Έμυ Ντούρου
Είναι λίγο δύσκολο στις μέρες μας να διαβάζει κανείς ειδήσεις από τον τομέα της Γενετικής και να μην έρχεται αυτομάτως στο μυαλό το Νησί του δρος Μορό. Το βιβλίο, που φέτος κλείνει 120 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του, είχε περιγράψει έναν κόσμο που τελικά ήταν εφικτός. Στις μέρες μας μπορεί να θεωρείται αυτονόητη η επιστήμη της Γενετικής, στη βικτωριανή Αγγλία όμως ήταν ακόμα στα σπάργανα. Εκείνη την εποχή δεν περνούσε καν από το μυαλό του μέσου ανθρώπου ότι θα ερχόταν μια μέρα που θα μιλάμε για γενετικές τροποποιήσεις εμβρύων, πειράματα με μεταλλάξεις του DNA ή για καλλιέργεια ανθρώπινων οργάνων μέσα σε σώματα ζώων.
Η υπόθεση του βιβλίου αφορά έναν ναυαγό που βρίσκει καταφύγιο στο τροπικό νησί του δρος Μορό, ενός επιστήμονα της Γενετικής, που προσπαθεί να φτιάξει μια υβριδιακή ράτσα πλασμάτων, μεταξύ ανθρώπων και ζώων. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο άνθρωπος γοητευόταν από τη συνύπαρξη σε ένα σώμα ανθρώπου και ζώου. Μόνο από την ελληνική μυθολογία έχουν παρελάσει κένταυροι, χίμαιρες, σφίγγες, μινώταυροι, σάτυροι, ενώ αντίστοιχα πλάσματα υπάρχουν σε όλες τις μυθολογίες του κόσμου αφού το ζητούμενο ήταν πάντα να ελέγχουμε τη φύση αλλά να κατέχουμε και τα καλύτερα χαρακτηριστικά της.
Το μυστηριώδες νησί είναι συνήθως ένας τόπος φυγής, ένας τόπος ουτοπικός, όπου οι οραματιστές συγγραφείς τοποθετούν συμβολικά την ιδανική πολιτεία. Μερικές φορές αποκτά τις συμβολικές διαστάσεις μιας εσωτερικής αρένας, όπου ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον εαυτό και τη μοίρα του (Ουτοπία του Μορ, Νέα Ατλαντίδα του Μπέικον, Ροβινσώνας Κρούσος του Νταφόε, Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ του Σουίφτ). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ομορφιά του τροπικού νησιού που είναι βγαλμένο σαν από πίνακες του Γκογκέν, έρχεται σε αντίθεση με τη φριχτή πραγματικότητα που επικρατεί εκεί. Στο βιβλίο του Γουέλς θίγεται μια σειρά φιλοσοφικών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένου του πόνου και της σκληρότητας που απαιτούνται για την εξέλιξη της επιστήμης.
Στη μεγάλη συζήτηση που είχε ανοίξει εκείνη την εποχή πάνω στα ηθικά διλήμματα που προέκυπταν από τη ζωοτομία, ο Γουέλς είχε πάρει ανοιχτά θέση υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων. Ο μετέπειτα «πατέρας της επιστημονικής φαντασίας» είχε μεγάλες αντιρρήσεις σχετικά με τα όρια της ανθρώπινης παρέμβασης στη φύση, ενώ συχνά τον προβλημάτισε το δίπολο ανθρωπιάς και κτηνωδίας. Τα έργα του δεν τελείωναν με ευτυχείς ουτοπίες, προκειμένου να ευφρανθεί το κοινό, αλλά συχνά περιέγραψε δυστοπίες που τελικά δεν ήταν τόσο μακριά όσο φαινόταν.
Το Νησί του δρος Μορό δημοσιεύθηκε μόλις δύο χρόνια μετά τη Μηχανή του Χρόνου και ήταν το δεύτερο έργο (ακολούθησαν Ο Αόρατος Άνθρωπος και Ο Πόλεμος των Κόσμων) στην πολύ σημαντική τετραλογία επιστημονικής φαντασίας με την οποία καθιερώθηκε ο Γουέλς. Η μεγάλη επιτυχία του συγγραφέα ήταν ότι μέσα από το σκοτεινό νησί του τόλμησε να θίξει τα όρια της επιστήμης σε μια εποχή (δεύτερη φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης), που η πίστη σε αυτή ήταν αδιαμφισβήτητη. Η θεωρία του Δαρβίνου είχε αναγνωριστεί και ήταν πλέον βούτυρο στο ψωμί όσων πίστευαν ότι μέσω της ευγονικής μπορεί ο άνθρωπος να αγγίξει την τελειότητα. Άλλωστε, στόχος πάντα ήταν η ένωση με το θείο, με όποιον τρόπο επέβαλλε η εκάστοτε εποχή.
Το ρόλο του θεού στο βιβλίο έχει κρατήσει για τον εαυτό του, χωρίς αιδώ, ο Μορό, όπως είχε κάνει πριν από αυτόν ο Φρανκενστάιν και ο δρ Τζέκιλ. Ο Μορό έχει δημιουργήσει ένα δικό του κόσμο και έχει κρατήσει κάθε δικαίωμα να καταστρατηγεί όλους τους νόμους, ειδικά τους φυσικούς. Ο ίδιος δημιουργεί τα πλάσματά του και αποφασίζει για την τύχη τους -τα ελέγχει μέσω του Οίκου Πόνου, όπου τα βασανίζει με τα βάναυσα πειράματά του. Τα ίδια, φοβισμένα, τον αποκαλούν Αφέντη. «Δικός του είναι ο Οίκος Πόνου. Δικό του είναι το χέρι που δημιουργεί. Δικό του είναι το χέρι που πληγώνει. Δικό του είναι το χέρι που γιατρεύει» ψάλουν ομαδικά. Φυσικά και η ύβρις του Μορό τιμωρείται. Στο τέλος το ζωώδες επιστρέφει και επικρατεί. Τα πλάσματα, συνειδητοποιώντας την υπόστασή τους και την υπόσταση του αφέντη, εξεγείρονται. Όταν τελικά ο αφηγητής καταφέρνει να επιστρέψει στην Αγγλία, όπως ο Γκιούλιβερ, δεν μπορεί να αποτινάξει την αίσθηση ότι οι συνάνθρωποι του είναι οριακά εκπολιτισμένα κτήνη.
Ο Γουέλς, μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα είχε δημοσιεύσει μια σειρά από μυθιστορήματα στα οποία έδειχνε σχεδόν όλες τις πιθανές θετικές και αρνητικές εξελίξεις της επιστημονικής γνώσης. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, δήλωσε ότι έπρεπε οπωσδήποτε να δημιουργηθεί μια νέα παγκόσμια τάξη, όπου τα παλιά μίση θα ξεχαστούν και η επιστημονική γνώση θα γίνει κτήμα όλων. Μέχρι κάποια στιγμή της ζωής του θεωρούσε ότι στα μέσα του 21ου αιώνα ο κόσμος θα είναι πλέον απόλυτα ειρηνικός. Άλλαξε γνώμη όμως το 1933, όταν είδε τη μεγάλη αλλαγή της Ευρώπης και δήλωσε ότι ήταν πια σίγουρος πως ο παγκόσμιος πόλεμος που θα καταστρέψει την ανθρωπότητα ήταν αναπόφευκτος. Και όντως ήρθε λίγα χρόνια αργότερα.
Το Νησί του Δρος Μορό στάθηκε πηγή έμπνευσης για δεκάδες μυθιστορήματα και μελέτες, ενώ αρκετές φορές μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Η καλύτερη ταινία θεωρείται εκείνη του 1932 με τίτλο The Island of the Lost Souls με πρωταγωνιστές τον Τσαρλς Λότον και τον Μπέλα Λουγκόζι. Στην πιο πρόσφατη, The Island of Dr. Moreau (1996), που κακώς θεωρείται και η χειρότερη, το ρόλο του Μορό έχει ο Μάρλον Μπράντο, σε μια ερμηνεία που έχει δανειστεί αρκετή από την παράνοια του Αποκάλυψη Τώρα. Πριν από μερικούς μήνες ανακοινώθηκαν τα γυρίσματα για την τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου από το αμερικανικό δίκτυο CBS. Εκατόν είκοσι χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή του, το βιβλίο του Γουέλς παραμένει επίκαιρο.
ArtiNews
Είναι λίγο δύσκολο στις μέρες μας να διαβάζει κανείς ειδήσεις από τον τομέα της Γενετικής και να μην έρχεται αυτομάτως στο μυαλό το Νησί του δρος Μορό. Το βιβλίο, που φέτος κλείνει 120 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του, είχε περιγράψει έναν κόσμο που τελικά ήταν εφικτός. Στις μέρες μας μπορεί να θεωρείται αυτονόητη η επιστήμη της Γενετικής, στη βικτωριανή Αγγλία όμως ήταν ακόμα στα σπάργανα. Εκείνη την εποχή δεν περνούσε καν από το μυαλό του μέσου ανθρώπου ότι θα ερχόταν μια μέρα που θα μιλάμε για γενετικές τροποποιήσεις εμβρύων, πειράματα με μεταλλάξεις του DNA ή για καλλιέργεια ανθρώπινων οργάνων μέσα σε σώματα ζώων.
Ζωάνθρωποι σε τροπικό νησί
Η υπόθεση του βιβλίου αφορά έναν ναυαγό που βρίσκει καταφύγιο στο τροπικό νησί του δρος Μορό, ενός επιστήμονα της Γενετικής, που προσπαθεί να φτιάξει μια υβριδιακή ράτσα πλασμάτων, μεταξύ ανθρώπων και ζώων. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο άνθρωπος γοητευόταν από τη συνύπαρξη σε ένα σώμα ανθρώπου και ζώου. Μόνο από την ελληνική μυθολογία έχουν παρελάσει κένταυροι, χίμαιρες, σφίγγες, μινώταυροι, σάτυροι, ενώ αντίστοιχα πλάσματα υπάρχουν σε όλες τις μυθολογίες του κόσμου αφού το ζητούμενο ήταν πάντα να ελέγχουμε τη φύση αλλά να κατέχουμε και τα καλύτερα χαρακτηριστικά της.
Το μυστηριώδες νησί είναι συνήθως ένας τόπος φυγής, ένας τόπος ουτοπικός, όπου οι οραματιστές συγγραφείς τοποθετούν συμβολικά την ιδανική πολιτεία. Μερικές φορές αποκτά τις συμβολικές διαστάσεις μιας εσωτερικής αρένας, όπου ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον εαυτό και τη μοίρα του (Ουτοπία του Μορ, Νέα Ατλαντίδα του Μπέικον, Ροβινσώνας Κρούσος του Νταφόε, Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ του Σουίφτ). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ομορφιά του τροπικού νησιού που είναι βγαλμένο σαν από πίνακες του Γκογκέν, έρχεται σε αντίθεση με τη φριχτή πραγματικότητα που επικρατεί εκεί. Στο βιβλίο του Γουέλς θίγεται μια σειρά φιλοσοφικών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένου του πόνου και της σκληρότητας που απαιτούνται για την εξέλιξη της επιστήμης.
Στη μεγάλη συζήτηση που είχε ανοίξει εκείνη την εποχή πάνω στα ηθικά διλήμματα που προέκυπταν από τη ζωοτομία, ο Γουέλς είχε πάρει ανοιχτά θέση υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων. Ο μετέπειτα «πατέρας της επιστημονικής φαντασίας» είχε μεγάλες αντιρρήσεις σχετικά με τα όρια της ανθρώπινης παρέμβασης στη φύση, ενώ συχνά τον προβλημάτισε το δίπολο ανθρωπιάς και κτηνωδίας. Τα έργα του δεν τελείωναν με ευτυχείς ουτοπίες, προκειμένου να ευφρανθεί το κοινό, αλλά συχνά περιέγραψε δυστοπίες που τελικά δεν ήταν τόσο μακριά όσο φαινόταν.
Τα όρια της επιστήμης
Το Νησί του δρος Μορό δημοσιεύθηκε μόλις δύο χρόνια μετά τη Μηχανή του Χρόνου και ήταν το δεύτερο έργο (ακολούθησαν Ο Αόρατος Άνθρωπος και Ο Πόλεμος των Κόσμων) στην πολύ σημαντική τετραλογία επιστημονικής φαντασίας με την οποία καθιερώθηκε ο Γουέλς. Η μεγάλη επιτυχία του συγγραφέα ήταν ότι μέσα από το σκοτεινό νησί του τόλμησε να θίξει τα όρια της επιστήμης σε μια εποχή (δεύτερη φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης), που η πίστη σε αυτή ήταν αδιαμφισβήτητη. Η θεωρία του Δαρβίνου είχε αναγνωριστεί και ήταν πλέον βούτυρο στο ψωμί όσων πίστευαν ότι μέσω της ευγονικής μπορεί ο άνθρωπος να αγγίξει την τελειότητα. Άλλωστε, στόχος πάντα ήταν η ένωση με το θείο, με όποιον τρόπο επέβαλλε η εκάστοτε εποχή.
Το ρόλο του θεού στο βιβλίο έχει κρατήσει για τον εαυτό του, χωρίς αιδώ, ο Μορό, όπως είχε κάνει πριν από αυτόν ο Φρανκενστάιν και ο δρ Τζέκιλ. Ο Μορό έχει δημιουργήσει ένα δικό του κόσμο και έχει κρατήσει κάθε δικαίωμα να καταστρατηγεί όλους τους νόμους, ειδικά τους φυσικούς. Ο ίδιος δημιουργεί τα πλάσματά του και αποφασίζει για την τύχη τους -τα ελέγχει μέσω του Οίκου Πόνου, όπου τα βασανίζει με τα βάναυσα πειράματά του. Τα ίδια, φοβισμένα, τον αποκαλούν Αφέντη. «Δικός του είναι ο Οίκος Πόνου. Δικό του είναι το χέρι που δημιουργεί. Δικό του είναι το χέρι που πληγώνει. Δικό του είναι το χέρι που γιατρεύει» ψάλουν ομαδικά. Φυσικά και η ύβρις του Μορό τιμωρείται. Στο τέλος το ζωώδες επιστρέφει και επικρατεί. Τα πλάσματα, συνειδητοποιώντας την υπόστασή τους και την υπόσταση του αφέντη, εξεγείρονται. Όταν τελικά ο αφηγητής καταφέρνει να επιστρέψει στην Αγγλία, όπως ο Γκιούλιβερ, δεν μπορεί να αποτινάξει την αίσθηση ότι οι συνάνθρωποι του είναι οριακά εκπολιτισμένα κτήνη.
Ο Γουέλς, μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα είχε δημοσιεύσει μια σειρά από μυθιστορήματα στα οποία έδειχνε σχεδόν όλες τις πιθανές θετικές και αρνητικές εξελίξεις της επιστημονικής γνώσης. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, δήλωσε ότι έπρεπε οπωσδήποτε να δημιουργηθεί μια νέα παγκόσμια τάξη, όπου τα παλιά μίση θα ξεχαστούν και η επιστημονική γνώση θα γίνει κτήμα όλων. Μέχρι κάποια στιγμή της ζωής του θεωρούσε ότι στα μέσα του 21ου αιώνα ο κόσμος θα είναι πλέον απόλυτα ειρηνικός. Άλλαξε γνώμη όμως το 1933, όταν είδε τη μεγάλη αλλαγή της Ευρώπης και δήλωσε ότι ήταν πια σίγουρος πως ο παγκόσμιος πόλεμος που θα καταστρέψει την ανθρωπότητα ήταν αναπόφευκτος. Και όντως ήρθε λίγα χρόνια αργότερα.
Το Νησί του Δρος Μορό στάθηκε πηγή έμπνευσης για δεκάδες μυθιστορήματα και μελέτες, ενώ αρκετές φορές μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Η καλύτερη ταινία θεωρείται εκείνη του 1932 με τίτλο The Island of the Lost Souls με πρωταγωνιστές τον Τσαρλς Λότον και τον Μπέλα Λουγκόζι. Στην πιο πρόσφατη, The Island of Dr. Moreau (1996), που κακώς θεωρείται και η χειρότερη, το ρόλο του Μορό έχει ο Μάρλον Μπράντο, σε μια ερμηνεία που έχει δανειστεί αρκετή από την παράνοια του Αποκάλυψη Τώρα. Πριν από μερικούς μήνες ανακοινώθηκαν τα γυρίσματα για την τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου από το αμερικανικό δίκτυο CBS. Εκατόν είκοσι χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή του, το βιβλίο του Γουέλς παραμένει επίκαιρο.
ArtiNews
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου