Σπύρος Μανουσέλης
Η Βρετανική Αρχή για την Ανθρώπινη Γονιμοποίηση και Εμβρυολογία (Human Fertilisation and Embryology Authority ή HFEA) επέτρεψε πριν από μία εβδομάδα στους ερευνητές του δημόσιου Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ στο Λονδίνο να προχωρήσουν σε πειράματα γενετικής επέμβασης σε ανθρώπινα έμβρυα για θεραπευτικούς σκοπούς.
Είναι η πρώτη φορά που σε ανεπτυγμένη χώρα, και μάλιστα της Ευρώπης, δίδεται επίσημα η άδεια να χειραγωγείται εργαστηριακά και επιδιορθωτικά το DNA ανθρώπινων εμβρύων.
Σύμφωνα με την απόφαση, τα έμβρυα, που θα παραχωρούνται στους ερευνητές από ζευγάρια που καταφεύγουν σε τεχνικές υποβοηθούμενης γονιμοποίησης, δεν θα πρέπει να έχουν ηλικία άνω των επτά ημερών ούτε να εμφυτευθούν σε κάποια μήτρα.
Μέχρι σήμερα στη Βρετανία απαγορευόταν αυστηρά στους ερευνητές να πειραματίζονται ή να επεμβαίνουν στο DNA των αναπαραγωγικών κυττάρων μας ή γαμετών (ωάρια, σπερματοζωάρια) και στα γονίδια των ανθρώπινων εμβρύων.
Πρόσφατα όμως, η ερευνήτρια Κάθι Νιακάν (Kathy Niakan) έκανε αίτηση στην αρμόδια βρετανική Αρχή HFEA για να της δοθεί η άδεια να πειραματιστεί με το γενετικό υλικό ανθρώπινων εμβρύων.
Ως υπεύθυνη του εργαστηρίου μοριακής βιολογίας του Ινστιτούτου, ζήτησε να επιτραπεί στην ίδια και στους συναδέλφους της να τροποποιήσουν εργαστηριακά το γονιδίωμα κάποιων εμβρύων για να μελετήσουν «τη δυναμική της ανάπτυξης του ανθρώπινου εμβρύου κατά τις πρώτες στιγμές της ύπαρξής του και να κατανοήσουν γιατί ορισμένα έμβρυα που προκύπτουν από υποβοηθούμενη γονιμοποίηση καταφέρνουν να εμφυτεύονται και διαφοροποιούνται κανονικά ενώ κάποια άλλα όχι, με συνέπεια να αποβάλλονται», όπως δήλωσε στο BBC.
Πριν από μία εβδομάδα η αρμόδια Αρχή αποφάσισε να απαντήσει θετικά στο αίτημά της, επιτρέποντάς της να πειραματιστεί με ανθρώπινα έμβρυα σε πολύ πρώιμο στάδιο, τα οποία δημιουργούνται εργαστηριακά από την ένωση αναπαραγωγικών κυττάρων (γαμέτες) που «περισσεύουν» και δεν χρησιμοποιούνται στις τεχνικές υποβοηθούμενης γονιμοποίησης.
Ωστόσο, η HFEA έθεσε κάποια όρια στους ερευνητές: τους επέτρεψε να μελετήσουν και να τροποποιήσουν γενετικά εμβρυϊκές δομές το πολύ επτά ημερών, δηλαδή να επέμβουν αποκλειστικά στα πρώτα στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης ενός εργαστηριακά γονιμοποιημένου ωαρίου μέχρι αυτό να διαφοροποιηθεί σε βλαστοκύστη, μια σφαιρική δομή περίπου 200 κυττάρων που κανονικά θα έπρεπε να εμφυτευτεί (ιατρικά) στη μήτρα της υποψήφιας μητέρας.
Στόχος αυτών των ερευνών στο Ινστιτούτο Φράνσις Κρικ είναι να κατανοηθούν καλύτερα τα γονίδια και οι κυτταρικοί μηχανισμοί που καθορίζουν αν ένα έμβρυο θα αναπτυχθεί φυσιολογικά ή αν, όπως πολύ συχνά συμβαίνει, θα αποβληθεί από τον οργανισμό με φυσικό τρόπο.
Πράγματι, μόνο το 50% περίπου από τα εργαστηριακά γονιμοποιημένα ωάρια καταφέρνουν να φτάσουν στο στάδιο της βλαστοκύστης και από αυτά ένα πολύ μικρό ποσοστό, περίπου 14%, καταφέρνει να περάσει τους τρεις πρώτους αποφασιστικούς μήνες της κύησης!
Τα αποτελέσματα λοιπόν αυτών των ερευνών ενδέχεται να συμβάλουν στην κατανόηση του γιατί ορισμένα εργαστηριακά γονιμοποιημένα ωάρια διαφοροποιούνται σε φυσιολογικά έμβρυα, ενώ τα περισσότερα δεν τα καταφέρνουν και αποβάλλονται.
Για να λύσουν αυτό το μυστήριο οι Βρετανοί ειδικοί θα καταφύγουν, μεταξύ άλλων, σε μια νέα τεχνική της γενετικής μηχανικής, που έγινε γνωστή διεθνώς πέρυσι επειδή χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε ανθρώπους.
Πρόκειται για την αμφιλεγόμενη αλλά αποτελεσματικότατη τεχνική «CRISPR-Cas9», που αναπτύχθηκε εντυπωσιακά τα τρία τελευταία χρόνια και αποτελεί πραγματική αναβάθμιση των βιοτεχνολογικών μας δυνατοτήτων: επιτρέπει στους ειδικούς να τροποποιούν εργαστηριακά τα γονίδια κάθε οργανισμού με πολύ πιο εύκολο, οικονομικό και αποτελεσματικό τρόπο σε σύγκριση με τις προηγούμενες τεχνικές.
Αρκεί να αναφέρουμε τις δύο πιο πρόσφατες εφαρμογές της για να κατανοήσουμε τις ασύλληπτες, μέχρι χθες, πρακτικές δυνατότητές της.
Τον περασμένο Απρίλιο Κινέζοι ειδικοί ανακοίνωσαν ότι τη χρησιμοποίησαν για να τροποποιήσουν στοχευμένα το ανθρώπινο γονιδίωμα για τη θεραπεία της θαλασσαιμίας, ενώ Αμερικανοί επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν στο εργαστήριο μεταλλαγμένα κουνούπια που δεν μεταδίδουν την ελονοσία!
Ενώ όμως προβάλλονται συστηματικά από τα ΜΜΕ τα πλεονεκτήματα αυτών των ερευνών -βελτίωση των γνώσεών μας και νέες βιοϊατρικές τεχνικές εξάλειψης παθολογικών γονιδίων- δεν επισημαίνονται εξίσου ούτε και αναλύονται επαρκώς οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις τους.
Πράγματι, όλο και περισσότεροι ειδικοί εκφράζουν τον φόβο ότι ο πειρασμός να επέμβουμε στα γονίδιά μας με ευγονική πρόθεση, δηλαδή να αναπρογραμματίσουμε και να επανασχεδιάσουμε κατά βούληση τη γενετική μας ταυτότητα, είναι πλέον σήμερα ορατός.
Το αποφασιστικό ερώτημα στο οποίο η σύγχρονη επιστημονική έρευνα οφείλει να απαντήσει είναι: Πότε ακριβώς αρχίζει μια ανθρώπινη ζωή; Τη στιγμή της γονιμοποίησης, όταν ενώνονται ο αρσενικός με τον θηλυκό γαμέτη, ή τη στιγμή της πραγματικής σύλληψης, όταν η σχεδόν αδιαφοροποίητη μάζα κυττάρων (το προεμβρυϊκό βλαστοκύτταρο) καταφέρνει να εμφυτευτεί στη μήτρα της μέλλουσας μητέρας και αρχίζει να υπάρχει ως πραγματικό έμβρυο; Ή μήπως πολύ αργότερα, κατά τη 14η εβδομάδα της κύησης, όταν το νευρικό σύστημα του εμβρύου έχει ήδη διαμορφωθεί ώστε να μπορεί να αισθάνεται πόνο και να διακρίνει κάποια εξωτερικά ερεθίσματα;
Το αν είναι νόμιμη ή όχι η επέμβαση στο ανθρώπινο γονιδίωμα εξαρτάται από το ποια από τις τρεις παραπάνω απαντήσεις επιλέγει κανείς.
Σε κάθε περίπτωση, και ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές ή ηθικές προκαταλήψεις του παρελθόντος, η ανθρώπινη κλωνοποίηση, η γονιδιακή θεραπεία και η δημιουργία στο εργαστήριο ανθρώπινων εμβρύων για πειραματικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς αποτελούν ήδη μια νέα βιοπολιτική δυνατότητα: μια επιστημονικά εφικτή αλλά όχι πάντοτε βιοηθικά αποδεκτή ή κοινωνικά επιθυμητή πραγματικότητα.
Οσο για τις μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές ανατροπές που ήδη επιφέρει αλλά και τα πρωτόγνωρα βιοηθικά ζητήματα που εγείρει η νέα επεμβατική τεχνολογία των γονιδίων, για την ώρα δεν φαίνονται ικανά να διαταράξουν την εφησυχασμένη και κομφορμιστική συνείδηση των μεταμοντέρνων κοινωνιών μας.
ΕΦ-ΣΥΝ
 |
| Πρώτη φορά ευρωπαϊκή χώρα επιτρέπει επίσημα τη βιοτεχνολογική επέμβαση σε ανθρώπινα έμβρυα |
Η Βρετανική Αρχή για την Ανθρώπινη Γονιμοποίηση και Εμβρυολογία (Human Fertilisation and Embryology Authority ή HFEA) επέτρεψε πριν από μία εβδομάδα στους ερευνητές του δημόσιου Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ στο Λονδίνο να προχωρήσουν σε πειράματα γενετικής επέμβασης σε ανθρώπινα έμβρυα για θεραπευτικούς σκοπούς.
Είναι η πρώτη φορά που σε ανεπτυγμένη χώρα, και μάλιστα της Ευρώπης, δίδεται επίσημα η άδεια να χειραγωγείται εργαστηριακά και επιδιορθωτικά το DNA ανθρώπινων εμβρύων.
Σύμφωνα με την απόφαση, τα έμβρυα, που θα παραχωρούνται στους ερευνητές από ζευγάρια που καταφεύγουν σε τεχνικές υποβοηθούμενης γονιμοποίησης, δεν θα πρέπει να έχουν ηλικία άνω των επτά ημερών ούτε να εμφυτευθούν σε κάποια μήτρα.
Μέχρι σήμερα στη Βρετανία απαγορευόταν αυστηρά στους ερευνητές να πειραματίζονται ή να επεμβαίνουν στο DNA των αναπαραγωγικών κυττάρων μας ή γαμετών (ωάρια, σπερματοζωάρια) και στα γονίδια των ανθρώπινων εμβρύων.
 |
| Η ερευνήτρια Κάθι Νιακάν | |
Πρόσφατα όμως, η ερευνήτρια Κάθι Νιακάν (Kathy Niakan) έκανε αίτηση στην αρμόδια βρετανική Αρχή HFEA για να της δοθεί η άδεια να πειραματιστεί με το γενετικό υλικό ανθρώπινων εμβρύων.
Ως υπεύθυνη του εργαστηρίου μοριακής βιολογίας του Ινστιτούτου, ζήτησε να επιτραπεί στην ίδια και στους συναδέλφους της να τροποποιήσουν εργαστηριακά το γονιδίωμα κάποιων εμβρύων για να μελετήσουν «τη δυναμική της ανάπτυξης του ανθρώπινου εμβρύου κατά τις πρώτες στιγμές της ύπαρξής του και να κατανοήσουν γιατί ορισμένα έμβρυα που προκύπτουν από υποβοηθούμενη γονιμοποίηση καταφέρνουν να εμφυτεύονται και διαφοροποιούνται κανονικά ενώ κάποια άλλα όχι, με συνέπεια να αποβάλλονται», όπως δήλωσε στο BBC.
Πριν από μία εβδομάδα η αρμόδια Αρχή αποφάσισε να απαντήσει θετικά στο αίτημά της, επιτρέποντάς της να πειραματιστεί με ανθρώπινα έμβρυα σε πολύ πρώιμο στάδιο, τα οποία δημιουργούνται εργαστηριακά από την ένωση αναπαραγωγικών κυττάρων (γαμέτες) που «περισσεύουν» και δεν χρησιμοποιούνται στις τεχνικές υποβοηθούμενης γονιμοποίησης.
Ωστόσο, η HFEA έθεσε κάποια όρια στους ερευνητές: τους επέτρεψε να μελετήσουν και να τροποποιήσουν γενετικά εμβρυϊκές δομές το πολύ επτά ημερών, δηλαδή να επέμβουν αποκλειστικά στα πρώτα στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης ενός εργαστηριακά γονιμοποιημένου ωαρίου μέχρι αυτό να διαφοροποιηθεί σε βλαστοκύστη, μια σφαιρική δομή περίπου 200 κυττάρων που κανονικά θα έπρεπε να εμφυτευτεί (ιατρικά) στη μήτρα της υποψήφιας μητέρας.
Στόχος αυτών των ερευνών στο Ινστιτούτο Φράνσις Κρικ είναι να κατανοηθούν καλύτερα τα γονίδια και οι κυτταρικοί μηχανισμοί που καθορίζουν αν ένα έμβρυο θα αναπτυχθεί φυσιολογικά ή αν, όπως πολύ συχνά συμβαίνει, θα αποβληθεί από τον οργανισμό με φυσικό τρόπο.
Πράγματι, μόνο το 50% περίπου από τα εργαστηριακά γονιμοποιημένα ωάρια καταφέρνουν να φτάσουν στο στάδιο της βλαστοκύστης και από αυτά ένα πολύ μικρό ποσοστό, περίπου 14%, καταφέρνει να περάσει τους τρεις πρώτους αποφασιστικούς μήνες της κύησης!
Τα αποτελέσματα λοιπόν αυτών των ερευνών ενδέχεται να συμβάλουν στην κατανόηση του γιατί ορισμένα εργαστηριακά γονιμοποιημένα ωάρια διαφοροποιούνται σε φυσιολογικά έμβρυα, ενώ τα περισσότερα δεν τα καταφέρνουν και αποβάλλονται.
Από τη θεραπεία στην απειλή της ευγονικής
Για να λύσουν αυτό το μυστήριο οι Βρετανοί ειδικοί θα καταφύγουν, μεταξύ άλλων, σε μια νέα τεχνική της γενετικής μηχανικής, που έγινε γνωστή διεθνώς πέρυσι επειδή χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε ανθρώπους.
Πρόκειται για την αμφιλεγόμενη αλλά αποτελεσματικότατη τεχνική «CRISPR-Cas9», που αναπτύχθηκε εντυπωσιακά τα τρία τελευταία χρόνια και αποτελεί πραγματική αναβάθμιση των βιοτεχνολογικών μας δυνατοτήτων: επιτρέπει στους ειδικούς να τροποποιούν εργαστηριακά τα γονίδια κάθε οργανισμού με πολύ πιο εύκολο, οικονομικό και αποτελεσματικό τρόπο σε σύγκριση με τις προηγούμενες τεχνικές.
Αρκεί να αναφέρουμε τις δύο πιο πρόσφατες εφαρμογές της για να κατανοήσουμε τις ασύλληπτες, μέχρι χθες, πρακτικές δυνατότητές της.
Τον περασμένο Απρίλιο Κινέζοι ειδικοί ανακοίνωσαν ότι τη χρησιμοποίησαν για να τροποποιήσουν στοχευμένα το ανθρώπινο γονιδίωμα για τη θεραπεία της θαλασσαιμίας, ενώ Αμερικανοί επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν στο εργαστήριο μεταλλαγμένα κουνούπια που δεν μεταδίδουν την ελονοσία!
Ενώ όμως προβάλλονται συστηματικά από τα ΜΜΕ τα πλεονεκτήματα αυτών των ερευνών -βελτίωση των γνώσεών μας και νέες βιοϊατρικές τεχνικές εξάλειψης παθολογικών γονιδίων- δεν επισημαίνονται εξίσου ούτε και αναλύονται επαρκώς οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις τους.
Πράγματι, όλο και περισσότεροι ειδικοί εκφράζουν τον φόβο ότι ο πειρασμός να επέμβουμε στα γονίδιά μας με ευγονική πρόθεση, δηλαδή να αναπρογραμματίσουμε και να επανασχεδιάσουμε κατά βούληση τη γενετική μας ταυτότητα, είναι πλέον σήμερα ορατός.
Το αποφασιστικό ερώτημα στο οποίο η σύγχρονη επιστημονική έρευνα οφείλει να απαντήσει είναι: Πότε ακριβώς αρχίζει μια ανθρώπινη ζωή; Τη στιγμή της γονιμοποίησης, όταν ενώνονται ο αρσενικός με τον θηλυκό γαμέτη, ή τη στιγμή της πραγματικής σύλληψης, όταν η σχεδόν αδιαφοροποίητη μάζα κυττάρων (το προεμβρυϊκό βλαστοκύτταρο) καταφέρνει να εμφυτευτεί στη μήτρα της μέλλουσας μητέρας και αρχίζει να υπάρχει ως πραγματικό έμβρυο; Ή μήπως πολύ αργότερα, κατά τη 14η εβδομάδα της κύησης, όταν το νευρικό σύστημα του εμβρύου έχει ήδη διαμορφωθεί ώστε να μπορεί να αισθάνεται πόνο και να διακρίνει κάποια εξωτερικά ερεθίσματα;
Το αν είναι νόμιμη ή όχι η επέμβαση στο ανθρώπινο γονιδίωμα εξαρτάται από το ποια από τις τρεις παραπάνω απαντήσεις επιλέγει κανείς.
Σε κάθε περίπτωση, και ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές ή ηθικές προκαταλήψεις του παρελθόντος, η ανθρώπινη κλωνοποίηση, η γονιδιακή θεραπεία και η δημιουργία στο εργαστήριο ανθρώπινων εμβρύων για πειραματικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς αποτελούν ήδη μια νέα βιοπολιτική δυνατότητα: μια επιστημονικά εφικτή αλλά όχι πάντοτε βιοηθικά αποδεκτή ή κοινωνικά επιθυμητή πραγματικότητα.
Οσο για τις μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές ανατροπές που ήδη επιφέρει αλλά και τα πρωτόγνωρα βιοηθικά ζητήματα που εγείρει η νέα επεμβατική τεχνολογία των γονιδίων, για την ώρα δεν φαίνονται ικανά να διαταράξουν την εφησυχασμένη και κομφορμιστική συνείδηση των μεταμοντέρνων κοινωνιών μας.
ΕΦ-ΣΥΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου