Του Παύλου Δερμενάκη
Ο κορωνοϊός χτύπησε και την παγκόσμια οικονομία οδηγώντας την στην εντατική κάτω από τις πλέον ακραίες συνθήκες. Το χτύπημα στις αναπτυγμένες χώρες είναι πολύ χειρότερο από τις χειρότερες μέχρι τώρα προβλέψεις. Τα φαινόμενα των τελευταίων 15 ημερών αποτελούν σκηνές «αποκάλυψης» για την παγκόσμια οικονομία, στην ουσία για τον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο.
Οι επιπτώσεις αφορούν τόσο την πραγματική οικονομία όσο και τη χρηματιστική σφαίρα της. Για την πραγματική οικονομία (παραγωγή, κατανάλωση επενδύσεις) ορισμένες από τις συνέπειες σε κάποιους τομείς φαίνονται άμεσα (αερομεταφορές, τουρισμός, διασκέδαση κ.λπ.) και σε κάποιους άλλους (μεταποίηση) θα φανούν στην πορεία. Στη χρηματιστική σφαίρα η εικόνα περιγράφεται με μία λέξη: κατάρρευση. Κανείς πλέον δεν μπορεί να εκτιμήσει πού και πώς θα τελειώσει αυτός ο εφιάλτης.
Τα σενάρια που είχαν δει το φως της δημοσιότητας τον προηγούμενο μήνα εκτιμούσαν επιπτώσεις στο παγκόσμιο ΑΕΠ γύρω στο 1% ή 1 τρισ. δολάρια. Παράλληλα όλοι μιλούσαν για επιπτώσεις περιορισμένης έκτασης χρονικά. Αυτά στο πλαίσιο των διαβεβαιώσεων ότι όλοι ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον κορωνοϊό. Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών αποδεικνύουν το μέγεθος της ψευδαίσθησης (ή παραπληροφόρησης), όσον αφορά την ετοιμότητα να αντιμετωπίσουν ιατρικά-κοινωνικά την κατάσταση και φυσικά την παντελή αδυναμία να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές συνέπειες.
Ολόκληροι τομείς της οικονομίας βρίσκονται σε πλήρη καθίζηση. Τουρισμός, ταξίδια, εστίαση, μαζική διασκέδαση, μεγάλα εμπορικά-καταναλωτικά κέντρα βιώνουν από τώρα το πιο ακραίο σενάριο με άγνωστη την ημερομηνία λήξης. Θα ακολουθήσει ο παραγωγικός τομέας και οι υπηρεσίες με μια μικρή χρονική υστέρηση. Συνεπώς οι απώλειες στο παγκόσμιο ΑΕΠ μπορεί να είναι και τριπλάσιες από τις εκτιμήσεις καθώς σύμφωνα με τη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, μια πανδημία θα μπορούσε να προκαλέσει οικονομικές απώλειες ύψους περίπου 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ – ποσοστό που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 3 τρισ. δολάρια. Ενδεικτικό των αναμενόμενων συνεπειών στην παγκόσμια οικονομία είναι η πτωτική τάση της τιμής του πετρελαίου και ο «πόλεμος» που έχει ξεσπάσει γύρω από το θέμα.
Όλα αυτά οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Η παγκόσμια οικονομία είναι ένα βήμα πριν την ύφεση αν δεν είναι ήδη μέσα. Η κα Λαγκάρντ στη συνέντευξη τύπου της 12/3/2020 άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για ύφεση στην οικονομία της Ευρωζώνης. Αντίστοιχα ψαλιδίζονται οι προσδοκίες για την αύξηση του ΑΕΠ στις ΗΠΑ ενώ είναι ήδη δεδομένη η σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στην Κίνα, τουλάχιστον κατά το Α΄ τρίμηνο του 2020.
Φυσικά η ύφεση δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία» για την παγκόσμια οικονομία. Ήδη από το 2018 υπάρχουν σημαντικά σημάδια επιβράδυνσης του ρυθμού της παγκόσμιας ανάπτυξης με ιδιαίτερη έμφαση προβλημάτων στην Ευρωζώνη-Γερμανία. Οι εξελίξεις με τον κορωνοϊό φαίνεται ότι αποτελούν τον «καταλύτη» για να μπει η παγκόσμια οικονομία σε φάση ύφεσης.
Στη χρηματιστική σφαίρα της οικονομίας η κατάσταση είναι απελπιστική. Όσο ο ιός ήταν μόνο στην Κίνα οι αγορές διασκέδαζαν τους φόβους με νέα υψηλά. Όταν ο ιός έφτασε στην πόρτα τους άρχισε να κυριαρχεί ο φόβος. Τα αποτελέσματα είναι πρωτόγνωρα και δεν έχουν καμία σχέση σε ένταση ούτε με την κρίση του 2000 (κρίση εταιρειών ίντερνετ) ούτε με εκείνη της περιόδου 2007-2008. Ο Dow Jones από κοντά 30.000 μονάδες που ήταν στις 12/2/2020 έχει χάσει, ουσιαστικά μέσα στις δύο τελευταίες βδομάδες, 8.000 μονάδες (27%) και βρισκόταν την Πέμπτη στις 21.500 χωρίς να μπορεί να προβλέψει κανείς που είναι ο «πάτος» σε αυτή την εξέλιξη. Στην Ευρώπη τα πράγματα εξελίσσονται ακόμα χειρότερα.
Οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών με μειώσεις επιτοκίων, προσφορά ρευστότητας και άμεσες παρεμβάσεις στις αγορές ομολόγων δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τον «Αρμαγεδδώνα» πωλήσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι την Πέμπτη 12/3/2020 αμέσως μετά τις ανακοινώσεις της κα Λαγκάρντ στην ΕΚΤ για τα μέτρα τόνωσης της αγοράς ο πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx600 πήγε στο -11,5%, από το -8,5% που ήταν! Στις ΗΠΑ η Κεντρική Τράπεζα (FED) έκανε σε 10 μέρες τρεις παρεμβάσεις. Αρχικά (3/3/2020) μείωσε τα επιτόκια κατά 0,5%, την 11/3/2020 αύξησε το ημερήσιο ποσό παροχής ρευστότητας στο σύστημα (Repos) κατά 25 δισ. δολάρια και την 12/3/2020 προχώρησε σε παρεμβάσεις (αγορές κρατικών ομολόγων και παροχή ρευστότητας) ύψους 1,5 τρισ. δολάρια!!!. Όμως ούτε αυτά τα μέτρα έλυσαν το πρόβλημα. Η αμερικανική αγορά συνέχισε να βυθίζεται χωρίς τέλος.
Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε αυτό που είχαμε αναφέρει σε σχετικό άρθρο στις 8/2/2020. « Όταν υπάρχουν οι περιορισμοί στην κίνηση των ανθρώπων οι επιπτώσεις δεν αντιμετωπίζονται με τα συνήθη μέτρα, ούτε με μείωση των επιτοκίων ούτε με πρόσθετη ρευστότητα προς τις αγορές. Τα εργαλεία αυτά που χρησιμοποιήθηκαν «κατά κόρον» στην κρίση του 2008, στη συνέχεια στην κρίση στην Ε.Ε. και πρόσφατα (από το Σεπτέμβριο 2019) σε ΗΠΑ και Ε.Ε. στην περίπτωση των οικονομικών συνεπειών του κορωνοϊού δείχνουν αναποτελεσματικά. Τι να σου κάνει η αυξημένη ρευστότητα όταν μειώνεται η φυσική κίνηση των ανθρώπων και επιλέγεται η απομόνωση ως μέσο προφύλαξης.»
Η πτώση των αγορών είναι τρομακτική σε ένταση και μέγεθος. Όμως δεν είναι αποτέλεσμα του κορωνοϊού. Ο κορωνοϊός είναι η αφορμή για το ξέσπασμα της κρίσης. Οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν στη σχέση της πραγματικής οικονομίας με τη χρηματιστική. Ενώ η πραγματική οικονομία από το 2018 έδειχνε σημάδια εξασθένισης στο ρυθμό μεγέθυνσης τα χρηματιστήρια ειδικά το 2019 και μέχρι το Φλεβάρη 2020 έκαναν συνεχώς νέα υψηλά. Αυτή η αυτονόμηση χρηματιστικής οικονομίας από την πραγματική είναι φυσιολογικό κάποια στιγμή να σκάσει, όπως και συμβαίνει αυτές τις μέρες. Μεγάλο μέρος αυτής της φούσκας είναι τα διάφορα κερδοσκοπικά παιγνίδια και «στοιχήματα» που στήνονται γύρω από ένα μεγάλο αριθμό μετοχών. Συνεπώς η παρούσα κρίση και στη χρηματιστική σφαίρα της οικονομίας δεν ήρθε ως «κεραυνός εν αιθρία» αλλά είναι δημιουργία του ίδιου του συστήματος.
Υπό τις παρούσες συνθήκες κανείς δεν μπορεί να κάνει πρόβλεψη πού και πώς τελειώνει αυτό. Τη δεδομένη στιγμή, υπάρχει ταυτόχρονη και συνεχίζουσα πτώση όλων των κερδοσκοπικών αγορών χρηματιστηρίων, ομολόγων, ακόμα και χρυσού και bitcoin που αποτελούν συνήθως καταφύγιο σε περιόδους μεγάλης μεταβλητότητας. Ο φόβος και οι ζημιές που κυριαρχούν θα επιδράσουν στη συνέχεια αρνητικά στην κατανάλωση, συμβάλλοντας στην πορεία ύφεσης της οικονομίας.
Το «πανίσχυρο» οικονομικό σύστημα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας φαίνεται ότι πιάστηκε αδιάβαστο από τον κορωνοϊό. Γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εξελίξεις και όσον αφορά στοιχεία ανακατανομής της οικονομικής ισχύος/βαρύτητας κρατών στην παγκόσμια οικονομία. Συνολικά ο κόσμος, τόσο στον κοινωνικό όσο και στον οικονομικό τομέα, μετά την ολοκλήρωση της «κρίσης» του κορωνοϊού θα είναι αρκετά διαφορετικός από αυτόν που γνωρίζαμε στην αρχή του 2020.
Πηγή: e-dromos.gr
Παύλος Δερμενάκης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Ο κορωνοϊός χτύπησε και την παγκόσμια οικονομία οδηγώντας την στην εντατική κάτω από τις πλέον ακραίες συνθήκες. Το χτύπημα στις αναπτυγμένες χώρες είναι πολύ χειρότερο από τις χειρότερες μέχρι τώρα προβλέψεις. Τα φαινόμενα των τελευταίων 15 ημερών αποτελούν σκηνές «αποκάλυψης» για την παγκόσμια οικονομία, στην ουσία για τον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο.
Οι επιπτώσεις αφορούν τόσο την πραγματική οικονομία όσο και τη χρηματιστική σφαίρα της. Για την πραγματική οικονομία (παραγωγή, κατανάλωση επενδύσεις) ορισμένες από τις συνέπειες σε κάποιους τομείς φαίνονται άμεσα (αερομεταφορές, τουρισμός, διασκέδαση κ.λπ.) και σε κάποιους άλλους (μεταποίηση) θα φανούν στην πορεία. Στη χρηματιστική σφαίρα η εικόνα περιγράφεται με μία λέξη: κατάρρευση. Κανείς πλέον δεν μπορεί να εκτιμήσει πού και πώς θα τελειώσει αυτός ο εφιάλτης.
Οι εξελίξεις οδηγός παγκόσμιας ύφεσης
Τα σενάρια που είχαν δει το φως της δημοσιότητας τον προηγούμενο μήνα εκτιμούσαν επιπτώσεις στο παγκόσμιο ΑΕΠ γύρω στο 1% ή 1 τρισ. δολάρια. Παράλληλα όλοι μιλούσαν για επιπτώσεις περιορισμένης έκτασης χρονικά. Αυτά στο πλαίσιο των διαβεβαιώσεων ότι όλοι ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον κορωνοϊό. Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών αποδεικνύουν το μέγεθος της ψευδαίσθησης (ή παραπληροφόρησης), όσον αφορά την ετοιμότητα να αντιμετωπίσουν ιατρικά-κοινωνικά την κατάσταση και φυσικά την παντελή αδυναμία να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές συνέπειες.
Ολόκληροι τομείς της οικονομίας βρίσκονται σε πλήρη καθίζηση. Τουρισμός, ταξίδια, εστίαση, μαζική διασκέδαση, μεγάλα εμπορικά-καταναλωτικά κέντρα βιώνουν από τώρα το πιο ακραίο σενάριο με άγνωστη την ημερομηνία λήξης. Θα ακολουθήσει ο παραγωγικός τομέας και οι υπηρεσίες με μια μικρή χρονική υστέρηση. Συνεπώς οι απώλειες στο παγκόσμιο ΑΕΠ μπορεί να είναι και τριπλάσιες από τις εκτιμήσεις καθώς σύμφωνα με τη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, μια πανδημία θα μπορούσε να προκαλέσει οικονομικές απώλειες ύψους περίπου 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ – ποσοστό που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 3 τρισ. δολάρια. Ενδεικτικό των αναμενόμενων συνεπειών στην παγκόσμια οικονομία είναι η πτωτική τάση της τιμής του πετρελαίου και ο «πόλεμος» που έχει ξεσπάσει γύρω από το θέμα.
Όλα αυτά οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Η παγκόσμια οικονομία είναι ένα βήμα πριν την ύφεση αν δεν είναι ήδη μέσα. Η κα Λαγκάρντ στη συνέντευξη τύπου της 12/3/2020 άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για ύφεση στην οικονομία της Ευρωζώνης. Αντίστοιχα ψαλιδίζονται οι προσδοκίες για την αύξηση του ΑΕΠ στις ΗΠΑ ενώ είναι ήδη δεδομένη η σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στην Κίνα, τουλάχιστον κατά το Α΄ τρίμηνο του 2020.
Φυσικά η ύφεση δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία» για την παγκόσμια οικονομία. Ήδη από το 2018 υπάρχουν σημαντικά σημάδια επιβράδυνσης του ρυθμού της παγκόσμιας ανάπτυξης με ιδιαίτερη έμφαση προβλημάτων στην Ευρωζώνη-Γερμανία. Οι εξελίξεις με τον κορωνοϊό φαίνεται ότι αποτελούν τον «καταλύτη» για να μπει η παγκόσμια οικονομία σε φάση ύφεσης.
Σκηνές «αποκάλυψης»
Στη χρηματιστική σφαίρα της οικονομίας η κατάσταση είναι απελπιστική. Όσο ο ιός ήταν μόνο στην Κίνα οι αγορές διασκέδαζαν τους φόβους με νέα υψηλά. Όταν ο ιός έφτασε στην πόρτα τους άρχισε να κυριαρχεί ο φόβος. Τα αποτελέσματα είναι πρωτόγνωρα και δεν έχουν καμία σχέση σε ένταση ούτε με την κρίση του 2000 (κρίση εταιρειών ίντερνετ) ούτε με εκείνη της περιόδου 2007-2008. Ο Dow Jones από κοντά 30.000 μονάδες που ήταν στις 12/2/2020 έχει χάσει, ουσιαστικά μέσα στις δύο τελευταίες βδομάδες, 8.000 μονάδες (27%) και βρισκόταν την Πέμπτη στις 21.500 χωρίς να μπορεί να προβλέψει κανείς που είναι ο «πάτος» σε αυτή την εξέλιξη. Στην Ευρώπη τα πράγματα εξελίσσονται ακόμα χειρότερα.
Οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών με μειώσεις επιτοκίων, προσφορά ρευστότητας και άμεσες παρεμβάσεις στις αγορές ομολόγων δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τον «Αρμαγεδδώνα» πωλήσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι την Πέμπτη 12/3/2020 αμέσως μετά τις ανακοινώσεις της κα Λαγκάρντ στην ΕΚΤ για τα μέτρα τόνωσης της αγοράς ο πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx600 πήγε στο -11,5%, από το -8,5% που ήταν! Στις ΗΠΑ η Κεντρική Τράπεζα (FED) έκανε σε 10 μέρες τρεις παρεμβάσεις. Αρχικά (3/3/2020) μείωσε τα επιτόκια κατά 0,5%, την 11/3/2020 αύξησε το ημερήσιο ποσό παροχής ρευστότητας στο σύστημα (Repos) κατά 25 δισ. δολάρια και την 12/3/2020 προχώρησε σε παρεμβάσεις (αγορές κρατικών ομολόγων και παροχή ρευστότητας) ύψους 1,5 τρισ. δολάρια!!!. Όμως ούτε αυτά τα μέτρα έλυσαν το πρόβλημα. Η αμερικανική αγορά συνέχισε να βυθίζεται χωρίς τέλος.
Εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε αυτό που είχαμε αναφέρει σε σχετικό άρθρο στις 8/2/2020. « Όταν υπάρχουν οι περιορισμοί στην κίνηση των ανθρώπων οι επιπτώσεις δεν αντιμετωπίζονται με τα συνήθη μέτρα, ούτε με μείωση των επιτοκίων ούτε με πρόσθετη ρευστότητα προς τις αγορές. Τα εργαλεία αυτά που χρησιμοποιήθηκαν «κατά κόρον» στην κρίση του 2008, στη συνέχεια στην κρίση στην Ε.Ε. και πρόσφατα (από το Σεπτέμβριο 2019) σε ΗΠΑ και Ε.Ε. στην περίπτωση των οικονομικών συνεπειών του κορωνοϊού δείχνουν αναποτελεσματικά. Τι να σου κάνει η αυξημένη ρευστότητα όταν μειώνεται η φυσική κίνηση των ανθρώπων και επιλέγεται η απομόνωση ως μέσο προφύλαξης.»
Οι πραγματικές αιτίες
Η πτώση των αγορών είναι τρομακτική σε ένταση και μέγεθος. Όμως δεν είναι αποτέλεσμα του κορωνοϊού. Ο κορωνοϊός είναι η αφορμή για το ξέσπασμα της κρίσης. Οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν στη σχέση της πραγματικής οικονομίας με τη χρηματιστική. Ενώ η πραγματική οικονομία από το 2018 έδειχνε σημάδια εξασθένισης στο ρυθμό μεγέθυνσης τα χρηματιστήρια ειδικά το 2019 και μέχρι το Φλεβάρη 2020 έκαναν συνεχώς νέα υψηλά. Αυτή η αυτονόμηση χρηματιστικής οικονομίας από την πραγματική είναι φυσιολογικό κάποια στιγμή να σκάσει, όπως και συμβαίνει αυτές τις μέρες. Μεγάλο μέρος αυτής της φούσκας είναι τα διάφορα κερδοσκοπικά παιγνίδια και «στοιχήματα» που στήνονται γύρω από ένα μεγάλο αριθμό μετοχών. Συνεπώς η παρούσα κρίση και στη χρηματιστική σφαίρα της οικονομίας δεν ήρθε ως «κεραυνός εν αιθρία» αλλά είναι δημιουργία του ίδιου του συστήματος.
Υπό τις παρούσες συνθήκες κανείς δεν μπορεί να κάνει πρόβλεψη πού και πώς τελειώνει αυτό. Τη δεδομένη στιγμή, υπάρχει ταυτόχρονη και συνεχίζουσα πτώση όλων των κερδοσκοπικών αγορών χρηματιστηρίων, ομολόγων, ακόμα και χρυσού και bitcoin που αποτελούν συνήθως καταφύγιο σε περιόδους μεγάλης μεταβλητότητας. Ο φόβος και οι ζημιές που κυριαρχούν θα επιδράσουν στη συνέχεια αρνητικά στην κατανάλωση, συμβάλλοντας στην πορεία ύφεσης της οικονομίας.
Το «πανίσχυρο» οικονομικό σύστημα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας φαίνεται ότι πιάστηκε αδιάβαστο από τον κορωνοϊό. Γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εξελίξεις και όσον αφορά στοιχεία ανακατανομής της οικονομικής ισχύος/βαρύτητας κρατών στην παγκόσμια οικονομία. Συνολικά ο κόσμος, τόσο στον κοινωνικό όσο και στον οικονομικό τομέα, μετά την ολοκλήρωση της «κρίσης» του κορωνοϊού θα είναι αρκετά διαφορετικός από αυτόν που γνωρίζαμε στην αρχή του 2020.
Πηγή: e-dromos.gr
Παύλος Δερμενάκης: Σχετικά με τον Συντάκτη
