Από τον Μάη του ’68 στο Νuit Debout 2016

Επιμέλεια αφιερώματος: Τάσος Βαρούνης

Εικόνες εξέγερσης από το παρελθόν και το μέλλον

«Εμείς»: τότε και τώρα

Πολλοί κοινωνικοί χώροι διαλύθηκαν. Το εργοστάσιο ή το πανεπιστήμιο δεν είναι τα ίδια με το ‘68. Όχι μόνο ως συνέπεια πραγματικών αλλαγών και μεταμορφώσεων της παραγωγικής διαδικασίας, της εργασίας, των εργαζόμενων τάξεων, της γνώσης και των θεσμών της. Αλλά και της υποχώρησης των επαναστατικών ιδεών, του ξεδοντιάσματος και της ενσωμάτωσης του ριζοσπαστισμού. Πολλές συλλογικές ταυτότητες και υποστάσεις αποσυντέθηκαν υπέρ μιας ατομικής ελευθεριότητας, ενώ ένας γαλαξίας ατομικών δικαιωμάτων και διεκδικήσεων φάνηκε να αποδυναμώνει μια πιο συνολική κριτική και αντιπαράθεση στο σύστημα ή ακόμα και να συμπληρώνει μια χαρά την κοινωνία της κατανάλωσης. Στο Nuit Debout δε συναντάμε τόσο τις μεγάλες συνελεύσεις στα κατειλημμένα εργοστάσια ή τις φοιτητικές διαδηλώσεις. Οι αγωνιζόμενοι θέτουν ένα «εμείς» που μοιάζει περισσότερο με το «εμείς οι πολίτες» και λιγότερο είναι συνδεδεμένο με ιδιαίτερους χώρους και προβλήματα. Η επιρροή αυτών των κινημάτων φαίνεται να είναι κοινωνικά ευρύτερη.

Αντιιμπεριαλισμός και διεθνής διάσταση

Αρκετοί μελετητές θεωρούν ότι ο Μάης του ’68 αποτελεί κομμάτι της τρίτης επαναστατικής θύελλας που συγκλόνισε τον 20ό αιώνα, έπειτα απ’ όσα εγκαινίασε η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο αντιφασιστικός αγώνας των λαών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τη δεκαετία του ’60, μια σειρά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα μάχονται με τα όπλα ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Βιετνάμ, Κούβα και Λατινική Αμερική, Αφρική. Ο αντιιμπεριαλισμός στις χώρες της Δύσης σπρώχνει μια νέα γενιά στην αμφισβήτηση και τον αγώνα. Η αλληλεγγύη και η υποστήριξη αυτών των κινημάτων -βλ. πόλεμος στην Αλγερία- αποτελεί «σημαία» στις εξεγέρσεις του ’68. Μια απόδειξη ότι η αντίσταση δεν γεννιέται μονάχα από τις «υλικές συνθήκες» και τις οικονομικές ανάγκες. Σήμερα, στις καπιταλιστικές μητροπόλεις ανθούν εικόνες ασύμβατες με οποιαδήποτε εκδοχή «αναπτυγμένου». Τα παρισινά προάστια αποτελούν μέρος μιας αλυσίδας περιοχών σε ολόκληρο τον πλανήτη, παρατημένων και εξαθλιωμένων. Η φτώχεια, η λιτότητα, η ανεργία βρίσκονται πια για τα καλά στην καρδιά της Δύσης. Η ανάγκη για ένα διεθνή συντονισμό των αγώνων φαίνεται να ξεπερνά την αλληλεγγύη απέναντι στα κινήματα της όποιας περιφέρειας.

Υπάρχουν στιγμές όπου οι αφορμές είναι αρκετές για να πυροδοτήσουν και να εκφράσουν βαθύτερες ανάγκες και πόθους. Στη Γαλλία, συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από το θάνατο δύο νέων στα γαλλικά προάστια μετά από κυνηγητό της αστυνομίας: «Δεν ξεχνάμε». Στα ψηφίσματα των γενικών συνελεύσεων της Πλατείας Republique κυριαρχούσε συχνά το «Όταν χτυπούν έναν από εμάς, μας χτυπούν όλους».Υπάρχουν στιγμές όπου οι αφορμές είναι αρκετές για να πυροδοτήσουν και να εκφράσουν βαθύτερες ανάγκες και πόθους. Στη Γαλλία, συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από το θάνατο δύο νέων στα γαλλικά προάστια μετά από κυνηγητό της αστυνομίας: «Δεν ξεχνάμε». Στα ψηφίσματα των γενικών συνελεύσεων της Πλατείας Republique κυριαρχούσε συχνά το «Όταν χτυπούν έναν από εμάς, μας χτυπούν όλους».

Εποχή ερωτήσεων;

Η «κριτική του υπάρχοντος» και το «ουτοπικό στοιχείο» ποτέ δεν λείπουν από τις μαζικές, εξεγερτικές διεργασίες. Το βάθος και η γλώσσα αυτών μπορεί να αλλάζουν. Τότε, φαινόταν ότι το κίνημα σαν να γνώριζε προς τα πού να βαδίσει. Σαν οι ιδέες και τα οράματα να ήταν πιο στιβαρά και πιο σίγουρα. Υπήρχαν άλλωστε και «στρατόπεδα» που έμοιαζαν να τα υπηρετούν. Πρότυπα, παραδείγματα, χώρες, κοινωνικά συστήματα, ιδεολογίες, θεωρίες που διέφεραν -στα λόγια ή στην πράξη- στον ένα ή τον άλλο βαθμό. Σήμερα, αυτά έχουν φθαρεί. Ο ενιαίος πολιτικός κόσμος του νεοφιλελευθερισμού δεν έχει ακριβώς συγκροτημένο αντίπαλο. Μπορεί έτσι να εξηγείται ότι πολλά από τα σύγχρονα κινήματα «επιμένουν» να θέτουν τα ερωτήματα -και μάλιστα πιο καθολικά- και όχι τις απαντήσεις. Ακόμα και η διαρκής τους εμμονή με τη δημοκρατία, τη συμμετοχή, το διάλογο, τη σύνθεση, την ευθύνη, την προσωπική στάση, να είναι μια έμμεση κριτική ότι καμιά αλήθεια δεν μπορεί να ανακαλυφθεί εγκεφαλικά, στους μικρόκοσμους ή τις αφ’ υψηλού πρωτοπορίες.

Οι πολλές «σιγουριές» αποτέλεσαν άλλωστε ένα χαρακτηριστικό πολλών οργανώσεων της επαναστατικής αριστεράς την περίοδο του ’68. Το «ηθικό» στοιχείο που εμφανίζεται σε πολλά κινήματα σήμερα αποτελεί υπενθύμιση ότι και ο ίδιος ο «άνθρωπος» έχει αλλάξει από το ’68 μέχρι σήμερα. Η ίδια η ελευθερία δεν μπορεί παρά να αποκτά περιεχόμενα πιο πλούσια και πιο θετικά από τις κάθε λογής «απελευθερώσεις».

Εκπροσωπήσεις και εφεδρείες

Πόσο φθαρμένος είναι ο πολιτικός κόσμος σήμερα; Και τι εφεδρείες έχει το σύστημα για να γλιτώνει από τις αμφισβητήσεις; Το μετά-το-’68 στη Γαλλία «έβγαλε» Ντε Γκωλ ενισχυμένο. Το μετά-το-Πολυτεχνείο του ’73 στην Ελλάδα, δοκίμασε το «Καραμανλής ή τανκς». Σήμερα, το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του απολαμβάνει μεγάλης απονομιμοποίησης που μοιάζει σχετικά μόνιμη και σταθερή. Ειδικά στις νέες γενιές, που υφίστανται εξάλλου τον ιδιαίτερο κοινωνικό ρατσισμό. Οι πολιτικές δυνάμεις φαίνεται να ανεβοκατεβαίνουν πολύ πιο εύκολα και οι μετατοπίσεις στην εκπροσώπηση να υπόκεινται σε μεγαλύτερη ρευστότητα. Στη Γαλλία, η Λεπέν βρίζει το κίνημα αλλά έχει πια εξέχουσα θέση στην πολιτική σκηνή. «Η κυβέρνηση εξηγεί το νόμο για τα εργασιακά στους νέους».

Τι είδους κριτική δέχεται σήμερα ο καπιταλισμός από τα μαζικά κινήματα; Είναι η ανισότητα, η λιτότητα, ο πόλεμος που γεννά; Το ’68, ως παγκόσμιο συμβάν, έθεσε στο στόχαστρο της κριτικής του μια σειρά πεδία, από την παραγωγή και το κράτος μέχρι και την επιστήμη και την τέχνη. Η σημασία της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα, και όσον αφορά το βάθος όσων έθεσε -με μαζικό τρόπο- αλλά και ως αντιπαράθεση μέσα στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, ήταν εξαιρετικά σημαντική.

Είναι πάντα αναγκαία η Αριστερά;

Ο Τύπος σαν δηλητήριο και η ανάγκη για ελεύθερη
πληροφόρηση το ’68. Σήμερα, έχουν σπάσει πολλά από
τα μονοπώλια της ενημέρωσης. Τα Mέσα Kοινωνικής
Δικτύωσης και το Διαδίκτυο γενικότερα, δεν είναι απλά
«εργαλεία», αλλά δημιουργούν χώρους και επικοινωνίες
που τροποποιούν και χαρακτηρίζουν τη φυσιογνωμία
των κινημάτων και των αγώνων. Αναζητήστε:
https://nuitdebout.fr/, https://gazettedebout.org/

Η επίσημη Αριστερά πολέμησε τον Μάη. Στις 2 Μαΐου του ’68 ο γενικός γραμματέας του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Ζορζ Μαρσέ γράφει στην εφημερίδα Humanite ότι «οι καταληψίες στην πανεπιστημιούπολη της Ναντέρ είναι ψευτεπαναστάτες που πρέπει να ξεμασκαρευτούν ενεργητικά, γιατί αντικειμενικά υπηρετούν τα συμφέροντα του γκολικού καθεστώτος». Η ηγεσία των συνδικάτων υπογράφει συμφωνίες για «ουσιαστικές αυξήσεις» μετά από πρωτοβουλία του τότε προέδρου Πομπιντού. Σήμερα, η Αριστερά, με την έννοια κάποιων κομμάτων και μηχανισμών, δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στα πράγματα. Είναι άλλωστε κι ένα ερώτημα, το ποια είναι στις μέρες μας η δυνατότητα και ο ρόλος για μια ρεφορμιστική ή και «πυροσβεστική» πολιτική. Στο σύστημα -και την κρίση του- φαίνεται να απομένει περισσότερο το μαστίγιο -μαζί και η νομιμοποίησή του- παρά το καρότο που έχει μπαγιατέψει για τα καλά. Υπάρχει βέβαια και το ΚΚΕ με το απίθανο: «Νέα κινήματα, νέοι μοχλοί εκτόνωσης της λαϊκής οργής».

Το ’68 ένας αστερισμός οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς πρωταγωνίστησε στις εξελίξεις. Πολλές δημιουργήθηκαν από διαχωρισμούς και αντιθέσεις στις «επίσημες γραμμές». Σήμερα, μια νέα γενιά που δεν ανήκει σε κόμματα -αλλά έχει εμπειρία από αγώνες και κινήματα- πρωτοστατεί. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το στοιχείο του «ανώνυμου» κυριαρχεί.

Ξέρετε κανέναν που να θεωρείται «αρχηγός» ή «ηγέτης» των Αγανακτισμένων της Πλατείας Συντάγματος του 2011;

Δρόμος της Αριστεράς