Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2016

Το Νησί - Δ' Πρίγκηψ των Γαϊδάρων

Του Όττο


Η Λαμπρινή είναι ένα μικρό τουριστικό καΐκι, που καθημερινά ξεναγεί τους τουρίστες στον γύρο του νησιού (δίχως πίτα), μιας κι όπως λέγαμε στα παραπάνω, ένα μεγάλο μέρος της ακτογραμμής του δεν είναι προσβάσιμο με οδικά μέσα. Ο καραβοκύρης της, ο καπετάν Κώστας, κάθε βράδυ τελαλεί το... υπερωκεάνιό του, από τον μώλο του λιμανιού, μ' έναν τηλεβόα από αυτούς που κρατούν στις διαδηλώσεις, κείνοι που ρίχνουν τα συνθήματα στο μέγα πλήθος, γνωστοί κι από τα τραπεζάκια της ΚΝΕ στα φοιτητικά μας χρόνια. Έφτασε λοιπόν η διαβόηση μέχρι το αψηλό μας μπαλκόνι και μας προσέλκυσε ν' αποφασίσουμε πως την επαύριο θα μπαρκάραμε κι εμείς στο υπερωκεάνιο, να τριγυρίσουμε τα πέριξ, αφού δουλειά δεν είχε ο διάολος κι ο τουρίστας πάντοτε ψάχνει να καταναλώσει νέες συγκινήσεις, να περισυνάξει τερπνές εικόνες στα μάτια του και στον φακό της μηχανής του.

Όμως το κυριότερο θέλγητρο κι η κορωνίδα της περιήγησης, είναι οι στάσεις για μπάνιο κι ύστερα για μάσα στα περίφημα Γαϊδουρονήσια, ακατοίκητες βραχονησίδες παρακείμενες του κυρίως νησιού. Λέγονται κατά κόσμον ή κατά χάρτη και Δρένια, όμως η λέξη μας θύμιζε τον πολυαγαπημένο υπουργό αδικοπραξίας κι έτσι συνεχώς την απωθούσαμε απ' το νου μας, αφού η πειθώ δια των ροπάλων ήταν ο τελευταίος συνειρμός που θα θέλαμε να σκιάσει το νου μας αυγουστιάτικα, χώρια που στο σπίτι των αδίκως προφυλακισθέντων δεν χωράν τέτοιες αρσίζικες κουβέντες (οι αφίσες από τη συγκέντρωση συμπαράστασης στους τρομο-κρατικώς διωκόμενους ήταν κι εδώ παρούσες, πάλι άθικτες κι άσχιστες).


Στη βουλή της Αμμουλιανής, η συνεδρίαση είχε ήδη αρχίσει, με διαξιφιστικές παρτίδες τάβλι και μπιρίμπας. Πήρα το θάρρος να μπω κι εγώ για να ρωτήσω, στην πραγματικότητα είχα όρεξη για κουβέντα πρωινιάτικα. "Αξιότιμοι κύριοι βουλευταί, ζητώ συγνώμη που διακόπτω τις εργασίες, μήπως ξέρετε πού ακριβώς αράζει η Λαμπρινή;", τους απηύθυνα με πάσα επισημότητα. Οι αργόσχολοι γέροντες ευαρεστήθηκαν από την προσφώνηση, σήκωσαν τα μάτια απ' το τάβλι χαμογελώντας και μας έδειξαν λίγο παραπέρα, έναν μώλο στην αντίπερα πλευρά του αραξοβολιού της περαταριάς. Ήμασταν οι πρώτοι που μπήκαν στο υπερωκεάνιο κι ο καπετάν Κώστας είχε όρεξη για κουβεντολόι. Μάθαμε ότι ο μώλος ήταν φτιαγμένος το 1965 κι έκτοτε το κράτος αγνοείται και κανείς δεν το 'χει δει. Ψέματα! Ήταν το πρόσφατο 1974 που η κυβέρνηση ηλεκτροδότησε το νησί με υποθαλάσσιο καλώδιο, το οποίο βγαίνει σε μια παραλία, που ακόμα φέρει τ' όνομα ΔΕΗ. Δεν τόλμησα να ρωτήσω πάντως εάν τούτο έγινε πριν ή μετά τη Μεταπολίτευση. Μέχρι σήμερα οι κάτοικοι συντηρούν το μώλο και τις δέστρες με δικές τους δαπάνες. Όσο για τους δρόμους, η λέξη "συντήρηση" δεν θα ήταν και η πλέον δόκιμη για να περιγράψει επακριβώς την κατάσταση.

Σύντομα το καΐκι γέμισε και η βόλτα μας ξεκίνησε. Ο επικοινωνιακός κι εξόχως τουριστικός καπετάνιος μάς ξεναγούσε με τον περίφημο τηλεβόα του. Μας είπε πολλά και διάφορα, όπως το πού έχει καλή ψαριά για έμπειρους όμως βουτηχτάδες, ότι τα Γαϊδουρονήσια είναι στο ίδιο μέγεθος με τα ιστορικά γκριζωνικά Ίμια, ακόμη ακόμη μας αποκάλυψε σε ποια ερημική παραλία πήγε να κουτουπώσει την πρώτη του φιλενάδα. Στοχάστηκα πως σ' έναν τόσο μικρό τόπο και με τον τηλεβόα να διαλαλεί την κατά τ' άλλα ιδιωτική στιγμή, άπαντες στο χωριό θα γνωρίζανε ποια ήταν η πάλαι ποτέ μικρά και πού συνήθιζε να κουκουλώνει τις περιπτύξεις της, η γεβεντισμένη. Ουδέν κρυπτόν υπό τον επαρχιώτικο ήλιο και το βούκινό του.

Μετά από λίγη ακόμα πελαγίσια αρμύρα, φτάσαμε στο πρώτο Γαϊδουρονήσι, όπου κάναμε στάση για μπάνιο, περίπου μιας ώρας. Το περιβάλλον σχεδόν παρθένο, μ' ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση. Αν και τ' όνομα των βραχονησίδων βγήκε προφανώς επειδή εκεί εξέθρεφαν παλιά τα συμπαθή τους υποζύγια οι ντόπιοι, σήμερα δεν υπάρχουν πια γαϊδούρια (τουλάχιστον όχι απ' τα τετράποδα), παρά μόνο κατσίκια και γλάροι. Μια υπέροχη αστραφτερή παραλία φιλοξενούσε αρκετούς επισκέπτες, που έφταναν με διάφορα πλεούμενα από την Ουρανούπολη κι άλλες γειτονικές περιοχές. Μια μαύρη κατσίκα, εξοικειωμένη με το φαινόμενο του τουρισμού, έτρωγε κλαδιά αγριελιάς απ' τα χέρια μικρών παιδιών που είχαν ενθουσιαστεί με την παρουσία της, ενώ ένα μικρό σκυλάκι με κορδελίτσα στο κεφάλι -οποία κατάπτωσις για το βασίλειο των κυνών, βαρύς τριγμός στα οστά του Διογένη- εμφανώς τρομοκρατημένο, γάβγιζε κρυμμένο πίσω απ' το παρεό της κυράς του, δήθεν για να διώξει τη διαβόλισσα με τις σχιστές οπλές απ' την περιοχή του.

Λίγα βήματα πιο πάνω, ένα πηγάδι καλυμμένο με μεταλλικό καπάκι και δίπλα δύο κυκλικές επιγραφές γεμάτες απαγορεύσεις, στα Ελληνικά και στ'  Αγγλικά, κάτι ανάμεσα στις πλάκες των δέκα εντολών και τη στήλη της Ροζέτας. Ουκ ενοχλήσεις τα ερίφια, ουκ αγγρίσεις τους γλάρους (ή μη θα πέσει επάνω σου η κατάρα του Χίτσκοκ), ου λερώσεις, ου θορυβήσεις, εδώ είναι φυσικό οικοσύστημα και η παρουσία των ανθρώπων δεν είναι επιθυμητή... Ειλικρινά συγκινήθηκα με το ζωηρό ενδιαφέρον του δημάρχου Α.Ρ. Πάχτα για την προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων, αρκεί να μην φέρουν στα εδάφη τους ψήγμα χρυσού, χαλκού ή ψήφων.

Παρά τις απαγορεύσεις κι ένεκα που τα ΜΑΤ είναι αλλού απασχολημένα, ένα μικράκι έπαιζε κυνηγώντας τα γλαροπούλια, για να τα κάμει να πετάξουν, σαν να 'ταν περιστέρια στην πλατεία Αριστοτέλους. Κείνα πετάριζαν τεμπέλικα μέχρι λίγο παραπέρα κι ύστερα επανέρχονταν στις περιοχές τους. Ένας μοχθηρός γλάρος έβαλε στο μάτι το παιδάκι και το πήρε από πίσω, καραδοκώντας με την πρώτη ευκαιρία να του δείξει τι εστί βερίκοκο, όμως κείνο ψυλλιάστηκε τα ζόρικα κι έσπευσε να κρυφτεί, μαζί με το μικροσκοπικό σκυλάκι, πίσω απ' την ασφάλεια της μάνας του.
Κατόπιν έφτασε ο πραγματικός αφέντης του τόπου, ο αρχιτράγος με το μακρύ του γένι και την κουστωδία του και πήγαν να ποτιστούνε στο πηγάδι. Ύστερα ο ταγός στάθηκε μπροστά στις επιγραφές -πίσω του άλλα τέσσερα τραγιά παραταγμένα- και κοιτούσε αυστηρά, επιβλητικά κι αυτάρεσκα τους λουόμενους, σάμπως ο Μωυσής με το ιερατείο του, που ετοιμάζουν να ρίξουν το γαζέπι του Γιαχβέ στους ειδωλολάτρες Φιλισταίους.

Η αλήθεια να λέγεται, εζήλωσα την δόξα του αρχιτράγου, αν κι όχι το ιερατικό του υπογένειο. Ο σφετεριστής εκμεταλλεύτηκε την απουσία των γαϊδάρων απ' τον δικαιωματικό τους τόπο και κατέλαβε αβίαστα την εξουσία. Τότε θυμήθηκα την καλή μου τη γιαγιά που μου είχε προ πολλού επιδαψιλεύσει τον τιμητικό τίτλο του αρχιγάιδαρου και μ' έπιασε το πατριωτικό μου, μαζί με μια δίψα για εξουσία, που πάντοτε ελοχεύει στα μύχια κάθε αντιεξουσιαστή, προσμένοντας μια τόση δα αφορμή για να εφορμήσει.

Πάνω στο κατάστρωμα της Λαμπρινής, στον σύντομο δρόμο προς το επόμενο -και μεγαλύτερο- Γαϊδουρονήσι, πήρα τη μεγαλεπίβολη απόφαση. Όταν προσεχώς η χώρα μας θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη και κάθε βράχος στο γιαλό βγει στη δημοπρασία, θα διεκδικήσω πάραυτα την πατρογονική μου εξουσία στα τιμημένα τούτα χώματα και θ' ανακηρύξω το Πριγκιπάτο των Γαϊδουρονήσων, με πρίγκιπα φυσικά τη γαληνοτάτη αφεντομουτσουνάρα μου. Τέτοιος οικογενειακός τίτλος τιμής -αναγνωρισθείς ομοφόνως κι υπό των δεινοπαθούντων διδασκάλων μου- δεν είναι πρέπον να πάει αμόντε.

Ο σφετεριστής τράγος θα τιμωρηθεί σκαιότατα, με κούρεμα τύπου "Νόμος 4000" και αναγκαστική πικετοφορία, με την πινακίδα "είμαι γάιδαρος" περασμένη στον χοντρό του σβέρκο, να περιφέρεται μέσα σ' αιώνια χλεύη. Τουλάχιστον οι κατσίκες δεν θα διαμαρτυρηθούν για τη στυγνή φορολόγηση, καθότι συνηθισμένες στο άρμεγμα. Στην πραγματικότητα τόση ώρα εκτεθειμένος στον άσπλαχνο ήλιο και χωρίς ομπρέλα, είχε αρχίσει η γκλάβα μου να ρετάρει.


Στο Μεγάλο Γαϊδουρονήσι -αν και κατά τ' άλλα ακατοίκητο- η τοπική ιδιωτική πρωτοβουλία έχει στήσει ομπρέλες με ξαπλώστρες, κιόσκι πώλησης καφέδων κι αναψυκτικών και μια πολύ ωραία ταβέρνα για τους πειναλέους και τους μερακλήδες. Καθώς πλησιάζαμε, είδα την παραλία γεμάτη κόσμο και ρίγησα. Δεν θ' άντεχα άλλες τρεις ώρες να σταθώ κάτω απ' τον καυτό αυγουστιάτικο ήλιο, που βάραε κατακούτελα σα βαριοπούλα, κάτι έπρεπε να κάνω.

Έτσι, μόλις η Λαμπρινή εξόκειλε στην αμμουδιά κι ενώ όλοι οι επιβαίνοντες διαγκωνίζονταν, διακριτικά είν' η αλήθεια, να πάρουν θέση για το ξεμπαρκάρισμα, εγώ ο καλός σου πήδησα στη στέρεα γη, χωρίς να περιμένω να ρίξει ο καπετάνιος τη σανίδα της αποβίβασης. "Ε πού πας, περίμενε τη γέφυρα", μου έκανε η Δήμητρα που ανησύχησε μην φάω τα μούτρα μου -πρίγκηψ αρχιγάιδαρος το πράμα- και μουσκέψει η πορφυρή μου αλουργίδα. Ήταν όμως πλέον αργά. Μέχρι να το πει, εγώ είχα ήδη προσγειωθεί εξόχως ομαλά, με τον αέρα του κατακτητή και  -μετά και τις σπουδαίες αποφάσεις που μόλις πριν λίγο είχα πάρει- γύρισα κι απάντησα: "Λες κι ο Κολόμβος περίμενε να ρίξουν τη γέφυρα, όταν βρήκε την Αμερική..."

Ο ελληναράς θαλασσοπόρος, έσπευσα να εκμεταλλευτώ το πλεονέκτημα που μου προσέφερε το παράτολμο άλμα και πραγματικά κατάφερα να πιάσω τη μοναδική ομπρέλα που απέμενε ακόμα ελεύθερη στην παραλία, με τρεις ξαπλώστρες παρακαλώ, λες και την είχαμε ρεζερβέ. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησα, μόλις βολεύτηκα αρειμανίως, ήταν πως τα Γαϊδουρονήσια δεν είχαν μεν γαϊδάρους, είχαν όμως ΠΑΟΚτζήδες, όπως μπορείτε να διακρίνετε στην παραπάνω φωτογραφία. Μα τον Πλούτωνα, ακόμη δεν ανακήρυξα το πριγκιπάτο μου κι ήδη με περιμένει σκληρή αντιπολίτευση. Τούτα τα ντέρτια έχει η διακυβέρνηση, θα πρέπει να συνηθίσω...

 Οι λοιποί συνταξιδιώτες δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να καθίσουν στην ταβέρνα και να χλαπακιάσουν ανηλεώς, πράγμα που δεν τους βγήκε πάντως σε κακό, αφού το ψάρι ήταν φρεσκότατο και η κνίσα που ανέδιδαν οι ψησταριές ήταν ικανή να δελεάσει και τον ίδιο τον Τρίτωνα. Πήγαμε κι εμείς να πάρουμε κάτι να τσιμπήσουμε στην παραλία, μια σουβλάκια, τρεις πατάτες τηγανιτές, φέτα και τζατζίκι. Εκεί που ξεροσταλιάζαμε στο τμήμα πακέτου (take away κατά το ελληνικότερον), μας προσέφεραν ένα περιεκτικότατο φυλλάδιο που διεκτραγωδούσε τα δεινά και τις καταστροφές που πρόκειται να επιφέρει στον τόπο η "επένδυση" των κονκισταδόρων του χρυσού.

"Είναι που όλοι στην περιοχή υποστηρίζουν το μέγα έργο", έκανα χαμογελώντας. Ο ταβερνιάρης, που δεν έπιασε την πρόδηλη ειρωνεία της δήλωσής μου, λίγο έλειψε να μ' αρπάσει απ' τον σβέρκο. "Τι λες εκεί, 95% είμαστε κατά", μου έκανε κορωμένος. "Ε, αυτό λέω κι εγώ", πήρα το διαπραγματευτικό μου ύφος, "μόνο που στην υπόλοιπη Ελλάδα τέτοια ξέρει ο πολύς ο κόσμος". "Εμ ποιος να τους πει την αλήθεια, οι αλήτες στα κωλοκάναλα;" εξανέστη εκείνος. Χρειάστηκε να του μολογήσω ότι είμαστε απ' αυτούς που κατεβαίνουν στη Θεσσαλονίκη στις εκδηλώσεις συμπαράστασης, για να μη ρίξει κώνειο αντί για ρίγανη στις πατάτες μας. Μόλις το άκουσε, ήρθε στα συγκαλά του και χαμογέλασε, στο τέλος μας κέρασε και το ψωμί για να μας φιλέψει.

Μετά το παραλιακό γεύμα, έφτιαξα καφέ κι έπιασα το βιβλίο μου, όμως δεν μου κολλούσε ανάγνωση κείνο το απομεσήμερο. Τα μάτια μου ανυπότακτα, σαν ζιζάνια μαθητούδια που κρυφογελούν πίσω απ' την πλάτη του δάσκαλου, ροβολούσαν ολοτρόγυρα, ρουφώντας ανεχόρταγα τον περίλαμπρο ουρανό, τα χρώματα του τοπίου, το στραφτάλισμα του αρμυρού νερού, την ομορφιά της πλάσης, ενώ το σιγηλό φλοίσβησμα των κυμάτων θώπευε μ' ευγένεια και χάρη τα γαϊδουρινά στυλωμένα μου αυτιά. Κι έτσι όπως ρέμβαζα με το ήρεμο πάθος ηδονοχαρούς βλεψιλάγνου, ήρθε στα βλέφαρά μου νυσταγμός και μου γλυκοσφάλισε τα μάτια.

Όμως όπου αστραποβολά η ευφορία, έρεβος παραμονεύει. Έπεσε σκοτάδι ψηλαφητό μέσα στ' όνειρο κι έπιασα με αγωνιώδη προσήλωση να φτιάξω μια λίστα με τραγούδια -λέει- του θανάτου. Από τραγούδια θλιμμένα και σκοτεινά. "Ένας καημός για τα καλά του κόσμου κι ένας για τ' αχαμνά του". Ούτ' ένα απ' αυτά δε θυμούμαι...

Μα καθώς τ' άκουγα, τρύπωναν στο νου μου λογισμοί ζοφεροί, για το εφέστιο που πεθαίνει, για το ζαράρι που 'ρχεται, για τη συφορά που 'ναι μπρος, για ένα λαό που ψυχορραγεί, για μια γιαρά που πυορροεί. Οι λογισμοί λεν οι γέροντες πως είναι του διαβόλου... Κι ο φτωχοδιάβολος περγελάει κι επανέρχεται... δημήτριος.

Για πόσα χρόνια ακόμα θα υπάρχει τούτος ο παράδεισος; Θε να 'ρθει μια μέρα, που κανείς δεν θα τολμά να πλησιάσει αυτές τις θάλασσες και τούτα τ' ακρογιάλια. Που θα δηλητηριαστούν και θα εγκαταλειφθούν, κρανίου τόπος.  Πόσο ακόμη εν τέλει θα μπορείς να αισθάνεσαι ωραία, όταν όλοι γύρω σου θα αισθάνονται σκατά; Αν ό,τι αγάπησες πεθάνει ή το βγάλουν στο κλαρί; Κάθε παράδεισος έχει στ' αλήθεια κι ένα φίδι, κουλουριασμένο στα κλαριά του...

Ξύπνησα αλαφιασμένος και κοίταξα με ανακούφιση τριγύρα. Τα πάντα ήταν ακόμα στη θέση τους. Το φυλλάδιο του συμπαθούς ταβερνιάρη σε συνδυασμό με την ηλίαση που με είχε κουτρίσει, είχαν κάνει κακό συνδυασμό, κάτι σα χάπια μ' αλκοόλ. Ένιωσα τέτοιο πονοκέφαλο, που δε βίωσε ούτε ο Γαλυφιανάκης σε τρία απανωτά Hang Over. Το ταξίδι της επιστροφής υπήρξε σχεδόν μαρτυρικό. Ντροπιασμένος ο Πρίγκηψ των Γαϊδάρων, αρχιγάιδαρος Όττο, κατατροπωμένος απ' τον Αφέντη Ηλιάτορα, γύρισε στο λημέρι του με το κεφάλι σκυφτό, όχι τόσο από ντροπή, παρά γιατί ζύγιζε πενήντα καντάρια. Πήρα ένα αναβράζον, έπεσα σ' έναν ύπνο διορθωτικό, χωρίς -ευτυχώς- όνειρα και ξύπνησα περδίκι...

[συνεχίζεται...]

[Διαβάστε το πρώτο μέρος: Το Νησί - Ένα Ταξιδιωτικό Ανάγνωσμα]
[Διαβάστε το δεύτερο μέρος: Περσικές Τελετουργίες]
[Διαβάστε το τρίτο μέρος: Ακρογιάλια]

Πηγή: Great Chaos



Όττο: Σχετικά με τον συντάκτη




Διαβάστε Περισσότερα »

21 συγκλονιστικά μεγάλες αλήθειες για το σύμπαν

Γιώργος Φράγκου


Όσο η 'αλήθεια βρίσκεται εκεί έξω', δεν θα σταματήσουμε να ψαχνόμαστε για να την ανακαλύψουμε.

Υπήρξε μια περίοδος στην παιδική ηλικία σχεδόν όλων μας που θέλαμε να γίνουμε αστροναύτες. Δεν γνωρίζαμε το γιατί. Ίσως ήταν η πρώτη μας επαφή με κάτι τόσο άγνωστο, όπως είναι το σύμπαν, που μας εξίταρε την περιέργεια.

Μετά από λίγους μήνες ή χρόνια, ο 'επαγγελματικός' μας προσανατολισμός άρχιζε να στρέφεται προς πιο συμβατικά επαγγέλματα, όπως είναι αυτά του δασκάλου, του τραγουδιστή και του ποδοσφαιριστή. Οτιδήποτε, όμως, είχε σχέση με το σύμπαν δεν έπαυε να μας σαγηνεύει. Είτε αυτό λεγόταν 'X-Files' είτε μια εκδρομή με το σχολείο στο Πλανητάριο.

Ακόμα και από όταν ενηλικιωθήκαμε, το γεγονός πως 'η αλήθεια βρίσκεται εκεί έξω', δεν σταμάτησενα μας απασχολεί. Κάθε νέα ανακάλυψη, κάθε νέα θεωρία, κάθε νέα πρόταση σχετικά με το σύμπαν (είτε πρόκειται για μύθο είτε για πραγματικότητα) μας εξάπτει το ενδιαφέρον. Εδώ, όμως, θα βάλουμε στην άκρη τους μύθους και θα μιλήσουμε για 21 μεγάλες αλήθειες που αφορούν στο σύμπαν που μας φιλοξενεί.

Inline Image

1. Το σύμπαν είναι περίπου 15 δισ. ετών.

2. Ένα βασικό πρόβλημα σχετικά με τον υπολογισμό της ηλικίας του σύμπαντος είναι πως υπάρχουν άστρα στο γαλαξία μας με ηλικία που υπολογίζεται μεταξύ 14 δισ. και 18 δισ. ετών. Οπότε ή τα άστρα είναι νεώτερα ή το σύμπαν γηραιότερο από τους αρχικούς υπολογισμούς.

3. Μία μέρα στον Ερμή διαρκεί όσο περίπου 59 μέρες στη Γη.

4. Η ατμόσφαιρα της Γης έχει δημιουργηθεί από αέρια που προήλθαν από ηφαίστεια.

Inline Image

5. Το καλοκαίρι στον πλανήτη Ουρανό ο ήλιος δεν δύει για 20 χρόνια. Το χειμώνα, το σκοτάδι διαρκεί για 20 χρόνια. Το φθινόπωρο ο ήλιος ανατέλλει και δύει κάθε 9 ώρες.

6. Οι αστροναύτες κάνουν μαθήματα scuba diving, τα οποία τους βοηθούν στους 'περιπάτους' στο διάστημα.

7. Η καρδιά ενός αστεριού φτάνει μέχρι και τους 16.000.000 βαθμούς κελσίου. Ένας κόκκος άμμου με τέτοια θερμοκρασία θα μπορούσε να σκοτώσει άνθρωπο σε απόσταση 150 χιλιομέτρων.

8. Ο ήλιος είναι 300.000 φορές πιο βαρύς από τη Γη, παρόλο που το μεγαλύτερος μέρος του είναι φτιαγμένο από υδρογόνο και ήλιο, δύο από τα πιο ελαφριά αέρια στο σύμπαν.

Inline Image

9. Η βαρύτητα της Σελήνης είναι ίση με το 17% της βαρύτητας της Γης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι αστροναύτες στο φεγγάρι να μπορούν να κάνουν άλματα μέχρι και 4 μέτρα ύψος.

10. Στην επιφάνεια του φεγγαριού υπάρχουν μεγάλες μαύρες κηλίδες που ονομάζονται 'θάλασσες' γιατί αυτό νομίζαμε ότι ήταν παλιότερα. Πρόκειται, όμως, για λάβα προερχόμενη από αρχαία ηφαίστεια.

11. Τα φωτεινότερα αστέρια του ουρανού δεν είναι στα αλήθεια αστέρια, αλλά πλανήτες. Είναι ο Δίας, η Αφροδίτη, ο Άρης και ο Ερμής.

12. Υπάρχουν πάνω από 20 τρις γαλαξίες στο σύμπαν.

13. Λέμε ότι το ηλιακό μας σύστημα αποτελείται από 9 πλανήτες μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνουμε και τον Πλούτωνα. Ο Πλούτωνας, όμως, δεν είναι πλανήτης. Είτε πρόκειται για φεγγάρι που έχει φύγει από την αρχική του τροχιά είτε για αστεροειδή.

Inline Image

14. Ένας δορυφόρος ή ένα διαστημόπλοιο το οποίο θέλει να μπει σε τροχιά 200 χλμ από τη Γη, θα πρέπει να πετάξει με 8 χλμ/δευτερόλεπτο.

15. Ο ήλιος μας χρειάζεται 225.000.000 χρόνια για να κάνει το γύρο του γαλαξία.

16. Το μεγαλύτερο βουνό του ηλιακού μας συστήματος βρίσκεται στον Άρη και λέγεται 'Όλυμπος'. Αποτελείται από βράχια και κόκκινη σκόνη. Το πλάτωμα της κορυφής του βρίσκεται σε υψόμετρο 27 χιλιομέτρων, παραπάνω από 3 φορές από το αντίστοιχο υψόμετρο του Έβερεστ (8.848 μέτρα).

17. Αν συμπυκνώναμε χρονικά την ηλικία του σύμπαντος σε 1 ημερολογιακό έτος, τότε συγκριτικά η ιστορία της ανθρωπότητας θα ανερχόταν στα 14 δευτερόλεπτα.

18. Τα βραδύπορα είναι ίσως το μοναδικό έμβιο ον που έχει επιβιώσει από τις πέντε μαζικές εξαφανίσεις της ζωής από τη Γη. Τα βραδύπορα έχουν οχτώ πόδια και το μέγεθος τους κυμαίνεται από 1,5 μέχρι 0,1 χιλιοστά. Επιβιώνουν σε θερμοκρασίες ως και 151, αλλά και -272 βαθμών Κελσίου.

Inline Image

19. Ένα χρόνος στην Αφροδίτη διαρκεί λιγότερο από μία μέρα στον ίδιο πλανήτη. Όλως περιέργως, η Αφροδίτη ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον 'Ηλιο πιο γρήγορα από ότι γύρω από τον εαυτό της.

20. Υπάρχουν πάνω από 8.000 αντικείμενα που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Τα περισσότερα είναι διαστημικά σκουπίδια ή συντρίμμια διαστημοπλοίων ή παλιότερων διαστημικών αποστολών.

21. Δεν υπάρχει μόνο ένα, αλλά πάρα πολλά σύμπαντα – συγκεκριμένα δέκα εις την πεντακοσιοστή- και δεν αποκλείεται στο μέλλον να δημιουργούμε σύμπαντα στο εργαστήριο, ενώ δεν αντιλαμβανόμαστε ότι πιθανότατα ζούμε σε δέκα διαστάσεις. Αυτή είναι μία νέα επιστημονική ιδέα που ανέπτυξε ο Δημήτρης Νανόπουλος, διακεκριμένος καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του πανεπιστημίου του Τέξας A&M και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Inline Image

Η πιο μεγάλη, ίσως, αλήθεια για το σύμπαν είναι το ότι παραμένει μυστηριώδες και ανεξερεύνητο. Γι' αυτό και δεν πρόκειται ποτέ να πάψει να μας συναρπάζει και να μας δίνει αφορμές για συζητήσεις, προβληματισμούς και όνειρα. Η πιο ενδιαφέρουσα τέτοια συζήτηση, με άξονα την έρευνα και τις επιστημονικές υποθέσεις για το σύμπαν που μας περιβάλλει, θα γίνει ανάμεσα στον ίδιο τον καθηγητή Δημήτρη Νανόπουλο και στον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη, στην εκπομπή 'Κορυφές' του OTE History, η οποία θα προβληθεί την Τρίτη, 27/9, στις 22.00.

Πηγή: m.oneman.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Είδες η Deutsche Bank (κι όχι μόνο);

Αλέξανδρος Ζέρβας


Όταν βλέπει κανείς να επανέρχεται ο πανικός στην παγκόσμια οικονομία εξαιτίας της κρίσης στην Deutsche Bank, τη στιγμή που συμπληρώνονται 8 χρόνια από την κατάρρευση της Lehman Brothers, εύκολα μπορεί να προχωρήσει στην εκτίμηση ότι κάποιοι δεν έμαθαν ποτέ από τα λάθη τους. Ότι τα βαθιά αδιέξοδα που παρατηρούμε στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα είναι απόρροια της απληστίας κάποιων μεγαλοτραπεζιτών. Ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο επιχειρείται να δοθεί η αίσθηση ότι για το συνεχιζόμενο καθοδικό σπιράλ ευθύνεται απλά και μόνο η στενοκεφαλιά του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Δεν ξέρω, βέβαια, κατά πόσο οι περισσότεροι από εκείνους, που με περίσσια σιγουριά τοποθετούνται επί τέτοιων ζητημάτων, θα παραδέχονταν ποτέ ότι το πρόβλημα που έχουν μπροστά τους είναι δομικό. Και μάλιστα τόσο δομικό, που κανείς τους δε θα ήθελε ποτέ κι επ’ ουδενί να το αντιμετωπίσει. Αυτός είναι ακριβώς κι ο λόγος που δεν αποδόθηκαν ποτέ οι πραγματικές ευθύνες για την κρίση του 2008. Κάποια τραπεζικά στελέχη απλά παραδέχθηκαν ότι και έπαιρναν υπερβολικά μεγάλους μισθούς και τα έκαναν από πάνω «σαλάτα», οι περίφημοι οίκοι αξιολόγησης είπαν «γράψτε λάθος, αλλά εμείς πρέπει να ασχοληθούμε με την Ελλάδα τώρα», ενώ η κυβέρνηση Μπους βρισκόταν ήδη σε αποδρομή.

Κάπως έτσι, οι μόνοι που «πλήρωσαν το μάρμαρο» ήταν τα εκατομμύρια Αμερικάνων που βρέθηκαν να ζουν άστεγοι και σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.  Το πιο ωραίο είναι πως το αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα ετοιμάζεται να βιώσει το «σκάσιμο» μιας δεύτερης φούσκας μετά από εκείνη των στεγαστικών. Αρκετοί μάλιστα εκτιμούν ότι τα «κόκκινα» φοιτητικά δάνεια (υπολογίζονται σε πάνω από ένα τρις δολάρια) ίσως αποδειχθούν ένα πολύ πιο δυσεπίλυτο πρόβλημα για την αμερικάνικη οικονομία κι όχι μόνο.

Υπό ένα αντίστοιχο πρίσμα, λοιπόν, μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς και το ξέσπασμα της κρίσης στην καρδιά της λεγόμενης «ατμομηχανής της Ευρώπης», τη Γερμανία. Στην περίπτωση μας βέβαια υπήρχε (κι εξακολουθεί) να υπάρχει μια επιπλέον δομική ιδιομορφία: η ύπαρξη της Ευρωζώνης. Αυτή επέτρεπε αρχικά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να «μεταφερθεί» το βάρος της χασούρας που υφίσταντο κάποιοι από τους ευρωπαϊκούς τραπεζικούς κολοσσούς στους Έλληνες, τους Πορτογάλους, τους Ιρλανδούς, τους Κύπριους...

Έλα όμως που το πρόβλημα, όπως προείπαμε, είναι βαθιά δομικό, ώστε αυτό να μην είναι από κάποιο σημείο και μετά αρκετό. Άλλωστε, η υπόθεση της Deutsche Bank «βρωμάει» απ’ όπου κι αν την πιάσεις, αποδεικνύοντας σε πόσο σαθρές βάσεις είναι χτισμένη η σύγχρονη εκδοχή του καπιταλιστικού οικοδομήματος. Αρκεί να σκεφτεί κάποιος πως ο εν λόγω τραπεζικός κολοσσός εμπλέκεται τόσο στην διόγκωση της φούσκας των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, όσο και στην χρεοκοπία του Ντιτρόιτ το 2013.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, το ξέσπασμα ενός ακόμη ανελέητου πολέμου μεταξύ αμερικάνικων κι ευρωπαϊκών οικονομικών συμφερόντων μόνο είδηση δεν αποτελεί. Σε τελική ανάλυση, είναι γνωστό ότι «κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει». Εκείνο που πρέπει να ενδιαφέρει πρωτίστως είναι ότι το βάρος της (σχεδόν βέβαιης πια) «διάσωσης» της συγκεκριμένης τράπεζας (θεωρούμενης άλλωστε από την πλειοψηφία των αναλυτών too big to fail), αναμένεται να αναλάβουν για μια ακόμη φορά οι Ευρωπαίοι πολίτες.

Στη χώρα μας, άλλωστε, έχουμε πικρή εμπειρία από «διασώσεις» τραπεζών. Πρόκειται για εκείνες ακριβώς που αφότου χρηματοδοτήθηκαν σε τρεις διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις με κρατικό χρήμα ύψους άνω των 100 δις ευρώ, σήμερα έρχονται να «ξεκλειδώσουν» τη διαδικασία των πλειστηριασμών. Μετά απ’ όλα αυτά, αλήθεια έχουν απομείνει πια τόσοι πολλοί που να «τσιμπάνε» μπροστά φόβητρο τυχόν τραπεζικών καταρρεύσεων;

Πηγή: tvxs.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Νερό «ιδιωτικό»; Όχι, ευχαριστώ!

Θοδωρής Αντωνόπουλος


Προ ημερών βρέθηκα σε μια από τις εκδηλώσεις της Documenta14 στο Πάρκο Ελευθερίας όπου ύστερα από μια διασκεδαστική όσο κι ενδιαφέρουσα διάλεξη περί μεταπορνό ακτιβισμού και οικο-σεξουαλικής (ecosexual) απελευθέρωσης, οι γυναικάρες Annie Sprinkle και Beth Stephens μας «μύησαν» στη λατρεία του νερού μέσα από μια τύπου τελετή με παγανιστικό, νεοχίπικo, εκστατικό και οργιώδη χαρακτήρα που θα έκανε τις Αρσακειάδες της καθώς πρέπει τέχνης, αλλά και της υποτιθέμενης ιερότητας του χώρου να φρυάξουν! Ανεξάρτητα από τις ενστάσεις που πιθανό να έχει κανείς για αυτού του είδους τις θεματικές, το μήνυμα της «εξαγνιστικής» αυτής περφόρμανς και επίκαιρο και βαθιά πολιτικό ήταν, κι ας το βρήκανε κάποιοι «αφελές»: «Είμαστε» νερό (κατά 70%), αγαπάμε νερό, στεκόμαστε απέναντι στην υποβάθμιση ή την κερδοσκοπική εκμετάλλευσή του. Κοντολογίς, κάτι αντίστοιχο με τη διακήρυξη του ΟΗΕ που προβλέπει ότι «κάθε άνθρωπος δικαιούται πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή, αποδεκτή, εύκολα προσβάσιμη και οικονομικά προσιτή υδροδότηση για προσωπική και οικιακή χρήση». Κατοχυρωμένο μόλις το 2010 ύστερα από πρωτοβουλίες και πιέσεις ακτιβιστών από όλο τον κόσμο με αποκορύφωμα την καμπάνια Right2water, το δικαίωμα στο νερό είναι από τα πιο «πρόσφατα» ανθρώπινα δικαιώματα που αναγνώρισε επίσημα ο ΟΗΕ. Βλέπεις, αφότου η ιδιωτικοποίηση των πάντων – ακόμα και εκείνης της δόλιας «ελευθερίων ηθών» μάνας, που συγγραφική αδεία επιτίμησε ο Ζοσέ Σαμαράγκου, και το καταρχήν θέμα εδώ δεν είναι ο υποτιθέμενος σεξισμός του - έγινε το Άγιο Δισκοπότηρο του νεοφιλελευθερισμού, στο στόχαστρο μπήκαν όχι μόνο συγκοινωνίες, ενέργεια, ηλεκτροδότηση και λοιπές δημόσιες υποδομές, αλλά ακόμα και ζωτικά αγαθά όπως το νερό.

«Πώς άραγε μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει τον ουρανό, την θαλπωρή, ή τη γη; Αυτή η ιδέα μας φαίνεται περίεργη. Πως μπορείτε να αγοράσετε τη δροσιά του αέρα, το καθρέφτισμα του νερού που δεν κατέχουμε;», ξεκινούσε η περήφανη απάντηση που είχε δώσει ο Σιάτλ, αρχηγός των Ινδιάνων Σκουάμις στον Αμερικανό πρόεδρο Φραγκλίνο Πιρς το 1854, όταν ζήτησαν να αγοράσουν τη γη τους. «Τουλάχιστον, εμείς ξέρουμε ένα πράγμα: η γη δεν ανήκει στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη. Όλα τα πράγματα είναι αλληλένδετα... Όσα συμβαίνουν στη γη έχουν αντίκτυπο και στα παιδιά της. Δεν είναι ο άνθρωπος που ύφανε το υφάδι της ζωής. Κι εκείνος δεν είναι παρά μια κλωστή του. Ό,τι κακό κάνει σ' αυτό το υφάδι, το κάνει στον εαυτό του», κατέληγε η επιστολή. Ο Σιάτλ δεν κατάφερε να αποτρέψει το μοιραίο, όμως εκείνου ο λόγος έμεινε στην ιστορία – θυμάται αλήθεια κανείς κάποιο απόφθεγμα του Πιρς;

Οι ιδιώτες επενδυτές υπόσχονται έργα υποδομής, επενδύσεις, θέσεις εργασίας, περιβαλλοντικό προσανατολισμό και άλλα τέτοια ωραία. Στην πράξη όμως όλα αυτά αποδεικνύονται τις περισσότερες φορές φούμαρα.

Ενάμιση αιώνα μετά, με τον αέρα να είναι το μόνο στοιχείο της φύσης που προς το παρόν παραμένει αγαθό πλήρως ελεύθερο και δημόσιο, ο Σιάτλ είναι επίκαιρος όσο ποτέ, ακόμα και στην Ελλάδα, όπου η ένταξη των υπηρεσιών ύδρευσης στο Υπερταμείο ανοίγει το δρόμο για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Και επειδή πολλά γράφτηκαν και ακούστηκαν σχετικά, ιδού οκτώ «σταγόνες» που επιχειρούν να συνοψίσουν το τι παιχνίδια γίνονται ή πάνε να γίνουν με το νερό, όχι μόνο στη χώρα αλλά και διεθνώς. Ένα αγαθό όχι μόνο απειλούμενο (ο λόγος πάντα για το καθαρό, πόσιμο νερό), αλλά και κατανεμημένο τόσο ανισομερώς ώστε, συνυπολογίζοντας τη διαρκή αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και τις συγκρούσεις για τον έλεγχο των υδάτινων αποθεμάτων, φαίνεται να δικαιώνει όσους πιστεύουν ότι ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει – αν δεν τον προλάβουμε – για το νερό.

• H ένταξη της μετοχής της ΕΥΔΑΠ και άλλων πέντε εταιριών κοινής ωφελείας στην Εταιρία Συμμετοχών του Δημοσίου του υπό ίδρυση Υπερταμείου Δημόσιας Περιουσίας είχε συμπεριληφθεί καταρχήν στο πολυνομοσχέδιο για το Υπερταμείο που ψηφίστηκε τον Μάιο και αφαιρεθεί από τον τότε ΥπΟικ ως θέμα «υπό συζήτηση με τους θεσμούς». Παρέμενε, ωστόσο, πάντα στα 27 ολοκληρωμένα πακέτα ιδιωτικοποιήσεων που προέβλεπε παράρτημα του Τρίτου Μνημονίου, παρά την «απαγορευτική» για την ιδιωτικοποίηση του νερού γνωμοδότηση του ΣτΕ ύστερα από προσφυγές πρωτοβουλιών πολιτών αλλά και εργαζομένων της ΕΥΔΑΠ.


• Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται για ιδιωτικοποίηση, αλλά για «αξιοποίηση», δεν ανήκουν πια άλλωστε στο «αμαρτωλό» ΤΑΙΠΕΔ, ότι όσο κυβερνά ο Σύριζα και υπουργεύει στο Οικονομικών ο Ευκλείδης, ιδιώτες επενδυτές στο νερό... No Pasaran! Συγκινητικό, πλην όμως το Υπερταμείο θα είναι αιωνόβιο, πράγμα που σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους μοιάζει μάλλον απίθανο για την παρούσα κυβέρνηση – υπόψη δε ότι ούτε η ΝΔ... φιλάει σταυρό ότι ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ δεν θα ιδιωτικοποιηθούν, αν εκείνη βρεθεί στην εξουσία. Υπέρ ψήφισαν εξάλλου και οι Οικολόγοι κυβερνητικοί εταίροι παρά τις αρχικές τους αντιρρήσεις – τους κάλυψε, λέει, η προσθήκη που ορίζει πως καμία ενέργεια δεν μπορεί να γίνει κατά παράβαση του Συντάγματος, το οποίο ορίζει το νερό ως δημόσιο αγαθό. Δεν ξέρω για σας αλλά εγώ τώρα ησύχασα! Το ότι και τα μνημόνια αντισυνταγματικά θεωρήθηκαν δίχως αυτό να εμποδίσει στο παραμικρό την εφαρμογή τους, είναι προφανώς λεπτομέρεια.

• Ύστερα από προσφυγή πρωτοβουλίας κατοίκων της Αθήνας, η Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας αποφάσισε το 2014 ότι η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ αντιστρατεύεται τα άρθρα 5 και 21 του Συντάγματος σχετικά με την ευθύνη του κράτους για την προστασία της δημόσιας υγείας, κρίνοντας ότι οφείλει να παραμείνει στο Δημόσιο τουλάχιστον το 50% συν 1 μετοχή. Τόσο η ΕΥΔΑΠ όσο και η ΕΥΑΘ παρουσιάζονται σήμερα ως κερδοφόρες, διατηρώντας παράλληλα συγκριτικά χαμηλά τιμολόγια – εφόσον ιδιωτικοποιηθούν, τα μισά έσοδα υποτίθεται ότι θα πηγαίνουν στην ανάπτυξη και τα υπόλοιπα στο χρέος, ενώ ανατρέχοντας στη διεθνή εμπειρία θεωρείται παραπάνω από βέβαιο ότι τα τιμολόγια θα αυξηθούν. Πολύ.

• Η ΕΥΑΘ ήταν η πρώτη που είχε μπει στο «στόχαστρο» των ιδιωτικοποιήσεων ήδη από το 2014, όταν η τότε κυβέρνηση συζητούσε το θέμα με τις γαλλικές εταιρίες Suez Environment και Veolia στα πλαίσια της «στρατηγικής σχέσης» των δύο χωρών (Ελλάς/Γαλλία/Συμμαχία κ.λπ.). Ενδιαφέρον είχε επιδείξει και η ισραηλινή Mekorot. Ο Σύριζα καταδίκασε απερίφραστα «χοροστατούντος» του ίδιου του Τσίπρα («Το νερό δεν πωλείται... Η Ελλάδα ακολουθεί τον δρόμο της Χιλής του Πινοσέτ, που πρώτος παρέδωσε το νερό στα συμφέροντα», πόσταρε τότε στο Twitter) και σε λαϊκό δημοψήφισμα που διοργανώθηκε τον Μάιο εκείνης της χρονιάς 218.000 πολίτες ψήφισαν «Όχι» σε ποσοστό πάνω από 98%. Ευνόητο - ακόμα και αν το δημοψήφισμα εκείνο ήταν «του ποδαριού» και τα νούμερα «φουσκωμένα», όπως κατήγγειλαν κάποιοι στην «απέναντι όχθη», πολύ δύσκολα θα βρεις άνθρωπο σύμφωνο με ένα τέτοιο ενδεχόμενο.


• Η Παγκόσμια Τράπεζα (που χορηγεί αφειδώς δάνεια για έργα ύδρευσης με αντάλλαγμα ιδιωτικοποιήσεις) και το ΔΝΤ εμφανίζονται ως φανατικοί θιασώτες της ιδιωτικοποίησης του νερού, γύρω από το οποίο ήδη στήνονται υπερεθνικά λόμπι όπου εμπλέκονται μεγάλες τράπεζες, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και φίρμες όπως οι Goldman Sachs, General Electric, Siemens. Ούτε η Κομισιόν έχει μείνει στην "απ'έξω". Αγαπημένο πρόσχημα, η αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση και διαχείριση των υδάτινων πόρων και δικτύων ύδρευσης ανά τον πλανήτη (ακούει και στα ονόματα «εκσυγχρονισμός», «βιώσιμη ανάπτυξη» κ.λπ.). Και ενώ την προηγούμενη δεκαετία τέτοια «πειράματα» αφορούσαν μακρινές τριτοκοσμικές χώρες, τα τελευταία χρόνια «μετανάστευσαν» στην Ευρώπη της κρίσης, έχοντας μυριστεί ότι το δημόσιο στις πιο χρεωμένες χώρες ξεπουλάει μπιτ παρά τα «ασημικά» του.

• Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2009, κοινοπραξία εταιρειών και διεθνών οργανισμών συγκρότησε την πρωτοβουλία «2013 Water Resources Group (WRG 2030) που αποσκοπούσε στο «να διαμορφώνει την ατζέντα στη συζήτηση για τους υδάτινους πόρους». Η WRG 2030 αυτοδιαφημίζεται ότι προωθεί «νέα μοντέλα» για τη συνεργασία μεταξύ των δημόσιων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων ύδρευσης, ενώ ο πρόεδρός της Πίτερ Μπράμπεκ είναι ταυτόχρονα πρόεδρος της Nestle. Στο ΔΣ της εκπροσωπούνται και άλλες πολυεθνικές όπως η Coca Cola και η Pepsico, τράπεζες, ο ΟΗΕ, αλλά και το WWF. H Παγκόσμια Τράπεζα κατηγορείται ότι περιορίζει σκόπιμα τις χρηματοδοτήσεις για τη διαχείριση του νερού και τις σχετικές υποδομές στον δημόσιο τομέα, αυξάνοντας αντίστοιχα τη χρηματοδότηση στον ιδιωτικό.

• Η ιδιωτικοποίηση του νερού προωθείται παράλληλα μέσω του Παγκόσμιου Συμβουλίου Νερού (WWC) και του Παγκόσμιου Φόρουμ για το Νερό. H Μάγκυ ήταν που ιδιωτικοποίησε πρώτη το δίκτυο ύδρευσης σε Αγγλία-Ουαλία (1979). Η ποιότητα του νερού στην περίπτωση αυτή βελτιώθηκε, αλλά τα τιμολόγια διπλασιάστηκαν και οι καταναλωτές διαμαρτύρονται για το αδικαιολόγητα υψηλό παρά τον ανταγωνισμό κόστος, εφόσον σήμερα υπάρχουν τέσσερις τέτοιες εταιρίες στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το '93 η ιδιωτικοποίηση «έπιασε» Αργεντινή όπου τις απανωτές αυξήσεις στους λογαριασμούς διάνθισαν σκάνδαλα διαφθοράς. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρήθηκαν στη Νικαράγουα, την Τανζανία και αλλού. Μία από τις χειρότερες επιδημίες χολέρας στη Ν. Αφρική αρχές της δεκαετίας συνδέθηκε με το ιδιωτικοποιημένο μεν, πλην κακοσυντηρημένο δίκτυο ύδρευσης του Γιοχάνεσμπουργκ και συγκεκριμένα των φτωχότερων προαστίων του. Στην Πορτογαλία οι κάτοικοι της περιοχής Πάκος ντε Φερέιρα ξεσηκώθηκαν, όταν η ιδιωτική εταιρία που ανέλαβε την εκεί υδροδότηση αύξησε τους λογαριασμούς 400%(!), στη Γαλλία πάλι ο δήμος του Παρισιού αποφάσισε να αναλάβει ο ίδιος την υδροδότηση της πόλης, αφήνοντας τις εταιρίες Suez και Veolia που την «έτρεχαν» από το '85 στα... κρύα του λουτρού ύστερα από παράπονα για κακοδιαχείρηση και κερδοσκοπία. Ιδιώτες εξακολουθούν ωστόσο να ελέγχουν το 70% των γαλλικών νερών. Στην Ολλανδία έχουν κατοχυρώσει τον αποκλειστικά δημόσιο χαρακτήρα των υπηρεσιών ύδρευσης, ενώ στη Γερμανία μόνο ο δήμος Βερολίνου εμπιστεύεται την υδροδότηση σε ιδιώτες. Αλλά εκεί που η ιδιωτικοποίηση του νερού πυροδότησε πραγματική επανάσταση με σοβαρά επεισόδια, πολλούς τραυματίες, ακόμα και νεκρούς ήταν στην Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας το 2000, όταν η εταιρία Bechtel το «τερμάτισε» εφόσον όχι μόνο τριπλασίασε τα τιμολόγια, αλλά έπιασε να ιδιωτικοποιήσει και το νερό της βροχής..! Και ναι, η νίκη τη φορά αυτή χαμογέλασε στους φτωχούς.

• Οι ιδιώτες επενδυτές υπόσχονται έργα υποδομής, επενδύσεις, θέσεις εργασίας, περιβαλλοντικό προσανατολισμό και άλλα τέτοια ωραία. Στην πράξη όμως όλα αυτά αποδεικνύονται τις περισσότερες φορές φούμαρα. Τα σκάνδαλα διαφθοράς, κερδοσκοπίας και κακοδιαχείρισης που συνδέθηκαν με πολλές ιδιωτικοποιήσεις δικτύων ύδρευσης ανά τον κόσμο και οι διαμαρτυρίες που ξεσήκωσαν – ακόμα και σε περιπτώσεις σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που είναι η τελευταία «μόδα» - ανέστρεψαν το κλίμα και έκαναν συνείδηση ότι το νερό είναι από τα δημόσια εκείνα αγαθά που δεν είναι για να μπαίνουν ούτε στο ζύγι, ούτε στη βιτρίνα.

Πηγή: lifo.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Οι ψευδοπροφήτες της παγκοσμιοποίησης ξεγυμνώνονται

Του James Petras*


Σοβαρές πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις αντιμετωπίζει η επιχειρηματική ελίτ των βορειοαμερικανικών πολυεθνικών. Οι Apple, Google, Facebook, Microsoft, Pfizer και πολλές άλλες πολυεθνικές επιχειρήσεις που φοροδιαφεύγουν, βρίσκονται αντιμέτωπες με την τριπλή απειλή των προστίμων ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, της ανακατανομής του πλούτου τους, και του ενδεχόμενου επανεισαγωγής δίκαιων κοινωνικο-οικονομικών προγραμμάτων που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την εξουσία τους.

Εξαγωγείς με βάση την Ουάσιγκτον και χρηματιστές έτοιμοι να επιβάλλουν συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου στις επιχειρηματικές τάξεις της Ευρώπης και της Ασίας, βρέθηκαν αντιμέτωποι με σφοδρή αντίσταση. Στη Λατινική Αμερική, η διοίκηση Ομπάμα εγκατέστησε πρόσφατα νεοφιλελεύθερα καθεστώτα στην Αργεντινή και τη Βραζιλία, πυροδοτώντας μαζικές αντιδράσεις από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που έχουν οδηγηθεί στη χρεοκοπία από τις σκληρές τους πολιτικές.

Οι οξύτατες ενδοκαπιταλιστικές αντιπαλότητες δεν περιορίζονται πλέον στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων: ανοιχτός πόλεμος, που περιλαμβάνει μεγάλης κλίμακας μεταφορές κεφαλαίων, υποσκάπτει τα θεμέλια της αλληλεγγύης στους κόλπους της παγκόσμιας καπιταλιστικής τάξης. Αν και τα εργατικά κινήματα και οι μαζικές διαδηλώσεις συνεχίζονται, είναι ο θεμελιώδης εσωτερικός καπιταλιστικός ανταγωνισμός απέναντι στην Αυτοκρατορία των ΗΠΑ που αναδεικνύεται στην κινητήρια δύναμη των σημερινών αναταράξεων.

Στο παρόν κείμενο θα εντοπίσουμε τους συσχετισμούς των δυνάμεων και τις επιπτώσεις των προκλήσεων αυτών, στην εξουσία και τον πλούτο των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Στη συνέχεια, θα αναδείξουμε την κατάρρευση των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου και την εξάλειψη της βορειοαμερικανικής κυριαρχίας σε Ευρώπη και Ασία. Στο τελευταίο τμήμα, θα επικεντρωθούμε στην άνοδο και την παρακμή των πιο πρόσφατων βορειοαμερικανικών επεμβάσεων για την υπόταξη της Λατινικής Αμερικής στην κυριαρχία των ΗΠΑ, ξεκινώντας με το συνταγματικό πραξικόπημα στην Βραζιλία και τις συγκρούσεις στην Αργεντινή.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η φοροδιαφυγή της Apple


Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) επέβαλε αρχικό πρόστιμο 13 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Apple για φοροδιαφυγή, και έπονται πρόστιμα πολλών δισεκατομμυρίων ακόμα. Η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι ο απαράδεκτος εταιρικός φόρος ύψους 0,005% που κατέβαλε η Αpple στην Ιρλανδία αποτελεί μια μορφή ληστείας, που εκθέτει το προφίλ της εταιρείας ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πρότυπο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Δεκάδες βορειοαμερικανικών πολυεθνικών επιχειρήσεων δραστηριοποιούνται σε χώρες του εξωτερικού, ιδίως στην Ιρλανδία, προκειμένου να αποφύγουν την καταβολή φόρων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Google, η Facebook, η Microsoft, η Pfizer και πολλές άλλες από την κατηγορία των 500 σημαντικότερων του περιοδικού Fortune.

Η φορολογική απάτη της Apple, ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, κατέστη δυνατή χάρη στη στήριξη που είχε από τα Υπουργεία Οικονομικών και Εμπορίου των ΗΠΑ. Μάλιστα ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιου εξαπέλυσε ιερεμιάδα κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απειλώντας με αντίποινα, ισχυριζόμενος ότι αυτές οι βορειοαμερικανικές φορολογικές παρατυπίες ήταν ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια του παγκόσμιου εμπορίου. Ο λακές της Γουόλ Στριτ γερουσιαστής Τσαρλς Σούμερ χαρακτήρισε το πρόστιμο της ΕΕ «φθηνό κόλπο υφαρπαγής χρημάτων» και απείλησε με εμπορικό πόλεμο την Ευρώπη αν οι Δημοκρατικοί επανεκλεγούν στις ΗΠΑ στις επόμενες εκλογές για την ανάδειξη της Γερουσίας και του Κογκρέσου.

Ολόκληρο το βορειοαμερικανικό αυτοκρατορικό οικοδόμημα λειτουργεί μέσω διεφθαρμένων πολυεθνικών εταιρικών φορολογικών απατεώνων, οι οποίοι ελέγχουν και κατευθύνουν πολιτικούς αχυρανθρώπους οι οποίοι, με τη σειρά τους, εκφοβίζουν υποτακτικά ευρωπαϊκά καθεστώτα (όπως η Ιρλανδία). Το σύστημα αυτό αμφισβητούν τώρα ανταγωνιστικές ευρωπαϊκές δυνάμεις με στόχο να περιορίσουν τα φορολογικά πλεονεκτήματα των βορειοαμερικανικών επιχειρήσεων και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Ο εντεινόμενος ανταγωνισμός για τα κέρδη, τις αγορές και τα φορολογικά έσοδα έχει σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις, δεδομένου ότι η βορειοαμερικανική κυριαρχία στην Ευρώπη εξαρτάται από την κυριαρχία των πολυεθνικών της.

Οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ επιδοτούν τις βορειοαμερικανικές πολυεθνικές ακόμα κι όταν αυτές επανεγκαθίστανται στο εξωτερικό, σε χώρες με φθηνό εργατικό δυναμικό, και μεταφέρουν την έδρα τους σε χώρες με χαμηλή φορολογία. Το αποτέλεσμα είναι ότι η βορειοαμερικανική κυβέρνηση πρέπει να αυξήσει τη φορολογία στους μισθωτούς και στους μικρούς επιχειρηματίες προκειμένου να χρηματοδοτήσει κοινωνικά προγράμματα και σημαντικά έργα υποδομών εφόσον οι αμερικανικές πολυεθνικές μετέφεραν τις «διευθύνσεις» τους σε φορολογικούς παραδείσους.

Καθώς η Ευρώπη σφίγγει τον κλοιό στους δισεκατομμυριούχους φοροφυγάδες των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον θα απαντήσει κινητοποιώντας το δικό της «στρατό» Ευρωπαίων λακέδων και των πάντα πρόθυμων Αμερικανών γερουσιαστών. Ο ενδοκαπιταλιστικός πόλεμος μπορεί να τροφοδοτήσει την «εθνικιστική» δυσαρέσκεια και να υποσκάψει τις Ατλαντικές εμπορικές συμφωνίες.


Το τέλος των Εμπορικών Συμφωνιών Ατλαντικού και Ειρηνικού


Ζητώντας να μπει τέλος στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ σχετικά με τη διατλαντική εμπορική συμφωνία (ΤΤΙΡ), ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου συνόψισε τη θέση της χώρας του: «Δεν υπάρχει πολιτική στήριξη από τη Γαλλία για τις διαπραγματεύσεις αυτές… οι Αμερικανοί δεν δίνουν τίποτα ή μόνο ψίχουλα». Παντού στην Ευρώπη, πολιτικοί της Αριστεράς και της Δεξιάς έχουν επισημάνει ότι οι στενότεροι δεσμοί με τις ΗΠΑ υπονομεύουν τις εμπορικές τους συμφωνίες με τη Ρωσία και την Κίνα, πλήττουν την προστασία του περιβάλλοντος και καταργούν τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Παράλληλες εξελίξεις σημειώνονται στην Ασία στο πεδίο της Εμπορικής Συμφωνίας του Ειρηνικού (ΤΡΡ): οι ΗΠΑ απέτυχαν να πείσουν τις χώρες της Ασίας για την υπογραφή διμερών και πολυμερών εμπορικών συμφωνιών με στόχο την εξαίρεση της Κίνας. Η αυξανόμενη χρήση στην Ασία του κινεζικού νομίσματος (ρενμίνμπι) υποδηλώνει ότι το Αγγλο-Αμερικανικό μπλοκ έχει παρακμάσει ως κέντρο των αγορών συναλλάγματος και εμπορίου. Οι ΗΠΑ δεν είναι πια κυρίαρχες στην Ασία: ακόμα και η πρώην αποικία τους, οι Φιλιππίνες, έχει προσεγγίσει την Κίνα. Η Καμπότζη παραχώρησε στην Κίνα τη διευρυμένη χρήση ενός λιμανιού βαθέων υδάτων, ενισχύοντας τη θέση του Πεκίνου ως κυρίαρχης ναυτικής δύναμης στην Ασία. Ο σύμμαχος των ΗΠΑ, η Αυστραλία, εξαρτάται όλο και περισσότερο από το εμπόριο με το Πεκίνο. Το κινεζικό μείγμα του κρατικο-ιδιωτικού καπιταλισμού υπερκέρασε τις ΗΠΑ στις αγορές της Ασίας, βαθαίνοντας τους εμπορικούς δεσμούς της Κίνας με τη Ρωσία, το Ιράν, τις χώρες του Κόλπου, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική.

Στο βαθμό που ο παγκόσμιος καπιταλισμός «ανακάμπτει» από την οικονομική κρίση του πρόσφατου παρελθόντος, αυτό οφείλεται στον κινεζο-ασιατικό καπιταλισμό. Τα σφάλματα πολιτικής των Υπουργείων Οικονομικών και Εμπορίου των ΗΠΑ έχουν οδηγήσει σε εκκλήσεις για αύξηση του προστατευτισμού –που εκφράζεται στο εσωτερικό τους με την εκστρατεία Τραμπ– και σε εντεινόμενο μιλιταρισμό στα στρατόπεδα και των δύο υποψηφίων. Όλο και περισσότερο, η μάχη για τις διεθνείς αγορές μεταξύ των περιφερειακών καπιταλιστικών μπλοκ (Αγγλο-Αμερικανικό, Ευρωπαϊκό και Σινο-Ασιατικό) καθορίζει τη φύση της παγκόσμιας αστάθειας.

Λατινική Αμερική: Η εξέγερση της μεσαίας τάξης


Αν το δει κανείς επιφανειακά, η Ουάσιγκτον και η Γουόλ Στριτ έχουν καταγάγει κάποιες σημαντικές πολιτικές νίκες: στην Αργεντινή, το καθεστώς του Μαουρίτσιο Μάκρι επέβαλε ένα οικονομικό πρόγραμμα απόλυτα εναρμονισμένο με τις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον για το ελεύθερο εμπόριο. Στη Βραζιλία, η Ουάσιγκτον προώθησε με επιτυχία το συνταγματικό πραξικόπημα που καθαίρεσε την κεντροαριστερή κυβέρνηση της προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ και εγκατέστησε στη θέση της τον διεφθαρμένο αντιπρόεδρο Τεμέρ. Το υποτακτικό αυτό καθεστώς έχει στόχο να αποκρατικοποιήσει και να ιδιωτικοποιήσει στρατηγικούς, κερδοφόρους τομείς της οικονομίας. Στη Βενεζουέλα, οι εγκάθετοι της Ουάσιγκτον, που έχουν πάρει τον έλεγχο του κοινοβουλίου, οργανώνονται για την ανατροπή της κεντροαριστερής κυβέρνησης Μαδούρο μέσα από διαδηλώσεις, σαμποτάζ και τεχνητές ελλείψεις βασικών προϊόντων.

Εντούτοις, η εικόνα της στήριξης της βορειοαμερικανικής πολιτικής από τη μεσαία τάξη και τους εγχώριους καπιταλιστές αποδεικνύεται εφήμερη. Μόλις εγκατασταθούν σε θέσεις εξουσίας, οι στηριζόμενοι από τις ΗΠΑ ντόπιοι πολιτικοί παράγοντες επιβάλλουν με ραγδαίους ρυθμούς ανελέητες πολιτικές λιτότητας που αποδυναμώνουν τη στήριξή τους από τη μεσαία τάξη, και οπωσδήποτε από την εργατική τάξη. Όντας μόλις εννέα μήνες στην εξουσία, ο πρόεδρος της Αργεντινής Μάκρι και οι σύμμαχοι του στην Ουάσιγκτον είναι αντιμέτωποι με την ανοιχτή αντίδραση όλου του φάσματος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Ο πληθωρισμός και ο αποπληθωρισμός, και οι αυξήσεις στις τιμές υπηρεσιών κοινής ωφέλειας από 400% ως 1000%, οδήγησαν στη χρεοκοπία τουλάχιστον το ένα τέταρτο των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην Αργεντινή. Χιλιάδες διαδηλώνουν στους δρόμους. Στις 2 Σεπτεμβρίου μια μαζική διαδήλωση εκατοντάδων χιλιάδων, με συμμετοχή από όλες τις κοινωνικές τάξεις, κατέλαβε την περίφημη Πλατεία του Μάη στο κέντρο του Μπουένος Άιρες για να καταγγείλει την καταστροφική νεοφιλελεύθερη ατζέντα του Μάκρι.

Παρόμοιες μαζικές εκδηλώσεις υπάρχουν στη Βραζιλία, καθώς το στηριζόμενο από τις ΗΠΑ καθεστώς Τεμέρ πετσοκόβει τις επιδοτήσεις στον κρατικό προϋπολογισμό, τις πιστώσεις και τις δημόσιες επενδύσεις. Η δημοτικότητα του, που ποτέ δεν υπήρξε υψηλή λόγω της γνωστής εμπλοκής του σε σκάνδαλα διαφθοράς, έχει κατρακυλήσει σε μονοψήφιο αριθμό. Σε σύντομο χρόνο, η επιχειρηματική κοινότητα έχει διασπαστεί βαθιά μεταξύ του ανώτατου ενός τρίτου, που συνδέεται με το διεθνές κεφάλαιο, και των δύο μεσαίων και χαμηλότερων τρίτων. Η αρχική συναίνεση που είχε διαμορφωθεί κατά της αριστερής-φιλολαïκής κυβέρνησης γρήγορα διαλύθηκε, ενώ η ενότητα της καπιταλιστικής τάξης κατέρρευσε.

Συμπέρασμα


Στην τρέχουσα φάση του παγκόσμιου καπιταλισμού, η πιο εντυπωσιακή κοινωνικο-οικονομική δυναμική εντοπίζεται στο βάθεμα των ενδοκαπιταλιστικών συγκρούσεων μεταξύ περιοχών, χωρών και μεταξύ τμημάτων της καπιταλιστικής τάξης. Οι ιδεολόγοι της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και της περιφερειακής ολοκλήρωσης επιτέλους ξεγυμνώνονται ως ψευδοπροφήτες. Οι απόπειρες των ΗΠΑ να επιβάλλουν μια νέα παγκόσμια τάξη που υποτάσσει την Ευρώπη και την Ασία καταρρέουν. Στο εσωτερικό των ΗΠΑ υπάρχει δυσαρέσκεια, κυρίως όπως εκφράζεται στην εκστρατεία του προεδρικού υποψήφιου Ντόναλντ Τραμπ «American First», που πιέζει για «εθνικές λύσεις».

Η ευρωπαϊκή καπιταλιστική ελίτ είναι πλέον πρόθυμη να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον μόνο όπου οι ευρωπαϊκές εμπορικές συμφωνίες μπορούν να είναι αμοιβαία επωφελείς: είναι ανοιχτά αντίθετοι στο να μαζεύουν απλώς… ψίχουλα. Ο εθνικός καπιταλισμός έχει αναδειχθεί ως η νέα πραγματικότητα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, αλλά και στην Ασία, όπου η Κίνα αναδεικνύεται ως κυρίαρχη οικονομική δύναμη στην περιοχή. Η αναζήτηση από την Κίνα παγκόσμιων αγορών και επενδύσεων έχει πυροδοτήσει ανταγωνιστικές εθνικιστικές συμπράξεις, που απειλούν την περιφερειακή ισχύ των ΗΠΑ.

Οι εξεγέρσεις από καπιταλιστικές πολιτικές ελίτ είναι ο «νέος κανόνας» παντού. Πολυεθνικές αντιπαλότητες σχετικά με την φοροαποφυγή και τις επιπτώσεις της οδηγούν σε αντίποινα της μορφής «οφθαλμός αντί οφθαλμού», που μπορούν να διαρρήξουν ιστορικούς δεσμούς. Οι θρίαμβοι των καπιταλιστών της Λατινικής Αμερικής έναντι της Αριστεράς είναι βραχύβιοι, καθώς τα διάφορα κομμάτια τους μαστίζονται από σφοδρές διαφοροποιήσεις και ανασυντάξεις.

Οι υπερ-μιλιταριστικές ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να επιβάλουν μια σταθερή παγκόσμια καπιταλιστική τάξη υπό την καθοδήγησή τους. Αντίθετα, βλέπουμε μια πληθώρα κεφαλαίων και ανταγωνιστικών κρατικών καθεστώτων με υποταγμένα και διασπασμένα κομμάτια της καπιταλιστικής τάξης. Η ενότητα σε διατλαντικό επίπεδο και στην περιοχή του Ειρηνικού έχει διαρραγεί, και κάθε υποπεριφέρεια αναζητά τους δικούς της κοινωνικο-οικονομικούς εταίρους. Οι εμπορικές συνομιλίες σταματούν και κυριαρχεί η διχόνοια.

Με δεδομένη την πλήρη εξάρτηση των ΗΠΑ από την οικοδόμηση μιας μιλιταριστικής αυτοκρατορίας, αυτή η μετα-αυτοκρατορική ανάδειξη εθνικών και ταξικών αντιπαλοτήτων είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε πόλεμο παρά σε μια νέα δίκαιη κοινωνική τάξη.

* Ο Τζέιμς Πέτρας, ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο State University της Νέας Υόρκης και συγγραφέας πολλών βιβλίων, ασχολείται επί δεκαετίες με τη θεωρία της ταξικής πάλης. Είναι σύμβουλος κοινωνικών κινημάτων, μεταξύ των οποίων το βραζιλιάνικο κίνημα ακτημόνων MST. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 διατέλεσε διευθυντής του Κέντρου Μεσογειακών Σπουδών στην Αθήνα και σύμβουλος του τότε πρωθυπουργού Α. Παπανδρέου (παραιτήθηκε το 1984, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη διαγραφή συνδικαλιστών από το ΠΑΣΟΚ επειδή οργάνωσαν γενική απεργία). Το παρόν κείμενό του δημοσιεύθηκε στο δικτυακό τόπο Global Research (www.globalresearch.ca) στις 8 Σεπτεμβρίου 2016.

Μετάφραση: Ελέαννα Ροζάκη

Πηγή: e-dromos.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Ενας Κινέζος στην Κωνσταντινούπολη

Στάθης


1. Ο Χριστιανισμός έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα (στις εκδοχές που τον ενώνουν και τον χωρίζουν) διαμορφώθηκε (ως κοινός παρονομαστής αυτών των εκδοχών) δυο-τρεις αιώνες μετά τη ζωή (πραγματική ή υποτιθέμενη) του Ιησού Χριστού. Ο Χριστιανισμός ίσως να παρέμενε μια εβραϊκή αίρεση, αν ο Παύλος δεν διέδιδε το μήνυμά του στα έθνη εκείνης της εποχής.

Αυτό που προκάλεσε το ενδιαφέρον των εθνών, εν πρώτοις των φτωχών μαζών σε όλες τις κοινωνίες, ήταν η ιδέα της αγάπης και κυρίως η πρακτική της αποτύπωση, δηλαδή η αλληλεγγύη που οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες καλλιέργησαν. Πάνω σε αυτές τις κοινότητες ιδρύθηκαν οι πρώτες εκκλησίες - ως κανονιστικές της λειτουργίας τους (ακόμα και σήμερα το δίκαιο της Εκκλησίας φέρει το όνομα Κανονικό, όπως και Κανούν ονομάζουν οι Μουσουλμάνοι τους δικούς τους τρόπους).

Η έννοια της αγάπης προς το πρόσωπο του άλλου (του Αλλου, αν θέλετε) υπήρξε επαναστατική για τον αρχαίο τρόπο σκέψης, στο πλαίσιο του οποίου η αγάπη, όταν δεν έδειχνε αδυναμία (Ρωμαίοι), περιοριζόταν στην αναφορά της στον έρωτα και στην αρετή (Ελληνες) . Η αγάπη στο πλαίσιο της οικογένειας δεν συνιστούσε, τότε, ιδεολογία, ούτε είχε αναφορά στον δημόσιο βίο, στον βαθμό που οι συγγενικές σχέσεις δεν αφορούσαν στην εξουσία (στη Ρώμη, για παράδειγμα, που οι συγγενικές σχέσεις ήταν εξουσία, το τελευταίο που τις καθόριζε ήταν η αγάπη).

Η διάδοση (κυρίως λόγω της αλληλεγγύης μεταξύ των φτωχών, που αργότερα στο Βυζάντιο διαμορφώθηκε στο «αλληλέγγυον» των πλουσίων προς τους φτωχούς ή προς τα κοινωφελή ιδρύματα - μορφή χορηγίας), η διάδοση λοιπόν του Χριστιανισμού στους φτωχούς άρχισε να ενδιαφέρει τους διανοούμενους. Από το σημείο αυτό και μετά ο εξελληνισμός του Χριστιανισμού ήταν αναπόφευκτος.


Οχι μόνον από την πλευρά των διανοουμένων, αλλά και των Χριστιανών. Οι «πατέρες» των οποίων (όπως αποκλήθηκαν αργότερα) όχι μόνον ελάμβαναν την ελληνική παιδεία (είτε για να την υιοθετήσουν, είτε για να την αντικρούσουν), αλλά προσέτι (ως εκκλησίες πλέον) κορφολογούσαν και υιοθετούσαν ό,τι καλύτερο διέθεταν οι αρχαίες θρησκείες και οι φιλοσοφικές σχολές.

2. Η Ρώμη κατά την αρχή κατεδίωξε τους Χριστιανούς, αφού επληθύνθησαν για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος αφορούσε τον κίνδυνο που συνιστούσε για την εξουσία η αυτοοργάνωση των φτωχών μαζών. Και ο δεύτερος ήταν η επαναστατική συμπεριφορά (για τη Ρώμη), αλλά θρησκευτική υποχρέωση για τους Χριστιανούς να μην αποδίδουν τιμές στον Αυτοκράτορα.

Ο Αυτοκράτορας εκπροσωπούσε τους θεούς-θεσμούς (τους οποίους η Ρώμη είχε στο χέρι) και η παραγνώρισή τους αποτελούσε έγκλημα καθοσιώσεως (στην κυριολεξία που μαρτυρά η λέξη). Κι έτσι άρχισαν οι Διωγμοί.

Αν η εισαγωγή της έννοιας της αγάπης υπήρξε μια επανάσταση που συνεπήρε φτωχούς και διανοούμενους, οι διωγμοί ανέτρεψαν ένα από τα πιο βασικά αυτονόητα του αρχαίου ελληνορωμαϊκού κόσμου: τη συνύπαρξη και ενίοτε την ώσμωση φιλοσοφιών και θρησκειών. Η έννοια του διαλόγου αντικαταστάθηκε από την έννοια της επικράτησης.

Αυτό έγινε έντονα φανερό όταν μετά την παύση των Διωγμών (με το Διάταγμα των Μεδιολάνων περί Ανεξιθρησκίας) ο Φλάβιος Κωνσταντίνος, γνωστός και ως Μέγας (ου μην αλλά και Αγιος της Εκκλησίας), προχώρησε στην υιοθέτηση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του κράτους (πράγμα που επισημοποιήθηκε με την Α’ Οικουμενική Σύνοδο).

Αυτό έγινε για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, το μέγα πλέον πλήθος των Χριστιανών (ιδιαιτέρως στο στράτευμα, όπου ο Χριστός εκτόπιζε τον Μίθρα) και, δεύτερον, ότι άλλαζε το πολίτευμα. Η Νέα Ρώμη απομακρυνόταν από την ασθενή πια δημοκρατική παράδοση της ολιγαρχικής Ρώμης και υιοθετούσε το ελληνιστικό πρότυπο της μοναρχίας ενός «θεϊκού ανδρός», οποίος, εν προκειμένω, υπερασπίζεται τα συμφέροντα του λαού (με την εντολή πλέον και την ευλογία του Θεού).

Το δόγμα του νέου πολιτεύματος «ένας λαός, ένας αυτοκράτορας, ένας Θεός» χρειάσθηκε δύο αιώνες περίπου για να διαμορφωθεί. Εως τα χρόνια του Ιουστινιανού, όταν καταφέρθηκαν τα τελευταία πλήγματα στα απομεινάρια του αρχαίου κόσμου (κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων, κλείσιμο των Σχολών της Αθήνας και άλλα)...

Στο διάστημα αυτών των αιώνων ο Χριστιανισμός ωριμάζει υπό την αιγίδα του κράτους. Ξεκαθαρίζει την ταυτότητά του. Κυρίως διά των Συνόδων. Ο,τι δεν επικρατεί θεωρείται αίρεση. Αρειανοί, Νεστοριανοί, Μονοφυσίτες και άλλοι είναι εκδοχές του Χριστιανισμού που δεν επικράτησαν (αλλά και δεν χάθηκαν). Την ίδια εποχή, της σφύζουσας επικράτησής του, ο Χριστιανισμός παίρνει την εκδίκησή του (όχι τόσον για τους Διωγμούς, αλλά) από τα ελληνικά γράμματα. Ο,τι δεν έχει οικειοποιηθεί απ’ αυτά το αποκηρύσσει. Και το καταστρέφει. Οι «μιαροί Ελληνες» κάνουν την εμφάνισή τους στην Ιστορία. Το οξύμωρο μιας εξελληνισμένης θρησκείας, που αποστρέφεται εν τω συνόλω τους τα ελληνικά γράμματα για να απορρίψει ό,τι δεν έλαβε απ’ αυτά, δεν είναι παράδοξο.

3. Στα χρόνια του Ηράκλειου (ο Αυτοκράτορας που πέτυχε τα πάντα και απέτυχε σε όλα) η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εξελληνίζεται πλήρως κατά τη διοίκηση και τη γλώσσα. Χάνει μεν τις ελληνόφωνες επαρχίες της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης και της Συρίας (όσον και τις Λατινότροπες της Αφρικής και μεγάλου μέρους της Ιταλίας), αλλά το εναπομείναν κράτος (των Ελλήνων, όπως θα το ονομάζουν στο εξής οι πάντες) γίνεται πιο συνεκτικό και ομοιόμορφο. Το ίδιο και η Εκκλησία του. Πιο ομοιόμορφη και πιο ισχυρή. Οι προσπάθειες του αρμενικής καταγωγής Ηράκλειου να συνενώσει τους Χριστιανούς σε ένα δόγμα απέτυχαν και λόγω της αραβικής κατάκτησης, αλλά και λόγω της αύξουσας ισχύος της Εκκλησίας σε αυτό που συμβατικώς σήμερα ονομάζουμε Βυζάντιο - και που για τον εαυτό του ήταν πάντα κι ως την τελευταία του ημέρα το βασίλειο (πλέον) των Ρωμαίων ή η Ρωμανία.

Βεβαίως, για τους επόμενους δύο («σκοτεινούς» κατά συνθήκην) αιώνες, παρά την αύξουσα ισχύ της η Εκκλησία παρέμεινε υπό το κράτος των Καισάρων (το νυν βασιλέων), οι οποίοι τη χρησιμοποιούσαν είτε ως Υπουργείο Ιδεολογίας για το εσωτερικό, είτε ως Υπουργείο Προσηλυτισμού και Πρεσβειών για το εξωτερικό - όπως μπορούν να μαρτυρήσουν (και για το εσωτερικό και για το εξωτερικό) όλοι οι σλαβικοί λαοί, αλλά και άλλοι, πιο μακρινοί.

4. Την ίδια εποχή στη Δύση (και μετά τη βασιλεία του Κωνσταντίνου του Κοπρώνυμου που επισκέφθηκε για τελευταία φορά -στην ουσία λεηλάτησε- την Ιταλία) η επιρροή της Νέας Ρώμης στην Πρεσβύτερη εξασθενούσε. Η χειραφέτηση του Πάπα, δειλή στην αρχή, έδωσε τη θέση της στον Καισαροπαπισμό, στη φιλοδοξία δηλαδή της Εκκλησίας όχι μόνον να επέχει θέση κράτους, αλλά να ρυθμίζει και τις εξελίξεις στα αναδυόμενα από τις στάχτες της ρωμαϊκής διοίκησης νέα (εθνικά εν πολλοίς) κράτη. Η εμφάνιση Επισκόπων που κρατούσαν στο χέρι σπαθί αντί σταυρό έγινε στη Δύση «κοινός τόπος». Ο Καισαροπαπισμός σφράγισε την πορεία της Καθολικής Εκκλησίας (όπως στη συνέχεια ονομάσθηκε) και υπήρξε η αιτία του πρώτου και, εν τέλει, του δεύτερου και οριστικού Σχίσματος (το 1054 μ.Χ.). Παρ’ ότι τότε το Βυζάντιο είχε ανακάμψει και διήρχετο μια νέα περίοδο παγκόσμιας ισχύος, το μακρύ χέρι της Κωνσταντινούπολης αποκόπηκε οριστικώς (1071) από την Ιταλία, όπως και συνετρίβη η δύναμή του στην Ανατολία την ίδια εποχή (Ματζικέρτ).

Στο εξής οι δύο Εκκλησίες, Ορθόδοξη και Καθολική, θα βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους.

5. Είχαμε αφήσει τη Βυζαντινή Εκκλησία (το νυν Ορθόδοξη) στην εποχή των «σκοτεινών αιώνων», τότε που διά της Εικονομαχίας και της Εικονολατρίας η ταυτότητα του Χριστιανισμού όπως την ξέρουμε σήμερα στερεοποιήθηκε. Οι τελευταίες αναλαμπές της ύστερης αρχαιότητας άρχισαν να ωσμώνονται με την κατίσχυση των Δυνατών (εικονολάτρες) και στην Ανατολή και στη Δύση. Ενώ, αντιθέτως, οι διεκδικήσεις των γεωργών σε συμμαχία με τη στρατιωτική αριστοκρατία (κυρίως στην Ανατολία) περνούσαν σε δεύτερη μοίρα. Μαζί με την Εικονομαχία πιθανόν να υποχώρησε και η απειλή της μετατροπής του Βυζαντίου σε θεοκρατικό κράτος. Καθότι οι εικονομάχοι, απολογητές μεν των φτωχών, κήρυσσαν ταυτοχρόνως μια «επιστροφή του Χριστιανισμού στις ρίζες του», σε μια απλοϊκότητα δηλαδή που αποστρεφόταν τις τέχνες και τα γράμματα, καταφεύγοντας στον φανατισμό και την αυταρχικότητα.

Φαίνεται παράδοξο, αλλά δεν είναι, το ότι μεταγενέστερα χριστιανικά κινήματα με κοινωνικό (σχεδόν επαναστατικό) χαρακτήρα, όπως οι «Πένητες διάγετε» (γνωστοί και ως Βογόμιλοι), έλκουν την καταγωγή τους απ’ τα ιδανικά των εικονομάχων και συνετέλεσαν (στη Δύση) στην εμφάνιση ριζοσπαστικών κινημάτων καθώς και των μεταρρυθμιστών του Λούθηρου.

Μετά την υποχώρηση της Εικονομαχίας το ενδιαφέρον για τα κλασσικά γράμματα επανήλθε στο Βυζάντιο. Τα αρχαία χειρόγραφα (πολλά απ’ τα οποία είχαν καταστρέψει οι Χριστιανοί) άρχισαν (όσα σώθηκαν, αλλά όχι όλα) να αντιγράφονται και να σχολιάζονται από τους Χριστιανούς. Στα χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας και επί Κομνηνών έχουμε μια πρώτη αναγέννηση των τεχνών και των γραμμάτων, η οποία θα φθάσει στον κολοφώνα της την περίοδο της Παλαιολόγειας Αναγέννησης ή του Πρώιμου Βυζαντινού Ανθρωπισμού όπως λέγεται αλλιώς.

6. Εως το μοιραίο 1204 η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είχε αναλάβει πολιτικό ρόλο στο Βυζάντιο, παρά μόνον σε στιγμές κρίσης. Μετά την ανείπωτη σε βαρβαρότητα και φρίκη πρώτη Αλωση της Πόλης (μπροστά στην οποία η Οθωμανική ήταν απλώς πταίσμα), η Εκκλησία γίνεται στοιχείο της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων όσο πριν ήταν η Ορθοδοξία στοιχείο της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων, των Αρμενίων, των Βουλγάρων, των Ρώσων και πολλών άλλων.

Για πρώτη φόρα το Οικουμενικό Πατρειαρχείο εκλαμβάνεται από τον λαό ως φυλαχτό το ίδιο ισχυρό με το κράτος που είχε κάποτε. Μπροστά σε αυτό το «καθήκον» της πολιτικοποίησης, η Εκκλησία αντιδρά ποικιλοτρόπως. Εμφανίζονται οι Ησυχαστές, οι Ενωτικοί, οι Ανθενωτικοί - και, μέσα σε μια μακροχρόνια κρίση, οι θρησκευτικές δοξασίες καθορίζουν την πολιτική περισσότερο απ’ όσον καθορίζονται απ’ αυτήν.
«Ελληνες εσμέν το γένος, καθώς η γλώσσα και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί» έλεγε ο Πλήθωνας και, καθώς πλησίαζε η τελική Αλωση, πλήθος ελληνιστών όπως ο Καρδινάλιος (πλέον) Βησσαρίων έφευγαν στη Δύση μεταφέροντας χειρόγραφα (Μαρκιανή Βιβλιοθήκη στη Βενετία), που συνέβαλαν με τη σειρά τους στην Αναγέννηση, ενώ πλήθος άλλων «ησύχαζε» ή στο «τουρκικό φακιόλι» έβλεπε τη δίκαιη τιμωρία του Θεού για τις αμαρτίες του ή μια «εγκάρδια» και αμοιβαίως επωφελή συνεννόηση.

7. Μετά την Αλωση του 1453 η Ορθόδοξη Εκκλησία, και συγκεκριμένα το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανέλαβε (με ανάθεση απ’ τον Σουλτάνο) για τους Ελληνες και εν γένει τους Ορθοδόξους (Ρουμ) την εκπροσώπησή τους στην Υψηλή Πύλη. Ετσι η Εκκλησία γίνεται μέρος της Οθωμανικής Διοίκησης, αλλά και καταφυγή (πάντα επισφαλής) των Ορθόδοξων όλων των εθνικοτήτων (ώσπου να εμφανισθούν οι επιμέρους εθνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες των νεότερων χρόνων).

Ετσι, για τον φτωχό ραγιά ο παπάς της κοινότητας και η Εκκλησία που εκπροσωπεί αποτελούν κιβωτό μύθων, αναμνήσεων, γλώσσας και προσδοκιών. Το ίδιο και για τον πλούσιο, ο οποίος όμως σιγά-σιγά διευρύνει τους ορίζοντές του. Οσο για την ίδια την Εκκλησία, άλλοι δεσποτάδες σκέπουν τον λαό τους και άλλοι τρωγοπίνουν απ’ το αίμα του. Αλλοι ανοίγουν Οικοτροφεία Θηλέων(!) στην Καππαδοκία (του 18ου αιώνα παρακαλώ) κι άλλοι αφορίζουν τα μαθηματικά. Αλλοι γυρίζουν στα χωριά και ζητάνε γράμματα όπως ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός κι άλλοι βλέπουν στα γράμματα τη βλασφημία και την αίρεση.

Ετσι γινόταν πάντα, έτσι γίνεται παντού, έτσι έγινε και κατά την Τουρκοκρατία - την πιο θηριώδη κι άνομη εξουσία που γνώρισαν ποτέ όσοι λαοί την υπέστησαν. Ομως, την τελική έκβαση των πραγμάτων καθόρισαν οι Νεομάρτυρες, οι βαθύτερες θεωρήσεις της Ορθοδοξίας για την ελευθερία των προσώπων και συνεπώς των κοινοτήτων όπου ανήκουν, η αίσθηση της καθιέρωσης του δικαίου (που διαπερνά τη χριστιανική διδασκαλία) και το δικαίωμα της επανάστασης όταν άρχει η τυραννία (όπως βαθιά πίστευε ο Βυζαντινός άνθρωπος).

Η Γαλλική Επανάσταση λειτούργησε καταλυτικά στη σκέψη και στα αισθήματα εκείνων των Ελλήνων που μετείχαν στα νάματα του Διαφωτισμού, φέρνοντας ταυτοχρόνως ελπίδες και στο μεγάλο εκείνο μέρος του απλού λαού που ως τότε επαναστατούσε αλλά χαΐρι δεν έβλεπε. Η οργάνωση της Επανάστασης έγινε η Οργάνωση ενός Επαναστατικού Ονείρου (όπως έλεγε ο Μοσκώφ) που ένωσε (κι αργότερα δίχασε) τον αστό με τον γεωργό, τον Παπαφλέσσα με τον Υψηλάντη, τον ψαρά με τον πειρατή, τον σταυρό με το σπαθί, τα γράμματα με τα όνειρα.

Αν για κάποιους Χριστιανούς ο εθνισμός ήταν αίρεση, για άλλους η ανάκτηση της ελευθερίας για τον λαό και το έθνος ήταν η δικαίωση της ύπαρξής τους.

8. Μετά το 1821 η Εκκλησία διεκδίκησε την οθωμανική παράδοση και το κράτος δεν διεκδίκησε τη βυζαντινή παράδοση (του κοσμικού κράτους) και πολύ περισσότερο το λαϊκό (κοσμικό) κράτος που μας κληροδότησε η Γαλλική Επανάσταση.

Αυτός ο διχασμός της (πολιτικής) καταγωγής των Ελλήνων αποτυπώθηκε σε πολλά προβλήματα, όπως το γλωσσικό, και χρωμάτισε τις ταξικές αντιθέσεις που διαμόρφωσαν την πορεία του έθνους, του λαού και του κράτους στα νεότερα χρόνια. Ο Χριστιανισμός δεν αποτελούσε και δεν αποτελεί πια κοινό εθνικό χαρακτηριστικό, αλλά προσδιορίζεται ο ίδιος από τις ταξικές αντιθέσεις. Ηταν, δηλαδή, άλλο πράγμα οι Αγιορείτες που ύμνησαν τον Χίτλερ και οι δεσποτάδες που χαιρετούσαν ναζιστικά κι άλλο οι δεσποτάδες που βγήκαν στην Εθνική Αντίσταση ή οι παπάδες που πήραν τα βουνά με τον γκρα στο χέρι. Αλλο οι Χριστιανοί που έδιναν Εβραίους κι άλλο οι Χριστιανοί που τους έσωζαν.

Ο απλοϊκός (πόσω μάλλον ο φανατισμένος) αντικληρικαλισμός δεν απαντά σε τίποτα. Ούτε και η διαιώνιση μιας σχέσης κράτους - εκκλησίας που προϋποθέτει Οθωμανικό Κράτος και Καισαροπαπική Εκκλησία οδηγεί πουθενά...

Η τυχοδιωκτική προσέγγιση αυτού του προβλήματος μόνον στην πόλωση και -ακόμα χειρότερα- στον διχασμό μπορεί να οδηγήσει. Η Εκκλησία είναι για τους Ορθόδοξους το ίδιο σημαντική με τη θρησκεία τους (ο Στάλιν ο ίδιος κατέφυγε στην Εκκλησία της Τρίτης Ρώμης κατά τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο). Αλλά η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος (όπως άλλωστε το Πατριαρχείο διδάσκει) δεν μπορεί να διεκδικεί ρόλο Εθνάρχη, ρόλο κοσμικό, ρόλο κομματικό. Ούτε δικά της σχολεία μπορεί να φτιάξει η Εκκλησία (όπως κακώς η Γαλλική Δημοκρατία επέτρεψε στους Καθολικούς να φτιάξουν), διότι η θρησκεία αφορά στις ψυχές των ανθρώπων -όσων πιστεύουν- στις μεταφυσικές τους αγωνίες. Αφορά στις τέχνες και τα γράμματα, όχι στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή στην κατάρτιση του Προϋπολογισμού. Η Εκκλησία μπορεί να ζητά την ισότητα, ακόμα και τον κομμουνισμό, αλλά δεν μπορεί να τα επιβάλλει, εκτός κι αν κάνει τους παπάδες, μουλάδες. Ή Επισκόπους με το σπαθί στο χέρι.

Η Εκκλησία, όσο κι αν θέλουν μερικοί να το πιστεύουν, δεν είναι κάτι αναλλοίωτο και διαχρονικό, κάτι το εξώκοσμο -φέρ’ ειπείν το σώμα του Χριστού- ό,τι κι αν λέει η θρησκεία που υπηρετεί. Εντάσσεται κι αυτή μέσα στην ιστορία των ανθρώπων. Μπορεί ένας Χριστιανός να εννοεί αυτό το «σώμα του Χριστού» ως «σώμα του λαού», αλλά μπορεί να μην το εννοεί έτσι ένας άλλος Χριστιανός. Πόσω μάλλον ένας αλλόθρησκος.

Οσο λοιπόν η Εκκλησία δεν μπορεί να υποβάλει τη δογματική της στη βάσανο της δημοκρατίας, καλόν είναι να ακούει τον Καίσαρα για τα του κράτους και τον Θεό για τα του Θεού. Αλλιώς θα ξεπέφτει πάντα στις Σταυροφορίες και την Ιερά Εξέταση...


Αυτά μου είπε ένας Κινέζος στην Κωνσταντινούπολη κι είπα να σας τα γράψω για την κουβέντα και το καλό Σαββατοκύριακο...

Πηγή: enikos.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2016

Τα πέντε πιο αγαπημένα μέρη του Στίβεν Χόκινγκ στο διάστημα (Video)

Επιστήμη


Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι το αγαπημένο μέρος του Στίβεν Χόκινγκ στη Γη θα ήταν η πατρίδα του η Αγγλία. Μόνο που ένα μυαλό σαν τον Χόκινγκ σπανίως δίνει τις απαντήσεις που φανταζόμαστε!

Στο νέο ντοκιμαντέρ των 25 λεπτών με τίτλο «Τα αγαπημένα μέρη του Στίβεν Χόκινγκ» που έρχεται από το CuriosityStream ο φυσικός κάθεται στο πιλοτήριο ενός διαστημόπλοιου σχεδιασμένου ειδικά γι’ αυτόν και μας ταξιδεύει - που αλλού στο διάστημα!

Η προσομοίωση είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα καθώς το κοινό έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει τα πέντε πιο αγαπημένα μέρη του Χόκινγκ στο σύμπαν! Ποια είναι αυτά;

Το Big Bang. Σε πιο άλλο μέρος θα ήθελε να βρεθεί ο μεγάλος φυσικός, περισσότερο, από τον χώρο και τον χρόνο που σηματοδότησαν την αρχή του σύμπαντος; Ο Στίβεν Χόκινγκ εδώ αδράττει την ευκαιρία να εξηγήσει ότι το Big Bang δεν ήταν και τόσο… big όσο πιστεύει ο κόσμος. «Δεν υπήρξαν πυροτεχνήματα» εξηγεί. «Δεν υπήρχε φως για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια». Για την ακρίβεια τα όποια εντυπωσιακά φωτεινά φαινόμενα υπήρξαν, ήρθαν 380 χιλιάδες χρόνια μετά την έκρηξη.


Η μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας. Οι φαν του Interstellar θα ξετρελαθούν με αυτή τη σκηνή καθώς η μαύρη τρύπα είναι τερατώδης σε σχέση με αυτή που απεικονίζεται στην ταινία. Εδώ ο Χόκινγκ εξηγεί το μηχανισμό πίσω από την «ακτινοβολία Χόκινγκ» και πώς άλλαξε τρόπο σκέψης για τη συμπεριφορά της μαύρης τρύπας.


Ο πλανήτης Gliese 832 c. Ο Χόκινγκ μας ξεναγεί στον κοντινότερο στη Γη πλανήτη που θα μπορούσε να θέσει υποψηφιότητα για να κατοικηθεί. «Τα φυτά εδώ δεν θα ήταν πράσινα» λέει ο Χόκινγκ. «Η φωτοσύνθεση με το κόκκινο φως του ηλίου θα έδινε μοβ ή μαύρο φύλλωμα. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ζώα, πιθανώς και έξυπνα». Ο πλανήτης βρίσκεται υπό εξερεύνηση. Ο Χόκινγκ λέει ότι «η εύρεση ευφυούς ζωής στον πλανήτη θα ήταν η μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία. Τότε θα ήμασταν υποχρεωμένοι να αλλάξουμε».


Ο Κρόνος. Ο Χόκινγκ λατρεύει τον πλανήτη με τα τεράστια εντυπωσιακά «δαχτυλίδια» και τα περισσότερα από 60 φεγγάρια. «Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι στο μέλλον θα αποτελέσει ένα τεράστιο τουριστικό hot spot, πλήρες, με τις καντίνες του - που θα πουλάνε hot dog - και παιδάκια που θα ουρλιάζουν», λέει.


Η Γη. Πέμπτη και καταϊδρωμένη. Ο Χόκινγκ πάντως της κάνει τη χάρη. Ολόκληρος ο πλανήτης ανήκει στα αγαπημένα του μέρη, ωστόσο, αντί για την βροχερή Αγγλία, προτιμά την ηλιόλουστη Σάντα Μπάρμπαρα στην Καλιφόρνια, όπου πέρασε πολλές χαρούμενες ώρες με την οικογένειά του το 1974. Εκεί δίδασκε εκείνη την εποχή και παράλληλα αντιμετώπιζε τα πρώτα στάδια της νευροεκφυλιστικής νόσου του. «Ήταν το σπίτι μου μακριά από το σπίτι… Ένας κόσμος μακριά από τους γκρίζους ουρανούς του Κέιμπριτζ. Έχω ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, αλλά ποτέ δεν έχω βρει, πουθενά, κάτι σαν και αυτό το μέρος. Ακόμη και τώρα επισκέπτεται όποτε μπορεί το Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής στη Σάντα Μπάρμπαρα το οποίο αποκαλεί: «το ιδανικό μέρος για να σκεφτείς με ανοιχτό μυαλό».


Ο Χόκινγκ μπορεί να πιστεύει ότι η επαφή με τους εξωγήινους μπορεί να είναι καταστροφική για τους ανθρώπους αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα ήθελε να εξερευνήσει το σύμπαν από κοντά. «Ο στόχος μου είναι απλός: η πλήρης κατανόηση του σύμπαντος. Το όνειρό μου ήταν πάντα να εξερευνήσω το διάστημα. Οπότε αν μπορούσα… Θα πήγαινα παντού και θα έβλεπα τα πάντα».


Από το geek wire

Πηγή: tvxs.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Νενέκοι ευρείας… διαμέτρου

e-dromos


Η κοινή στάση της συντριπτικής πλειοψηφίας στη Βουλή αποδεικνύει ότι όλοι έχουν συμβληθεί με το αποικιακό μνημονιακό καθεστώς, το υποστηρίζουν και το υπηρετούν.

Από το «ριμπάουντ» στην οικονομία που κάποια στιγμή θα έρθει, όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός στην ΔΕΘ, περάσαμε απευθείας στο «νταμπλ». Την επέτειο ενός χρόνου από τις εκλογές του περυσινού Σεπτέμβρη ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε «ντάμπλ»: Πουλά – με ευρεία πλειοψηφία στη Bουλή (τι ναός κι αυτός) το Ελληνικό και ανοίγει την Αμυγδαλέζα…

Η 99χρονη «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας, το γενικό ξεπούλημα της χώρας γίνεται υπό αριστερή κυβέρνηση κι έχει δίκιο ο Αλέκος Αλαβάνος όταν σε αυτό το ζήτημα αξιολογεί την κυβέρνηση Τσίπρα ως χειρότερη από τους Παττακό, Παπαδόπουλο, Μεταξά, Καραμανλή, Σαμαρά, Παπανδρέου (πατέρα, γιο και εγγονό).

Η ευρεία πλειοψηφία της Βουλής (πλην ΚΚΕ, Χ.Α. και του Στάθη Παναγούλη) αποδεικνύει ότι όλοι έχουν συμβληθεί με το αποικιακό μνημονιακό καθεστώς, το υποστηρίζουν και το υπηρετούν. Το περίεργο είναι πως δεν ζητήθηκε από κανένα να υπάρξει ονομαστική ψηφοφορία. Αν γινόταν κάποια άγνωστα φυντάνια του ΣΥΡΙΖΑ (εκλεγμένα - διορισμένα λόγω λίστας) θα «φωτογραφίζονταν» καλύτερα, μαζί με όλους τους άλλους από ΑΝΕΛ, Ν.Δ., Ποτάμι, Δημοκρατική Συμπαράταξη, Ένωση Κεντρώων για το πώς ξεπουλούν ένα «φιλέτο» σε έναν ολιγάρχη.

Ο Παναγούλης τόνισε ότι το σκάνδαλο Καλογρίτσα (δάνειο 140 εκατομμυρίων ευρώ τη διετία που πέρασε, δηλαδή 476 δισεκατομμύρια δραχμές) ξεπερνά κατά πολύ όλα τα προηγούμενα σκάνδαλα (Κοσκωτά, Siemens, Τσοχατζόπουλου). Οποιονδήποτε πολίτη που ζητούσε (πριν από λίγα χρόνια) ένα δάνειο τον ξετίναζε η τράπεζα πριν το χορηγήσει κι αν το έδινε, όταν σήμερα για μια πιστωτική κάρτα 1.500 ευρώ ψάχνουν μέχρι και τον πισινό σου αν χρωστάς κι αν είσαι εντάξει. Παρ’ όλα αυτά, στον κουμπάρο Καλογρίτσα η Τράπεζα Αττικής δίνει 140 εκατομμύρια ευρώ, εγγυητικές επιστολές και άλλα. Πίσω από την τράπεζα βρίσκεται η κυβέρνηση (Τσίπρας, Δραγασάκης, Παππάς) που αντί για αναπτυξιακή τράπεζα κατασκεύασαν ένα τεράστιο σκάνδαλο.

Ο Παναγούλης έθεσε και μια άλλη πλευρά. Ο Λάτσης δεν θα βάλει φράγκο από την τσέπη του. Το πρώτο έργο θα είναι το καζίνο και από τα τεράστια κέρδη θα συνεχίσει να προχωρά τα υπόλοιπα. Το καζίνο θα ξεζουμίσει τον κόσμο που θα το ρίξει στον τζόγο. Ο τζόγος, όμως, είναι μεγάλη παραγωγική δύναμη για τους νενέκους αεριτζήδες. Ο βουλευτής τόνισε ότι θα έπρεπε άμεσα να ψηφιστεί νόμος που να επιτρέπει την είσοδο στο καζίνο μόνο όσοι έχουν εισόδημα άνω των 40.000 ευρώ το χρόνο και να απαγορεύεται η είσοδος στους κατοίκους των όμορων δήμων, κάτι που συμβαίνει σε όλα τα καζίνο της Ευρώπης. Αλλά η κυβέρνηση της… πολύ Αριστεράς θέλει μαζικό τζόγο. Θα δώσει τον τζόγο σε όλο το λαό, θα τροφοδοτήσει την ανάπτυξη με «ευρείες πλειοψηφίες»…

Δύο αντιπεριφερειάρχες με δήλωσή τους διαχωρίστηκαν από τη σύμβαση αυτή. Γαβρίλης και Τζόκας. Ο αρμόδιος αντιπεριφερειάρχης Νοτίου Τομέα Αθηνών, κ. Καπάταης ποιεί την νήσσα, ενώ ο αντιπεριφερειάρχης Οικονομικών Καραμάνος, ως κλακαδόρος, χειροκροτεί την εφαρμογή του «πλαισίου Τσίπρα». Άλλωστε, βρισκόμαστε ακόμα στο στάδιο της «δημοκρατικής επανάστασης» που περιέγραφε ο Λένιν στις «δύο ταχτικές».

Ο σχεδόν φιλόσοφος και … μαοϊκός Μπαλτάς, εξηγεί ότι ο «δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό» έχει και υποχωρήσεις, ζιγκ-ζαγκ, μικρές εφόδους, πισωγυρίσματα και είναι παρατεταμένος. Τα ψηφίζει όλα, φτάνει να έχει μια υπουργική θέση μαζί με τον αγαπημένο του κ. Γαβρόγλου που ουδεμία σχέση έχει με το Ίδρυμα Λάτση, απλά επιμελούνταν τη βιογραφία του…

Κι από κοντά ο πανταχού παρών «κινηματικός» Μπελαβίλας, που εξηγεί ότι ένα τμήμα του κινήματος επέλεξε να σώζει ό,τι μπορεί κάθε στιγμή και έτσι «ναι το πουλάμε το Ελληνικό, αλλά περισώζουμε ό,τι μπορούμε» (με το αζημίωτο βέβαια…). Σώσον κύριε Μπελαβίλα τον λαόν σου.

Σφουγγαρόπανο, πίσσα και πούπουλα, γιαούρτια και κάθισμα στο σκαμνί χρειάζεται για τους νενέκους όλων των αποχρώσεων.

Πηγή: e-dromos.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »

Η χρονιά χωρίς καλοκαίρι

Νίκος Πράντζος


Πως εμπνεύστηκε ο Λόρδος Μπάυρον το «Σκοτάδι» και η Μαίρη Σέλλεϋ τον «Φρανκεστάιν»


Το 1816 οι πληθυσμοί της Δυτικής Ευρώπης και της Βορειοανατολικής Αμερικής βρέθηκαν αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καιρικές συνθήκες. Ο ήλιος έμεινε για μήνες κρυμμένος πίσω από πυκνά πέπλα καταχνιάς, καθηλώνοντας τις θερμοκρασίες αρκετούς βαθμούς κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα. Συνεχείς βροχοπτώσεις και παγετοί κατέστρεψαν τις σοδειές, προξενώντας πείνα, επιδημίες και εξεγέρσεις. Η αιτία της κατάστασης αυτής έγινε κατανοητή πολλές δεκαετίες αργότερα: ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου Τάμπορα στην άλλη άκρη της Γης, ένα χρόνο πριν. Όμως το φαινόμενο επηρέασε και την τέχνη και τη λογοτεχνία της εποχής, αφήνοντάς μας κάποια πολύ γνωστά αριστουργήματα.

Στις 10 Απριλίου του 1815, το νησί της Σουμπάβα στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Ινδονησία) τραντάχτηκε από την ισχυρότερη ηφαιστειακή έκρηξη που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα στα χρονικά. Η έκρηξη του όρους Τάμπορα απελευθέρωσε ενέργεια 50.000 φορές περισσότερη από την ατομική βόμβα της Χιροσίμα και τέσσερις φορές περισσότερη από την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα που εξερράγη σε ένα άλλο νησί της Ινδονησίας εβδομήντα χρόνια αργότερα.

Στην κλίμακα ηφαιστειακής εκρηκτικότητας που είναι βαθμονομημένη από το 0 ως το 8 η έκρηξη του Τάμπορα έφτανε το 7 και του Κρακατόα το 6. Ωστόσο, τα νέα του Κρακατόα έκαναν αμέσως το γύρο της Γης με τον τηλέγραφο, που ήταν σε χρήση από τη δεκαετία του 1830, ενώ τα νέα του Τάμπορα έκαναν μήνες να φτάσουν στην Ευρώπη με τα ιστιοφόρα της εποχής, κάτι που εξηγεί γιατί το Κρακατόα έγινε διάσημο ενώ το Τάμπορα παραμένει σχετικά άγνωστο.

Οι εκρήξεις ακούστηκαν σαν κανονιές σε αποστάσεις μεγαλύτερες από 2500 χιλιόμετρα. Εκατό κυβικά χιλιόμετρα από στάχτη, σκόνη, βράχια και υπέρθερμα αέρια με συνολική μάζα εκατό δισεκατομμυρίων τόνων τινάχτηκαν μέχρι σαράντα τρία χιλιόμετρα ψηλά στη στρατόσφαιρα. Μια περιοχή με ακτίνα 600 χιλιομέτρων γύρω από το ηφαίστειο και επιφάνεια ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών χιλιομέτρων, διπλάσια σε έκταση από τη Γαλλία, βυθίστηκε για δυο μερόνυχτα σε απόλυτο σκοτάδι.

Ο μισός πληθυσμός της Σουμπάβα και χιλιάδες κάτοικοι από τα γειτονικά νησιά Μπαλί και Λόμποκ, σχεδόν 100.000 χιλιάδες άτομα συνολικά, χάθηκαν από την έκρηξη, Οι περισσότεροι θάφτηκαν κάτω από ένα στρώμα τέφρας, ένας σημαντικός αριθμός πνίγηκε από το τσουνάμι ύψους τεσσάρων μέτρων που κατέκλυσε τις ακτές των γειτονικών νησιών και πολλοί χάθηκαν από το διοξείδιο του θείου που μόλυνε τον αέρα και τα νερά της περιοχής, καίγοντας τα πνευμόνια τους και δηλητηριάζοντάς τους.

Κάπου ογδόντα εκατομμύρια τόνοι από το αέριο διοξείδιο του θείου εκτοξεύτηκαν στη στρατόσφαιρα, το στρώμα της ατμόσφαιρας που βρίσκεται σε απόσταση 10 έως 50 χιλιόμετρα από το έδαφος. Μέσα σε δυο εβδομάδες, οι άνεμοι είχαν διασκορπίσει το αέριο αυτό σε ολόκληρη την τροπική ζώνη γύρω από τον Ισημερινό. Μια σειρά από χημικές αντιδράσεις με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας το μετέτρεψαν σε θειικό οξύ, οι μικροσκοπικές σταγόνες του οποίου διαχύθηκαν μέσα σε ένα χρόνο μέχρι τις πολικές περιοχές. Καλύπτοντας όλη σχεδόν τη γήινη επιφάνεια, τα σωματίδια αυτά μπλόκαραν το φως του ήλιου και κυρίως τα μικρότερα μήκη κύματος, αυτά του γαλάζιου φωτός, για δυο σχεδόν χρόνια.

Με λιγότερη ηλιακή ενέργεια να φτάνει στο έδαφος, η μέση θερμοκρασία της Γης μειώθηκε το 1816 κατά μισό βαθμό και κατά ενάμιση περίπου βαθμό στο Βόρειο ημισφαίριο. Η χρονιά αυτή ήταν μια από τις πιο κρύες στα τελευταία τετρακόσια χρόνια. Υπήρχαν ωστόσο μεγάλες διαφορές από περιοχή σε περιοχή: η μείωση της θερμοκρασίας ήταν ασήμαντη στη Νoτιoανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία και πολύ μεγαλύτερη στις ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής και την Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Τα αποτελέσματα υπήρξαν δραματικά για τους κατοίκους των περιοχών αυτών, αλλά κανείς δε σκέφτηκε τότε να τα αποδώσει στην έκρηξη του ηφαιστείου.

Στην Ασία, οι έντονες βροχοπτώσεις και το κρύο κατέστρεψαν τη συγκομιδή ρυζιού στη νότια Κίνα και εξόντωσαν χιλιάδες ζώα, προκαλώντας το θάνατο 90.000 ανθρώπων, κυρίως από την πείνα. Χιόνι έπεσε στο νησί της Ταιβάν, που έχει τροπικό κλίμα. Στην Ινδία, οι μουσώνες με τις ευεργετικές βροχές τους άργησαν πολύ να εμφανιστούν τη χρονιά εκείνη. Με τους κατοίκους να πίνουν βρόμικο νερό και να τρώνε ό,τι έβρισκαν στα έλη, μια μαζική επιδημία χολέρας ξεκίνησε από τον ποταμό Γάγγη στη Βεγγάλη και έφτασε μέχρι τη Μόσχα.

Η θερμοκρασία στις ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής το καλοκαίρι είναι γύρω στους 20 βαθμούς τη μέρα και σπάνια πέφτει κάτω από τους 5 βαθμούς τη νύχτα. Ωστόσο, το 1816 η άνοιξη δεν ήρθε κι αντί για καλοκαίρι εμφανίστηκε και πάλι ο χειμώνας. Το έδαφος σε πολλές περιοχές ήταν παγωμένο τον Ιούνιο, χιόνισε συχνά τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ποτάμια και λίμνες πάγωσαν, ενώ ο ουρανός ήταν μόνιμα συννεφιασμένος.

Το μεγαλύτερο μέρος της συγκομιδής σιταριού και καλαμποκιού χάθηκε, αφού τα φυτά ήταν παγωμένα, συχνά μέχρι τη ρίζα, με αποτέλεσμα οι τιμές τους στην αγορά να αυξηθούν μέχρι κι οχτώ φορές. Αδυνατώντας να θρέψουν τις οικογένειές τους, χιλιάδες αγρότες της Νέας Αγγλίας (της ανατολικής ακτής της Βόρειας Αμερικής) άρχισαν να μεταναστεύουν προς τη Δύση, όπου λίγο αργότερα θα μετέτρεπαν τις απέραντες παρθένες εκτάσεις γύρω από τον Μισισιπή σε σιτοβολώνα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Παρόμοιες καταστάσεις γνώρισε και η Δυτική Ευρώπη, που μόλις έβγαινε από την τρομερή δεκαετία των Ναπολεόντειων πολέμων. Η καταστροφή της αγροτικής παραγωγής και η αύξηση των τιμών έφεραν πείνα και αρρώστιες σε πολλές περιοχές, με μια επιδημία τύφου να θερίζει 100.000 άτομα στην Ιρλανδία. Ήταν η χειρότερη περίοδος πείνας που γνώρισε η ευρωπαϊκή ήπειρος τον 19ο αιώνα.

Οι κάτοικοι σε απόγνωση έφτασαν να τρώνε ζωοτροφές και πτώματα ζώων. Εξεγέρσεις και λεηλασίες σημειώθηκαν στην Αγγλία, Γαλλία και Γερμανία, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους και να μεταναστεύσουν. Η θνησιμότητα στην Κεντρική Ευρώπη το 1816 ήταν 50% μεγαλύτερη ακόμη κι από το 1815, που ήταν χρονιά πολεμικών συγκρούσεων.

Η Ελβετία υπέφερε περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα κι αναγκάστηκε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε ολόκληρη την επικράτειά της. Ανάμεσα στον Απρίλιο και το Σεπτέμβριο του 1816, 130 μέρες βροχής φούσκωσαν τα νερά της λίμνης Λεμάν και πλημμύρισαν τη Γενεύη. Εξαιτίας του κρύου τα χιόνια δεν έλειωσαν για τρία χρόνια στη σειρά. Στην άκρη του παγετώνα Gietro στις Άλπεις σχηματίστηκε ένα τεράστιο φράγμα από πάγο, που κατέρρευσε απότομα το 1818 προκαλώντας τεράστιες καταστροφές.

Το βάρος της θεομηνίας που έπληξε την Ευρώπη το σήκωσαν κύρια οι φτωχοί, αγράμματοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, που ελάχιστα ντοκουμέντα άφησαν για τα βιώματα τους. Οι εκπρόσωποι της μεσαίας και της ανώτερης τάξης ελάχιστα επλήγησαν από την οικονομική και κοινωνική αναστάτωση της εποχής, άφησαν ωστόσο πάμπολλα κείμενα και περιγραφές. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει κανείς, μέσα από την ανάγνωσή τους, να καταλάβει τις πραγματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις φτωχότερες τάξεις.

Το Μάιο εκείνης της χρονιάς που την ονόμασαν «η χρονιά χωρίς καλοκαίρι», μια παρέα νεαρών Άγγλων περιηγητών έφτασε στη λίμνη της Γενεύης. Ο διάσημος ρομαντικός ποιητής Πέρσυ Σέλλεϋ, 23 χρόνων, από αριστοκρατική οικογένεια αλλά πάμφτωχος, είχε αφήσει στην Αγγλία την έγκυο γυναίκα του και συνοδευόταν από την επίσης έγκυο ερωμένη του, τη 18χρονη Μαίρη Γκόντγουιν και την ετεροθαλή αδελφή της Κλαίρ Κλαιρμόντ, με την οποία είχε επίσης σχέση. Ο εξίσου διάσημος ρομαντικός ποιητής Τζώρτζ Γκόρντον Μπάυρον, 26 χρόνων, ήταν τότε στο απόγειο της καριέρας του. Λόρδος με περιουσία αλλά καταχρεωμένος, είχε αφήσει στο Λονδίνο τη γυναίκα του με την έξι μηνών κόρη τους για να αποφύγει τους δανειστές του αλλά και τις φήμες για τη σχέση του με την ετεροθαλή αδελφή του Αυγούστα. Είχε κι αυτός στο παρελθόν σχέση με την Κλαιρμόντ και συνοδευόταν από τον προσωπικό του γιατρό, τον 20χρονο Τζων Γουίλλιαμ Πολιντόρι. Αν και δεν το ήξερε τότε, ο Μπάυρον δεν επρόκειτο ποτέ του να ξαναδεί την Αγγλία και θα πέθαινε λίγα χρόνια αργότερα από τις κακουχίες στην πολιορκία του Μεσολογγίου.

Ο άθλιος καιρός χάλασε τις διακοπές των περιηγητών, υποχρεώνοντάς τους να περνούν τις μέρες τους με το φώς των κεριών δίπλα στο τζάκι μέσα στο κατακαλόκαιρο, συζητώντας και διαβάζοντας γοτθικές ιστορίες τρόμου. Επηρεασμένος από τις συνθήκες αυτές, κι από την ολική έκλειψη ηλίου της 9 Ιουνίου 1816, ο Μπάυρον έγραψε τον Ιούλιο και Αύγουστο το «Σκοτάδι» (Darkness), ένα από τα πιο σκοτεινά και καταθλιπτικά ποιήματα όλων των εποχών, στο οποίο περιγράφει με τα ζοφερότερα χρώματα το τέλος της Γης, της ανθρωπότητας και του Σύμπαντος.

Στους ογδόντα στίχους του ποιήματος, βλέπει σαν σε όνειρο όχι μόνο τη Γη αλλά και τ’ αστέρια και το Σύμπαν να βυθίζονται στη νύχτα και το κρύο, και τους ανθρώπους να προσπαθούν αλλόφρονες να επιζήσουν καίγοντας οτιδήποτε βρίσκουν γύρω τους. Σε μια ατμόσφαιρα βιβλικής τιμωρίας που δεν διακρίνει ανάμεσα σε καλούς ή κακούς, δίκαιους ή άδικους, οι άνθρωποι αλληλοσπαράζονται, φυτά και ζώα πεθαίνουν και τελικά ολόκληρη η πλάση σβήνει μέσα σε ανείπωτη αγωνία. Παραθέτουμε εδώ κάποιους χαρακτηριστικούς στίχους από την πρόσφατη μετάφραση της Ελσης Σαράτση:

«… Είδα ένα όνειρο, που δεν ήταν όνειρο όλο, ο λαμπερός ο ήλιος είχε σβήσει και τα αστέρια πλανιόταν στα χαμένα στο αιώνιο στερέωμα, ολοσκότεινα, χωρίς αχτίδες και η παγωμένη Γη ταλαντεύονταν μαύρη και τυφλή στον αφέγγαρο ουρανό. Και ήρθε και πέρασε η αυγή – και ήρθε ξανά αλλά δεν έφερε τη μέρα

.......................................................

Ο κόσμος άδειασε, ο πολυάνθρωπος κι ο κρατερός ο κόσμος έγινε άμορφος πηλός, άχρονος, χέρσος, άδεντρος, άψυχος, άζωος – πηλός θανάτου – χάος φρυγμένης λάσπης.

........................................................

Τα πλοία καιόντουσαν στην άβυσσο χωρίς φουσκονεριά – τα κύματα νεκρά. Οι παλίρροιες στον τάφο τους θαμμένες, η Σελήνη, η κυρά τους, είχε ξεψυχήσει από πριν. Οι άνεμοι είχαν μαραθεί στον ακίνητο αέρα, κι είχαν χαθεί τα σύννεφα.

Το Σκοτάδι την ανάγκη τους δεν είχε πια – το Σκοτάδι ήταν ο Κόσμος...»

Μια νύχτα του Ιούνη, ο Μπάυρον πρότεινε στην παρέα να γράψουν ο καθένας τους μια ιστορία τρόμου. Ο Πέρσυ Σέλλεϋ έγραψε πέντε ιστορίες φαντασμάτων που δημοσιεύτηκαν μετά το θάνατο του, ενώ ο Μπάυρον άρχισε ένα διήγημα που το χρησιμοποίησε στη συνέχεια ο Πολιντόρι για να γράψει το «Βαμπίρ», την πρώτη ιστορία με βρυκόλακες, που δημοσιεύτηκε το 1819. Κάπου ογδόντα χρόνια αργότερα, ο Μπραμ Στόουκερ θα εμπνεόταν από την ιστορία αυτή για να γράψει τον περίφημο «Δράκουλα».

Η Μαίρη Γκόντγουιν (κατοπινή κυρία Σέλλεϋ) εμπνεύστηκε την ιστορία ενός νεαρού φοιτητή ιατρικής, του Βίκτορα Φρανκεστάιν που καταφέρνει με τις γνώσεις του να φτιάξει από κομμάτια πτωμάτων ένα ζωντανό πλάσμα 2.40 μέτρα ψηλό και με απίστευτη δύναμη αλλά τρομακτικό σε εμφάνιση. Το πλάσμα, νοιώθοντας την απόρριψη όλων εξαιτίας της ασχήμιας του, ζητάει από τον δημιουργό του να του κατασκευάσει μια σύντροφο, αλλά ο Φρανκεστάιν, αν και το υπόσχεται, δεν κρατάει τη συμφωνία του φοβούμενος ότι θα μπορούσε έτσι να προκύψει μια ολόκληρη ράτσα από τέτοια τέρατα.

Για να εκδικηθεί το δημιουργό του, το τέρας σκοτώνει διαδοχικά τον αδελφό του Φρανκεστάιν, τον καλλίτερο φίλο του και την αρραβωνιαστικιά του (την παραμονή του γάμου τους) οδηγώντας στο θάνατο από θλίψη και τον πατέρα του. Τρελαμένος από πόνο και οργή, ο Φρανκεστάιν κυνηγά το πλάσμα που δημιούργησε μέχρι τις εσχατιές της Αρκτικής, όπου περιθάλπεται από το πλήρωμα ενός πλοίου παγιδευμένου στους πάγους και διηγείται την ιστορία του στον καπετάνιο Γουώλτον λίγο πριν ξεψυχήσει από τις κακουχίες. Τότε εμφανίζεται και το γιγαντόσωμο τέρας για να κλάψει τον δημιουργό του και να πει στον Γουώλτον πόσο έχει μετανιώσει για τα εγκλήματα του κι ότι έχει αποφασίσει να εξαφανιστεί για πάντα από τον κόσμο. Η ιστορία κλείνει με τον καπετάνιο να παρακολουθεί το τέρας καθώς χάνεται αργά στην πολική καταχνιά πάνω σ’ ένα παγόβουνο.

Το διήγημα δημοσιεύτηκε το 1818, όταν οι Σέλλεϋ επέστρεψαν στο Λονδίνο, με τον τίτλο Φρανκεστάιν, ένας σύγχρονος Προμηθέας. Στη λατινική εκδοχή της ελληνικής μυθολογίας από τον Οβίδιο, ο Τιτάνας Προμηθέας κατά παραγγελία του Δία φτιάχνει το ανθρώπινο είδος από λάσπη και νερό και τιμωρείται σκληρά από τον Δία όταν δίνει στους ανθρώπους τη φωτιά. Με αντίστοιχο τρόπο, ο Βίκτωρ Φρανκεστάιν τιμωρείται, είτε για την ύβρι που συνιστά η πράξη της δημιουργίας ζωής από τον άνθρωπο, είτε για την κατοπινή του ανευθυνότητα προς το πλάσμα του.

Η σχέση του Δημιουργού με το δημιούργημά του διαπερνά ολόκληρη τη χριστιανική και μεταφυσική φιλοσοφία και αποδίδεται περίφημα στο κορυφαίο ποίημα του μεγάλου άγγλου ποιητή του 17ου αιώνα Τζων Μίλτον Ο Χαμενός Παράδεισος. Εξορισμένος από τον Παράδεισο μετά το προπατορικό αμάρτημα και την

Πτώση, ο Αδάμ απευθύνεται με πίκρα και παράπονο στον Θεό, με τους συγκλονιστικούς στίχους του Μίλτον που η Μαίρη Σέλλεϋ διάλεξε να βάλει στο εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης

«… Σου ζήτησα εγώ, Δημιουργέ, από τον πηλό να με φτιάξεις άνθρωπο; Μήπως σου ζήτησα εγώ, από τα σκοτάδια να με βγάλεις στο φως; »

Η πρώτη έκδοση δημοσιεύτηκε ανώνυμα, αλλά η ενθουσιώδης υποδοχή από το κοινό (όχι όμως κι από τους κριτικούς) οδήγησε σύντομα σε επανέκδοση με το όνομα της συγγραφέως. Ο Φρανκεστάιν θεωρείται σήμερα ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της φανταστικής λογοτεχνίας και, σύμφωνα με κάποιους ειδικούς, σαν το πρώτο έργο της σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας. Στην επιτυχία του συντέλεσε και η ομώνυμη ταινία του 1931 με τον Μπόρις Καρλόφ στο ρόλο του τέρατος.

Πέρα από τη λογοτεχνία, και η ζωγραφική φαίνεται να επηρεάστηκε από την έκρηξη του Τάμπορα. Τα μικροσωματίδια που αιωρούνταν στην ατμόσφαιρα για χρόνια μετά την έκρηξη διαχέοντας τα μεγαλύτερα μήκη κύματος του ηλιακού φωτός (κόκκινο και πορτοκαλί) δημιουργούσαν εκπληκτικής ωραιότητας ηλιοβασιλέματα. Θεωρείται ότι ο διάσημος άγγλος ζωγράφος Γουίλιαμ Τάρνερ εμπνεύστηκε ορισμένους πολύ γνωστούς πίνακες του όπου ο ουρανός εμφανίζεται με ιδιαίτερα έντονα χρώματα (όπως το Τσίστσεστερ Κανάλ) από τη θέα τέτοιων τοπίων. Ποιός αλήθεια θα μπορούσε να φανταστεί την πολυεπίπεδη αναστάτωση που θα προξενούσε εκείνη η «Χρονιά χωρίς καλοκαίρι»;

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Βόλου Θεσσαλία στις 14 και 21 Αυγούστου 2016

Ο Νίκος Πράντζος είναι αστροφυσικός, κάτοχος Doctorat d' Etat στην πυρηνική αστροφυσική του Πανεπιστημίου Paris 7. Είναι διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Γαλλίας(CNRS), και στέλεχος στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Παρισιού. Διδάσκει στο μεταπτυχιακό Τμήμα Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Paris 6.

Πηγή: ArtiNews.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Διαβάστε Περισσότερα »