Αγγελική Κώττη
Ένα χρόνο πριν, και ενώ η Αμφιπολιάδα μόλις ξεκινούσε, οι διαπιστευμένοι συντάκτες του υπουργείου Πολιτισμού που κάνουν και αρχαιολογικό ρεπορτάζ ήταν περισσότερο σκεπτικοί παρά ποτέ. Και δεν θα αναφέρω εδώ τις ανασκαφικές και επικοινωνιακές πρακτικές και τακτικές, δεν θα μιλήσω για τις φαντασιώσεις διαφόρων από το Μαξίμου, οι οποίοι ήθελαν ντε και καλά να είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος στην Αμφίπολη- πράγμα αδύνατο. Υπήρξε μικροπολιτική εκμετάλλευση, που είναι σε βάρος του μνημείου, κάτι που δυστυχώς δεν λείπει και τώρα, έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Όμως το θέμα μου δεν είναι αυτό.
Θα υπενθυμίσω, απλώς, όσα η τοπική κοινωνία ονειρευόταν, εκτάσεις γύρω από τον λόφο Καστά να πωλούνται με δυσθεώρητο τίμημα, ταβέρνες, καντίνες και καταστήματα σουβενίρ να ανοίγουν (ναι, στην α’ ζώνη απόλυτης προστασίας. Τι να τις κάνεις αλλιώς; Και αν ο νόμος δεν επιτρέπει οικοδομές και λειτουργίες καταστημάτων, εντάξει μωρέ, στην Ελλάδα ζούμε, κάποια λύση θα βρεθεί. Και άλλα τέτοια απείρου κάλλους). Ούτε αυτό είναι όμως το θέμα μου.
Έχοντας την πείρα δεκαετιών για το πώς γίνονται τα έργα ανάδειξης και αποκατάστασης σε μνημεία, όλοι (ή μάλλον όλες, αφού το συγκεκριμένο ρεπορτάζ γυναικοκρατείται, με ελάχιστες εξαιρέσεις) πως το ταφικό μνημείο θα αργήσει πάρα πολύ να γίνει επισκέψιμο, όσο διάσημο και αν υπήρξε κατά την ανασκαφική περίοδο. Μνημεία πολύ σπουδαία, με ιστορική ταύτιση, όπως οι βασιλικοί τάφοι στη Βεργίνα ή το Λύκειο της Αρχαίας Αθήνας, συντηρήθηκαν, αναστηλώθηκαν και απέκτησαν κελύφη ή στέγαστρα δεκαπέντε και είκοσι και τριάντα χρόνια μετά την αποκάλυψή τους. Άλλα, εξίσου σημαντικά, δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ. Φταίει η αντίληψη που έχει γενικά το ελληνικό κράτος για την πολιτιστική του κληρονομιά. Η οποία, το εγκλωβίζει και δημιουργεί τους κινδύνους όταν θα σταματήσουν τα κοινοτικά προγράμματα στήριξης να μην ξέρει πώς να προστατεύσει τους απέραντους ερειπιώνες. Το ίδιο πρόβλημα που έχει όλη η Μεσόγειος- αλλά και αυτό δεν είναι της παρούσης.
Οι Κασσάνδρες λοιπόν έλεγαν και ξαναέλεγαν πως ακόμα και χωρίς τις διχογνωμίες και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά και μετά την ανασκαφή, ο τάφος δεν επρόκειτο να γίνει επισκέψιμος- αν γίνει ποτέ- πριν περάσουν πολλά-πολλά χρόνια. Πρώτον, επειδή ο χαμηλός προϋπολογισμός του πολιτισμού δεν επιτρέπει να γίνονται γρήγορα αυτές οι αναδείξεις. Κατόπιν, επειδή οι μελέτες θέλουν χρόνο για να γίνουν, όσο και για να ωριμάσουν. Αν εφαρμοστούν με βιασύνη, το αποτέλεσμα μόνο καλό δεν θα είναι. Τρίτο, γιατί εκεί στην ερημιά που βρίσκεται, θα πρέπει πριν απ’ όλα να καταστεί απολύτως ασφαλής η λειτουργία του.
Το πρώτο, αποτελεί εγγενή αδυναμία και οφείλεται σε αυτό που σημείωσα πριν: στην αντίληψη του κράτους για την πολιτιστική κληρονομιά. Η οποία, μαζί με τις θάλασσές μας, είναι η χρυσοτόκος όρνις του τουρισμού μας. Αλλά κανείς από τους κυβερνώντες δεν έχει καταλάβει πόσο εύθραυστη είναι αυτή η όρνιθα.
Έτσι, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η πλέον φιλότιμη, εργατική, έντιμη, μορφωμένη και αποτελεσματική υπηρεσία του ελληνικού κράτους, αναγκάζεται να περιορίζεται στην προστασία των αρχαιοτήτων, που βεβαίως και αποτελεί προτεραιότητα. Όπως πάντως έχει φανεί μέχρι σήμερα, δεν αρκεί. Η ανάδειξη και η αύξηση της επισκεψιμότητας, είναι κι αυτά σημαντικά. Είναι αδύνατον να γίνουν από μια αποδεκατισμένη και αποψιλωμένη υπηρεσία. Απαιτούνται και άνθρωποι, και χρήματα. Σε αντίθεση με όσα εντέχνως καλλιεργούνται εδώ και χρόνια, η πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να υπάγεται αποκλειστικά στο κράτος. Αλλά, με σημαντική ενίσχυση, που θα έδειχνε ότι επιτέλους κάποια κυβέρνηση αντιλαμβάνεται σοβαρά τον ρόλο της.
Όσο για την Αμφίπολη; Από Σεπτέμβριο «θα» εξεταστούν οι πρώτες μελέτες και βλέπουμε. Σίγουρα έχουμε μπροστά μας πολλά χρόνια πριν γίνει επισκέψιμη. Οι Κασσάνδρες είχαν δίκιο και πάλι. Όσο και αν θα ήθελαν κάθε φορά να κάνουν λάθος.
Arti News
Ένα χρόνο πριν, και ενώ η Αμφιπολιάδα μόλις ξεκινούσε, οι διαπιστευμένοι συντάκτες του υπουργείου Πολιτισμού που κάνουν και αρχαιολογικό ρεπορτάζ ήταν περισσότερο σκεπτικοί παρά ποτέ. Και δεν θα αναφέρω εδώ τις ανασκαφικές και επικοινωνιακές πρακτικές και τακτικές, δεν θα μιλήσω για τις φαντασιώσεις διαφόρων από το Μαξίμου, οι οποίοι ήθελαν ντε και καλά να είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος στην Αμφίπολη- πράγμα αδύνατο. Υπήρξε μικροπολιτική εκμετάλλευση, που είναι σε βάρος του μνημείου, κάτι που δυστυχώς δεν λείπει και τώρα, έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Όμως το θέμα μου δεν είναι αυτό.
Θα υπενθυμίσω, απλώς, όσα η τοπική κοινωνία ονειρευόταν, εκτάσεις γύρω από τον λόφο Καστά να πωλούνται με δυσθεώρητο τίμημα, ταβέρνες, καντίνες και καταστήματα σουβενίρ να ανοίγουν (ναι, στην α’ ζώνη απόλυτης προστασίας. Τι να τις κάνεις αλλιώς; Και αν ο νόμος δεν επιτρέπει οικοδομές και λειτουργίες καταστημάτων, εντάξει μωρέ, στην Ελλάδα ζούμε, κάποια λύση θα βρεθεί. Και άλλα τέτοια απείρου κάλλους). Ούτε αυτό είναι όμως το θέμα μου.
Έχοντας την πείρα δεκαετιών για το πώς γίνονται τα έργα ανάδειξης και αποκατάστασης σε μνημεία, όλοι (ή μάλλον όλες, αφού το συγκεκριμένο ρεπορτάζ γυναικοκρατείται, με ελάχιστες εξαιρέσεις) πως το ταφικό μνημείο θα αργήσει πάρα πολύ να γίνει επισκέψιμο, όσο διάσημο και αν υπήρξε κατά την ανασκαφική περίοδο. Μνημεία πολύ σπουδαία, με ιστορική ταύτιση, όπως οι βασιλικοί τάφοι στη Βεργίνα ή το Λύκειο της Αρχαίας Αθήνας, συντηρήθηκαν, αναστηλώθηκαν και απέκτησαν κελύφη ή στέγαστρα δεκαπέντε και είκοσι και τριάντα χρόνια μετά την αποκάλυψή τους. Άλλα, εξίσου σημαντικά, δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ. Φταίει η αντίληψη που έχει γενικά το ελληνικό κράτος για την πολιτιστική του κληρονομιά. Η οποία, το εγκλωβίζει και δημιουργεί τους κινδύνους όταν θα σταματήσουν τα κοινοτικά προγράμματα στήριξης να μην ξέρει πώς να προστατεύσει τους απέραντους ερειπιώνες. Το ίδιο πρόβλημα που έχει όλη η Μεσόγειος- αλλά και αυτό δεν είναι της παρούσης.
Οι Κασσάνδρες λοιπόν έλεγαν και ξαναέλεγαν πως ακόμα και χωρίς τις διχογνωμίες και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά και μετά την ανασκαφή, ο τάφος δεν επρόκειτο να γίνει επισκέψιμος- αν γίνει ποτέ- πριν περάσουν πολλά-πολλά χρόνια. Πρώτον, επειδή ο χαμηλός προϋπολογισμός του πολιτισμού δεν επιτρέπει να γίνονται γρήγορα αυτές οι αναδείξεις. Κατόπιν, επειδή οι μελέτες θέλουν χρόνο για να γίνουν, όσο και για να ωριμάσουν. Αν εφαρμοστούν με βιασύνη, το αποτέλεσμα μόνο καλό δεν θα είναι. Τρίτο, γιατί εκεί στην ερημιά που βρίσκεται, θα πρέπει πριν απ’ όλα να καταστεί απολύτως ασφαλής η λειτουργία του.
Το πρώτο, αποτελεί εγγενή αδυναμία και οφείλεται σε αυτό που σημείωσα πριν: στην αντίληψη του κράτους για την πολιτιστική κληρονομιά. Η οποία, μαζί με τις θάλασσές μας, είναι η χρυσοτόκος όρνις του τουρισμού μας. Αλλά κανείς από τους κυβερνώντες δεν έχει καταλάβει πόσο εύθραυστη είναι αυτή η όρνιθα.
Έτσι, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η πλέον φιλότιμη, εργατική, έντιμη, μορφωμένη και αποτελεσματική υπηρεσία του ελληνικού κράτους, αναγκάζεται να περιορίζεται στην προστασία των αρχαιοτήτων, που βεβαίως και αποτελεί προτεραιότητα. Όπως πάντως έχει φανεί μέχρι σήμερα, δεν αρκεί. Η ανάδειξη και η αύξηση της επισκεψιμότητας, είναι κι αυτά σημαντικά. Είναι αδύνατον να γίνουν από μια αποδεκατισμένη και αποψιλωμένη υπηρεσία. Απαιτούνται και άνθρωποι, και χρήματα. Σε αντίθεση με όσα εντέχνως καλλιεργούνται εδώ και χρόνια, η πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να υπάγεται αποκλειστικά στο κράτος. Αλλά, με σημαντική ενίσχυση, που θα έδειχνε ότι επιτέλους κάποια κυβέρνηση αντιλαμβάνεται σοβαρά τον ρόλο της.
Όσο για την Αμφίπολη; Από Σεπτέμβριο «θα» εξεταστούν οι πρώτες μελέτες και βλέπουμε. Σίγουρα έχουμε μπροστά μας πολλά χρόνια πριν γίνει επισκέψιμη. Οι Κασσάνδρες είχαν δίκιο και πάλι. Όσο και αν θα ήθελαν κάθε φορά να κάνουν λάθος.
Arti News
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου