Έλσα Ράσιου
Μέσα στο βαρύ μνημονιακό κλίμα, τις κοινωνικές πιέσεις, την εξαθλίωση, τις διώξεις και την κακοκαιρία, πολιτιστικά γεγονότα περνούν σχεδόν απαρατήρητο ή, με τον τρόπο που προβάλλονται, κερδίζουν άκριτα την επιδοκιμασία του κοινού. Κι όμως δεν είναι καθόλου αθώα.
Είναι γεγονός πως το κοινωνικό γίγνεσθαι και το πνευματικό- καλλιτεχνικό (είτε ως δημιουργία είτε ως επιλογή), βρίσκονται μεταξύ τους σε σχέση αμφίδρομη: το κοινωνικό γεννά το πνευματικό κι από την άλλη κάθε πνευματικό δημιούργημα ή επιλογή, ως παιδί της εποχής του, καθρεφτίζει τις τάσεις και την πορεία της κοινωνίας που το γέννησε. Για πρώτη φορά, λοιπόν, στα μεταπολεμικά χρόνια η διανόηση του τόπου αντιμετωπίζει με σιγή ιχθύος τα μνημονιακά τεκταινόμενα και δρώμενα:
►Ο Παπαδήμας πρόεδρος του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος της χώρας, της Ακαδημίας Αθηνών... Άκρα του τάφου σιωπή η απάντηση...
►Εξοβελισμός από τη σχολική ζωή της Αντιγόνης και του Επιταφίου. Πρόκειται για δύο κείμενα που ούτε η χούντα δε τόλμησε να καταργήσει. Παρά την ελλιπή διδασκαλία τους (οι ευθύνες των εκάστοτε φορέων εκπ/κου σχεδιασμού), αποτελούσαν παράθυρο στον πολιτικό προβληματισμό.
Η Αντιγόνη από αιώνες έχει ήδη διεθνώς αναχθεί σε σύμβολο της ανυπακοής στην αυθαιρεσία της εξουσίας και της υπεράσπισης των δημοκρατικών κι ανθρώπινων αξιών κι έχει ασκήσει μεγάλη επίδραση στην ευρωπαϊκή πνευματική δημιουργία.
Ο Επιτάφιος είναι ένα κείμενο πολιτικό. Προβάλλει τη δημιουργία, την πορεία και το αξιακό σύστημα μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης εκείνης της εποχής, της Αθήνας. Εμπεριέχει έννοιες οικονομικές και πολιτικές. Η αναλογία των καταστάσεων με το σήμερα είναι εμφανής. Η κατάργηση και των δύο κειμένων, λοιπόν, δε συνιστά ένα γεγονός που περιορίζεται στα στενά όρια της σχολικής πράξης κι έχει να κάνει με λιγότερα ή περισσότερα αρχαία. Καθόλου δε θα έβλαπτε στην ερμηνευτική προσέγγιση η διδασκαλία τους από μετάφραση.
Η κατάργησή τους είναι επιλογή καθαρά πολιτική και προαποφασισμένη. Τα σχετικά Φ.Ε.Κ. φέρουν την υπογραφή του Φίλη, ο οποίος προφανώς απομακρύνθηκε για να... ηρεμήσουν τα πνεύματα... Άκρα του τάφου σιωπή και πάλι... Το γεγονός πέρασε απαρατήρητο. Με εξαίρεση μια δημοσίευση του Γιώργου Αλεξάτου (από την οποία το πληροφορήθηκα) και μια εξαιρετική διαμαρτυρία της ΠΕΦ Αργολίδας, τίποτα άλλο δεν υπέπεσε στην αντίληψή μου...
►Και το κερασάκι στην τούρτα: η πολυδιαφημιζόμενη από τα ΜΜΕ επιλογή ενός από τα ανώτατα μουσικά ιδρύματα της χώρας, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής να ανεβάσει πανηγυρικά την όπερα του Βάγκνερ Λόενγκριντ, αγνοώντας παντελώς το αίτημα να γίνουν τα εγκαίνια της νέας Λυρικής σκηνής με όπερα του Μίκη Θεοδωράκη και αμβλύνοντας τις εντυπώσεις με μια χορωδιακή συναυλία προς τιμήν του Μίκη. Άλλη μια πολιτική επιλογή που διαφημίζεται από τα ΜΜΕ αλλά η ουσία της περνάει απαρατήρητη.
Η όπερα, ξέρετε, δεν είναι το ελιτίστικο είδος που προσπαθούν να μας επιβάλουν. Γεννήθηκε, όπως η αρχαία τραγωδία, μέσα από λαϊκά δρώμενα για να εκφράσει την ανάγκη των λαών να αντισταθούν στην εξουσία εκείνης της εποχής σατιρίζοντάς την στην αρχή, περνώντας κατόπι μηνύματα πολιτικά...
Ο Βάγκνερ είναι ο μοναδικός δημιουργός στο συγκεκριμένο είδος μουσικής που τάσσεται στη υπηρεσία της αντίδρασης. Όλη του η ζωή παραμένει ένας συμβιβασμός με την εξουσία ισχυρών μοναρχών και βιομηχάνων. Όλα τα μουσικά και μυθολογικά-ιδεολογικά εφέ που χρησιμοποιεί εξυπηρετούν την ιδεολογία των Γερμανών αυτοκρατόρων και βιομηχάνων, ντύνοντας το αληθινό μιλιταριστικό τους έργο με τη μυστηριακή γλώσσα για το πεπρωμένο της γερμανικής φυλής, τη δημιουργία δηλ. ενός ισχυρού ραϊχ.
Ο δημιουργός που αποτέλεσε επίσης το ιδεολογικό επιστέγασμα του ναζισμού. Ο δημιουργός που πίσω από τα εντυπωσιακά εφέ, οδήγησε τη συγκεκριμένη τέχνη στην παρακμή. Στην παρακμή που επέρχεται όταν εκμηδενίζεται η ικανότητά της τέχνης να απεικονίζει τη ζωή στην πληρότητά της και να μεταδίδει ιδέες κι όταν οι δημιουργοί ξεκόβουν από την πραγματικότητα της ζωής και του αγώνα, ενώ οι αναζητήσεις φόρμας και ύφους γίνονται αυτοσκοπός. Ο δημιουργός που σήμερα μεταλλάσσεται σε επίκαιρο εκφραστή της ιδεολογίας της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Ο δημιουργός για τον οποίο έγραψε ο Debussy: «ο Wagner ήταν ένα ηλιοβασίλεμα που νόμιζε πως ήταν χάραμα»...
Αντιπαρέρχομαι τον Παπαδήμα. Ο εξοστρακισμός της Αντιγόνης και του επιταφίου όμως???
Αλήθεια, δεν αξίζουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας να γαλουχηθούν με τα ιδανικά της Αντιγόνης και τον προβληματισμό του Θουκυδίδη; Δεν αξίζει την τιμή ο πνευματικός Μίκης να ανεβάσει μια όπερά του η Λυρική; Δεν αξίζει το ελληνικό κοινό να απολαύσει μια όπερα βγαλμένη από τους αγώνες και την καθημερινότητά του, όπως για παράδειγμα η Αντιγόνη ή η Μήδεια του Μίκη, που να μιλήσει στην ψυχή του;
Για παράδειγμα, η Μήδεια είναι πρόσφυγας από τον Πόντο. Η Ηλέκτρα μια προφανώς αδύναμη ηρωίδα νικάει τις δυνάμεις που την καταπιέζουν. Δεν υπάρχει, τέλος, (πέρα από το σύμβολο αντίστασης που ενσαρκώνει η Αντιγόνη), ένα μυθικό θέμα με μεγαλύτερη απήχηση στους Έλληνες που έζησαν και υπέφεραν από τον Εμφύλιο από την αδελφοκτονία, από κείνο του Θηβαϊκού Κύκλου.
Εκ βαθέων παρακαλώ τους επί παντός επιστητού γνώστες κι εκφραστές της κουλτούρας, να εξηγήσουν και να δικαιολογήσουν και σε μένα την άμουση και αδαή τη στήριξή τους στις παραπάνω πολιτικές και καθόλου συμπτωματικές κι αθώες επιλογές...
Έλσα Ράσιου: Σχετικά με τον συντάκτη
Μέσα στο βαρύ μνημονιακό κλίμα, τις κοινωνικές πιέσεις, την εξαθλίωση, τις διώξεις και την κακοκαιρία, πολιτιστικά γεγονότα περνούν σχεδόν απαρατήρητο ή, με τον τρόπο που προβάλλονται, κερδίζουν άκριτα την επιδοκιμασία του κοινού. Κι όμως δεν είναι καθόλου αθώα.
Είναι γεγονός πως το κοινωνικό γίγνεσθαι και το πνευματικό- καλλιτεχνικό (είτε ως δημιουργία είτε ως επιλογή), βρίσκονται μεταξύ τους σε σχέση αμφίδρομη: το κοινωνικό γεννά το πνευματικό κι από την άλλη κάθε πνευματικό δημιούργημα ή επιλογή, ως παιδί της εποχής του, καθρεφτίζει τις τάσεις και την πορεία της κοινωνίας που το γέννησε. Για πρώτη φορά, λοιπόν, στα μεταπολεμικά χρόνια η διανόηση του τόπου αντιμετωπίζει με σιγή ιχθύος τα μνημονιακά τεκταινόμενα και δρώμενα:
►Ο Παπαδήμας πρόεδρος του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος της χώρας, της Ακαδημίας Αθηνών... Άκρα του τάφου σιωπή η απάντηση...
►Εξοβελισμός από τη σχολική ζωή της Αντιγόνης και του Επιταφίου. Πρόκειται για δύο κείμενα που ούτε η χούντα δε τόλμησε να καταργήσει. Παρά την ελλιπή διδασκαλία τους (οι ευθύνες των εκάστοτε φορέων εκπ/κου σχεδιασμού), αποτελούσαν παράθυρο στον πολιτικό προβληματισμό.
Η Αντιγόνη από αιώνες έχει ήδη διεθνώς αναχθεί σε σύμβολο της ανυπακοής στην αυθαιρεσία της εξουσίας και της υπεράσπισης των δημοκρατικών κι ανθρώπινων αξιών κι έχει ασκήσει μεγάλη επίδραση στην ευρωπαϊκή πνευματική δημιουργία.
Ο Επιτάφιος είναι ένα κείμενο πολιτικό. Προβάλλει τη δημιουργία, την πορεία και το αξιακό σύστημα μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης εκείνης της εποχής, της Αθήνας. Εμπεριέχει έννοιες οικονομικές και πολιτικές. Η αναλογία των καταστάσεων με το σήμερα είναι εμφανής. Η κατάργηση και των δύο κειμένων, λοιπόν, δε συνιστά ένα γεγονός που περιορίζεται στα στενά όρια της σχολικής πράξης κι έχει να κάνει με λιγότερα ή περισσότερα αρχαία. Καθόλου δε θα έβλαπτε στην ερμηνευτική προσέγγιση η διδασκαλία τους από μετάφραση.
Η κατάργησή τους είναι επιλογή καθαρά πολιτική και προαποφασισμένη. Τα σχετικά Φ.Ε.Κ. φέρουν την υπογραφή του Φίλη, ο οποίος προφανώς απομακρύνθηκε για να... ηρεμήσουν τα πνεύματα... Άκρα του τάφου σιωπή και πάλι... Το γεγονός πέρασε απαρατήρητο. Με εξαίρεση μια δημοσίευση του Γιώργου Αλεξάτου (από την οποία το πληροφορήθηκα) και μια εξαιρετική διαμαρτυρία της ΠΕΦ Αργολίδας, τίποτα άλλο δεν υπέπεσε στην αντίληψή μου...
►Και το κερασάκι στην τούρτα: η πολυδιαφημιζόμενη από τα ΜΜΕ επιλογή ενός από τα ανώτατα μουσικά ιδρύματα της χώρας, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής να ανεβάσει πανηγυρικά την όπερα του Βάγκνερ Λόενγκριντ, αγνοώντας παντελώς το αίτημα να γίνουν τα εγκαίνια της νέας Λυρικής σκηνής με όπερα του Μίκη Θεοδωράκη και αμβλύνοντας τις εντυπώσεις με μια χορωδιακή συναυλία προς τιμήν του Μίκη. Άλλη μια πολιτική επιλογή που διαφημίζεται από τα ΜΜΕ αλλά η ουσία της περνάει απαρατήρητη.
Η όπερα, ξέρετε, δεν είναι το ελιτίστικο είδος που προσπαθούν να μας επιβάλουν. Γεννήθηκε, όπως η αρχαία τραγωδία, μέσα από λαϊκά δρώμενα για να εκφράσει την ανάγκη των λαών να αντισταθούν στην εξουσία εκείνης της εποχής σατιρίζοντάς την στην αρχή, περνώντας κατόπι μηνύματα πολιτικά...
Ο Βάγκνερ είναι ο μοναδικός δημιουργός στο συγκεκριμένο είδος μουσικής που τάσσεται στη υπηρεσία της αντίδρασης. Όλη του η ζωή παραμένει ένας συμβιβασμός με την εξουσία ισχυρών μοναρχών και βιομηχάνων. Όλα τα μουσικά και μυθολογικά-ιδεολογικά εφέ που χρησιμοποιεί εξυπηρετούν την ιδεολογία των Γερμανών αυτοκρατόρων και βιομηχάνων, ντύνοντας το αληθινό μιλιταριστικό τους έργο με τη μυστηριακή γλώσσα για το πεπρωμένο της γερμανικής φυλής, τη δημιουργία δηλ. ενός ισχυρού ραϊχ.
Ο δημιουργός που αποτέλεσε επίσης το ιδεολογικό επιστέγασμα του ναζισμού. Ο δημιουργός που πίσω από τα εντυπωσιακά εφέ, οδήγησε τη συγκεκριμένη τέχνη στην παρακμή. Στην παρακμή που επέρχεται όταν εκμηδενίζεται η ικανότητά της τέχνης να απεικονίζει τη ζωή στην πληρότητά της και να μεταδίδει ιδέες κι όταν οι δημιουργοί ξεκόβουν από την πραγματικότητα της ζωής και του αγώνα, ενώ οι αναζητήσεις φόρμας και ύφους γίνονται αυτοσκοπός. Ο δημιουργός που σήμερα μεταλλάσσεται σε επίκαιρο εκφραστή της ιδεολογίας της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Ο δημιουργός για τον οποίο έγραψε ο Debussy: «ο Wagner ήταν ένα ηλιοβασίλεμα που νόμιζε πως ήταν χάραμα»...
Αντιπαρέρχομαι τον Παπαδήμα. Ο εξοστρακισμός της Αντιγόνης και του επιταφίου όμως???
Αλήθεια, δεν αξίζουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας να γαλουχηθούν με τα ιδανικά της Αντιγόνης και τον προβληματισμό του Θουκυδίδη; Δεν αξίζει την τιμή ο πνευματικός Μίκης να ανεβάσει μια όπερά του η Λυρική; Δεν αξίζει το ελληνικό κοινό να απολαύσει μια όπερα βγαλμένη από τους αγώνες και την καθημερινότητά του, όπως για παράδειγμα η Αντιγόνη ή η Μήδεια του Μίκη, που να μιλήσει στην ψυχή του;
Για παράδειγμα, η Μήδεια είναι πρόσφυγας από τον Πόντο. Η Ηλέκτρα μια προφανώς αδύναμη ηρωίδα νικάει τις δυνάμεις που την καταπιέζουν. Δεν υπάρχει, τέλος, (πέρα από το σύμβολο αντίστασης που ενσαρκώνει η Αντιγόνη), ένα μυθικό θέμα με μεγαλύτερη απήχηση στους Έλληνες που έζησαν και υπέφεραν από τον Εμφύλιο από την αδελφοκτονία, από κείνο του Θηβαϊκού Κύκλου.
Εκ βαθέων παρακαλώ τους επί παντός επιστητού γνώστες κι εκφραστές της κουλτούρας, να εξηγήσουν και να δικαιολογήσουν και σε μένα την άμουση και αδαή τη στήριξή τους στις παραπάνω πολιτικές και καθόλου συμπτωματικές κι αθώες επιλογές...
Έλσα Ράσιου: Σχετικά με τον συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου