Του Σπύρου Λαβδιώτη
Έχουν περάσει επτά επώδυνα χρόνια από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 2011, όταν η χώρα συγκλονίζονταν από συνεχείς διαμαρτυρίες για τη νέα δανειακή σύμβαση των 130 δις ευρώ, γνωστή ως PSI, που ετοιμάζονταν να υπογράψει η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.
Ο μοιραίος πρωθυπουργός της ‘αόρατης’ παγκοσμιοποίησης των αγορών, στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης της 26ης Οκτωβρίου 2011, τα ξημερώματα της 27ης θα υπογράψει τη συμφωνία που αποφάσισε 50% κούρεμα του ελληνικού χρέους και χορήγηση 2ου πακέτου «διάσωσης» προς την Ελλάδα ύψους 130 δις ευρώ.
Η Συμφωνία ήταν ασαφής, αφού οι ειδικοί όροι του PSI (Private Sector Involvement: Συμμετοχή Ιδιωτικού Τομέα) και τα επιμέρους ποσά της δανειακής σύμβασης των 130 δις ευρώ θα καθορίζονταν τους προσεχείς μήνες από τις ευρωπαϊκές αρχές και τους ιδιώτες πιστωτές. Πλην όμως, ο πρωθυπουργός μας έσπευσε να χαιρετίσει τη συμφωνία ως το «deal της νέας εποχής», ανακοινώνοντας σε συνέντευξη τύπου ότι «Το χρέος τώρα είναι απολύτως βιώσιμο».1 Είναι εμφανές, πως επήλθε η μεγαλύτερη σύγχρονη οικονομική και κοινωνική κρίση της Ελλάδος, όταν ο πρωθυπουργός της αποδέχεται αλλότρια τραπεζικά χρέη του Ευρωσυστήματος -προϊόν κερδοσκοπίας- ως χρέη της χώρας που εκπροσωπεί.
Το τραγελαφικό είναι ότι η συμφωνία την οποία υπέγραψε δεν μιλάει για μια «νέα εποχή», αλλά για τη διάσωση της κορωνίδας, του ευρώ, διακηρύττοντας «Το ευρώ αποτελεί τον πυρήνα του ευρωπαϊκού μας σχεδίου, για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία». Και συνεχίζει, ότι «Σήμερα συμφωνήσαμε για μια συνολική δέσμη μέτρων προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες εντάσεις των χρηματαγορών». Επίσης, το δελτίο τύπου αναφέρει ότι «η συμφωνία θα διασφαλίσει τη μείωση του ελληνικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, στο 120% έως το 2020».2 Αυτή κι εάν δεν είναι φάρσα. Βρισκόμαστε στο έτος 2018 και η σχέση χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει υπερβεί το 200% και, η κοροϊδία συνεχίζεται.
Όμως μια μέρα αργότερα, στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός μας θα προσγειωθεί ανώμαλα από τον κόσμο της «Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων». Οργισμένοι διαδηλωτές από τα μέτρα λιτότητας και την υπογραφή της Συμφωνίας, εισήλθαν στο χώρο της στρατιωτικής παρέλασης στη Θεσσαλονίκη, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, με αποτέλεσμα ο πρόεδρος να αποχωρήσει και να ματαιωθεί η παρέλαση.
Την 31η Οκτωβρίου του 2011 -κατόπιν μυστικών συσκέψεων στο Καστρί όπου συμμετείχε και ο Βενιζέλος-3 σε μια θυελλώδη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την πρόθεσή του για διενέργεια Δημοψηφίσματος για το νέο Μνημόνιο του PSI των 130 δις ευρώ. Αρχικά, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ως υπουργός οικονομικών χαρακτήρισε την απόφαση «λύτρωση», αργά το βράδυ όμως άλλαξε γνώμη και εν συνεχεία αρρώστησε και εισήχθηκε σε ιδιωτική κλινική του κέντρου της Αθήνας.
Έτσι, ο πρωθυπουργός μαζί με τον υπουργό των οικονομικών -συνοδευόμενος από τον θεράποντα γιατρό του- ξεκίνησαν εσπευσμένα στις 2 Νοεμβρίου για τις Κάννες. Είχαν προσκληθεί από τον Νικολά Σαρκοζί και την Άνγκελα Μέρκελ για να συζητήσουν το καυτό θέμα του Δημοψηφίσματος στο περιθώριο της Συνόδου G-20, που θα λάμβανε χώρα στις 3-4 Νοεμβρίου. Η συνάντηση Σαρκοζί-Παπανδρέου υπήρξε δραματική και πολλά έχουν γραφτεί για τις φραστικές επιθέσεις ενός έξαλλου Σαρκοζί και τον διασυρμό του Παπανδρέου.
Το θέατρο που έπαιξε ο Σαρκοζί που άφησε άναυδους τους παρευρισκομένους, και οι αγοραίες εκφράσεις που εκστόμισε στον Έλληνα πρωθυπουργό, ήταν μέρος ενός ψυχολογικού πολέμου να τον εκφοβίσει για να αποδεχθεί άνευ δημοψηφίσματος τη νέα δανειακή σύμβαση -τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους στην Ιστορία.
Το αρχικό δάνειο του PSI που υπεγράφη στις 27 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες, ανήρχετο στα 130 δις ευρώ, αλλά στη τελική φάση του προγράμματος θα φθάσει στα 172 δις ευρώ. Ένα θεόρατο ποσό για το μέγεθος της οικονομίας (83% του ΑΕΠ 2011) να το επωμιστούν αποκλειστικά στις πλάτες τους οι Έλληνες φορολογούμενοι. Ήδη η χώρα βρίσκονταν σε κοινωνικό αναβρασμό από τα πρώτα άκριτα μέτρα λιτότητας. Τώρα της φορτώνουν μεγαλύτερες ζημιές των τραπεζών του ελαττωματικού μηχανισμού του ευρώ, κάτι που αδυνατεί να κατανοήσει η πολιτική ηγεσία και έχει θεοποιήσει το ευρώ.
Το εθνικό δημοψήφισμα για την αποδοχή ή μη του νέου κολοσσιαίου δανείου και των περιοριστικών όρων του Β’ Μνημονίου, με τον ευφημισμό «μεταρρυθμίσεις» που θα το συνόδευαν, έθεταν μια ωρολογιακή βόμβα στο θεσμό του ευρώ. Αυτή τη βόμβα την κρατούσε στα χέρια του ο Παπανδρέου όταν έφθασε στις Κάννες, αλλά δεν το είχε συνειδητοποιήσει. Κι αντί τη στιγμή που ο Σαρκοζί έξω φρενών ανέβαινε στην καρέκλα να την αφήσει να σκάσει με τη φράση «ο λαός θα αποφασίσει όπως ο Γαλλικός λαός αποφάσισε για την αποδοχή του Μάαστριχτ», αναδιπλώθηκε εξαπίνης και την κουβάλησε πίσω να εκρήγνυται βραδυφλεγώς, με μορφή περισσότερων φόρων, περικοπών μισθών, συντάξεων και κοινωνικής πρόνοιας.
Ατυχώς, ο πρωθυπουργός μας δεν είχε αντιληφθεί τις μακροχρόνιες δυσμενείς συνέπειες της συμφωνίας, που τελικά αποδέχθηκε χωρίς προϋποθέσεις. Ιδίως, ότι τα ποσά που θα χρεώνονταν ως δάνειο της Ελλάδος, δεν θα πήγαιναν για τις ανάγκες της οικονομίας, αλλά για να καλύψουν τις μαύρες τρύπες των τραπεζών, διότι η ζώνη του ευρώ ήταν έτοιμη να εκραγεί. Ούτε πιθανώς γνώριζε πόσο καλά ήταν προετοιμασμένος ο Σαρκοζί, γιατί ήξερε ότι η βόμβα είναι στα χέρια του Παπανδρέου. Ούτως, μια ώρα πριν τη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό κάλεσε τους ομότιμους ηγέτες σε σύσκεψη να χαράξουν ένα κοινό σχέδιο στρατηγικής πως θα τον αντιμετωπίσουν.4
Ο Σαρκοζί έδωσε σε όλους ένα μόνο χαρτί με τίτλο “Position commune sur la Grèce”-Κοινή θέση για την Ελλάδα. Μεταξύ των όρων που αναγράφονταν στο σχέδιο ήταν δύο, ο ένας καθαρά εκβιαστικός, και ο άλλος εξευτελιστικός για έναν εκλεγμένο πρωθυπουργό κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πρώτος, ο κ. Παπανδρέου πρέπει να αποδεχθεί τη δανειακή σύμβαση του PSI των 130 δις ευρώ ή κόβεται η περαιτέρω χρηματοδότηση έως ότου το
Κοινοβούλιο του την επικυρώσει με την ψήφο του. Ο δεύτερος, το δημοψήφισμα θα αφορά μόνο την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τη σκυτάλη θα την πάρει ο Μπαρόζο και θα τηλεφωνήσει στον κ. Σαμαρά, ο οποίος του είπε ότι τώρα είναι πρόθυμος να συνυπογράψει σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Το πρώτο πρόσωπο που πρότεινε ο Ζοζέ Μπαρόζο ήταν ο πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Λουκάς Παπαδήμος. Λίγο αργότερα, θα πάρει τον Βενιζέλο στην άκρη και θα του πει ότι «πρέπει να σκοτώσουμε αυτό το Δημοψήφισμα». Ο υπουργός οικονομικών συμφώνησε σχεδόν αμέσως.* Σκοτώνοντας την ιδέα του Δημοψηφίσματος θα επιφέρει επίσης το τέλος του Παπανδρέου. Μέσα σε μια εβδομάδα, την 11η Νοεμβρίου 201ι, ο Γεώργιος Παπανδρέου θα παραιτηθεί και ο Λουκάς Παπαδήμος θα ορκιστεί πρωθυπουργός.
Το δημοψήφισμα του Παπανδρέου για τη δανειακή σύμβαση του PSI των 130 δις ευρώ-που επέφερε το τέλος της πρωθυπουργίας του-είχε δημιουργήσει ένα μεγάλο δίλημμα για την Ελλάδα. Ταυτόχρονα έβγαζε στην επιφάνεια ένα μεγαλύτερο φόβο: της μετάδοσης της κρίσης κρατικού χρέους από την Αθήνα και την διάχυσή της σε όλη την Ευρωζώνη.
Η χώρα η οποία αντιμετώπιζε τον μεγαλύτερο κίνδυνο, που ακούει στο όνομα Ιταλία, ήταν αδύνατον να διασωθεί, «too big to bail-out». Το δημόσιο χρέος της ξεπερνούσε τα 2 τρις ευρώ- το 4ο μεγαλύτερο σε μέγεθος στον κόσμο. Κανείς δεν μπορούσε να διασώσει την Ιταλία, όσο σφοδρά το επιθυμούσε, κι αυτό πιθανώς σήμαινε το άδοξο τέλος του ευρώ.
Όταν ο πρωθυπουργός μας ανακοίνωσε την πρόθεση για δημοψήφισμα, η απόφασή του πυροδότησε μαζικές πωλήσεις στις αγορές ομολόγων της ευρωζώνης και η απόδοση του 10ους ελληνικού ομολόγου αυξήθηκε 16% μέσα σε μια μέρα. Πιο ανησυχητικό, το κόστος δανεισμού της Ιταλίας πλησίαζε σε επίπεδα που θα την ανάγκαζε να ζητήσει εσπευσμένα χρηματοδοτική στήριξη. Κι αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει όλη την ευρωζώνη, καθώς υπήρχε το συναίσθημα ότι η ελληνική κρίση θα μεταδίδονταν και στην γειτονική Ιταλία.
Αυτό το συναίσθημα θα γίνει έκδηλο στις Κάννες, όταν προς κατάπληξη όλων των παρευρισκομένων, η Άνγκελα Μέρκελ άρχισε να κλαίει και είπε με μάτια βουρκωμένα «εγώ δεν πρόκειται να αυτοκτονήσω».5 Ήταν η στιγμή που ο Ομπάμα και ο Σαρκοζί είχαν στριμώξει την Γερμανίδα καγκελάριο για να αυξήσει τις γερμανικές εισφορές, το «μεγάλο μπαζούκα» που πίστευαν οι αναλυτές ότι έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για να αποτραπούν οι επιθέσεις των κερδοσκόπων και επενδυτών στα ομόλογα της ευρωζώνης.
Οι προσπάθειες των ηγετών των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας απέτυχαν να πείσουν την Μέρκελ. Αυτό ήταν το ζενίθ της ευρωπαϊκής κρίσης, όπου θα μπορούσε να εκραγεί η ευρωζώνη λόγω του συστημικού κινδύνου. Οι οικονομικοί επιτελείς και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, πάντοτε πίστευαν ότι εάν δεν επιλύονταν το οξύ πρόβλημα της Ελλάδος, μια πιθανή έξοδος από το ευρώ θα προκαλούσε ανεξέλεγκτο πανικό στις τράπεζες και τις αγορές χρεογράφων στις χώρες όλης της νότιας Ευρώπης.
Η αποτυχία στις Κάννες τροφοδότησε με οξυγόνο τη φωτιά της κρίσης και μέσα σε μια εβδομάδα τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων έφθασαν στο 7.5%, ενώ των ελληνικών εκτοξεύτηκαν στο 33%, ένα επίπεδο χωρίς προηγούμενο για μια ανεπτυγμένη χώρα. Μέσα σ’ αυτό το αντίξοο περιβάλλον, αμφότερα τα πολιτικά κόμματα της Ιταλίας και της Ελλάδος επέλεξαν να αντικαταστήσουν την ηγεσία των κυβερνήσεων τους, με μη εκλεγμένους τεχνοκράτες. Στην Ιταλία, πρωθυπουργός επελέγη ο Mario Monti, πρώην ευρωπαίος επίτροπος, στην Ελλάδα, ο Λουκάς Παπαδήμος, πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ.
Ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας στις 11 Νοεμβρίου 2011, τριών κομμάτων, ΠΑΣΟΚ, Νέας Δημοκρατίας και Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, με πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο, χαιρετίστηκε με ανακούφιση από τους Έλληνες πολίτες και ξένες κυβερνήσεις. Το βασικό έργο της μεταβατικής κυβέρνησης ήταν η υλοποίηση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου 2011. Κυρίως, η επίτευξη συμφωνίας για τη διενέργεια του PSI και την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του πακέτου των 130 δις ευρώ. Επίσης, την εφαρμογή των μέτρων για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, που πρώτη φορά θεσπίστηκε από την ΕΕ η ανάληψη των ζημιών τους από στους φορολογούμενους.
Πολύ αργότερα, ο πρώην επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Νταϊσελμπλουμ, θα δηλώσει δημόσια με ευθυκρισία ότι «χρησιμοποιήσαμε πολλά από τα χρήματα των φορολογουμένων για να σωθούν οι τράπεζες, κι αυτό ήταν λάθος κατά την γνώμη μου». Η πρόσφατη δήλωση του Γερούν που ακολουθεί είναι ακόμη πιο διαφωτιστική : «στο πρώτο πρόγραμμα διάσωσης το 2010 θα έπρεπε να είχαμε υποχρεώσει τους ιδιώτες πιστωτές που είχαν δανείσει τις ελληνικές τράπεζες και το ελληνικό δημόσιο, να καλύψουν μόνοι τους τις ζημιές που είχαν υποστεί. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Αντ’ αυτού, οι εν λόγω πιστωτές-ευρωπαϊκές τράπεζες και διεθνείς επενδυτές – ‘σώθηκαν’ και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι ήταν εκείνοι οι οποίοι κλήθηκαν να πληρώσουν το λογαριασμό».6
Βεβαίως, ο καθηγητής Paul Craig Roberts – πρώην βοηθός υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας Reagan σε πρόσφατο άρθρο του ομιλεί για «Γενοκτονία του Ελληνικού Έθνους».7 Όμως, εμείς που είμαστε εν ζωή και βιώνουμε το δράμα δεν το αντιλαμβανόμαστε πλήρως. Όπως και ο πρώην πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, που ανέλαβε να εκτελέσει την πιο βάναυση, ολέθρια συμφωνία που έχει υπογράψει η χώρα στη σύγχρονη ιστορία της. Πίστευε, αποδεχόμενος την εντολή στην κρίσιμη συγκυρία που βρίσκονταν η Ελλάδα στο χείλος της χρεοκοπίας, η ανάσχεση είναι εφικτή. Η επανάκαμψη της οικονομίας σε τροχιά ανάπτυξης θα επιτευχθεί με την τήρηση της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου. Η «άτακτη» χρεοκοπία», όπως δήλωσε επιγραμματικά στο διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό,8 θα αποφευχθεί με την υλοποίηση της. Και ανέλαβε για τη σωτηρία της Ελλάδος κι όχι για τον σταδιακό θάνατό της.
Μια στιγμή όμως. Άτακτη χρεοκοπία! Είναι δυνατόν να συμβεί σε ένα κράτος-μέλος της ευρωζώνης; Η απάντηση είναι ένα ακλόνητο όχι. Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο εξόδου από το ευρώ. Οι φραστικοί εκφοβισμοί της μορφής, «θα σας πετάξουμε έξω» δεν έχουν ουδεμία υπόσταση είναι απλώς εκφοβισμοί για να τρομοκρατήσουν τις μάζες. Ούτε είναι δυνατόν ένα κράτος-μέλος της ζώνης του ευρώ να εξέλθει εθελοντικώς. Αυτή συνιστά ατέλεια του ευρώ λέει ο καθηγητής Otmar Issinig, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, και εκφράζει τη γνώμη η μη ύπαρξη νομικού πλαισίου εξόδου από το ευρώ ήταν ένα λάθος. Ακόμη, η Ελλάδα θα έπρεπε να είχε αφεθεί να χρεοκοπήσει το 2010 και να είχε επιστρέψει πάλι στη δραχμή.9
Εξάλλου, υπήρχε το «Plan Z», το οποίο σχεδίασε με μεγάλη μυστικότητα μια μικρή ομάδα από αξιωματούχους της ΕΕ, της ΕΚΤ, και του ΔΝΤ από τις αρχές Ιανουαρίου 2012. Το σχέδιο Ζ προετοιμάστηκε για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και η μετάδοσή της στο Ευρωσύστημα των τραπεζών, σε περίπτωση που η Ελλάδα εγκατέλειπε το ευρώ. Το σχέδιο αποτελείτο από ένα λεπτομερές κείμενο, πως θα ανασυγκροτηθεί η νέα οικονομική και χρηματοπιστωτική υποδομή της χώρας στην μετά Grexit εποχή. Άρα, για τι είδους φανταστικά σενάρια και εφιάλτες για έκτακτες χρεοκοπίες της χώρας εμείς συζητάμε;
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι το διάγγελμα Παπαδήμου αντί να εμψυχώσει και να ενθαρρύνει τον ελληνικό λαό, ενέσπειρε τον πανικό αρχίζοντας με τη φράση: «Ελληνίδες, Έλληνες, απευθύνομαι σε σας σήμερα για να σας εκθέσω με απόλυτη ειλικρίνεια την κρίσιμη κατάσταση που βρισκόμαστε και τις επιλογές που έχουμε μπροστά μας. Βρισκόμαστε σε απόσταση αναπνοής από το μηδέν». Ωστόσο, η στυγνή πραγματικότητα καταδεικνύει -όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο- η χώρα είχε ήδη φτάσει στην ώρα μηδέν δύο μήνες πριν, στις 7 Δεκεμβρίου 2011. Όταν επί πρωθυπουργίας του, η Ελληνική Βουλή ψήφισε τον μεγαλύτερο ελλειμματικό προϋπολογισμό που προκαλεί το φόβο και τον οίκτο για τη μοίρα των Ελλήνων, για να εκπληρωθούν οι αθέμιτες απαιτήσεις της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου 2011.
Πηγές:
1 Debt crisis: as it happened – October 26, 2011 – Telegraph , 27 Oct 2011
2 Consilium, Europa, Brussels 26 October 2011, Main Results of Euro Summit
3 Πώς Έπεσε ο Γιώργος, Παπαδόπουλος Παύλος, ΒΗΜagazino, 16 Ιουλίου 2012
4 How the Euro was saved – Financial Times, May 11, 2014. Στη συνάντηση συμμετείχαν, Η Άνγκελα Μέρκελ, ο Ζαν Κλοντ Γιούγκερ, πρόεδρος του Eurogroup, Η Κριστίν Λαγκάρντ, γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, και οι δύο πρόεδροι Ζοζέ Μπαρόζο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Χέρμαν Βαν Ρομπάι της ΕΕ.
* Ό.π., How the Euro was saved : “ The finance minister agreed almost immediately.”
5 How the Euro was saved, by Peter Spiegel, Financial Times, May 11, 2014
6 Από συνέντευξη του Νταϊσελμπλουμ στην De Volkskrant, στους Frank Hendrickx και Yvonne Hofs, 3/09/2018, https://www.news247.gr – θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πέτρο Χασάπη για την υπόδειξη του άρθρου.
7 Paul Craig Roberts Translations : Genocide of the Greek Nation, August 22 , 2018
8 Διάγγελμα Λουκά Παπαδήμα προς τον ελληνικό λαό εν όψει της κρίσιμης ψηφοφορίας στη Βουλή για τη νέα δανειακή σύμβαση και το PSI, 11/02/2012, http://www.tovima.gr
9 Συνέντευξη του καθηγητή του πανεπιστημίου Goethe της Φρανκφούρτης, Otmar Issing – δημοσιεύτηκε στη Central Banking Journal (13-10-2016) και από συνέντευξη που έδωσε στο BBC στις 7 Νοεμβρίου 2016.
Πηγή: NewEconomy
Σπύρος Λαβδιώτης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Έχουν περάσει επτά επώδυνα χρόνια από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 2011, όταν η χώρα συγκλονίζονταν από συνεχείς διαμαρτυρίες για τη νέα δανειακή σύμβαση των 130 δις ευρώ, γνωστή ως PSI, που ετοιμάζονταν να υπογράψει η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.
Το εγκληματικό PSI
Ο μοιραίος πρωθυπουργός της ‘αόρατης’ παγκοσμιοποίησης των αγορών, στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης της 26ης Οκτωβρίου 2011, τα ξημερώματα της 27ης θα υπογράψει τη συμφωνία που αποφάσισε 50% κούρεμα του ελληνικού χρέους και χορήγηση 2ου πακέτου «διάσωσης» προς την Ελλάδα ύψους 130 δις ευρώ.
Η Συμφωνία ήταν ασαφής, αφού οι ειδικοί όροι του PSI (Private Sector Involvement: Συμμετοχή Ιδιωτικού Τομέα) και τα επιμέρους ποσά της δανειακής σύμβασης των 130 δις ευρώ θα καθορίζονταν τους προσεχείς μήνες από τις ευρωπαϊκές αρχές και τους ιδιώτες πιστωτές. Πλην όμως, ο πρωθυπουργός μας έσπευσε να χαιρετίσει τη συμφωνία ως το «deal της νέας εποχής», ανακοινώνοντας σε συνέντευξη τύπου ότι «Το χρέος τώρα είναι απολύτως βιώσιμο».1 Είναι εμφανές, πως επήλθε η μεγαλύτερη σύγχρονη οικονομική και κοινωνική κρίση της Ελλάδος, όταν ο πρωθυπουργός της αποδέχεται αλλότρια τραπεζικά χρέη του Ευρωσυστήματος -προϊόν κερδοσκοπίας- ως χρέη της χώρας που εκπροσωπεί.
Ποιός διασώθηκε με την συμφωνία
Το τραγελαφικό είναι ότι η συμφωνία την οποία υπέγραψε δεν μιλάει για μια «νέα εποχή», αλλά για τη διάσωση της κορωνίδας, του ευρώ, διακηρύττοντας «Το ευρώ αποτελεί τον πυρήνα του ευρωπαϊκού μας σχεδίου, για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία». Και συνεχίζει, ότι «Σήμερα συμφωνήσαμε για μια συνολική δέσμη μέτρων προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες εντάσεις των χρηματαγορών». Επίσης, το δελτίο τύπου αναφέρει ότι «η συμφωνία θα διασφαλίσει τη μείωση του ελληνικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, στο 120% έως το 2020».2 Αυτή κι εάν δεν είναι φάρσα. Βρισκόμαστε στο έτος 2018 και η σχέση χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει υπερβεί το 200% και, η κοροϊδία συνεχίζεται.
Όμως μια μέρα αργότερα, στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός μας θα προσγειωθεί ανώμαλα από τον κόσμο της «Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων». Οργισμένοι διαδηλωτές από τα μέτρα λιτότητας και την υπογραφή της Συμφωνίας, εισήλθαν στο χώρο της στρατιωτικής παρέλασης στη Θεσσαλονίκη, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, με αποτέλεσμα ο πρόεδρος να αποχωρήσει και να ματαιωθεί η παρέλαση.
Το Δημοψήφισμα που δεν έγινε
Την 31η Οκτωβρίου του 2011 -κατόπιν μυστικών συσκέψεων στο Καστρί όπου συμμετείχε και ο Βενιζέλος-3 σε μια θυελλώδη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την πρόθεσή του για διενέργεια Δημοψηφίσματος για το νέο Μνημόνιο του PSI των 130 δις ευρώ. Αρχικά, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ως υπουργός οικονομικών χαρακτήρισε την απόφαση «λύτρωση», αργά το βράδυ όμως άλλαξε γνώμη και εν συνεχεία αρρώστησε και εισήχθηκε σε ιδιωτική κλινική του κέντρου της Αθήνας.
Έτσι, ο πρωθυπουργός μαζί με τον υπουργό των οικονομικών -συνοδευόμενος από τον θεράποντα γιατρό του- ξεκίνησαν εσπευσμένα στις 2 Νοεμβρίου για τις Κάννες. Είχαν προσκληθεί από τον Νικολά Σαρκοζί και την Άνγκελα Μέρκελ για να συζητήσουν το καυτό θέμα του Δημοψηφίσματος στο περιθώριο της Συνόδου G-20, που θα λάμβανε χώρα στις 3-4 Νοεμβρίου. Η συνάντηση Σαρκοζί-Παπανδρέου υπήρξε δραματική και πολλά έχουν γραφτεί για τις φραστικές επιθέσεις ενός έξαλλου Σαρκοζί και τον διασυρμό του Παπανδρέου.
Πού αποσκοπούσε Σαρκοζί και Μέρκελ
Το θέατρο που έπαιξε ο Σαρκοζί που άφησε άναυδους τους παρευρισκομένους, και οι αγοραίες εκφράσεις που εκστόμισε στον Έλληνα πρωθυπουργό, ήταν μέρος ενός ψυχολογικού πολέμου να τον εκφοβίσει για να αποδεχθεί άνευ δημοψηφίσματος τη νέα δανειακή σύμβαση -τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους στην Ιστορία.
Το αρχικό δάνειο του PSI που υπεγράφη στις 27 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες, ανήρχετο στα 130 δις ευρώ, αλλά στη τελική φάση του προγράμματος θα φθάσει στα 172 δις ευρώ. Ένα θεόρατο ποσό για το μέγεθος της οικονομίας (83% του ΑΕΠ 2011) να το επωμιστούν αποκλειστικά στις πλάτες τους οι Έλληνες φορολογούμενοι. Ήδη η χώρα βρίσκονταν σε κοινωνικό αναβρασμό από τα πρώτα άκριτα μέτρα λιτότητας. Τώρα της φορτώνουν μεγαλύτερες ζημιές των τραπεζών του ελαττωματικού μηχανισμού του ευρώ, κάτι που αδυνατεί να κατανοήσει η πολιτική ηγεσία και έχει θεοποιήσει το ευρώ.
Το εθνικό δημοψήφισμα για την αποδοχή ή μη του νέου κολοσσιαίου δανείου και των περιοριστικών όρων του Β’ Μνημονίου, με τον ευφημισμό «μεταρρυθμίσεις» που θα το συνόδευαν, έθεταν μια ωρολογιακή βόμβα στο θεσμό του ευρώ. Αυτή τη βόμβα την κρατούσε στα χέρια του ο Παπανδρέου όταν έφθασε στις Κάννες, αλλά δεν το είχε συνειδητοποιήσει. Κι αντί τη στιγμή που ο Σαρκοζί έξω φρενών ανέβαινε στην καρέκλα να την αφήσει να σκάσει με τη φράση «ο λαός θα αποφασίσει όπως ο Γαλλικός λαός αποφάσισε για την αποδοχή του Μάαστριχτ», αναδιπλώθηκε εξαπίνης και την κουβάλησε πίσω να εκρήγνυται βραδυφλεγώς, με μορφή περισσότερων φόρων, περικοπών μισθών, συντάξεων και κοινωνικής πρόνοιας.
Ατυχώς, ο πρωθυπουργός μας δεν είχε αντιληφθεί τις μακροχρόνιες δυσμενείς συνέπειες της συμφωνίας, που τελικά αποδέχθηκε χωρίς προϋποθέσεις. Ιδίως, ότι τα ποσά που θα χρεώνονταν ως δάνειο της Ελλάδος, δεν θα πήγαιναν για τις ανάγκες της οικονομίας, αλλά για να καλύψουν τις μαύρες τρύπες των τραπεζών, διότι η ζώνη του ευρώ ήταν έτοιμη να εκραγεί. Ούτε πιθανώς γνώριζε πόσο καλά ήταν προετοιμασμένος ο Σαρκοζί, γιατί ήξερε ότι η βόμβα είναι στα χέρια του Παπανδρέου. Ούτως, μια ώρα πριν τη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό κάλεσε τους ομότιμους ηγέτες σε σύσκεψη να χαράξουν ένα κοινό σχέδιο στρατηγικής πως θα τον αντιμετωπίσουν.4
Η κρίσιμη βραδιά στις Κάννες
Ο Σαρκοζί έδωσε σε όλους ένα μόνο χαρτί με τίτλο “Position commune sur la Grèce”-Κοινή θέση για την Ελλάδα. Μεταξύ των όρων που αναγράφονταν στο σχέδιο ήταν δύο, ο ένας καθαρά εκβιαστικός, και ο άλλος εξευτελιστικός για έναν εκλεγμένο πρωθυπουργό κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πρώτος, ο κ. Παπανδρέου πρέπει να αποδεχθεί τη δανειακή σύμβαση του PSI των 130 δις ευρώ ή κόβεται η περαιτέρω χρηματοδότηση έως ότου το
Κοινοβούλιο του την επικυρώσει με την ψήφο του. Ο δεύτερος, το δημοψήφισμα θα αφορά μόνο την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τη σκυτάλη θα την πάρει ο Μπαρόζο και θα τηλεφωνήσει στον κ. Σαμαρά, ο οποίος του είπε ότι τώρα είναι πρόθυμος να συνυπογράψει σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Το πρώτο πρόσωπο που πρότεινε ο Ζοζέ Μπαρόζο ήταν ο πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Λουκάς Παπαδήμος. Λίγο αργότερα, θα πάρει τον Βενιζέλο στην άκρη και θα του πει ότι «πρέπει να σκοτώσουμε αυτό το Δημοψήφισμα». Ο υπουργός οικονομικών συμφώνησε σχεδόν αμέσως.* Σκοτώνοντας την ιδέα του Δημοψηφίσματος θα επιφέρει επίσης το τέλος του Παπανδρέου. Μέσα σε μια εβδομάδα, την 11η Νοεμβρίου 201ι, ο Γεώργιος Παπανδρέου θα παραιτηθεί και ο Λουκάς Παπαδήμος θα ορκιστεί πρωθυπουργός.
Το δημοψήφισμα του Παπανδρέου για τη δανειακή σύμβαση του PSI των 130 δις ευρώ-που επέφερε το τέλος της πρωθυπουργίας του-είχε δημιουργήσει ένα μεγάλο δίλημμα για την Ελλάδα. Ταυτόχρονα έβγαζε στην επιφάνεια ένα μεγαλύτερο φόβο: της μετάδοσης της κρίσης κρατικού χρέους από την Αθήνα και την διάχυσή της σε όλη την Ευρωζώνη.
Ο φόβος διάλυσης του ευρώ
Η χώρα η οποία αντιμετώπιζε τον μεγαλύτερο κίνδυνο, που ακούει στο όνομα Ιταλία, ήταν αδύνατον να διασωθεί, «too big to bail-out». Το δημόσιο χρέος της ξεπερνούσε τα 2 τρις ευρώ- το 4ο μεγαλύτερο σε μέγεθος στον κόσμο. Κανείς δεν μπορούσε να διασώσει την Ιταλία, όσο σφοδρά το επιθυμούσε, κι αυτό πιθανώς σήμαινε το άδοξο τέλος του ευρώ.
Όταν ο πρωθυπουργός μας ανακοίνωσε την πρόθεση για δημοψήφισμα, η απόφασή του πυροδότησε μαζικές πωλήσεις στις αγορές ομολόγων της ευρωζώνης και η απόδοση του 10ους ελληνικού ομολόγου αυξήθηκε 16% μέσα σε μια μέρα. Πιο ανησυχητικό, το κόστος δανεισμού της Ιταλίας πλησίαζε σε επίπεδα που θα την ανάγκαζε να ζητήσει εσπευσμένα χρηματοδοτική στήριξη. Κι αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει όλη την ευρωζώνη, καθώς υπήρχε το συναίσθημα ότι η ελληνική κρίση θα μεταδίδονταν και στην γειτονική Ιταλία.
Αυτό το συναίσθημα θα γίνει έκδηλο στις Κάννες, όταν προς κατάπληξη όλων των παρευρισκομένων, η Άνγκελα Μέρκελ άρχισε να κλαίει και είπε με μάτια βουρκωμένα «εγώ δεν πρόκειται να αυτοκτονήσω».5 Ήταν η στιγμή που ο Ομπάμα και ο Σαρκοζί είχαν στριμώξει την Γερμανίδα καγκελάριο για να αυξήσει τις γερμανικές εισφορές, το «μεγάλο μπαζούκα» που πίστευαν οι αναλυτές ότι έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για να αποτραπούν οι επιθέσεις των κερδοσκόπων και επενδυτών στα ομόλογα της ευρωζώνης.
Οι προσπάθειες των ηγετών των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας απέτυχαν να πείσουν την Μέρκελ. Αυτό ήταν το ζενίθ της ευρωπαϊκής κρίσης, όπου θα μπορούσε να εκραγεί η ευρωζώνη λόγω του συστημικού κινδύνου. Οι οικονομικοί επιτελείς και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, πάντοτε πίστευαν ότι εάν δεν επιλύονταν το οξύ πρόβλημα της Ελλάδος, μια πιθανή έξοδος από το ευρώ θα προκαλούσε ανεξέλεγκτο πανικό στις τράπεζες και τις αγορές χρεογράφων στις χώρες όλης της νότιας Ευρώπης.
Πώς έγινε το πραξικόπημα των Βρυξελλών
Η αποτυχία στις Κάννες τροφοδότησε με οξυγόνο τη φωτιά της κρίσης και μέσα σε μια εβδομάδα τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων έφθασαν στο 7.5%, ενώ των ελληνικών εκτοξεύτηκαν στο 33%, ένα επίπεδο χωρίς προηγούμενο για μια ανεπτυγμένη χώρα. Μέσα σ’ αυτό το αντίξοο περιβάλλον, αμφότερα τα πολιτικά κόμματα της Ιταλίας και της Ελλάδος επέλεξαν να αντικαταστήσουν την ηγεσία των κυβερνήσεων τους, με μη εκλεγμένους τεχνοκράτες. Στην Ιταλία, πρωθυπουργός επελέγη ο Mario Monti, πρώην ευρωπαίος επίτροπος, στην Ελλάδα, ο Λουκάς Παπαδήμος, πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ.
Ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας στις 11 Νοεμβρίου 2011, τριών κομμάτων, ΠΑΣΟΚ, Νέας Δημοκρατίας και Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, με πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο, χαιρετίστηκε με ανακούφιση από τους Έλληνες πολίτες και ξένες κυβερνήσεις. Το βασικό έργο της μεταβατικής κυβέρνησης ήταν η υλοποίηση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου 2011. Κυρίως, η επίτευξη συμφωνίας για τη διενέργεια του PSI και την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του πακέτου των 130 δις ευρώ. Επίσης, την εφαρμογή των μέτρων για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, που πρώτη φορά θεσπίστηκε από την ΕΕ η ανάληψη των ζημιών τους από στους φορολογούμενους.
Πολύ αργότερα, ο πρώην επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Νταϊσελμπλουμ, θα δηλώσει δημόσια με ευθυκρισία ότι «χρησιμοποιήσαμε πολλά από τα χρήματα των φορολογουμένων για να σωθούν οι τράπεζες, κι αυτό ήταν λάθος κατά την γνώμη μου». Η πρόσφατη δήλωση του Γερούν που ακολουθεί είναι ακόμη πιο διαφωτιστική : «στο πρώτο πρόγραμμα διάσωσης το 2010 θα έπρεπε να είχαμε υποχρεώσει τους ιδιώτες πιστωτές που είχαν δανείσει τις ελληνικές τράπεζες και το ελληνικό δημόσιο, να καλύψουν μόνοι τους τις ζημιές που είχαν υποστεί. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Αντ’ αυτού, οι εν λόγω πιστωτές-ευρωπαϊκές τράπεζες και διεθνείς επενδυτές – ‘σώθηκαν’ και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι ήταν εκείνοι οι οποίοι κλήθηκαν να πληρώσουν το λογαριασμό».6
Ο εφιαλτικός ρόλος των Παπαδήμου-Βενιζέλου στο μικροσκόπιο
Βεβαίως, ο καθηγητής Paul Craig Roberts – πρώην βοηθός υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας Reagan σε πρόσφατο άρθρο του ομιλεί για «Γενοκτονία του Ελληνικού Έθνους».7 Όμως, εμείς που είμαστε εν ζωή και βιώνουμε το δράμα δεν το αντιλαμβανόμαστε πλήρως. Όπως και ο πρώην πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, που ανέλαβε να εκτελέσει την πιο βάναυση, ολέθρια συμφωνία που έχει υπογράψει η χώρα στη σύγχρονη ιστορία της. Πίστευε, αποδεχόμενος την εντολή στην κρίσιμη συγκυρία που βρίσκονταν η Ελλάδα στο χείλος της χρεοκοπίας, η ανάσχεση είναι εφικτή. Η επανάκαμψη της οικονομίας σε τροχιά ανάπτυξης θα επιτευχθεί με την τήρηση της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου. Η «άτακτη» χρεοκοπία», όπως δήλωσε επιγραμματικά στο διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό,8 θα αποφευχθεί με την υλοποίηση της. Και ανέλαβε για τη σωτηρία της Ελλάδος κι όχι για τον σταδιακό θάνατό της.
Μια στιγμή όμως. Άτακτη χρεοκοπία! Είναι δυνατόν να συμβεί σε ένα κράτος-μέλος της ευρωζώνης; Η απάντηση είναι ένα ακλόνητο όχι. Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο εξόδου από το ευρώ. Οι φραστικοί εκφοβισμοί της μορφής, «θα σας πετάξουμε έξω» δεν έχουν ουδεμία υπόσταση είναι απλώς εκφοβισμοί για να τρομοκρατήσουν τις μάζες. Ούτε είναι δυνατόν ένα κράτος-μέλος της ζώνης του ευρώ να εξέλθει εθελοντικώς. Αυτή συνιστά ατέλεια του ευρώ λέει ο καθηγητής Otmar Issinig, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, και εκφράζει τη γνώμη η μη ύπαρξη νομικού πλαισίου εξόδου από το ευρώ ήταν ένα λάθος. Ακόμη, η Ελλάδα θα έπρεπε να είχε αφεθεί να χρεοκοπήσει το 2010 και να είχε επιστρέψει πάλι στη δραχμή.9
Εξάλλου, υπήρχε το «Plan Z», το οποίο σχεδίασε με μεγάλη μυστικότητα μια μικρή ομάδα από αξιωματούχους της ΕΕ, της ΕΚΤ, και του ΔΝΤ από τις αρχές Ιανουαρίου 2012. Το σχέδιο Ζ προετοιμάστηκε για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και η μετάδοσή της στο Ευρωσύστημα των τραπεζών, σε περίπτωση που η Ελλάδα εγκατέλειπε το ευρώ. Το σχέδιο αποτελείτο από ένα λεπτομερές κείμενο, πως θα ανασυγκροτηθεί η νέα οικονομική και χρηματοπιστωτική υποδομή της χώρας στην μετά Grexit εποχή. Άρα, για τι είδους φανταστικά σενάρια και εφιάλτες για έκτακτες χρεοκοπίες της χώρας εμείς συζητάμε;
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι το διάγγελμα Παπαδήμου αντί να εμψυχώσει και να ενθαρρύνει τον ελληνικό λαό, ενέσπειρε τον πανικό αρχίζοντας με τη φράση: «Ελληνίδες, Έλληνες, απευθύνομαι σε σας σήμερα για να σας εκθέσω με απόλυτη ειλικρίνεια την κρίσιμη κατάσταση που βρισκόμαστε και τις επιλογές που έχουμε μπροστά μας. Βρισκόμαστε σε απόσταση αναπνοής από το μηδέν». Ωστόσο, η στυγνή πραγματικότητα καταδεικνύει -όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο- η χώρα είχε ήδη φτάσει στην ώρα μηδέν δύο μήνες πριν, στις 7 Δεκεμβρίου 2011. Όταν επί πρωθυπουργίας του, η Ελληνική Βουλή ψήφισε τον μεγαλύτερο ελλειμματικό προϋπολογισμό που προκαλεί το φόβο και τον οίκτο για τη μοίρα των Ελλήνων, για να εκπληρωθούν οι αθέμιτες απαιτήσεις της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου 2011.
Πηγές:
1 Debt crisis: as it happened – October 26, 2011 – Telegraph , 27 Oct 2011
2 Consilium, Europa, Brussels 26 October 2011, Main Results of Euro Summit
3 Πώς Έπεσε ο Γιώργος, Παπαδόπουλος Παύλος, ΒΗΜagazino, 16 Ιουλίου 2012
4 How the Euro was saved – Financial Times, May 11, 2014. Στη συνάντηση συμμετείχαν, Η Άνγκελα Μέρκελ, ο Ζαν Κλοντ Γιούγκερ, πρόεδρος του Eurogroup, Η Κριστίν Λαγκάρντ, γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, και οι δύο πρόεδροι Ζοζέ Μπαρόζο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Χέρμαν Βαν Ρομπάι της ΕΕ.
* Ό.π., How the Euro was saved : “ The finance minister agreed almost immediately.”
5 How the Euro was saved, by Peter Spiegel, Financial Times, May 11, 2014
6 Από συνέντευξη του Νταϊσελμπλουμ στην De Volkskrant, στους Frank Hendrickx και Yvonne Hofs, 3/09/2018, https://www.news247.gr – θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πέτρο Χασάπη για την υπόδειξη του άρθρου.
7 Paul Craig Roberts Translations : Genocide of the Greek Nation, August 22 , 2018
8 Διάγγελμα Λουκά Παπαδήμα προς τον ελληνικό λαό εν όψει της κρίσιμης ψηφοφορίας στη Βουλή για τη νέα δανειακή σύμβαση και το PSI, 11/02/2012, http://www.tovima.gr
9 Συνέντευξη του καθηγητή του πανεπιστημίου Goethe της Φρανκφούρτης, Otmar Issing – δημοσιεύτηκε στη Central Banking Journal (13-10-2016) και από συνέντευξη που έδωσε στο BBC στις 7 Νοεμβρίου 2016.
Πηγή: NewEconomy
Σπύρος Λαβδιώτης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου