Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου 2020

Η νέα εκκλησία της Ουκρανίας και οι αναταράξεις στον ορθόδοξο κόσμο

Του Ντμίτρι Κερασίδη


Ο κόσμος του ανατολικού (ορθόδοξου) χριστιανισμού είναι πολύπλευρος και εύθραυστος. Σε αυτόν συνυπάρχουν Ρώσοι και Έλληνες, Ρουμάνοι και Αιγύπτιοι, Άραβες και Βούλγαροι, Σέρβοι, Γεωργιανοί και πλήθος άλλων λαών. Σε καθεμιά από τις χώρες, όπου η πλειονότητα του πληθυσμού είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, υπάρχουν οι δικές της μοναδικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες. Δυστυχώς, κάποιες φορές ορισμένα πολιτικά και πολιτισμικά ζητήματα οδηγούν στον διχασμό την κοινότητα των ορθόδοξων λαών. Ένα από τα τελευταία ξεχωριστά παραδείγματα είναι το δικαίωμα ύπαρξης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας (ΟΕΟ), της νέας ορθόδοξης εκκλησίας της Ουκρανίας.

Πάνω στο συγκεκριμένο θέμα ελάχιστοι σήμερα δεν έχουν προσπαθήσει να αποκομίσουν τα δικά τους κέρδη. Ωστόσο παραμένει ως γεγονός, το ότι η διάλυση της ΕΣΣΔ και των κοινωνικών της δεσμών προκάλεσε ένα πλήθος πολιτικών, εθνοτικών, εδαφικών και θρησκευτικών διαμαχών. Μετά την πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, στο έδαφος της παραδοσιακά θεωρούμενης κανονικής επικράτειας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΡΟΕ) εισέβαλε ένα πλήθος ιεραποστόλων, μεταξύ άλλων και εκπρόσωποι άλλων ορθοδόξων εκκλησιών. Έτσι λοιπόν, η Εσθονική Ορθόδοξη Εκκλησία μοιράστηκε στα γρήγορα μεταξύ των Πατριαρχείων της Κωνσταντινούπολης και της Μόσχας, ενώ η Ουκρανία αποδείχθηκε θρησκευτικά «πολυεπίπεδη»: μόνο οι μη αναγνωρισμένες ορθόδοξες εκκλησίες ξεπερνούν τις 10. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη το ότι η Ουκρανία, με τα 50 εκατομμύρια πληθυσμού της, αποτελεί «εκλεκτό μεζέ» για κάθε λογής ιεραποστόλους και «μεταρρυθμιστές». Εν παρόδω, οι μη κανονικές εκκλησιαστικές οργανώσεις της Ουκρανίας ουδέποτε θεωρούνταν στα σοβαρά ως «εκκλησίες». Μέχρι όμως κάποια συγκεκριμένη στιγμή.

Στις 9-11 Οκτωβρίου του 2018 η Μητρόπολη του Κιέβου επιστράφηκε στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Για να συμβεί αυτό ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος κατάργησε την Συνοδική Επιστολής που εκδόθηκε το 1686 για την προσωρινή υπαγωγή της Μητρόπολης του Κιέβου στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Η δυσφορία από την πλευρά της Μόσχας και μιας σειράς από άλλες ορθόδοξες εκκλησίες κατεστάλη αποφασιστικά. Στην πορεία χρησιμοποιήθηκαν μια σειρά από επιχειρήματα, μεταξύ των οποίων και παραπομπή στην ορθόδοξη εκκλησιολογία, σύμφωνα με την οποία υπάρχει μόνο μία Οικουμενική ορθόδοξη εκκλησία, ενώ οι υπόλοιπες μπορούν να διαιρούνται εδαφικά και διοικητικά, αλλά όχι εθνοκοινωνικά. Έχοντας αποφασίσει να επιστρέψει στον εαυτό της τη Μητρόπολη του Κιέβου, η Κωνσταντινούπολη ιδρύει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, την οποία στην αρχή δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν οι υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου. Και αυτό παρά τις πολυάριθμες εκκλήσεις του Πατριάρχη Βαρθολομαίου για υποστήριξη της απόφασης για την ίδρυση της ΟΕΟ, αρχής γενομένης από την υπόμνηση του επικεφαλής της Επιφάνιου στις προσευχές. Η παγκόσμια Ορθοδοξία προσπερνούσε μετ’ επιτάσεως το ουκρανικό ζήτημα για 9 ολόκληρους μήνες.

Το φθινόπωρο του 2019 η Εκκλησία της Ελλάδος (ΕτΕ) ξαφνικά αναγνωρίζει την ΟΕΟ ως αυτοκέφαλη εκκλησία της Ουκρανίας σε επίσημο επίπεδο. Και αυτό παρά το γεγονός, ότι από πλευράς αρκετών ιεραρχών της ΕτΕ είχαν ακουστεί εκκλήσεις για μποϊκοτάρισμα της απόφασης του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Εν παρόδω, στην Ελλάδα η εκκλησία δεν είναι διαχωρισμένη από το κράτος, τους μισθούς των ιερωμένων τους καταβάλλει το ελληνικό Δημόσιο. Και οι θέσεις του Πατριάρχη Βαρθολομαίου εντός των κρατικών λειτουργών είναι ιδιαίτερα ισχυρές. Όπως και η υποστήριξη που του παρέχει η μεγαλύτερη στον κόσμο ελληνική κοινότητα της Διασποράς, αυτή των ΗΠΑ.

Στη συνέχεια την ΟΕΟ αναγνώρισε μία ακόμη σημαντική ελληνική εκκλησία, το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας, πάνω στο οποίο οργανώθηκε μια πρωτοφανής πίεση από την πλευρά του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, δεδομένου ότι αυτό ακριβώς αποτελεί και τον βασικό χρηματοδότη του συγκεκριμένου Πατριαρχείου.

Επίμαχο ζήτημα


Η αναγνώριση της αμφιλεγόμενης ΟΕΟ από την Κωνσταντινούπολη και τα βήματα που ακολούθησαν από την ΕτΕ και το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας αποτέλεσαν αντικείμενο διαφωνιών εντός του ορθόδοξου κόσμου. Σχεδόν αμέσως εναντιώθηκαν στην αυτοκεφαλία της ΟΕΟ αρκετές ελληνικές ορθόδοξες αδελφότητες, μεταξύ των οποίων η ΜΚΟ «Πανελλήνιος Ορθόδοξη Ένωση». Η τελευταία, εν παρόδω, προκάλεσε μια σειρά από δικαστικές υποθέσεις σε σχέση με νομικές παραβάσεις κατά τη λήψη της απόφασης για την αυτοκεφαλία. - η Ιερά Σύνοδος δεν πραγματοποίησε την προβλεπόμενη ψηφοφορία, κάτι που αντιτίθεται στους εκκλησιαστικούς κανόνες. Γι’ αυτόν το λόγο η «Πανελλήνιος Ορθόδοξη Ένωση» επιμένει στον περιορισμό των προνομίων του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, που του επιτρέπουν να λύνει σε ατομικό επίπεδο το ζήτημα της αναγνώρισης της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας.

Σε απάντηση το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) στην Ολομέλειά του αποφάσισε ότι δεν είναι αρμόδιο ως δικαστικό όργανο να ελέγξει την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της ΕτΕ, αποκαλώντας το συμβάν ως «αποκλειστικά εκκλησιαστικό πρόβλημα». Είναι ευνόητο, ότι το ΣτΕ δεν είναι αρμόδιο για εκκλησιαστικά ζητήματα. Ωστόσο υποχρεούται να εξετάσει τη νομική πλευρά του ζητήματος, που αφορά τις παραβάσεις του νόμου και του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας. Γι’ αυτό και η νομική εξέταση του ζητήματος είναι βέβαιο ότι θα συνεχιστεί – ένα σημαντικό μέρος των ανώτατων ιεραρχών της ΕτΕ δεν επιθυμεί τη δημιουργία μιας νέας εκκλησιαστικής δομής με κόστος τη διάρρηξη των σχέσεων με τις υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες, πχ με τη Ρωσική. Οι ίδιοι θα επιθυμούσαν να συμμετάσχουν σε μια ψηφοφορία με θέμα την αναγνώριση της ΟΕΟ, η οποία δεν διοργανώθηκε ποτέ, αφού η νέα «εκκλησία» αναγνωρίστηκε... «αυτομάτως».

Στο μεταξύ το Πατριαρχείο της Μόσχας διέκοψε την ευχαριστιακή επικοινωνία τόσο με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, όσο και με αυτό της Αλεξάνδρειας. Στον κατάλογο αυτό από τα τέλη του 2019 προστέθηκε και η Εκκλησία της Ελλάδος. Με αφορμή, ασφαλώς, την αναγνώριση εκ μέρους τους της νέας εκκλησίας της Ουκρανίας, της ΟΕΟ. Ο ορθόδοξος κόσμος ξαφνικά χωρίστηκε σε «φίλους» και «εχθρούς» της Κωνσταντινούπολης. Και μάλιστα υπάρχει ο κίνδυνος ο αριθμός των «φίλων» να περιοριστεί μόλις σε τρία ελληνικά Πατριαρχεία και τις πλησιέστερες προς αυτά εκκλησίες, κάτι που θα οδηγήσει οριστικά στον διαμελισμό της παγκόσμιας Ορθοδοξίας σε κάμποσους ξεχωριστούς εκκλησιαστικούς οργανισμούς. Είναι προφανές, ότι εάν οι αναταράξεις στον ορθόδοξο κόσμο συνεχιστούν, η παγκόσμια Ορθόδοξη Εκκλησία διατρέχει τον κίνδυνο να διαμελιστεί σε κάμποσους ξεχωριστούς εκκλησιαστικούς οργανισμούς. Και μια τέτοια προοπτική ήδη σήμερα ωθεί την παγκόσμια εκκλησιαστική κοινωνία «να γυρίσει τον χρόνο ανάποδα» και να αναδείξει το ζήτημα της νομιμότητας της αναγνώρισης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας (ΟΕΟ). Ακόμη και κόντρα στο ενδιαφέρον της τελευταίας να πολεμήσει όσους δεν συμφωνούν με την ύπαρξή της.

Άλλωστε οι διαφωνίες με την Κωνσταντινούπολη για μια σειρά από ορθόδοξες εκκλησίες δεν υπάρχουν μόνο εξαιτίας της Ουκρανίας. Για παράδειγμα, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων εξαιτίας της εμπλοκής της Κωνσταντινούπολης δεν μπόρεσε να επανασυστήσει την Επαρχία του στην Αυστραλία. Δεύτερο χαρακτηριστικό γεγονός συνέβη στα εδάφη της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Τσεχίας και Σλοβακίας, όπου οι ιεράρχες του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης αποφάσισαν αυθαίρετα να ιδρύσουν μοναστήρι με ευθεία υπαγωγή στο Φανάρι. Εν παρόδω, η ίδια η Κωνσταντινούπολη δεν αρνείται, ότι διαθέτει αποκλειστικό δικαίωμα (ελέγχου) του ποιμνίου των άλλων εκκλησιών στο εξωτερικό. Είναι όμως έτοιμες οι υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες να αποδεχθούν τέτοιους κανόνες; Είναι αμφίβολο, δεδομένου ότι η εκκλησία δημιουργήθηκε στη βάση της συλλογικότητας και όχι της αυθαιρεσίας. Από εδώ προκύπτει και ο μοναδικός τρόπος για την ομαλοποίηση της κατάστασης στην Ορθοδοξία – η διοργάνωση Οικουμενικής Συνόδου, όπου θα εξεταστούν με λεπτομέρειες όλες οι διαφωνίες. Και τότε η εκκλησία θα αποκτήσει και πάλι τη συλλογικότητα, εντός της οποίας δεν θα υπάρχει ούτε Έλληνας, ούτε Σλάβος, ούτε Άραβας, αλλά θα υπάρχει ο ενιαίος λαός του Χριστού.


*Ο Ντμίτρι (Δημήτρης) Κερασίδης είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος και θρησκειολόγος ελληνικής καταγωγής από την Ρωσία.

**Μετάφραση από τα Ρωσικά: Βασίλης Μακρίδης

*** Οι απόψεις του κειμένου εκφράζουν τον υπογράφοντα και όχι τον μεταφραστή του κειμένου.




Ντμίτρι Κερασίδης : Σχετικά με τον Συντάκτη




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου