο αν αποκτήσουμε την εθνική μας κυριαρχία και αυτοδιάθεση, μόνο αν αποκτήσουμε την Εθνική μας Ανεξαρτησία. Και αυτό θα γίνει μόνο αν βγούμε από την Ευρωζώνη και την ΕΕ και διαγράψουμε το παράνομο, απεχθές, επαχθές και ληστρικό χρέος.

Και αυτό πρέπει να γίνει ΤΩΡΑ αδέρφια. Όσο αργούμε τόσο σκάβουμε το λάκκο μας και το λάκκο των παιδιών μας. Και το μόνο επάγγελμα που θα επιζήσει θα είναι αυτό του νεκροθάφτη.

*Ο Γιώργος Χαλιμούρδας είναι μέλος του Ε.ΠΑ.Μ. Ακρόπολης, Γεωπόνος Γ.Π.Α., MSc Περιβάλλον και Ανάπτυξη Ε.Μ.Π.

[1] ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Διαβάστε Περισσότερα »

Ανατομική & γνωσιολογία της όρασης

Σπύρος Μανουσέλης

Αυτό που καταγράφεται από τα μάτια μας και αυτό που τελικά αντιλαμβανόμαστε οπτικά δεν ταυτίζονται: ο οπτικός μας εγκέφαλος βλέπει πολύ περισσότερα από αυτά που του «διηγούνται» τα μάτια μας

Λέγεται συχνά ότι τα μάτια είναι σαν τις φωτογραφικές μηχανές: αποτυπώνουν μηχανικά ακριβείς «εικόνες» του εξωτερικού κόσμου και τις αποστέλλουν στα ανώτερα οπτικά κέντρα του εγκεφάλου.

Πρόκειται για μια τεχνολογική αναλογία ιδιαίτερα παραπλανητική αφενός επειδή δεν περιγράφει καμιά από τις βασικές διεργασίες της όρασης και αφετέρου επειδή συσκοτίζει τις ουσιαστικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στην παθητική φωτογράφηση και την ενεργητικότατη, εύπλαστη και κυρίως δημιουργική βιολογική όραση.

Παρ’ όλα αυτά, αυτή η ανακριβής μηχανιστική αναλογία, δηλαδή η εξομοίωση της λειτουργίας του ματιού με τη φωτογραφική μηχανή, θα ήταν σχεδόν ανώδυνη αν δεν υπέκρυπτε μια ακόμη πιο σοβαρή παρανόηση, ότι όπως η φωτογράφηση υλοποιείται από μια φωτογραφική μηχανή, έτσι και η όραση εξαντλείται στη λειτουργία των ματιών.

Αντίθετα, όπως θα δούμε, κάποιες σημαντικές ανακαλύψεις της νευροφυσιολογίας μας οδηγούν στο ανοίκειο αλλά και αναπόφευκτο συμπέρασμα ότι δεν βλέπουμε τίποτα με τα... μάτια μας.

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται υπερβολικά απλό: απλώς ανοίγουμε τα μάτια μας και ένας πλούσιος κόσμος από χρώματα, σχήματα και μορφές εισβάλλει και καταγράφεται στον εγκέφαλό μας, χωρίς καμία φαινομενικά προσπάθεια.

Από πολύ νωρίς, βέβαια, οι ειδικοί ερευνητές κατάλαβαν ότι αυτή η απλοϊκή περιγραφή της όρασης όχι μόνο δεν είναι ακριβής, αλλά αφήνει αναπάντητα όλα τα θεμελιώδη ερωτήματα: βλέπουμε με τα μάτια ή με τον οπτικό μας εγκέφαλο, και ό,τι βλέπουμε υπάρχει πραγματικά ή είναι ένα εγκεφαλικό δημιούργημα;

Στην πραγματικότητα, η οπτική αντίληψη είναι μια ιδιαίτερα σύνθετη εγκεφαλική και νοητική λειτουργία που διαμορφώθηκε σταδιακά και τελειοποιήθηκε από τη βιολογική μας εξέλιξη επειδή μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε, να γνωρίζουμε και άρα να δρούμε αποτελεσματικότερα στον κόσμο που μας περιβάλλει.

Ωστόσο, από τις πιο πρόσφατες μελέτες των εγκεφαλικών προϋποθέσεων και των περίπλοκων αντιληπτικών μηχανισμών της ανθρώπινης όρασης προέκυψε μια μάλλον απρόσμενη εικόνα: ο οπτικός εγκέφαλός μας δεν καταγράφει ποτέ παθητικά (σαν φωτογραφική μηχανή ή κάμερα) τις δισδιάστατες εικόνες που φτάνουν σε αυτόν από τα μάτια, αλλά κατασκευάζει δημιουργικά τον πλούσιο σε χρώματα και μορφές τρισδιάστατο κόσμο που τελικά «βλέπουμε».

Οι συνέπειες της σπονδυλωτής οργάνωσης του οπτικού φλοιού



Πράγματι, από πολυάριθμες έρευνες των επιστημών του εγκεφάλου και του νου (νευροεπιστήμες) επιβεβαιώνεται ότι η όραση δεν είναι μια παθητική αισθητηριακή καταγραφή του κόσμου που μας περιβάλλει, αλλά μια εξαιρετικά πολύπλοκη εγκεφαλική και ταυτόχρονα νοητική διεργασία που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε τον κόσμο.

Τα διάφορα είδη οπτικών πληροφοριών που φτάνουν στα μάτια μας με το φως, πληροφορίες δηλαδή που αφορούν το χρώμα, τη μορφή, την κίνηση κ.ο.κ., προσλαμβάνονται αρχικά από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα και μέσα από πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς καταλήγουν στον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου.

Ο διάλογος του εγκεφάλου μας με το ορατό φως ξεκινά όταν αυτό περνά μέσα από τον κερατοειδή χιτώνα, ο οποίος κάμπτει τις ακτίνες του φωτός και τις στέλνει μέσω της κόρης των οφθαλμών στην ίριδα, τον ημιδιαφανή μυ που ρυθμίζει το άνοιγμα της κόρης, καθορίζοντας έτσι την ποσότητα του φωτός που θα εισέλθει στο εσωτερικό του ματιού.

Πίσω από την ίριδα βρίσκεται ο κρυσταλλοειδής φακός ο οποίος μπορεί, ανάλογα με τις οπτικές μας ανάγκες, να μεταβάλλει το σχήμα του ώστε να εστιάζουμε καλύτερα την οπτική σκηνή.

Το φως που εστιάζεται από τον κερατοειδή και τον φακό διατρέχει το υαλοειδές σώμα στο εσωτερικό του βολβού και τελικά απορροφάται από τα αμιγώς φωτοϋποδεκτικά κύτταρα (κωνία και ραβδία) που υπάρχουν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

Ο αμφιβληστροειδής είναι επομένως το πιο εξωτερικό τμήμα του νευρικού συστήματος που λειτουργεί ως διεπιφάνεια που φέρνει σε επαφή τον εγκέφαλο με το φως, αφού μόνο τα φωτοευαίσθητα κύτταρά του είναι σε θέση να μεταφράζουν τη «γλώσσα» του φωτός στη «γλώσσα» του εγκεφάλου.

Ολα αυτά όμως αποτελούν μόλις το πρώτο, καθαρά «επικοινωνιακό», βήμα για τη δημιουργία των οπτικών σημάτων που είναι απαραίτητα για να τεθεί σε λειτουργία ο οπτικός εγκέφαλος και να μας πει τι τελικά «βλέπουμε». Υπό αυτήν ακριβώς την έννοια, ούτε βλέπουμε ούτε και θα μπορούσαμε να δούμε τίποτα με τα μάτια μας!

Ο οπτικός εγκέφαλος, ο οποίος καλύπτει τους δύο ινιακούς λοβούς στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, δεν αποτελεί μια ενιαία -ανατομικά και λειτουργικά- δομή αλλά είναι οργανωμένος «σπονδυλωτά», αποτελείται δηλαδή από διαφορετικές λειτουργικές μονάδες. Χωρίζεται σε επιμέρους «διαμερίσματα», καθένα από τα οποία είναι εξειδικευμένο στην ανάλυση και την επεξεργασία μιας ορισμένης ιδιότητας των οπτικών πληροφοριών.

Τα οπτικά σήματα, που ταξιδεύουν από τους βολβούς των ματιών προς τον οπτικό φλοιό, εισέρχονται σε αυτόν μέσω της κύριας πύλης που ονομάζεται πρωτοταγής ή ταινιωτός οπτικός φλοιός (V1). Και, όπως ανακάλυψαν κατά τη δεκαετία του 1970, πρόκειται για το κεντρικό σύστημα διανομής των οπτικών πληροφοριών που φτάνουν από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

Από εκεί τα οπτικά σήματα, αφού υποστούν μια πρώτη στοιχειώδη επεξεργασία, διανέμονται στα λεγόμενα «εξωταινιωτικά» διαμερίσματα που βρίσκονται γύρω από τον V1 (σπόνδυλοι V2 έως V5), τα οποία ειδικεύονται στην ανάλυση μεμονωμένων χαρακτηριστικών της οπτικής σκηνής.

Για παράδειγμα, οι σπόνδυλοι V2 και V3 αναγνωρίζουν τη μορφή, ο V4 εισάγει το χρώμα, ενώ ο V5 την κίνηση του οπτικού αντικειμένου. Οταν, λόγω τραυματισμού ή κάποιας ασθένειας, καταστρέφεται ή δυσλειτουργεί κάποιος από αυτούς του σπονδύλους, τότε καταστρέφεται και η αντίστοιχη οπτική ιδιότητα: π.χ. η καταστροφή του V4 δημιουργεί αχρωματοψία και ο ασθενής βλέπει τα πάντα ασπρόμαυρα.

Αυτοί οι «σπόνδυλοι» ή «κέντρα» του οπτικού φλοιού επεξεργάζονται παράλληλα, και αυτόνομα ο ένας από τον άλλο, τις διάφορες ιδιότητες της οπτικής σκηνής (το χρώμα, τη μορφή, την κίνηση, τα πρόσωπα, κ.ο.κ.).

Συνήθως περιγράφουμε αυτούς τους ανατομικούς-λειτουργικούς σπονδύλους ως «κέντρα επεξεργασίας» της οπτικής πληροφορίας και όχι ως επιμέρους «κέντρα αντίληψης» της οπτικής σκηνής. Ομως, κατά κανόνα, τα οπτικά κέντρα επεξεργασίας είναι και κέντρα αντίληψης!

Γιατί όμως ο οπτικός φλοιός είναι πολύκεντρος και πολυλειτουργικός; Πολύ απλά, επειδή οι επιμέρους λειτουργίες του οπτικού εγκεφάλου είναι να εξάγουν, κάτω από διαρκώς μεταβαλλόμενες και δυσχερείς συνθήκες φωτισμού, τα πιο διαφορετικά και ουσιώδη οπτικά χαρακτηριστικά κάθε αντικειμένου που βλέπουμε. Και με αυτήν την έννοια, η βασική λειτουργία της όρασης είναι γνωσιακή.

Δύο οπτικά συστήματα για μια μοναδική οπτική εμπειρία



Το πώς ακριβώς ο οπτικός φλοιός καταφέρνει από ορισμένες ακτίνες ορατού φωτός να δημιουργεί μια πολύχρωμη, και κυρίως επωφελή εικόνα του κόσμου, αποτελούσε, μέχρι πρόσφατα, ένα δυσαπάντητο ερώτημα.

Ωστόσο, η πρόοδος των γνώσεών μας όσον αφορά τη μακρά βιολογική εξέλιξη των αισθητηριακών μηχανισμών, και κυρίως οι εντυπωσιακές ανακαλύψεις των νευροεπιστημών σχετικά με την αρχιτεκτονική και τη λειτουργία του οπτικού εγκεφάλου άνοιξαν, τις τελευταίες δεκαετίες, έναν διαφορετικό δρόμο για την επίλυση του αινίγματος της όρασης, που ουσιαστικά ισοδυναμεί με την κατανόηση των εγκεφαλικών της προϋποθέσεων.

Ανάμεσα στις πολυάριθμες έρευνες για το πώς λειτουργεί ο οπτικός εγκέφαλος ξεχωριστή σπουδαιότητα έχουν οι μελέτες του Αγγλου David Milner και του Καναδού Melvyn Goodale.

Με τις έρευνές τους, κατά τη δεκαετία του 1990, οι δύο επιφανείς νευροεπιστήμονες ανέτρεψαν τον πανάρχαιο μύθο ότι ο εγκέφαλός μας διαθέτει ένα μόνο ενιαίο οπτικό σύστημα. Αντίθετα, αυτοί οι ερευνητές έδειξαν ότι, μολονότι συνήθως έχουμε μια ενιαία οπτική εμπειρία του κόσμου που μας περιβάλλει, ο εγκέφαλός μας δεν έχει ένα μόνο οπτικό σύστημα για τη δημιουργία της!

Οπως συμβαίνει πολύ συχνά στις νευροεπιστήμες, η μελέτη μιας παθολογικής κατάστασης ήταν αυτό που πυροδότησε αυτές τις ανατρεπτικές εξελίξεις.

Στην προκειμένη περίπτωση, ήταν η μελέτη μιας ασθενούς γνωστής με τα αρχικά D.F., η οποία έπασχε από οπτική αγνωσία, ήταν δηλαδή ανίκανη να αναγνωρίζει αυτό που έβλεπε, μολονότι δεν υπέφερε από καμιά εμφανή οπτική δυσλειτουργία.

Στις καθιερωμένες εξετάσεις για την οπτική αγνωσία, οι ερευνητές που προαναφέραμε πρόσθεσαν κάποιες επιπλέον δοκιμασίες που τους αποκάλυψαν μερικά εντελώς απρόσμενα στοιχεία.

Για παράδειγμα, όταν ζητούσαν από την ασθενή να στρέψει έναν χάρτινο δίσκο έτσι ώστε η εγκοπή που υπήρχε πάνω στον δίσκο να συμπέσει με την εγκοπή που υπήρχε σε έναν δεύτερο σταθερό χάρτινο δίσκο που λειτουργούσε ως πρότυπο, αυτή δεν τα κατάφερνε ποτέ.

Αν όμως της ζητούσαν να τοποθετήσει απλώς τον πρώτο δίσκο πάνω στον δεύτερο δίσκο, οι ερευνητές διαπίστωναν όχι μόνο ότι το έκανε χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία αλλά και ότι, χωρίς να το συνειδητοποιεί, κατάφερνε να συμπέσουν οι δύο εγκοπές με την ίδια ακρίβεια που θα το έκανε και ένας φυσιολογικός εθελοντής.


Σε μια άλλη δοκιμασία, όταν της ζητούσαν να υπολογίσει το σχήμα και το μέγεθος ενός αντικειμένου που τοποθετούσαν μπροστά της, της ήταν αδύνατο να το κάνει.

Οταν όμως της ζητούσαν να πιάσει με τα χέρια το αντικείμενο -π.χ. ένα παραλληλόγραμμο κουτί- διαπίστωναν έκπληκτοι ότι η D.F. μπορούσε να το κάνει, αν και δεν είχε επίγνωση ούτε του τι ήταν αυτό που βρισκόταν μπροστά της ούτε του ότι το κρατούσε στα χέρια της με τον σωστό τρόπο! Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος ο David Milner αυτές τις δοκιμασίες: «Ετσι ανακαλύψαμε ότι είχε περισσότερο ενδιαφέρον όχι το τι δεν μπορούσε να κάνει αλλά το τι μπορούσε, παρά τη σοβαρή οπτική αγνωσία».

Ηταν μια σαφέστατη ένδειξη ότι διαθέτουμε δύο διαφορετικά -αν και συμπληρωματικά- οπτικά συστήματα: το πρώτο μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε συνειδητά τα οπτικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος κόσμου. Το δεύτερο οπτικό σύστημα, αντίθετα, καθοδηγεί τις κινήσεις και τις δράσεις μας. Και μάλιστα, όπως ανακάλυψαν κατόπιν, αυτά τα δύο συστήματα διαφοροποιούνται και ανατομικά: οι νευρικές πληροφορίες που μεταφέρουν ακολουθούν δύο σαφώς διαφορετικά εγκεφαλικά μονοπάτια.

Το πρώτο «σύστημα του τι είναι αυτό που βλέπω» ή κοιλιακό μονοπάτι ακολουθεί μια διαδρομή από τον ινιακό λοβό προς τα κατώτερα επίπεδα των κροταφικών λοβών, ενώ το δεύτερο «σύστημα του πού ή του πώς» ή ραχιαίο μονοπάτι από τον ινιακό λοβό προς τους βρεγματικούς λοβούς, όπου συνορεύει με ορισμένα κινητικά κέντρα του εγκεφάλου.

Συνεπώς, η προκατάληψη ή μάλλον η ψευδαίσθηση ότι ο εγκέφαλός μας διαθέτει ένα μόνο οπτικό σύστημα επεξεργασίας των εικόνων του κόσμου θεωρείται σήμερα κάθε άλλο παρά προφανής.

Το προκλητικό αυτό συμπέρασμα επιβεβαιώθηκε από πολλές άλλες έρευνες και τα δύο παράλληλα εγκεφαλικά μονοπάτια χαρτογραφήθηκαν λεπτομερώς τα επόμενα χρόνια μέσω των νέων τεχνικών απεικόνισης (λειτουργική μαγνητική τομογραφία).

Αν όμως, όπως είπαμε, ο οπτικός φλοιός χωρίζεται σε επιμέρους «σπονδύλους», καθένας από τους οποίους είναι εξειδικευμένος στην ανάλυση και την επεξεργασία -μέσω διαφορετικών οπτικών οδών- κάθε επιμέρους ιδιότητας των οπτικών πληροφοριών, τότε ποιος αναλαμβάνει την τελική σύνθεση του οπτικού παζλ; Πώς και από πού αναδύεται η ολοκληρωμένη εικόνα του κόσμου που όλοι βλέπουμε;

Σε αυτά τα δύσκολα ερωτήματα δεν υπάρχουν ακόμη οριστικές απαντήσεις. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η οπτική συνείδηση -γιατί περί αυτού πρόκειται!- δεν βρίσκεται εντοπισμένη σε κάποια ειδική περιοχή του εγκεφάλου, αλλά αντίθετα αναδύεται όταν οι επιμέρους και προσυνειδητές εγκεφαλικές λειτουργίες στρέφονται προς την ίδια τη βιολογική μηχανή που την παράγει: όταν ο οπτικός εγκέφαλος αρχίζει να κοιτάζει και να ανα-γνωρίζει τον ίδιο του τον εαυτό.

Εφόσον δεχτούμε ότι ο βασικός λόγος της ύπαρξης, αλλά και της εντυπωσιακής εξέλιξης, των οπτικών εγκεφάλων ήταν και είναι η δημιουργία μιας άμεσης, τρισδιάστατης και έγχρωμης εικόνας του κόσμου που μας περιβάλλει και των όσων συμβαίνουν σε αυτόν, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε πως όποτε ανοίγουμε τα μάτια μας πραγματοποιείται ένα νευροβιολογικό θαύμα.

Μάλιστα αν αναλογιστούμε ότι στον φυσικό κόσμο δεν υπάρχουν καθόλου χρώματα αλλά μόνον ηλεκτρομαγνητικά κύματα διαφορετικού μήκους, και ότι το φως, φορέας κάθε οπτικού ερεθίσματος, αποτελείται από άχρωμα φωτόνια που ταξιδεύουν ανέμελα στον χωροχρόνο με την ταχύτητα του φωτός, χωρίς να «σκοτίζονται» για τις οπτικές μας ανάγκες, τότε το νευροβιολογικό θαύμα της όρασης γίνεται ακόμη πιο αινιγματικό!

ΕΦ-ΣΥΝ

Διαβάστε Περισσότερα »

Ο Θάνατος και τα Μαθηματικά

Διογένης ο σκύλος


Σήμερα σκοτώθηκε ο πατέρας του μαθητή μου Kevin.

Είχα προετοιμάσει διαγώνισμα με θέμα τον νόμο των ημιτόνων και τον νόμο των συνημιτόνων.

Μετά το lunch break, πηγαίνοντας προς την αίθουσα, βρήκα έναν συμμαθητή και την κοπέλα του Kevin, να κλαίνε μιλώντας στο κινητό. Παρά το ψιλόβροχο, γύρω τους, βουρκωμένοι συμμαθητές κάνανε άσκοπες διαδρομές. Συναντούσαν άλλους μαθητές που πλησίαζαν με απορία και τους μίλαγαν στο αυτί. Έπειτα, έφευγαν κι αυτοί σιωπηλοί και βιαστικοί, μάλλον για να διαδώσουν τα τραγικά νέα στην κοινότητα των μαθητών του σχολείου. Από την άλλη, ίσως έτρεχαν απλώς επειδή έβρεχε.

Ένιωσα παρείσακτος. Έμεινα πέντε-έξι λεπτά αμήχανος μέχρι να ρωτήσω τί συνέβη. Η μαθήτρια που ρώτησα, έκανε νόημα στην κοπέλα του Kevin, αν μπορεί να μου πει. Η κοπέλα του αποφάσισε να μου πει η ίδια. Κλαίγοντας μου είπε πως θα περάσει η μητέρα του Kevin να την πάρει από το σχολείο για να πάνε στο νοσοκομείο. Θα πάει να αποχαιρετήσει τον πατέρα του αγοριού της. Τον έβαλαν στο χειρουργείο μετά από αυτοκινητιστικό, αλλά θα τον αποσυνδέσουν από τη μηχανική υποστήριξη. Είναι κλινικά νεκρός.

Πάω αμέσως και βρίσκω τον διευθυντή και την υποδιευθύντρια και τους ανακοινώνω πως δεν μπορώ να τους βάλω διαγώνισμα, ούτε και να κάνω μάθημα, φυσικά. Δεν γνώριζαν τίποτα. Μου λένε να κάτσω με τους μαθητές στην τάξη μέχρι να μάθουν τί ακριβώς έχει συμβεί.

Γυρίζω με γρήγορο βήμα, λόγω της βροχής, και μόλις με βλέπουν να επιστρέφω, οι μαθητές με αργά βήματα και το βλέμμα στο έδαφος μπαίνουν ένας-ένας στην αίθουσα. Αυτό με κάνει κι εμένα να περπατήσω πιο αργά. Μπαίνω μέσα. Όλοι κάθονται στις θέσεις τους αμίλητοι.

Τί πρέπει να κάνω; Ποιό είναι το procedure; Σε μια αμερικάνικη ταινία, αυτή είναι η στιγμή της δραματικής κορύφωσης, όπου ο καθηγητής πρότυπο κάνει μια αυθόρμητη, καλοδουλεμένη και motivational ομιλία, τα παιδιά με δάκρυα χαράς αυτή τη φορά, όρθια, καταχειροκροτούν, η δραματική μουσική φτάνει σε κρεσέντο, ενώ αργότερα ο Kevin, καθώς και όλοι αυτοί οι μαθητές θα περάσουν στο Harvard και στο MIT.

Επιλέγω να μην πω τίποτα. Ή μήπως απλώς είμαι ανίκανος να πω κάτι; Ό,τι σκέφτομαι να πω, μου φαίνεται τρομερά γελοίο. Μπορώ να τους αποδείξω τον νόμο των συνημιτόνων τριγωνομετρικά, αλλά και εναλλακτικά χρησιμοποιώντας τον τύπο της απόστασης σημείων στο επίπεδο, αλλά να μιλήσω για τον θάνατο;

Κάθομαι πάνω σε ένα θρανίο οκλαδόν και παίρνω το ρόλο του παρατηρητή της ανθρώπινης κατάστασης. Οι έφηβοι παραμένουν αμίλητοι. Φαντάζομαι πως η Jenny, που συνήθως πρέπει να της υπενθυμίσω αρκετές φορές ότι το να φωνάζει είναι ενοχλητικό για τους συμμαθητές της, είναι απλώς σοκαρισμένη, και γι αυτό κοιτάει το πάτωμα. Ο Amit κρατάει το κεφάλι του και δεν προσπαθεί σήμερα να πει αστεία να γελάσουμε. Ο Takumi είναι σιωπηλός όπως πάντα, αλλά τον φαντάζομαι, αυτή τη στιγμή, να σκέφτεται τον ενδεχόμενο θάνατο του πατέρα του ή της μητέρας του. Ο Hector και η Wang Fang ψιθυρίζουν τόσο σιγά που αναρωτιέμαι αν το φαντάζομαι ή αν όντως ψιθυρίζουν.

Μαθητές από όλα τα μέρη του κόσμου, Περού, Κούβα, Βενεζουέλα, Ηνωμένες Πολιτείες, Ινδία, Κίνα, Ιαπωνία, καθώς κι εγώ, ο Έλληνας καθηγητής μαθηματικών, καθόμαστε αμίλητοι. Ανεξαρτήτως φυλής, εθνικότητας, καταγωγής, φύλλου, οικογενειακής ή οικονομικής κατάστασης, ιδεολογίας ή πίστης, όλοι μοιραζόμαστε αυτή τη σιωπή απέναντι στο θάνατο. Αφουγκραζόμαστε την κοινή μας "μοίρα".

Η Jenny σηκώνεται από τη θέση της, με πλησιάζει και μου ζητάει ψιθυριστά μαρκαδόρο. Της δίνω, νομίζοντας πως θα ζωγραφίσει στον πίνακα, ή θα γράψει κάτι σχετικό με τον θάνατο του πατέρα του Kevin. Η Jenny σχεδιάζει ένα τρίγωνο, φέρει δύο ύψη, και αρχίζει να αποδεικνύει τον νόμο των ημιτόνων για οξυγώνια τρίγωνα. Αμέσως, η Mia και ο Sebastian, έρχονται και μου ζητάνε και αυτοί μαρκαδόρο. Άλλα δύο παιδιά σηκώνονται στον πίνακα, ενώ δύο άλλοι έρχονται σε εμένα να τους βοηθήσω να λύσουν απορίες τους σχετικά με τον νόμο των ημιτόνων και των συνημιτόνων.

Τί συμβαίνει; Τι άλλαξε και τα παιδία φαίνονται να βρίσκουν ανακούφιση στην τριγωνομετρία;

Ίσως επειδή τα ερωτήματα περί θνητότητας είναι αναπάντητα, οι μαθητές στράφηκαν στα μαθηματικά. Οι ορισμοί στα μαθηματικά είναι σαφείς. Οι μαθηματικές αποδείξεις είναι σίγουρες. Οι μαθηματικές απαντήσεις είναι δεδομένες, απαράλλακτες, άχρονες.

Σε παλαιότερες εποχές ίσως οι προλήψεις, οι μυθολογίες, οι θρησκείες να αποτελούσαν μια παρηγοριά. Αφηγήσεις για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα. Μια αφήγηση του κόσμου, όμως, για να έχει νόημα, πρέπει να έχει συνέπεια. Μετά τη φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ξεγυμνώθηκαν όλες οι μεγάλες αφηγήσεις ως ασυνεπείς και γελοίες. Ο φασισμός συμμάχησε με τον Θάνατο. Ο φασισμός δόξασε τον Θάνατο, και οι άνθρωποι έμειναν μετέωροι. Κι αφού όλες οι παλιές μεγάλες αφηγήσεις ναυάγησαν, ο σημερινός Δυτικός Πολιτισμός είδε την τεχνολογία και την επιστήμη, κατά συνέπεια τα μαθηματικά, ως το μόνο αποκούμπι.

Η Ανάλυση, η βασίλισσα των μαθηματικών, είναι η μαθηματική μελέτη της αλλαγής, της συνέχειας, και του απείρου. Calculus τη λένε διεθνώς, και στα Λατινικά "calculus" σημαίνει "χαλίκι", προς ανάμνηση του Πυθαγόρα που χρησιμοποιούσε χαλίκια για να αναπαριστά τους αριθμούς. Η μαθηματική μελέτη της αλλαγής, της συνέχειας και του απείρου. Πόσο ωραίο ακούγεται να μπορεί ο άνθρωπος να κατανοεί το άπειρο. Πόσο ανακουφιστικό. Πόσο παρήγορο.

Οι μηχανικές ερμηνείες του κόσμου, ο εγκέφαλος ως ηλεκτρονικός υπολογιστής, ο άνθρωπος ως ρομπότ, είναι οι σύγχρονες παρηγοριές. Ένας κόσμος με μαθηματική αρχιτεκτονική από πίσω του, ένα σύμπαν που υπακούει σε μαθηματικές αναγκαιότητες και νόμους, είναι ένας κόσμος κατανοητός. Μία αφήγηση με τρομακτική συνέπεια.

Η ιδέα του "αιώνιου" είναι στα χέρια της μαθηματικής κβαντομηχανικής, που προσπαθεί να ανακαλύψει μαύρες τρύπες και σκουληκότρυπες, κβαντισμένους χρόνους και παράλληλα σύμπαντα, ταξίδια στο χρόνο, και ταχύτητες που καταργούν τον χρόνο. Ακόμα και η αθανασία ως αίτημα, σήμερα είναι στα χέρια των προγραμματιστών και των μαθηματικών που οραματίζονται μια "αποκωδικοποίηση" του εγκεφάλου, ώστε να "ψηφιοποιηθεί" η συνείδηση και να ζήσει για πάντα.

Τα μαθηματικά ως η Φιλοσοφική Λίθος του Δυτικού Πολιτισμού.

Ίσως γι αυτό ο Samuel Beckett βάζει τον ήρωά του, στην τριλογία που κλείνει με τον "Ακατονόμαστο", να μετράει χαλίκια, στην προσπάθειά του να υπερνικήσει το υπαρξιακό του άγχος.

Ίσως γι αυτό και ο Jorge Luis Borges, βρίσκει παρηγοριά στα μαθηματικά παράδοξα και τα μετατρέπει σε παράδοξα διηγήματα. Το παραδέχεται άλλωστε και ο ίδιος στο κέιμενό του "Μια νέα διάψευση του χρόνου" (1946):

"[...] Κι όμως, κι όμως... Το να αρνείσαι το πέρασμα του χρόνου, να αρνείσαι τον εαυτό, να αρνείσαι το σύμπαν, είναι προφανείς απελπισίες και μυστικές παρηγοριές. Το πεπρωμένο δεν είναι τρομερό επειδή είναι εξωπραγματικό, είναι τρομερό επειδή είναι αμετάκλητο και αμείλικτο. Ο χρόνος είναι η ουσία από την οποία είμαι φτιαγμένος. Ο χρόνος είναι ένα ποτάμι που με παρασύρει, αλλά το ποτάμι είμαι εγώ, είναι μια τίγρη που με κατασπαράζει, αλλά είμαι η τίγρη, είναι μια φωτιά που με καίει, αλλά είμαι η φωτιά. Ο κόσμος, δυστυχώς, είναι πραγματικός κι εγώ, δυστυχώς, είμαι ο Borges."

Διογένης ο σκύλος

Διαβάστε Περισσότερα »

Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2016

Η τέχνη του Καλάσνικοφ

Άρης Χατζηστεφάνου


Καλιάγεφ: Πέταξα τη βόμβα στην τυραννία σου, όχι σε έναν άνθρωπο
Σκουράτοφ: Ισως. Αλλά ήταν ένας άνθρωπος που ανατίναξες
Από το θεατρικό έργο «Οι Δίκαιοι» του Αλμπέρ Καμί

Oι μεγαλύτερες τρομοκρατικές οργανώσεις της ιστορίας ενέπνευσαν ορισμένους από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Συχνά ήταν η μόνη τους επιλογή για να νικήσουν τον τρόμο. Η Μπρέντα Μέρφι δεν άντεξε την πίεση. Εσκυψε σε μια γωνία για να κάνει εμετό χωρίς να την δουν.

Παλαιότερα, όπως εξιστορούσε ένας κριτικός θεάτρου του «Guardian», ήταν η μυρωδιά του κελιού της που της έφερνε ανακάτεμα. Τώρα ήταν το τρακ που της προκαλούσε το θεατρικό σανίδι.

Ηταν Φεβρουάριος του 1999 και η Μπρέντα, πρώην μέλος του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, πρωταγωνιστούσε στην παράσταση «Η καρδιά της μάνας», που ανέβαινε στο Λονδίνο. Οι περισσότερες συμπρωταγωνίστριές της είχαν εκτίσει μικρότερες ή μεγαλύτερες ποινές για συμμετοχή σε τρομοκρατικές επιθέσεις.

Οπως η Ροζένα Μπράουν, από τα γνωστότερα στελέχη των λεγόμενων «υπηρεσιών αντικατασκοπίας» του IRA. Βρετανοί στρατιώτες την είχαν συλλάβει σχεδόν τυχαία γιατί είχε φορέσει, κατά λάθος, την περούκα της ανάποδα. Λίγα λεπτά αργότερα συνειδητοποίησαν ότι κρατούσε στα χέρια της και έναν εκρηκτικό μηχανισμό, που θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα ένα οικοδομικό τετράγωνο.

Η παράσταση αποτελούσε μια καταγγελία της ένοπλης βίας αλλά σε καμία περίπτωση δεν καταδίκαζε τους στόχους στους οποίους είχαν ταχθεί τα μέλη του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού. «Η καρδιά της μάνας» ήταν ίσως μια από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου τα μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων πρωταγωνιστούσαν σε μια παράσταση.

Αντίθετα, εκατοντάδες καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο έχουν χρησιμοποιήσει κείμενα, εικόνες ή αναφορές σε πράξεις τρομοκρατών. Σε άλλες περιπτώσεις γίγαντες του πνεύματος, όπως ο Σαρτρ, τροποποίησαν γνωστά έργα για να περιγράψουν και να στηρίξουν τη δράση οργανώσεων που χαρακτηρίζονταν τρομοκρατικές από αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.



Ο μεγάλος φιλόσοφος θα χρησιμοποιήσει τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη (τις οποίες ανεβάζει με τον Μιχάλη Κακογιάννη στο Παρίσι) για να μεταφέρει στο γαλλικό κοινό τη στήριξή του προς τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της οργάνωσης FLN στην Αλγερία – η οποία όμως είχε εμπλακεί σε βομβιστικές επιθέσεις σε γαλλικό έδαφος.

«Ο Ευριπίδης», εξηγούσε μερικά χρόνια αργότερα ο Σαρτρ, «καταδίκαζε με τον ίδιο τρόπο τον πόλεμο, αλλά ειδικότερα τις αποικιακού τύπου κατακτήσεις».

Ο Σαρτρ, αν και κρατούσε σαφείς πολιτικές και ηθικές αποστάσεις από το φαινόμενο της τρομοκρατίας, αρνούνταν να εξισώσει τη δράση του θύτη (ξένη κατοχή) με τις τρομοκρατικές πράξεις αντίστασης. «Τα παιδιά της βίας», έγραφε για τους Αλγερινούς αντάρτες, «αντλούν συνεχώς τον ανθρωπισμό τους μέσα από αυτήν».

Με το ίδιο σκεπτικό, άλλωστε, θα αναλύσει αργότερα και τις επιθέσεις της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης» εναντίον της ισραηλινής αποστολής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972.

Πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης για δεκάδες κορυφαίους δημιουργούς θα αποτελέσει και η δράση (αλλά κυρίως ο μυστηριώδης θάνατος) της πρώτης γενιάς της οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF) στη Γερμανία.

Η Μάριαν Φέιθφουλ τραγουδά για την Ουλρίκε Μάινχοφ το «Broken English», ενώ θα ακολουθήσουν συγκροτήματα όπως οι Doris Days, οι Chumbawamba και πολλοί άλλοι. Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Τζο Στράμερ των Clash «λάνσαρε» στις εμφανίσεις του T-shirt με αναφορές στη RAF, τις Ερυθρές Ταξιαρχίες αλλά και τον IRA – προκαλώντας συχνά λυσσαλέες αντιδράσεις στον βρετανικό και ιρλανδικό Τύπο.

Ο καλλιτέχνης όμως που θα δοκιμάσει τα όρια της ανοχής των κυρίαρχων ευρωπαϊκών ελίτ στο φαινόμενο της τρομοκρατίας ήταν ο Γκέρχαρντ Ρίχτερ – για ορισμένους ίσως ο σημαντικότερος Γερμανός εικαστικός του 20ού αιώνα.

Το 1988 παρουσιάζει το έργο του με τίτλο «18 Οκτωβρίου 1977», στο οποίο απεικονίζει πορτρέτα ηγετικών μελών της RAF που βρέθηκαν απαγχονισμένα στα διαβόητα λευκά κελιά του συμπλέγματος φυλακών Στάμχαϊμ. Θεωρητικά η Δυτική Γερμανία θα έπρεπε να έχει συνηθίσει τις καλλιτεχνικές αναφορές στη RAF (δέκα χρόνια νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει ο θεατρικός μονόλογος του Ντάριο Φο και της Φράνκα Ράμε με τίτλο «Εγώ η Ουλρίκε Μάινχοφ καταγγέλλω»).

Τα συναισθήματα όμως που προκάλεσε ο Ρίχτερ ήταν ανάλογα μιας νέας τρομοκρατικής επίθεσης. Τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης εμφανίζονταν προδομένα από έναν «δικό τους» άνθρωπο, τον οποίο τώρα κατηγορούσαν ότι «εξανθρωπίζει» τους τρομοκράτες – αυτούς που δολοφονούσαν τους επίσης «δικούς τους» τραπεζίτες και τα μέλη του Συνδέσμου Γερμανών Βιομηχάνων.

Τελικά τα έργα του Ρίχτερ θα αγοράσει, έναντι εκατομμυρίων δολαρίων, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA). Θα τολμήσει, μάλιστα, να τα εκθέσει λίγους μόλις μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν η αντιτρομοκρατική υστερία του Τζορτζ Μπους προετοίμαζε το έδαφος για σειρά νέων κατακτητικών πολέμων.

Ανάλογη κριτική με τον Ρίχτερ θα δεχθεί μερικά χρόνια αργότερα και ο γίγαντας της λατινοαμερικανικής τέχνης Φερνάντο Μποτέρο, όταν θα αφιερώσει δύο πίνακές του στον Πάμπλο Εσκομπάρ.

Αν και η δράση του βαρόνου των ναρκωτικών απέχει παρασάγγας από τα πολιτικά στοιχεία της ευρωπαϊκής τρομοκρατίας, ο Εσκομπάρ είχε αποκτήσει στοιχεία θρύλου και τον τίτλο του «Ρομπέν των Φτωχών» σε αρκετές φτωχογειτονιές, όπου μοίραζε αφειδώς ναρκοδολάρια. Η απόφαση, λοιπόν, του Μποτέρο να παρουσιάσει τις τελευταίες του στιγμές έθιγε ευαίσθητες χορδές της κολομβιανής κοινωνίας.

Σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέραμε, πάντως, η τέχνη νίκησε τις απαγορεύσεις – ίσως γιατί οι κυρίαρχες ελίτ ήθελαν να αποδείξουν ότι είναι υπεράνω ενός αντιπάλου τον οποίο είχαν εξοντώσει από καιρό. Μόνο οι τρομαγμένοι σκοταδιστές του πολιτισμικού «Μπίθουλα» της Ευρώπης εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο ψευδεπίγραφος ευρωπαϊσμός του μπορεί να συνυπάρχει με απειλές εναντίον καλλιτεχνών, με απαγορεύσεις βιβλίων και κλειστές πόρτες θεάτρων.

ΕΦ-ΣΥΝ

Διαβάστε Περισσότερα »

Το Εθνικό Θέατρο στα όπλα

Του Κωνσταντίνου Πουλή


Είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την επίμαχη παράσταση και να μιλήσω σε μια εκδήλωση που οργανώθηκε από τους συντελεστές της (με ομιλητές την Ιωάννα Κούρτοβικ, τον Δημήτρη Μπελαντή, την Άννυ Παπαρρούσου, τον Σταύρο Λυγερό και την αφεντιά μου). Η χαρά μου οφείλεται πρώτον στο ότι θεωρώ ότι η παράσταση θίγει τα πιο καίρια ζητήματα που εγείρει η πολιτική των όπλων και δεύτερον στο ότι μπορώ να συνεισφέρω σε μια συζήτηση όπου εννιά στους δέκα δεν ξέρουν για τι πράγμα μιλούν.

Εννοώ ότι η παράσταση απαρτίζεται από δύο μέρη, δεν είναι μια παράσταση με θεατρικό συγγραφέα τον Ξηρό. Ο συγγραφέας του οποίου το έργο παρουσιάζεται στο πρώτο μέρος δεν είναι ο Ξηρός, αλλά κάποιος Αλμπέρ Καμύ. Η περίπτωσή του όμως δεν προξένησε κανένα δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, για ευνόητους λόγους. Σας ζητώ να κάνετε υπομονή για να εξηγήσω τι συμβαίνει στο έργο του Καμύ, που καταλαμβάνει τη μισή παράσταση αλλά αποσιωπήθηκε στις σχετικές συζητήσεις, και μετά θα πω και την άποψή μου για τον Ξηρό.

Αρχικά βλέπουμε τους Δίκαιους του Καμύ και παρακολουθούμε όλον τον προβληματισμό του εναντίον της τρομοκρατίας. Το πρώτο ερώτημα που θέτει η παράσταση λοιπόν είναι τι άνθρωπος πρέπει να γίνεις προκειμένου να πράξεις αυτό που θέλεις. Αυτό σημαίνει η φράση του Καλιάγεφ από τους Δίκαιους, «Μας έχουν κάνει δολοφόνους». Η Ντόρα τον προειδοποιεί ότι μπορεί ο Μέγας Δούκας να έχει πονετικά μάτια, ένα μικρό κόψιμο στο μάγουλο από το ξυράφι, διότι «ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος». Ο τρομοκράτης προκειμένου να πείσει τους άλλους και τον εαυτό του λέει «Δεν σκοτώνω το μεγάλο δούκα. Σκοτώνω τον δεσποτισμό». Έτσι και ο δικός μας, ο Δημήτρης Μάτσαλης, πατρινός αναρχικός του 1890, παίρνει ένα μαχαίρι και σφάζει δύο τραπεζίτες. Όταν τον ρωτούν αν τους ήξερε απαντά «εκτύπησα το κεφάλαιο, όχι τα άτομα!» «Τους εγνώριζες;» «Όχι, σε τέτοιους γαϊδάρους, ληστάρχους, δεν έδωκα ποτέ μου προσοχήν. Και τούτο διότι εξεπροσώπουν το κεφάλαιο. Ως οικογενειάρχας, τους ελυπήθην πολύ».

Ο τρομοκράτης πλανάται. Μπορεί μόνο να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Και, αν σκοτώνεις έναν άνθρωπο και όχι έναν θεσμό, επειδή οι άνθρωποι είναι πολλοί και πρόθυμοι, η πράξη αυτή είναι πολιτικά ατελέσφορη, ακόμη και της καθαρής τυραννοκτονίας (στα τέλη του 19ου αιώνα είχαμε πέντε δολοφονίες αρχηγών κρατών). Όταν σκοτώθηκε ο τσάρος Αλέξανδρος Β΄ τον διαδέχτηκε ένας άλλος τρισχειρότερος. Όπως είχε πει ένας Ρώσος εμιγκρές στη Γενεύη, σκότωσε έναν ηλίθιο και αμέσως θα βρεθούν δύο να πάρουν τη θέση του.

Σε ένα πιο σύγχρονο παράδειγμα, ο Ρενάτο Κούρτσιο έλεγε για τις Ερυθρές Ταξιαρχίες ότι φτάσαμε σε ένα σημείο που είχαμε ισχυρό ανθρώπινο δυναμικό, πολλαπλασιάζονταν τα στρατιωτικά μας μέσα, αλλά απουσίαζε η δυνατότητα να βρούμε ένα χτύπημα που θα ήταν μοχλός ανατροπής του κράτους, το αποφασιστικό χτύπημα. Διότι, κατά το γνωστό ευφυολόγημα, δεν υπάρχει χτύπημα στην καρδιά του κράτους, γιατί το κράτος δεν έχει καρδιά.

Το ερώτημα είναι βεβαίως πώς κλείνει ο κύκλος του αίματος που τροφοδοτούν οι αντιτιθέμενες πλευρές, αν στη βία απαντάς με βία. Η απάντηση, από τον καιρό της Ορέστειας, είναι με το δικαστήριο, δηλαδή με τη θέσπιση ενός συστήματος όπου ένας απρόσωπος, ουδέτερος τρίτος αναλαμβάνει να επιλύσει τη διαφωνία χωρίς πάθος: η ποινή είναι η τελευταία λέξη της εκδίκησης. Προφανώς η κρίσιμη λέξη εδώ είναι το ουδέτερος. Ο Γιάννης Πρετεντέρης είχε σχολιάσει στο βιβλίο του για τη 17Ν ότι το ζήτημα είναι απλό, πρόκειται για τη δημοκρατία εναντίον των εχθρών της. Έρχομαι λοιπόν στο δεύτερο κομμάτι της παράστασης που έχει σχέση με τον Σάββα Ξηρό και την ουδετερότητα του κράτους. Όταν συλλαμβάνεται ο Ξηρός ανακρίνεται και βασανίζεται. Ο στόχος ήταν η εξάρθρωση της 17Ν, και μπροστά σε αυτόν τον στόχο κανείς δεν τολμούσε να πει ότι υπάρχει κάποιο μέσο που δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Με ποιο σκεπτικό;

Το επιχείρημα, όπως περιγράφεται στην παράσταση, έχει ως εξής (αντιγράφω από το κείμενο της παράστασης): Ο Βίνφριντ Μπρούγκερ, διαπρεπής νομικός και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, σε άρθρο του, φτάνει μέχρι τον Καντ για να θεωρητικοποιήσει την πρόταση του να νομιμοποιηθούν τα βασανιστήρια. Ως βασικό επιχείρημα χρησιμοποιεί το μοντέλο της "ωρολογιακής βόμβας", περιγράφει δηλαδή μια κατάσταση ανάγκης, όπου ο ανακριτής πρέπει να αποσπάσει επειγόντως μια πληροφορία από τον ανακρινόμενο, προκειμένου να σώσει ζωές.

Υπάρχει μια ταινία που δραματοποιεί το επιχείρημα της ωρολογιακής βόμβας. Η ταινία αυτή λέγεται Το αδιανόητο και παίζει ο Φόρεστ Γουίτακερ. Η ταινία είναι απαράδεκτη, το προπαγανδιστικό της μήνυμα όμως είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Ένας τρομοκράτης έχει τοποθετήσει μία βόμβα και συλλαμβάνεται από την αστυνομία. Τον ρωτούν λοιπόν, Πες μας πού είναι, Δε σου λέω, Πες μας, Δε σου λέω, χωρίς αποτέλεσμα. Και η ταινία θέτει πιεστικά το ερώτημα: Δεν θα τον βασανίσεις; Και μάλιστα, μας δείχνει ότι του βγάζουν τα δόντια, του κόβουν τα δάχτυλα, και πάλι δεν ομολογεί. Δεν θα φέρεις να βασανίσεις τα παιδιά του μπροστά του; Θα πεθάνουν πέντε εκατομμύρια άνθρωποι. Η ευαισθησία σου εξαντλείται σε αυτά τα δύο παιδιά που είναι μπροστά σου, επειδή έτυχε να βρεθούν μπροστά σου; Προτιμάς να πεθάνουν χιλιάδες, εκατομμύρια παιδιά, για να μη βασανιστούν αυτά τα δύο; Αυτό είναι το θέμα της ταινίας, που καταλήγει πολύ πονηρά με τον ανακριτή να πιέζεται να υπαναχωρήσει. Δεν βασανίζει τα παιδιά, ο τρομοκράτης δεν ομολογεί και η βόμβα εκρήγνυται. Αυτός δεν έκανε το αδιανόητο και ιδού τα αποτελέσματα, εννοείται. Μήπως θέλετε να το ξανασκεφτείτε;

Αυτό είναι το ζήτημα που θέτει ηθικά ο βασανισμός του Ξηρού και το δεύτερο μέρος της παράστασης. Ας σκεφτούμε λοιπόν το επιχείρημα. Υπάρχει μια διάλεξη του Τζ. Γκλόβερ γι’ αυτό το θέμα, όπου αναπτύσσει μια σειρά ενστάσεων. Οι πρώτες επιφυλάξεις είναι πρακτικές, εμπειρικές. Έχετε συλλάβει κάποιον με το χέρι στον πυροκροτητή; Γιατί το Γκουαντάναμο υπάρχει και το γνωρίζουμε, ξέρουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που κρατούνται και βασανίζονται χωρίς να τους έχει απαγγελθεί κατηγορία, αυτός που λέτε δεν ξέρω αν υπάρχει. Γιατί αν ο επικείμενος κίνδυνος που επικαλείσθε είναι μια βόμβα που έχει ενεργοποιηθεί, καταλαβαίνω. Αν όμως είναι ένα βιβλίο που δανείστηκε κάποιος; Αυτό είναι επικείμενη απειλή; Το παράδειγμα είναι πραγματικό. Κάποιοι θα πρόσθεταν ότι οι ομολογίες που αποσπώνται με βασανιστήρια είναι διαβόητα αναξιόπιστες διότι κανείς λέει τα πάντα όταν τον βασανίζουν.

Όμως, εκτός από την αποτελεσματικότητα, το ερώτημα εδώ είναι σε τι κοινωνία θέλουμε να ζούμε. Όπως λέμε ότι το ερώτημα για την πολιτική βία δεν είναι μόνο η αποτελεσματικότητα, αλλά αν θέλεις να είσαι φονιάς, το ερώτημα δεν είναι μόνο αν πιάνει, αλλά και αν θέλεις να ζεις σε μια κοινωνία που ανέχεται το Γκουάνταναμο. Αν θέλεις να ανεχτείς το ηθικό δηλητήριο που απλώνεται σε αυτόν που βασανίζεται, σε αυτόν που βασανίζει και στην κοινωνία που κάνει τα στραβά μάτια. Ακόμη και αν θεωρητικά δεχτούμε το ενδεχόμενο να προκύψει μια αξιοποιήσιμη πληροφορία από εκεί. Το θέλουμε; Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται κατά την άποψή μου στο δεύτερο μέρος της παράστασης της ισορροπίας του Νας και θεωρώ ότι είναι ένα απολύτως θεμιτό ερώτημα. Συνιστά ασέβεια προς τους συγγενείς των θυμάτων αυτό; Συγγενείς θυμάτων που ζητούν να καταστρατηγηθούν τα δικαιώματα των κρατουμένων μπορεί να έχουν την κατανόησή μας, αλλά όχι τη στήριξή μας. Αυτή είναι η άποψή μου.

Τα υπόλοιπα, για τα χρήματα των φορολογουμένων κλπ είναι αδιάφορα. Τώρα σας πήρε ο πόνος για το πού πάνε τα χρήματα των φορολογουμένων; Εδώ έπαιζε ο Μαρκουλάκης στο Εθνικό.

ΤΡΡ

Διαβάστε Περισσότερα »