Με αφορμή ένα γράμμα που έστειλε ο ποιητής στους εξόριστους της Μακρονήσου, ο Μενέλαος Λουντέμης τού γράφει από την εξορία.
Ναζίμ Χικμέτ, αρκαντάς. Συγκάτοικε της κόλασης. Σ’ άκουσα που βόγκηξες εψές για την Ελλάδα. Ήταν νύχτα ώρα πικρή. Κι ο βόγκος ακούμπησε στο στήθος μας. Ήταν η ώρα που δέναμε τις πληγές μας. Κι ανασηκώσαμε τον επίδεσμο για να σ’ ακούσουμε. Να σ’ ακούσουμε –απ’ το μικρό μπουντρούμι της Σταμπούλ- Να βογκάς μες σ’ όλα τα μπουντρούμια του κόσμου. Τώρα, Ναζίμ, μπορώ να σου το πω. Τώρα που μου στένεψαν τον κόσμο. Τώρα που γεύτηκα της αλυσίδας τη σκουριά. Τώρα, Ναζίμ, μπορώ να σου το πω: Πως στο δεξί βραχιόλι της χειροπέδας μου αισθάνομαι το χέρι το δικό σου. Ναζίμ, ομοθάνατε αδελφέ μου. Μας έφτασε απρόσμενα το γράμμα σου εδώ χτες βράδυ. Σαν ένα πουλί που έφυγε απ’ το κλουβί του. Σαν ένα χέρι που ανέβηκε από τα κύματα. Το διαβάσαμε, ριγώντας συλλαβιστά, κάτω απ’ το γιαταγάνι του μισοφέγγαρου. Και πήραμε τον όρκο: Να σου κεντήσουμε στο ρούχο τη στάμπα του Μακρονησιώτη. Και να σε κράξουμε επίτιμο μάρτυρα και συντοπίτη μας. Η φυλακή μας είναι ξέσκεπη εδώ, Ναζίμ. Γκρεμότοπος που τον ζώνει ολοτρόγυρα η πίσσα. Και πάνω του σαλεύουμε ολόρθοι σκελετοί. Πώς ήρθε και μας βρήκε το χαρτί σου; Εδώ δεν άραξε άλλο τίποτε, ποτές – παρά μονάχα οι δήμιοι κι οι βοριάδες. Πώς βρήκε τη στράτα το χαρτί σου; Αυτό που γίνηκε στον τόπο μου, αρκαντάς, δεν εματάγινε ποτές, αλλού, στη σφαίρα, κι ουδέ μιλιέται, ουδέ γροικιέται. Μοναχά τούτο σου λέω, Ναζίμ: Τα μωρά, τα μωρά που δεν έκλαψαν ποτέ γι’ άλλον κανένα παρά για τον ίδιο τους τον εαυτό. Τα μωρά έβαλαν από τις κούνιες τους το μοιρολόι, για τα μεγάλα πάθη των γονιών τους. Τούτο μονάχα σου λέω, αρκαντάς. Και θα ‘θελα να ξεφωνίσω. Μα το κερί μου γέρνει στο σαμαντάνι το κεφάλι του, και κλαίει για τον εαυτό του. Τώρα καληνύχτα, Ναζίμ. Κι αύριο που θα φέξει, Κι εγώ θα ξεντυθώ τα σίδερα, θα ‘ρθω να σε βρω. Θα πάρω το βαπόρι της γραμμής. και θα ‘ρθω στη Σταμπούλ να σ’ ανταμώσω. Και συ, θα δεις απ’ το κατάστρωμα το μαντήλι μου και θ’ ανέβεις να με καλωσορίσεις. Και τότε, θα πιαστούμε αδελφικά και θα σεργιανίσουμε στα χώματα που γεννήθηκα. Κι αν έχεις μάνα. Αν έχεις μάνα, αρκαντάς, θα σκύψω να της φιλήσω το χέρι, που ‘φερε στη ζψή τον αδελφό που μου ‘λειπε. Κι αν έχεις αδελφό, θα του ζητήσω να μου δανείσει τ΄ όνομά του. Κι αν έχεις γιο. θα βάλω στη χούφτα του το χέρι της κορούλας μου. Κι αν δεν έχεις τίποτα ... αν δεν έχεις τίποτα, αρκαντάς, τίποτα. Τότες θα σου δείξω τα Τουρκάκια. που ιδρώνουν στο μουράγιο/ Μ’ έναν ίδρο συγγενικό. Τις μητέρες που ανεβαίνουν λυπημένες τον ανήφορο. Τα παιδάκια που ξυλιάζουν έξω απ’ τις βιτρίνες. Θα σου δείξω τις χιλιάδες μητέρες, τους αδελφούς – και τα παιδιά μας. Και θα δώσουμε μαζί τον όρκο της Ακοίμητης Οργής: Πως δεν θα γελάσουμε ποτές, αν δεν γελάσουνε μαζί μας. Πως δεν θα τραγουδήσουμε ποτές, αν δεν τελειώσουνε τα δάκρυα του κόσμου. Μα τώρα, συχώρα με, αρκαντάς. Σιμώνει ο σκοπός. Και το κερί μου πέθανε στην πέτρα του. Ψηλά η ζωή! Σε χαιρετώ με την ιαχή της Μακρόνησος. Ο αδελφός σου
Τo «Bella Ciao» (Μπέλα τσάο – όμορφη αντίο) είναι ιταλικό αντιφασιστικό τραγούδι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η μουσική του τραγουδιού φαίνεται να είναι εμπνευσμένη από κάποιο παλιό παραδοσιακό τραγούδι, ενώ είναι άγνωστο από ποιον έχουν γραφεί οι στίχοι. Το τραγούδι αυτό έχει ερμηνευτεί και διασκευαστεί από διάφορους καλλιτέχνες στα ιταλικά, τα αγγλικά, τα ελληνικά, τα ρωσικά, τα βοσνιακά, τα κροατικά, τα σερβικά, τα ουγγρικά, τα ισπανικά, τα φινλανδικά, τα γερμανικά, τα τουρκικά, τα ιαπωνικά, τα κινεζικά και τα κουρδικά, μεταξύ των οποίων είναι ο Μάνου Τσάο, ο Σέρβος συνθέτης Γκόραν Μπρέγκοβιτς (ΕΔΩ), η Μαρία Φαραντούρη, ακόμα και ο Γούντι Άλεν.
Η μελωδία του τραγουδιού ήταν ήδη γνωστή και την τραγουδούσαν στις αρχές του 20ού αιώνα οι γυναίκες που που δούλευαν σε φυτείες ρυζιού στην κοιλάδα του Πάδου στη βόρεια Ιταλία ή στην ιταλική επαρχία «Terre d’Acqua» κοντά στην Μπολόνια.
Οι στίχοι του τραγουδιού κατηγορούν τις δύσκολες συνθήκες εργασίας μέσα στον καυτό ήλιο. Η πρώτη γνωστή ερμηνεία του 1906 έχει τη μορφή αντίδρασης κατά του αφεντικού, που «μ’ ένα ραβδί στο χέρι» παρακολουθεί τους εργάτες, χαραμίζει τη ζωή των γυναικών και δεν πληρώνει τους μισθούς. Η μέρα όμως πλησιάζει, που οι εργάτριες θα απελευθερωθούν.
Το τραγούδι έγινε παγκόσμια γνωστό όταν το τραγουδούσε η ιταλική αντίσταση ενάντια στο φασισμό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη διασκευή αυτή οι στίχοι του τραγουδιού εξυμνούν τον απελευθερωτικό αγώνα των παρτιζάνων και τον ηρωικό τους θάνατο.
Ως αντάρτικο τραγούδι, το Bella Ciao διατηρεί πολλά χαρακτηριστικά του δημώδους στην αρχιτεκτονική του: την κυκλική δομή, το πέρασμα από τη μια στροφή στην άλλη με επανάληψη λέξεων ή εικόνων, το μοτίβο του θανάτου και της ταφής, το μοτίβο της σκιάς, το φυσικό στοιχείο (λουλούδι) ως οιονεί μετενσάρκωση / τεκμήριο μνήμης, τους διαβάτες ως «χορό» του δράματος κ.ά.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο ρυθμός του τραγουδιού ηχογραφήθηκε στην Αμερική στις αρχές του 20ου αιώνα και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Ιταλία από κάποιον μουσικό.
Τα πρώτα λόγια εκτιμάται ότι γράφτηκαν και τραγουδήθηκαν από γυναίκες εργάτριες που δούλευαν σε φυτείες ρυζιού στην κοιλάδα του Πάδου στη βόρεια Ιταλία. Οι γυναίκες έπρεπε να μεταφυτεύουν και προστατεύσουν τους ευαίσθητους βλαστούς από τις αλλαγές της θερμοκρασίας, αλλά και να απομακρύνουν τα αγριόχορτα από τις καλλιέργειες που εμπόδιζαν την υγιή ανάπτυξη των νέων φυτών. Η διαδικασία πραγματοποιούνταν από το τέλος του Απριλίου μέχρι τις αρχές του Ιουνίου. Οι αγρότισσες που προέρχονταν από τις φτωχότερες κοινωνικές τάξεις δούλευαν κάτω από άθλιες συνθήκες. Ήταν ξυπόλητες και το νερό από τα πλημμυρισμένα χωράφια έφτανε πολλές φορές μέχρι το γόνατο. Παρέμεναν σκυφτές να μαζεύουν τα αγριόχορτα όλη μέρα. Και αυτά για ελάχιστα χρήματα.
Οι πρώτοι στίχοι του τραγουδιού ήταν μια καταγγελία για τις εξοντωτικές συνθήκες εργασίας των γυναικών κάτω από τον καυτό ήλιο. Μιλούν για το καθημερινό μαρτύριο στα χωράφια κάτω από την επίβλεψη του αυταρχικού αφεντικού που στεκόταν δίπλα τους και επέβλεπε «με ένα ραβδί στο χέρι», ενώ εκείνες ήταν σκυμμένες για πολλές ώρες.
Οι γυναίκες έλεγαν ότι «για κάθε ώρα που περνά μέσα στα χωράφια, χαραμίζεται η ζωή τους και τα νιάτα τους» αλλά ήλπιζαν ότι θα απελευθερωθούν και ότι «θα έρθει η μέρα που όλες τους θα δουλεύουν ελεύθερες».
Η πρώτη καταγραφή του «Bella Ciao» με αυτούς τους στίχους έγινε το 1906 στην πόλη Βερτσέλι στην ιταλική περιφέρεια, Πεδεμόντιο. Η κακομεταχείρισή τους οδήγησε σε απεργίες και εξεγέρσεις στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι αγώνες τους παρακωλύονταν από εργάτες που ήταν διατεθειμένοι να πληρωθούν με ακόμη λιγότερα χρήματα γιατί είχαν ανάγκη από δουλειά. Θεωρήθηκαν απεργοσπάστες. Τα αιτήματα των διαμαρτυρόμενων ικανοποιήθηκαν μερικώς στο διάστημα από το 1906 μέχρι το 1909 όταν όλες οι κοινότητες της ιταλικής περιφέρειας Πεδεμόντιο έπρεπε να τηρήσουν το δικαίωμα της οκτάωρης εργασίας.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Ιταλοί παρτιζάνοι άλλαξαν τους στίχους με σκοπό να εκφράσουν τον απελευθερωτικό αγώνα τους και την αντίσταση ενάντια στον φασισμό και στα ναζιστικά γερμανικά στρατεύματα. Οι διασκευασμένοι στίχοι μιλούσαν για έναν παρτιζάνο που είδε τους εχθρούς να εισβάλλουν στη χώρα του. Παρακαλούσε τους άλλους παρτιζάνους να τον πάρουν μακριά γιατί «ένιωθε τον θάνατο να πλησιάζει». Σε περίπτωση όμως που πέθαινε την ώρα της μάχης, τους έλεγε να «τον θάψουν κάπου στο βουνό και πάνω του να φυτέψουν ένα όμορφο λουλούδι». Στη συνέχεια τους ζήτησε να ενημερώσουν «όσους περνούσαν από εκεί ότι είναι το λουλούδι ενός παρτιζάνου που έχασε τη ζωή του για την ελευθερία».
Τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ισχυρό ανταρτικό κίνημα στην Ιταλία που μαχόταν κατά των γερμανικών στρατευμάτων αλλά και της φασιστικής Ιταλίας. Το ιταλικό φασιστικό καθεστώς άρχισε να κλυδωνίζεται τόσο εξαιτίας της ανάπτυξης του λαϊκού κινήματος, όσο και εξαιτίας των στρατιωτικών αποτυχιών σε Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία και Σοβιετική Ένωση.
Το αποτελείωμα του ήταν η απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Σικελία που ξεκίνησε στις 10 Ιουλίου 1943. Το κόμμα του Μουσολίνι αποσταθεροποιήθηκε. Εναντίον του στράφηκαν ακόμη και οι σύντροφοί του. Στις 24 Ιουλίου, στη συνεδρίαση του Μεγάλου Φασιστικού Συμβουλίου, αποφασίστηκε η ανατροπή του Μουσολίνι και ψηφίστηκε η μεταβίβαση της εκτελεστικής εξουσίας στον Βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ. Λίγο αργότερα ο Μουσολίνι εξορίστηκε και την πρωθυπουργία ανέλαβε ο στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο. Οι εξελίξεις οδήγησαν στην εισβολή ναζιστικών στρατευμάτων και στην κατάληψη μέρους της βόρειας Ιταλίας. Με μία εντυπωσιακή επιχείρηση Γερμανοί αλεξιπτωτιστές απελευθέρωσαν τον Μουσολίνι και τον φυγάδευσαν στα γερμανοκρατούμενα εδάφη.
Αρχικά, η κυβέρνηση Μπαντόλιο συνέχισε την κατασταλτική πολιτική του καθεστώτος Μουσολίνι, γεγονός που οδήγησε για εξεγέρσεις. Παράλληλα, προσπάθησε να προσεγγίσει τους Δυτικούς συμμάχους, ενώ ζητούσε από τις δυνάμεις του Άξονα να απαλλάξουν την Ιταλία από σύμμαχο. Όλα αυτά οδήγησαν στην υπογραφή της συμφωνίας για την ιταλική συνθηκολόγηση στις 3 Σεπτεμβρίου, ενώ λίγο αργότερα η κυβέρνηση Μπαντόλιο κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας.
Το 1945, ο Μουσολίνι προσπάθησε να διαφύγει στην Ελβετία, αλλά συνελήφθη από Ιταλούς παρτιζάνους και εκτελέστηκε. Από τότε το τραγούδι «Bella Ciao» έγινε παγκοσμίως γνωστό και δημοφιλές. Το τραγούδι πλέον ακούγεται σε κάθε αγώνα για την διεκδίκηση ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Στίχοι
Ιταλικά
Una mattina mi son svegliato, o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao! Una mattina mi son svegliato, e ho trovato l’invasor.
O partigiano, portami via, o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao! O partigiano, portami via, ché mi sento di morir.
E se io muoio da partigiano, o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao! E se io muoio da partigiano, tu mi devi seppellir.
E seppellire lassù in montagna, o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao! E seppellire lassù in montagna, sotto l’ombra di un bel fior.
E le genti che passeranno, o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao! E le genti che passeranno, Mi diranno «Che bel fior!»
«È questo il fiore del partigiano», o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao! «È questo il fiore del partigiano, morto per la libertà!»
Ελληνικά
Ένα πρωί ξύπνησα Ω! αντίο όμορφη, αντίο όμορφη, όμορφη αντίο, αντίο, αντίο ένα πρωί ξύπνησα και βρήκα τον εισβολέα Ω! αντάρτη πάρε με μακριά Ω! αντίο όμορφη, αντίο όμορφη, όμορφη αντίο, αντίο, αντίο ω! αντάρτη πάρε με μακριά γιατί αισθάνομαι ότι θα πεθάνω
Και αν πεθάνω σαν αντάρτης Ω! αντίο όμορφη, αντίο όμορφη, όμορφη αντίο, αντίο, αντίο και αν πεθάνω σαν αντάρτης, εσύ πρέπει να με θάψεις
Να με θάψεις εκεί, στο βουνό Ω! αντίο όμορφη, αντίο όμορφη, όμορφη αντίο, αντίο, αντίο να με θάψεις εκεί στο βουνό κάτω από τη σκιά ενός υπέροχου λουλουδιού
Και οι άνθρωποι που θα περνούν Ω! αντίο όμορφη, αντίο όμορφη, όμορφη αντίο, αντίο, αντίο και οι άνθρωποι που θα περνούν θα λένε ” ώ! τι όμορφο λουλούδι!”
Αυτό εδώ είναι το λουλούδι του αντάρτη Ω! αντίο όμορφη, αντίο όμορφη, όμορφη αντίο, αντίο, αντίο αυτό εδώ είναι το λουλούδι του αντάρτη που πέθανε για τη λευτεριά μας
Στίχοι
Alla mattina appena alzata O bella ciao bella ciao bella ciao, ciao, ciao Alla mattina appena alzata In risaia mi tocca andar
E fra gli insetti e le zanzare O bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao E fra gli insetti e le zanzare Un dur lavoro mi tocca far
Il capo in piedi col suo bastone O bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao Il capo in piedi col suo bastone E noi curve a lavorar O mamma mia o che tormento O bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao O mamma mia o che tormento Io t’invoco ogni doman
Ma verrà un giorno che tutte quante O bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao Ma verrà un giorno che tutte quante Lavoreremo in libertà.
* * *
Μόλις ξημέρωσε Ω όμορφη γεια σου γεια σου όμορφη όμορφη γειά σου, Μόλις ξημέρωσε Πρέπει να πάω στον ορυζώνα
Και ανάμεσα στα έντομα και τα κουνούπια Ω όμορφη γεια γεια γεια γεια γεια όμορφη Και ανάμεσα στα έντομα και τα κουνούπια Έχω να δουλέψω σκληρά
Το αφεντικό στέκεται με το ραβδί του Ω όμορφη όμορφη γεια γεια γεια γεια γεια όμορφη Το αφεντικό στέκεται με το ραβδί του Μας ξεπατώνει στη δουλειά
Στα τέλη του 1800, τα αποικιακά εκθέματα έγιναν δημοφιλή στον δυτικό κόσμο, που φλεγόταν να γνωρίσει τις συνήθειες και τη διαφορετικότητα των αυτόχθονων πληθυσμών. Οι παρουσιάσεις εκθεμάτων δεν περιορίστηκαν, ωστόσο, σε αντικείμενα και αναπαραστάσεις. Η διαδεδομένη συνήθεια του δυτικού πολιτισμού να υπερτονίζει τις πολιτιστικές διαφορές μεταξύ Ευρωπαϊκών και μη Ευρωπαϊκών, συχνά πρωτόγονων λαών, οδήγησε στη δημιουργία Ανθρώπινων Ζωολογικών κήπων, που παρουσίαζαν πραγματικούς ανθρώπους, ως εκθέματα.
Οι Ανθρώπινοι Ζωολογικοί κήποι ήταν δημόσιες εθνολογικές εκθέσεις, με ανθρώπους, που παρουσιάζονταν, συνήθως, στη λεγόμενη “φυσική” κατάσταση και αναπτύχθηκαν σε πολλές περιοχές του δυτικού κόσμου. Από τον 19ο, έως και τον 21ο αιώνα, αυτές οι άκρως υποτιμητικές και ρατσιστικές παραστάσεις υπήρξαν εξαιρετικά διαδεδομένες, τοποθετώντας αυτόχθονες πληθυσμούς στο μικροσκόπιο της δυτικής κουλτούρας.
Οι απαρχές
Πιο συγκεκριμένα, οι Ανθρώπινοι Ζωολογικοί κήποι είχαν τη μορφή εκθέσεων και παραστάσεων ανθρώπων, οι οποίοι συλλέγονταν στη διάρκεια ταξιδιών από τις αποικιακές περιοχές. Ένας από τους πρώτους γνωστούς ζωολογικούς κήπους ανθρώπων ήταν ο κήπος του Μοντεζούμα στο Μεξικό, που περιελάμβανε μια τεράστια συλλογή από ζώα και εκθέματα ανθρώπων. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, ο Καρδινάλιος Ιππόλυτος των Μεδίκων διατηρούσε μια συλλογή από εξωτικά ζώα και ανθρώπους διαφορετικών φυλών, που αναφέρονταν ως «Άγριοι». Μεταξύ αυτών υπήρξαν Μαυριτανοί, Τατάροι, Ινδοί, Τούρκοι και Αφρικανοί.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι εκθέσεις αυτές τιτλοφορούνταν ως παραστάσεις «Φρικιών», αναδεικνύοντας μεμονωμένους ανθρώπους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η Saartjie Baartman του Namaqua, που συχνά αναφέρεται ως η Αφροδίτη Οτεντότη (Hottentot Khoi – Khoi), η οποία εμφανίζεται στο Λονδίνο και στη Γαλλία μέχρι το θάνατό της, το 1815. Ωστόσο, ο Ανθρώπινος Ζωολογικός κήπος θα γίνει ευρέως γνωστός, μετά το 1870, στη μέση της περιόδου του Νέου Ιμπεριαλισμού.
Από το 1870, οι εκθέσεις εξωτικών πληθυσμών αρχίζουν να υλοποιούνται σε διάφορες χώρες του δυτικού κόσμου. Οι Ανθρώπινοι Ζωολογικοί κήποι εμφανίζονται στο Παρίσι, το Αμβούργο, την Αμβέρσα, τη Βαρκελώνη, το Λονδίνο, το Μιλάνο και τη Νέα Υόρκη.
Η αρχή γίνεται από ένα Γερμανό επιχειρηματία και συλλέκτη εξωτικών ζώων, με το όνομα Karl Hagenbeck, ο οποίος κυριαρχούσε στην εμπορική αγορά από τα μέσα έως τα τέλη του 1800. Ο Hagenbeck ξεκίνησε το 1874 να φέρνει από τα ταξίδια του ανθρώπους από ξένες χώρες προκειμένου να συνοδεύουν τα εξωτικά ζώα, που εμπορευόταν. Οι πρώτοι «άνθρωποι- εκθέματα» του Hagenbeck ήταν γνωστοί ως Σάμι – ιθαγενείς της Φιλανδίας, οι οποίοι παρουσιάζονταν ως «πληθυσμοί σε φυσική κατάσταση». Η απήχηση των εκθέσεων ήταν τέτοια που οδήγησε τον Hagenbeck σε πλουτισμό.
Μέσα σε λίγα χρόνια, ο Γερμανός επιχειρηματίας επέκτεινε τα εκθέματα του, φέρνοντας ακόμα περισσότερους ανθρώπους, όπως Αιγύπτιους, Εσκιμόους και Βεδουίνους. Οι ιθαγενείς μεταφέρονταν μαζί με τον εξοπλισμό τους για το κυνήγι, μέρος των σπιτιών τους, καθώς και με άλλα αντικείμενα της καθημερινής τους ζωής, τα οποία χρησίμευαν στην ανάδειξη της κουλτούρας των αλλοεθνών, μέσα από τις πολιτιστικές τους πρακτικές και συνήθειες.
Ανθρώπινοι Ζωολογικοί κήποι: Η διάδοση
Αργότερα, οι εκθέσεις διαδίδονται, προκαλώντας το ενδιαφέρον στο ευρύ κοινό των πόλεων. Το 1878 και το 1889, στη Παρισινή έκθεση, παρουσιάζεται το χωριό των Νέγρων — village nègre, ενώ η Αποικιακή Έκθεση στη Μασσαλία (1906 και 1922) και στο Παρίσι (1907 και 1931) περιλαμβάνει ανθρώπους σε κλουβιά, συχνά γυμνούς ή ημίγυμνους.
Στα τέλη του 1800, η Γαλλία δημιούργησε έναν τροπικό κήπο, αφιερωμένο στην καλλιέργεια φυτών από την τεράστια αυτοκρατορία της χώρας, που περιελάμβανε τη Μαδαγασκάρη, την Ινδονησία, το Σουδάν, το Κονγκό, την Τυνησία και το Μαρόκο. Το 1907, ο κήπος έγινε μέρος της Αποικιακής Έκθεσης του Παρισιού, φιλοξενώντας αναδημιουργημένα γηγενή χωριά από τις αποικίες, που είχαν ως σκοπό να αναδείξουν τον τρόπο ζωής στις συγκεκριμένες περιοχές. Κάθε αναπαράσταση χωριού ήταν συνδεδεμένη με τα αποικιακά θέματα, περιλαμβάνοντας, ωστόσο, και γηγενείς. Οι άνθρωποι, που εμπλέκονταν στα εκθέματα είχαν το ρόλο ερμηνευτών, φορώντας κουστούμια και παίζοντας ασταμάτητα στο κοινό. Τα κοστούμια τους ήταν πιστή απομίμηση των αυθεντικών, όμως προσέφεραν περιορισμένη προστασία, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να πλήττονται και να πεθαίνουν από τις κακές συνθήκες διαβίωσης, τις ασθένειες και το κρύο.
Την ίδια εποχή, και συγκεκριμένα το 1883, οι γηγενείς άνθρωποι του Σουρινάμ εμφανίζονται στη Διεθνή Αποικιακή Έκθεση στο Άμστερνταμ, ενώ στα τέλη του 1800, ο Hagenbeck οργανώνει εκθέσεις αυτοχθόνων πληθυσμών από διάφορα μέρη του πλανήτη. Το 1886, συγκεκριμένα, έστησε μια δημόσια εμφάνιση αυτοχθόνων από τη Σρι Λάνκα. Επίσης, το 1896, ο ζωολογικός κήπος του Σινσινάτι, για να αυξήσει τον αριθμό των επισκεπτών, προσκάλεσε 100 Σιού Ιθαγενείς Αμερικανούς, δημιουργώντας ένα χωριό στην έκθεση. Οι Σιού ζούσαν στο ζωολογικό κήπο για τρεις μήνες.
Το 1925, μια έκθεση στο Ζωολογικό κήπο της Belle Vue στο Μάντσεστερ, στην Αγγλία, με τίτλο «Κανίβαλοι» παρουσίαζε έγχρωμους Αφρικανούς που απεικονίζονταν ως βάρβαροι, ενώ, στη διάρκεια της δεκαετία του 1930, ένα νέο είδος Ανθρώπινου Ζωολογικού κήπου εμφανίστηκε στην Αμερική, όπου οι γυμνές παρουσίες των αυτοχθόνων παρουσιάστηκαν ως «εκπαιδευτικές».
1904: Παγκόσμια Έκθεση του Σαιντ Λούις
Οι Ανθρώπινοι Ζωολογικοί κήποι δεν ήταν απλώς προϊόν του ευρωπαϊκού χώρου. Η Βόρεια Αμερική είχε τη δική της παράδοση σε αυτές. Η Παγκόσμια Έκθεση του Σαιντ Λούις, το 1904, ήταν μια διεθνής έκθεση στο Μισσούρι που, σύμφωνα με άλλες εκθέσεις της εποχής, υπήρξε ένα διασκεδαστικό θέαμα, καθώς και ένα μέσο προώθησης τόσο για τα προϊόντα όσο και για τη βιομηχανία.
Η εκδήλωση διέθετε μια ποικιλία και μια σειρά από «ζωντανά εκθέματα», συμπεριλαμβανομένων των αναδημιουργημένων Φιλιππινέζικων χωριών, που υπήρξαν μια πρωτοβουλία της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Η έκθεση περιελάμβανε περισσότερους από 1.000 Φιλιππινέζους από δεκάδες φυλές, όπως Apache και Igorot.
Ένα από τα πιο δημοφιλή εκθέματα ήταν, πράγματι, το χωριό Igorot, μια εθνοτική ομάδα που θεωρήθηκε ως η λιγότερο πολιτισμένη. Τα έσοδα από αυτό το αξιοθέατο λέγεται ότι ξεπέρασαν τα έσοδα όλων των άλλων χωριών. Η συγκεκριμένη έκθεση παρουσίαζε ιθαγενείς με ελάχιστα ρούχα να τρώνε κρέας σκύλου, καθώς το κοινό τους φώναζε, από αγανάκτηση. Η συγκλονιστική εικόνα της παρουσίασης υπήρξε ένα καλά κατασκευασμένο ψέμα, που είχε ως στόχο να σοκάρει τη λογική του κοινού, που αποδοκίμαζε την σοκαριστική πράξη. Σύμφωνα με πληροφορίες της εποχής, κατά τη διάρκεια των επτά μηνών της έκθεσης, τα σκυλιά δίνονταν ως αποκλειστική καθημερινή τροφή στους Igorot. Αργότερα, και μετά από έντονες διαμαρτυρίες, η κυβέρνηση των ΗΠΑ στις Φιλιππίνες απαγόρευσε, τελικά, τις παραστάσεις το 1914.
Η Έκθεση του Σαιντ Λούις αποτελούνταν επίσης από μια ομάδα Αφρικανών, συμπεριλαμβανομένου ενός άνδρα από το Κονγκό με το όνομα Ota Benga. Αφού σταμάτησε η Έκθεση του Σαιντ Λούις, ο Benga μεταφέρθηκε στη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει σε μια έκθεση στο ζωολογικό κήπο του Μπρονξ. Ο ίδιος πίστευε ότι προσλήφθηκε για να φροντίσει τον ελέφαντα του ζωολογικού κήπου.
Ota Benga, Πηγή εικόνας: africhroyale.com
Στην έκθεση, ο Benga, που πήρε τον τίτλο του «άγριου πυγμαίου», γρήγορα έγινε το επίκεντρο του ζωολογικού κήπου, εξαιτίας των δοντιών του, που ήταν αιχμηρά σε σημεία, γεγονός που, ωστόσο, ήταν συνηθισμένο στη φυλή του. Επιπλέον, το δάπεδο του κλουβιού του ήταν γεμάτο με οστά που τοποθετήθηκαν επί σκοπού, για να τον παρουσιάζουν ως πιο επικίνδυνο και απειλητικό. Κατά τον τρόπο αυτό, ο Benga έπαιξε το ρόλο του άγριου, ζώντας για χρόνια σε κλουβί με πιθήκους. Αφού έφυγε από το ζωολογικό κήπο, ο Benga γύρισε πίσω στην Αφρική, Αισθανόμενος, ωστόσο, ότι δεν ανήκε πλέον εκεί, σύντομα εγκατέλειψε τη χώρα του ξανά και επέστρεψε στις ΗΠΑ, για να αυτοκτονήσει, τελικά, το 1916.
1958: Η τελευταία έκθεση του Βελγίου
Ακόμη και στα μέσα του 20ού αιώνα, οι ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι δεν σταμάτησαν τη λειτουργία τους. Το 1958, το Βέλγιο, δημιούργησε μια έκθεση, παρουσιάζοντας εκθέματα και ανθρώπους από την αποικία του Κονγκό. Στην είσοδο του Ατόμιουμ -που στήθηκε ως «απάντηση» στον γαλλικό Πύργο του Άιφελ- και βεβαίως, στο πιο κεντρικό σημείο της έκθεσης, οι Βέλγοι είχαν στήσει επτά περίπτερα αφιερωμένα στο Κονγκό -στις εξορύξεις, τις μεταφορές και τη γεωργία- γνωστό ως «Kongorama».
Κάπου εκεί, μέσα σε «τροπικούς κήπους», «τοποθετούσαν» καθημερινά άνδρες, γυναίκες και παιδιά, ντυμένους με παραδοσιακές φορεσιές, σαν σε βιτρίνα, η οποία χωριζόταν από τους επισκέπτες με μία περίφραξη από μπαμπού. Η έκθεση του 1958 ήταν μικρότερης κλίμακας, σε σχέση με άλλες, αλλά παρόμοιου περιεχομένου. Οι Βέλγοι έστησαν ένα «τυπικό» χωριό, στο οποίο υποτίθεται ότι οι Κονγκολέζοι περνούσαν τις μέρες τους φτιάχνοντας χειροποίητες κατασκευές στις αχυρένιες καλύβες τους, ενώ οι λευκοί άνδρες και γυναίκες περνούσαν, τους χάζευαν και ως επί το πλείστον, τους χλεύαζαν.
Όπως έγραφε ένας δημοσιογράφος της εποχής «στην περίπτωση κατά την οποία δεν υπήρχε αντίδραση, τους έριχναν νομίσματα ή περνούσαν από τα ανοίγματα της περίφραξης, μπανάνες». Για τις ανάγκες της έκθεσης έφεραν από την Αφρική συνολικά 598 Κονγκολέζους: 273 άνδρες, 128 γυναίκες και 197 παιδιά. Πολλοί από αυτούς, πέθαναν λόγω των απαράδεκτων συνθηκών διαβίωσης και τα σώματά τους θάφτηκαν σ’ ένα μαζικό, χωρίς σήμανση, τάφο.
Η δρ Sarah Van Beurden, ιστορικός με πεδίο έρευνας την Κεντρική Αφρική, σημειώνει χαρακτηριστικά ότι, η αρμόδια υπηρεσία ήταν «ιδιαιτέρως ανήσυχη όσον αφορά την παραμονή ενός τόσο μεγάλου αριθμού Κονγκολέζων στο Βέλγιο». Οι Αφρικανοί διαμαρτυρήθηκαν τόσο για την καθημερινή κακοποίηση την οποία υφίσταντο, ως εκθέματα, όσο και για επιμέρους θέματα όπως η στέγαση τους στον περιορισμένο χώρο του απομωνομένου κτηρίου, όπου τους είχαν στοιβάξει. Μέχρι τον Ιούλιο, οι περισσότεροι δεν άντεξαν και γύρισαν στην πατρίδα τους. Η έκθεση του Βελγίου, που αποτελεί το τελευταίο οργανωμένο δείγμα Ανθρώπινων Ζωολογικών κήπων του σύγχρονου δυτικού κόσμου, διακόπηκε οριστικά το 1960, όταν το Κονγκό απέκτησε την ανεξαρτησία του.
Ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι: Απομεινάρια στον σύγχρονο κόσμο
Ακόμα και σήμερα, εντοπίζονται απομεινάρια των Ανθρώπινων Ζωολογικών κήπων. Τον Απρίλιο του 1994, για παράδειγμα, ένα δείγμα χωριού της Ακτής Ελεφαντοστού παρουσιάστηκε ως μέρος ενός Αφρικάνικου Σαφάρι στο Port-Saint-Père, κοντά στη Nantes, στη Γαλλία, που αργότερα ονομάστηκε «Πλανήτης Αγριανθρώπων» – “Planète Sauvage”. Επιπλέον, ένα Αφρικανικό χωριό, που προοριζόταν για φεστιβάλ τέχνης και πολιτισμού, διοργανώθηκε στο Ζωολογικό κήπο του Augsburg, στη Γερμανία τον Ιούλιο του 2005, αποτελώντας αντικείμενο ευρείας κριτικής.
Επίσης, το 2007, Πυγμαίοι φιλοξενήθηκαν σε ένα ζωολογικό κήπο στο Μπραζαβίλ, στο Κονγκό, στο Φεστιβάλ Παν-Αφρικάνικης Μουσικής. Αν και τα μέλη της ομάδας των είκοσι ανθρώπων, ανάμεσά τους και ένα βρέφος ηλικίας τριών μηνών – δεν ήταν επίσημα στην έκθεση, αναγκάζονταν, ωστόσο, να συλλέγουν καυσόξυλα στο ζωολογικό κήπο για να μαγειρέψουν το φαγητό τους, ενώ, τους κινηματογραφούσαν οι τουρίστες και οι περαστικοί.
Μια ακόμα περίπτωση είναι αυτή της φυλής Jarawa, που ζει στο νησί Andaman της Ινδίας. Ένα βίντεο που κυκλοφόρησε το 2012 έδειξε εικόνες ενός ταξιδιού σαφάρι σε αυτό το νησί στον όμορφο κόλπο της Βεγγάλης, που αποτελεί ένα δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο. Το σαφάρι, ωστόσο, δεν παρουσίασε μόνο ζώα, αλλά επέτρεπε στους επισκέπτες να παρατηρήσουν τους ανθρώπους της φυλής Jarawa μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον.
Αν και εξακολουθεί να ηχεί η μακρινή ανάμνηση των ανθρώπινων ζωολογικών κήπων σε όλο τον κόσμο, τέτοιες παραστάσεις είναι οριστικά καταδικαστέες. Τα κιόσκια και τα χωριά, που κατασκευάστηκαν βρίσκονται σήμερα σε ερείπια, ή απαντώνται μόνο σε ξεθωριασμένες αφίσες. Πολλοί είναι εκείνοι, ωστόσο, που υποστηρίζουν ότι τα επαίσχυντα επεισόδια και τα μέρη αυτά δεν πρέπει να θαφτούν και να ξεχαστούν, αλλά οφείλουν να παραμείνουν ως μια ζωντανή μαρτυρία για το παρελθόν και ως ένας τόπος ήσυχης ντροπής για την παγκόσμια ιστορία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο αυτό:
Ζωολογικοί κήποι με ανθρώπους, Αναρτήθηκε από: https://m.tvxs.gr/mo/ (Τελευταία προβολή: 07/02/2021)
Human Zoos: A Shocking History of Shame and Exploitation, Αναρτήθηκε από: https://www.cbc.ca/natureofthings/features/human-zoos-a-shocking-history-of-shame-and-exploitation (Τελευταία προβολή: 07/02/2021)
Στην περίπτωση της άμβλωσης το μότο ‘’ my body, my choice ’’ δεν περιλαμβάνει τον άνδρα και αφενός αναπαράγει την ‘’πατριαρχική’’ αντίληψη για τις γυναίκες του τύπου ‘’ας πρόσεχε’’ και αφετέρου δηλώνει την αδυναμία του κινήματος να υπερβεί αυτήν την ‘’πατριαρχική’’ αντίληψη.
Κατά την ερωτική πράξη μοιραζόμαστε το σώμα μας με τον άλλον. Η ευθύνη της γενετήσιας υγείας και ασφάλειας ξεκινάει πιο πριν και αφορά και τους δύο.
Το δικαίωμα στην άμβλωση είναι δικαίωμα και των δύο φύλων. Και τα δύο φύλλα πρέπει να γνωρίζουν, να συμμερίζονται και να συμμετέχουν στην διαδικασία.
Αν το αυτό το μότο είναι η επιτομή του κινήματος κατά των αμβλώσεων τότε νομίζω ότι βρισκόμαστε λίγο πριν το κυνήγι . . . ‘’μάγων’’.
Οι απόψεις του κειμένου,εκφράζουν τον συντάκτη του και δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της Σφήκας
Ξεριζωμός, καραβάνια προσφύγων, άγρια καταστολή, θάνατος. Οι σοκαριστικές εικόνες από τον ισπανικό θύλακα της Μελίγια στο Βόρειο Μαρόκο έγιναν αυτήν τη φορά το «θέατρο» της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, με θύματα δεκάδες μετανάστες.
Εικόνες που προκαλούν αποτροπιασμό, με τις δυνάμεις καταστολής να στοιβάζουν άψυχα και ζωντανά κορμιά στα σύνορα, με μετανάστες να ψυχορραγούν και να δέχονται τα μοιραία χτυπήματα από πάνοπλους αστυνομικούς σε απευθείας μετάδοση και τον σοσιαλδημοκράτη Ισπανό πρωθυπουργό να δίνει συγχαρητήρια για αυτήν τη μαζική εξόντωση.
Εικόνες που, εκτός από λίγα λεπτά δημοσιότητας, θάφτηκαν όπως - όπως από τα ΜΜΕ και στην Ελλάδα, με εκείνα μάλιστα που στηρίζουν το ισπανικό κυβερνητικό πρότυπο του ΣΥΡΙΖΑ να γράφουν για «πρόσφυγες που σκοτώθηκαν πέφτοντας από τον φράχτη» (!), φορτώνοντας στα ίδια τα θύματα την ευθύνη της τραγωδίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ο κατά τ' άλλα λαλίστατος για παρόμοια ζητήματα, ακόμα ...αγνοείται, αφού οι παραπάνω εικόνες κάνουν για μια ακόμα φορά κουρελόχαρτα τα περί «προοδευτικής διακυβέρνησης», τάχα «απάντηση στη βαρβαρότητα».
Το μακελειό αυτό δεν είναι το πρώτο και δεν θα είναι ούτε το τελευταίο. Προσθέτει έναν ακόμα κρίκο στα πιο αποτρόπαια εγκλήματα του ιμπεριαλισμού της ΕΕ, είτε αυτός φοράει το «προοδευτικό» του προσωπείο, είτε το συντηρητικό.
Θύματα είναι οι λαοί που ξεριζώνονται από τη φτώχεια, τους πολέμους, την καταλήστευση του πλούτου τους σε Αφρική, Ασία και αλλού. Θύτες είναι οι ίδιοι με αυτούς που τους ξεριζώνουν. Οι αστικές κυβερνήσεις και οι ιμπεριαλιστικές συμμαχίες τους, που αφού πρώτα τους βομβαρδίζουν, τους στερούν πολύτιμους πόρους, τους παρασύρουν σε εμφύλιες συρράξεις, μετά δεν διστάζουν να τους τσακίζουν και στα σύνορα, να τους πνίγουν, να εφαρμόζουν τα πιο άγρια κατασταλτικά μέτρα και να τους μετατρέπουν σε σάκο του μποξ ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων και παζαριών.
Γι' αυτό και η σφαγή της Μελίγια έρχεται να συμπληρώσει τις τραγωδίες με τις βάρκες στο Αιγαίο, με τα πνιγμένα παιδιά, με τα ναυάγια όπως της Λαμπεντούζα στα ανοιχτά της Ιταλίας το 2015, με τη θάλασσα για μήνες να ξεβράζει πτώματα.
Και όσοι τελικά από τους κατατρεγμένους καταφέρουν να περάσουν τα σύνορα, θα «ξαναπληρώσουν» τους θύτες τους. Αυτό που τους περιμένει πίσω από τους φράχτες είναι η άλλη όψη του πολέμου: Οι «Μόριες» και ο εγκλωβισμός σε χώρες που δεν είναι ο προορισμός τους. Τα κυκλώματα των ΜΚΟ που εμπορεύονται τη δυστυχία και τον ξεριζωμό τους και οι κάθε λογής φασιστικές συμμορίες.
Τους περιμένει η άγρια εκμετάλλευση στους χώρους δουλειάς, που κάποιοι θα καταλήξουν μετά από όλο το παραπάνω αιματηρό ξεδιάλεγμα, οι νόμοι που ενιαία ψηφίζουν σοσιαλδημοκρατικές και φιλελεύθερες κυβερνήσεις σε όλη την ΕΕ.
Από τους δουλέμπορους και την καταστολή μέχρι τη 10ωρη δουλειά, τους μισθούς πείνας, την ακρίβεια και το διαρκές κυνήγι της επιβίωσης: Αυτή είναι η διαδρομή μέσα στα όρια της «ελευθερίας και της δημοκρατίας» της ΕΕ, ώστε να εξασφαλίζονται τα πλούτη για μια χούφτα παράσιτα.
Η τραγική ειρωνεία μάλιστα είναι ότι την ώρα που η ισπανική μαζί με τη μαροκινή κυβέρνηση διέπρατταν το αποτρόπαιο έγκλημα, η πρωτεύουσα της Ισπανίας «έβαζε τα καλά της» για να φιλοξενήσει τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, που ξεκινάει σήμερα, δίνοντας συνέχεια στο ιμπεριαλιστικό μακελειό, προετοιμάζοντας τις νέες «Μελίγιες».
Η οργή και ο αποτροπιασμός που προκάλεσε το πογκρόμ της ισπανικής κυβέρνησης επιβεβαιώνουν ότι η ΕΕ, το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα μόνο περισσότερο πόνο, μόνο περισσότερα εγκλήματα μπορούν να φέρουν στους λαούς.
Η διέξοδος βρίσκεται στον κοινό αγώνα των εργαζομένων, ανεξάρτητα από χρώμα και φυλή, ενάντια σε αυτό το σύστημα, της φτώχειας, του ξεριζωμού και του πολέμου, για την ανατροπή της βαρβαρότητας. Εκεί βρίσκεται και η πραγματική πρόοδος για τους λαούς που υποφέρουν σε όλο τον κόσμο.
Στα κορίτσια καλλιεργείται η ψυχολογία της αναμονής της ευτυχίας και του πλούτου από κάποιον «Γοητευτικό Πρίγκιπα» και όχι η ψυχολογία της προσπάθειας να δώσει μάχη για τη δύσκολη και κάπως αβέβαιη επιτυχία. Ελπίζει ότι χάρη σ’ αυτόν θα ξεφύγει από το δικό της περίγυρο και θα περάσει σε μια ανώτερη τάξη, ένα θαύμα που είναι αδύνατο να το κάνει πραγματικότητα έστω και αν εργάζεται σε ολόκληρη τη ζωή της. Αλλά μια τέτοια ελπίδα είναι θλιβερή, γιατί προκαλεί τη διάσπαση των δυνάμεων και των ενδιαφερόντων της. Αυτή η διάσπαση είναι ο μεγαλύτερος φραγμός στην πορεία της γυναίκας. Οι γονείς μεγαλώνουν το κορίτσι τους για να το παντρέψουν και δεν ασχολούνται με την προσωπική του ανάπτυξη. Βρίσκει τόσα πλεονεκτήματα εκεί που και αυτή η ίδια το επιθυμεί. Το αποτέλεσμα είναι ότι συχνά δε διαπαιδαγωγείται προσεκτικά, δεν αποκτά τόσο γερές βάσεις όσο τα αδέρφια της, ασχολείται λιγότερο με το επάγγελμά της. Έτσι καταδικάζει τον εαυτό της να παραμένει σε μειονεκτική θέση, να είναι κατώτερη. Κι έτσι ακριβώς αρχίζει ο φαύλος κύκλος. Η μειονεκτικότητά της πολλαπλασιάζει την επιθυμία να εξασφαλίσει ένα σύζυγο».
**************************
Είναι ενοχλητικό όταν κατά τη διάρκεια μίας αόριστης συζήτησης ακούμε έναν άντρα να λέει: σκέφτεσαι έτσι επειδή είσαι γυναίκα». Γνωρίζω ότι η μόνη μου άμυνα είναι να απαντώ: “σκέφτομαι έτσι επειδή αυτή είναι η αλήθεια”. Με αυτήν την απάντηση μειώνω την υποκειμενικότητα της άποψής μου που θεωρείται δεδομένη λόγω του φύλου μου. Δεν θα είχε νόημα κι εγώ να απαντήσω: “κι εσύ σκέφτεσαι έτσι όπως σκέφτεσαι επειδή είσαι άντρας”, διότι αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι το να είσαι άντρας δεν αποτελεί κάτι ιδιαίτερο».
**************************
Την μέρα που η γυναίκα θα μπορέσει να ερωτευτεί με τη δύναμή της και όχι με την αδυναμία της, όχι για να ξεφύγει από τον εαυτό της αλλά για να βρει τον εαυτό της, όχι για να παραιτηθεί αλλά για να επιβεβαιωθεί, μόνο τότε ο έρωτας θα γίνει για αυτήν, όπως και για τον άντρα, πηγή ζωής και όχι θανάσιμος κίνδυνος.
Με την ακρίβεια σε Ενέργεια, καύσιμα και βασικά προϊόντα πρώτης ανάγκης να καλπάζει, η κυβέρνηση, με τις εξαγγελίες για επιδόματα που δεν φτάνουν να καλύψουν ούτε ένα μέρος από τις τεράστιες απώλειες στο λαϊκό εισόδημα, απογειώνει τον εμπαιγμό και προσπαθεί να συγκρατήσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια, επαναλαμβάνοντας μονότονα ότι «η ακρίβεια είναι εισαγόμενη».
Το σίγουρο είναι ότι οι τιμές των τροφίμων και της Ενέργειας θα παραμείνουν σε δυσθεώρητα επίπεδα για πολύ καιρό ακόμα, ενώ και η όποια «εξομάλυνση» - αν υπάρξει τέτοια - θα οδηγήσει σε κόστη πολύ μεγαλύτερα απ' αυτά που πλήρωνε ο λαός πριν από λίγους μήνες.
Μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σημειώνει ότι οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων θα συνεχιστούν λόγω σημαντικής αύξησης στις τιμές παραγωγού φυτικών - ζωικών ελαίων και ζωοτροφών, κατά 39,7% και 32,2% αντίστοιχα. Οπως αναφέρεται στη μελέτη, «η εκτίναξη των τιμών χονδρικής στον κλάδο των τροφίμων κατά πάνω από 40% θα κρατήσει ζωντανές τις πιέσεις στο επίπεδο των καταναλωτικών τιμών για αρκετούς μήνες ακόμα».
Επιπλέον, με Ενέργεια, μεταφορικά κόστη και πρώτες ύλες στα ύψη, νέες ανατιμήσεις είναι στα σκαριά το επόμενο διάστημα και θα φανούν στο «ράφι». Υπενθυμίζεται ότι ο πληθωρισμός κινήθηκε τον Μάη στο 11,2%, κυρίως εξαιτίας των αυξήσεων κατά 12,1% στην ομάδα Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά, όπου περιέχονται αγαθά όπως ψωμί και δημητριακά, κρέατα, ψάρια, γαλακτοκομικά και αυγά, έλαια και λίπη, νωπά φρούτα, λαχανικά, ζάχαρη - σοκολάτες - γλυκά - παγωτά, λοιπά τρόφιμα, καφέ - κακάο - τσάι, μεταλλικό νερό - αναψυκτικά - χυμοί φρούτων.
Ούτε ένα ευρώ τη μέρα...
Και ενώ η ακρίβεια θερίζει, η κυβέρνηση εξαγγέλλει επανάληψη του περιβόητου «Fuel Pass», που στην προηγούμενη εκδοχή του «χάρισε» στους οδηγούς ...13 ευρώ για καύσιμα τον μήνα. Με όσα δηλαδή «γεμίζει» ένα μηχανάκι μικρού κυβισμού! Τώρα το μέτρο κοστολογείται στα 375 εκατ. ευρώ για τους μήνες Ιούλη - Αύγουστο - Σεπτέμβρη και αντιστοιχεί σε 0,6 έως 0,8 λεπτά του ευρώ τη μέρα. Με το ζόρι δηλαδή 10 λίτρα βενζίνης κάθε 30 μέρες.
Η κυβέρνηση επικαλείται προκλητικά τις «αντοχές της οικονομίας» για να δικαιολογήσει τα αστεία ποσά που παρουσιάζει ως «ανακούφιση από την ακρίβεια». «Αντοχές της οικονομίας» όμως σημαίνει ξέσκισμα του λαού για να ταΐζουν τα μονοπώλια.
Απόδειξη γι' αυτό είναι τα πανηγύρια της κυβέρνησης ότι ακόμα και αυτή η γλίσχρη επιδότηση για τα καύσιμα αποφασίστηκε μόνο όταν διαπιστώθηκε ότι η υπεραπόδοση της φορολογίας τον Μάη δημιούργησε τον περίφημο «δημοσιονομικό χώρο», που έζησε ο λαός τα προηγούμενα χρόνια με τα απαράδεκτα «πρωτογενή πλεονάσματα» της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.
Ομολογούν δηλαδή, κράτος και κυβέρνηση, ότι τα παίρνουν από τη μια τσέπη, ταράζοντας στους φόρους τη λαϊκή οικογένεια, και της επιστρέφουν ένα μικρό μόνο μέρος ως «επιδότηση» για την ακρίβεια, που δεν φτάνει ούτε για «ζήτω».
Για την Ιστορία, τα φορολογικά έσοδα τον Μάη ήταν αυξημένα κατά 1,162 δισ. ευρώ (συνολικά τα φορολογικά έσοδα ήταν περίπου 4 δισ.) σε σχέση με τον στόχο του προϋπολογισμού. Αντίστοιχα, τα φορολογικά έσοδα την περίοδο Γενάρη - Μάη ξεπέρασαν τα 20 δισ. ευρώ και σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στον μεγαλύτερο όγκο των έμμεσων φόρων που εισπράχθηκαν από την κατανάλωση εξαιτίας της ακρίβειας (αυξημένες τιμές = αυξημένα έσοδα από ΦΠΑ).
Για το καλό ...των ομίλων
Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι επιδοτήσεις στο ρεύμα, τις οποίες η κυβέρνηση επίσης παρουσιάζει ως «μέτρο ανακούφισης» των λαϊκών νοικοκυριών. Αφετηρία και έγνοια της όμως είναι τα συμφέροντα της «αγοράς» και ειδικά των ομίλων της Ενέργειας, που βρίσκονται σε δύσκολη θέση εξαιτίας της αδυναμίας του λαού να πληρώσει τους θεόρατους λογαριασμούς.
Σε επιστολή του στην κυβέρνηση ο Ελληνικός Σύνδεσμος Προμηθευτών Ενέργειας ζητά τη «λήψη μέτρων που θα συμβάλουν στην ανάσχεση των ασφυκτικών πιέσεων που δέχεται ο κλάδος της προμήθειας Ενέργειας, οι οποίες είναι αποτέλεσμα των συνεχώς επιδεινούμενων συνθηκών χρηματοοικονομικής ρευστότητας και της ραγδαίας αύξησης των επισφαλειών που σχετίζονται με τη συσσώρευση ληξιπρόθεσμων οφειλών των καταναλωτών».
Εξειδικεύοντας τα αιτήματά τους, οι εταιρείες ζητούν ρευστότητα με την παροχή κρατικών εγγυήσεων για τον δανεισμό τους όσο διαρκεί η κρίση. Ζητούν δηλαδή να πληρώσει ο λαός, μέσα από τη φορολογία και τον κρατικό προϋπολογισμό, τις εγγυήσεις για τα δάνεια των ομίλων.
Παραπέρα, ζητούν την «προκαταβολή σε ποσοστό τουλάχιστον 75% του εκτιμώμενου ποσού των επιδοτήσεων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου για κάθε μήνα εφαρμογής του μέτρου». Δηλαδή να προκαταβάλει η κυβέρνηση το επίδομα προς τα λαϊκά νοικοκυριά, ώστε να διευκολύνεται η έγκαιρη αποπληρωμή των λογαριασμών, ή έστω ενός μέρους τους, και να υπάρχει ροή στην εισπραξιμότητα των εταιρειών!
Επιβεβαιώνεται ότι προτεραιότητα της κυβέρνησης με την επιδότηση του ρεύματος δεν είναι να δώσει πραγματική ανάσα στον λαό, που υποφέρει και βουλιάζει στην ενεργειακή φτώχεια, αφού και τα χρήματα που δίνει σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουν τη χασούρα από την ακρίβεια που καλπάζει. Αντίθετα, το κράτος προσπαθεί και μ' αυτόν τον τρόπο να ρίξει σωσίβιο στους λιανεμπόρους της Ενέργειας, που κινδυνεύουν από τα «κανόνια» των ανείσπρακτων λογαριασμών, και να διασκεδάσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια που μεγαλώνει.
Για το κεφάλαιο το ταμείο είναι «φουλ»
Ουσιαστική ανακούφιση για τα λαϊκά νοικοκυριά δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κατάργηση του ΦΠΑ στα είδη πλατιά λαϊκής κατανάλωσης, του φόρου στα καύσιμα, της ρήτρας αναπροσαρμογής. Χωρίς δηλαδή να πληρώσει το κεφάλαιο και όχι ο λαός. Τι απαντά όμως η κυβέρνηση; Οτι δεν το επιτρέπουν οι «αντοχές της οικονομίας». Την ίδια ώρα, βέβαια, η οικονομία «αντέχει»:
Τον νέο «αναπτυξιακό» νόμο, ο οποίος προβλέπει κίνητρα, επιδοτήσεις και φορολογικές απαλλαγές στους ομίλους, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, ύψους 11 δισ. ευρώ! Ανάμεσα σε άλλα προβλέπεται και η επιδότηση του λεγόμενου «κόστους απασχόλησης», τζάμπα δουλειά δηλαδή για τους μεγαλοεργοδότες.
Μια σειρά νέες φοροαπαλλαγές για τους εφοπλιστές, όπως αυτές που απαλλάσσουν τις ναυτιλιακές εταιρείες πλοίων αναψυχής από κάθε φόρο, τέλος και οποιαδήποτε άλλη επιβάρυνση υπέρ του Δημοσίου. Θυμίζουμε ότι η σταθερή χρονιάτικη επιδότηση που εισπράττουν οι εφοπλιστές έχει φτάσει τα 138 εκατ. ευρώ, ενώ θα πάρουν και 370 εκατ. ευρώ για ανανέωση στόλου από τα ΕΣΠΑ και άλλα 300 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Νέαρχος».
Διακρατικές συμφωνίες με τις οποίες απαλλάσσει από φόρους τις αεροπορικές εταιρείες. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι το κράτος μεριμνά για πάσης φύσεως φοροαπαλλαγές άμεσων και έμμεσων φόρων, όπως ο ΦΠΑ, και ότι «η ανωτέρω απώλεια εσόδων» όλων των φοροαπαλλαγών των επιχειρηματικών ομίλων «θα αναπληρώνεται από άλλες πηγές εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού» - βλ. αύξηση της φοροαφαίμαξης του λαού.
Τον νέο κλιματικό νόμο, που με πρόσχημα την «πράσινη μετάβαση» και την «κλιματική ουδετερότητα» φορτώνει με νέα, «πράσινα» βάρη τις τσέπες των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων, με το πανάκριβο «πράσινο» ρεύμα, τους «πράσινους» φόρους, την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων και νέου «πράσινου» εξοπλισμού.
Περί «αδικίας» των «οριζόντιων» μέτρων
Αλλο προκλητικό επιχείρημα της κυβέρνησης είναι ότι δεν μειώνει «οριζόντια» τους έμμεσους φόρους επειδή έτσι θα ευνοήσει και τους πιο πλούσιους, που έχουν να πληρώσουν. Είναι πραγματικά για γέλια! Δεν «κόβει» οριζόντια τον ΦΠΑ για να μην αδικήσει τάχα τους πολλούς, αλλά τον κρατάει «στο ύψος του» για να τους τα παίρνει χοντρά, «οριζόντια» και «κάθετα», αφού οι έμμεσοι φόροι πλήττουν πρώτα και κύρια την πλατιά λαϊκή κατανάλωση.
Το «πρόβλημα» επομένως του κράτους, με όλες τις κυβερνήσεις - της ΝΔ σήμερα, του ΣΥΡΙΖΑ ή του ΠΑΣΟΚ προηγουμένως - δεν είναι η «αδικία» τάχα των «οριζόντιων μέτρων», όπως προσπαθούν να το παρουσιάσουν. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει: Επικαλούνται όλοι τις «αντοχές της οικονομίας» και βαφτίζουν «στοχευμένες παρεμβάσεις» τα ψίχουλα που μοιράζουν στα λαϊκά στρώματα. Ανακυκλώνουν τη φτώχεια χωρίς να προσφέρουν ούτε μια μικρή ανάσα από την ακρίβεια, ώστε να μπορεί το κεφάλαιο να απολαμβάνει το «καρβέλι» ολόκληρο, με προνόμια, φοροαπαλλαγές και «ζεστό» χρήμα από τον κρατικό προϋπολογισμό και τα ευρωπαϊκά κονδύλια.
Στην Ελλάδα της κυβέρνησης Μητσοτάκη που ο πληθωρισμός «τρέχει» με διψήφιο αριθμό τμήμα του εργαζόμενου λαού φυτοζωεί…
Μόλις 398,07 ευρώ μικτά (ή 330 ευρώ καθαρά) λαμβάνουν 741.286 εργαζόμενοι (σχεδόν ένας στους τρεις), που δουλεύουν με όρους μερικής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα, σύμφωνα με τον ΕΦΚΑ. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία απασχόλησης που δημοσίευσε ο Φορέας και από τις Αναλυτικές Περιοδικές Δηλώσεις (ΑΠΔ) που υπέβαλαν οι επιχειρήσεις τον περσινό Ιούνιο, οι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας αντιστοιχούν στο 29,1% του συνόλου.
Τα συγκεκριμένα στοιχεία αποτυπώνουν τη βίαιη φτωχοποίηση μεγάλου τμήματος των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα.
Εργαζομένων που μέσα σε «κύμα» πρωτόγνωρης ακρίβειας καλούνται να …επιβιώσουν με 330 ευρώ το μήνα. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της «ανάπτυξης» που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη και οδηγούν χιλιάδες εργαζόμενους στο περιθώριο της ζωής την ίδια ώρα που αφεντικά και εταιρείες βλέπουν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται…
«Η μόνιμη τάση του κεφαλαίου είναι να υποβιβάσει τους εργάτες ίσαμε το μηδενικό επίπεδο»(Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τόμος πρώτος, σελίδα 621, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή).
Η συγκεκριμένη ρήση του Μαρξ, από το εμβληματικό έργο του, «Το Κεφάλαιο» που γράφτηκε το μακρινό 1867, αποτυπώνει ακριβώς το μόνιμο και διαρκή στόχο των κεφαλαιοκρατών να «ξεζουμίζουν» την εργατική δύναμη μέχρι το ακρότατο σημείο.
Αυτή η μόνιμη τάση του κεφαλαίου, σήμερα 155 χρόνια μετά από το έργο του Μαρξ, παραμένει ο βασικός κανόνας της καπιταλιστικής παραγωγής που διασφαλίζει τα κέρδη των αφεντικών μέσα από την άγρια εκμετάλλευση της εργατικής τάξης.
Μετρημένες πια και λιγότερες από ποτέ είναι οι φωλιές των αργυροπελεκάνων που απέμειναν φέτος στις Πρέσπες μετά την τεράστια οικολογική καταστροφή και τον θάνατο 1700 πουλιών από τη γρίπη των πτηνών. Οι λιγοστοί αργυροπελεκάνοι που διασώθηκαν μοιάζουν "σαστισμένοι" και απομονωμένοι. Έχασαν το αγέρωχο άνοιγμα των φτερών τους και στα νερά της λίμνης καθρεφτίζεται εδώ και καιρό η... μοναξιά τους. Οι αλλεπάλληλες απώλειες του περασμένου χειμώνα, έχουν προκαλέσει μεγάλη μείωση του αριθμού τους σε σημείο τέτοιο που είναι ακόμη και δύσκολο να αναπαραχθούν, καθώς πολλοί έχασαν το ταίρι τους και έμειναν μόνοι στην λίμνη που αποτελούσε έως τώρα τη μεγαλύτερη αποικία του συγκεκριμένου είδους πελεκάνου παγκοσμίως.
Σήμερα υπάρχουν μόλις εκατό κατειλημμένες φωλιές σε σχέση με τις χίλιες τριακόσιες, που υπήρχαν πέρυσι την ίδια περίοδο. Τα πουλιά που γλύτωσαν στέκονται στις νησίδες, μέσα στον καλαμιώνα, χωρίς να φροντίζουν την φωλιά τους,-πρωτόγνωρο θέαμα για την εποχή του φωλιάσματος- καθώς έχει διαταραχθεί ο αναπαραγωγικός τους κύκλος και ενδεχομένως κάποια να έχουν νοσήσει και να μην το έχουν καταλάβει.
«Τα πουλιά που έχουν επιζήσει μετά την καταστροφή και τα οποία έχουν προσπαθήσει από τα τέλη Απρίλιου να επαναφωλιάσουν, είναι ελάχιστα, 70% λιγότερος είναι φέτος ο πληθυσμός τους. Όσοι αργυροπελεκάνοι απέφυγαν τον κίνδυνο, εγκατέλειψαν τις φωλιές τους και δεν μπορούν να αναπαραχθούν, είτε γιατί έχουν χάσει το ταίρι τους είτε για λόγους που πιθανόν να σχετίζονται με τη νόσο» ανέφερε μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του «Πρακτορείο 104,9 FM», η Όλγα Αλεξάνδρου, δασολόγος-ορνιθολόγος και μέλος του τομέα έρευνας της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών. Μάλιστα επισημαίνει ότι 1300 φωλιές χάθηκαν και είναι εξαιρετικά σημαντική η επόμενη χρονιά όπου και θα αποτυπωθεί αριθμητικά ο αναπαραγωγικός πληθυσμός του συγκεκριμένου είδους.
Οι άνθρωποι της Πρέσπας, που προσελκύει εκατοντάδες τουρίστες όλες τις εποχές του χρόνου, βρέθηκαν κι αυτοί φέτος αντιμέτωποι με την τεράστια καταστροφή και το αποκρουστικό θέαμα. Είναι όλοι σοκαρισμένοι και πολύ περισσότερο ίσως από άλλους, καθώς γνωρίζουν ότι δεν εύκολο να επανέλθει η περιοχή στην πρότερη μορφή της, με τα πανέμορφα άγρια πουλιά να πετούν πάνω απ΄τα νερά και να προσφέρουν το μαγευτικό τους θέαμα στους επισκέπτες.
Η γρίπη των πτηνών, η νόσος που χτύπησε την περιοχή είναι μία λοιμώδης νόσος, η οποία επηρεάζει τον πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά εμφανίζει τον τελευταίο χρόνο μεγαλύτερη ένταση στην Ευρώπη.
« Είναι κάτι που κυρίως απασχολούσε τους πληθυσμούς της νοτιοανατολικής Ασίας. Τώρα το βλέπουμε περισσότερο στην γειτονιά μας και έχει αρνητικό αντίκτυπο και στα άγρια πουλιά. Ως τώρα πλήττονταν τα οικόσιτα πουλιά, ήταν ένα πολύ μεγάλο πλήγμα για τη βιομηχανική πτηνοτροφία, όπου χήνες και πάπιες νοσούσαν ενώ τώρα μολύνονται και τα άγρια πουλιά" σημειώνει η κ. Αλεξάνδρου.
Οι αποικίες στις Πρέσπες που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο ευνοούν στην εξάπλωση του ιού που δεν αντέχει τις υψηλές θερμοκρασίες καθώς είναι ένας ιός που σχετίζεται με το κρύο και τις χαμηλές θερμοκρασίες. Η μόλυνση έγινε προοδευτικά και οι πρώτοι πελεκάνοι που ήρθαν μέσα Φεβρουαρίου άρχισαν να νοσούν μετά τις πρώτες εβδομάδες. Αρχικά οι νεκροί πελεκάνοι ήταν 11. Μετά ο ο αριθμός ανέβηκε στους πενήντα. Σταδιακά έφτασε τους πεντακόσιους και τώρα με την τελευταία μέτρηση στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένων και των υπολοίπων υδροβιοτόπων, διαπιστώθηκε ότι 2.300 πουλιά χάθηκαν στην Ελλάδα, σε σύνολο 2.500 που έχασαν τη ζωή τους σε όλες τις αποικίες αργυροπελεκάνων της νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Ανθεκτικοί οι ροδοπελεκάνοι
Στις Πρέσπες καταφθάνουν εδώ και πολλά χρόνια μαζί με τους αργυροπελεκάνους και οι ροδοπελεκάνοι που ταξιδεύουν από υποσαχάρια περιοχή και επιλέγουν τις λίμνες για την αναπαραγωγή τους. Όπως φαίνεται είναι πολύ πιο ανθεκτικό το είδος τους καθώς δεν υπήρξαν απώλειες ούτε ασθένειες για το βαρύτερο και μεγαλύτερο αποδημητικό πουλί που επισκέπτεται τους ελληνικούς υγρότοπους.
"Είχαμε ελάχιστους θανάτους, μόνο τρεις, σε όλη τη χώρα. Είναι αξιοσημείωτο ότι στην ιδια περιοχή που πέθαναν 1700 αργυροπελεκάνοι, οι ροδοπελεκάνοι δεν είχαν πάθει τίποτα αν και οι φωλιές τους είναι δίπλα- δίπλα με όσους είχαν νοσήσει. Είναι στον ίδιο χώρο τρέφονται από την ίδια λίμνη" σημειώνει η ορνιθολόγος.
Τα μέλη της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπων βρίσκονται σε διαρκείς επαφές με ειδικούς ερευνητές και κτηνιάτρους. Έχουν ήδη προχωρήσει στην περισυλλογή των πτωμάτων από τη λίμνη σε συνεργασία με τις αρχές και προχώρησαν στην αποτέφρωση, τηρώντας όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα.
Κάθε μέρα γλιτώνουμε από ένα σωρό πράγματα. Τα πιο πολλά δεν τα μαθαίνουμε ποτέ, δεν τα αντιλαμβανόμαστε. Ενα αυτοκίνητο πέρασε είκοσι πόντους δίπλα μας γιατί ο οδηγός αποσπάστηκε στο κινητό του. Η στάση που κάναμε στο περίπτερο, μας έσωσε από ένα σοβαρό τροχαίο στην επόμενη διασταύρωση. Ο χωροχρόνος είναι ένα τρελό λούνα παρκ δίχως κανόνες και καμία δυνατότητα πρόβλεψης. Γλιτώνουμε συνέχεια.
Εσχάτως έχει δημιουργηθεί και μία ιδιότυπη αστυνομία, από την οποία όλοι όσοι έχουμε δημόσιο λόγο γλιτώνουμε καθημερινά, μέχρι να σταματήσουμε να τη γλιτώνουμε. Αισθάνομαι πως πολλοί έχουν βρει ως ασχολία το να διαβάζουν λέξη-λέξη δηλώσεις, αναρτήσεις, συνεντεύξεις και άρθρα με μοναδική χαρά τους να βρουν κάτι που να μην είναι σύμφωνο με τις σύγχρονες correct επιταγές σε διάφορους τομείς. Να απομονώσουν, να ακρωτηριάσουν με χοντροκομμένο τρόπο λέξεις και φράσεις, να φτιάξουν δικά τους αυθαίρετα συμφραζόμενα και να στήσουν τις κρεμάλες των social media.
Δεν υπάρχει παρελθόν για κανέναν, ακυρώνεται βίος δεκαετιών, η μνήμη μας αποδεικνύεται με πονηρό τρόπο εξαιρετικά κοντή και ένα ποτάμι χολής από αδέκαστους τύπους ξεχύνεται ορμητικό στις οθόνες μας. Δεν υπάρχουν λάθη, δεν υπάρχει παραδρομή, μόνο το δημόσιο πρόσωπο που πρέπει να σκάσει με δυνατό κρότο.
Οι περισσότεροι νιώθουμε έντονα μία ανελευθερία εκεί που θα έπρεπε να αισθανόμαστε μόνο το βάρος της ευθύνης του δημόσιου λόγου. Είναι διαφορετικά πράγματα, μην τα μπερδεύουμε.
Είναι άλλο η ευθύνη και άλλο η γνώση πως δεν θα σου χαριστεί κανένας, δεν θα σε συνδέσει κανένας με λόγια, θέσεις και πράξεις δεκαετιών και θα σε αντιμετωπίσει σαν κάποιον που μόλις προσγειώθηκε στον μαγικό πλανήτη μας.
Πραγματικά αρχίζω να πιστεύω πως είναι επάγγελμα πια. Δεν ξέρω αν έχει και χρήματα, αλλά μια θλίψη την έχει. Ενα τεράστιο get a life πλανάται πάνω από τις ζωές ανθρώπων που ασχολούνται αποκλειστικά με τους άλλους. Θεωρούν πως είναι οι θεματοφύλακες ενός νέου πολιτισμού του λόγου, πως είναι οι αμύντορες αδικημένων, αλλά στην ουσία δεν είναι και πολύ καλά. Οταν δεν είσαι σε θέση να συγχωρήσεις, να κατανοήσεις, να διακρίνεις τον χαλασμένο από τον προπέτη ή τον απρόσεκτο, γίνεσαι αυτό ακριβώς που νομίζεις πως πολεμάς.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως συζητήσεις που θα έπρεπε να είχαν ανοίξει πολλά χρόνια πριν και να είχαμε ξεμπερδέψει οριστικά. Για παράδειγμα, θεωρώ μεγάλη ήττα του πολιτισμού μας ότι κουβεντιάζουμε ακόμη για την ελευθερία της αυτοδιάθεσης και του αυτοπροσδιορισμού. Οτι αναγκαζόμαστε να επιχειρηματολογήσουμε υπέρ των ίσων δικαιωμάτων ανθρώπων λόγω σεξουαλικού ή άλλου προσδιορισμού. Ασύλληπτο να σε ρωτάει κάποιος τι γνώμη έχεις για τους gay. Αδιανόητο.
Από εκεί και πέρα όμως, το εικοσάχρονο κορίτσι που κατακεραύνωσε φίλο μου όταν της σύστησε τη γυναίκα του επειδή χρησιμοποίησε κτητική αντωνυμία δίπλα στη λέξη «γυναίκα», μπορείς να το δικαιολογήσεις ως νεανικό υπερβάλλοντα ζήλο, αλλά σε πιάνει και μία ανησυχία τι στο καλό έχει ο καθένας στο μυαλό του όταν αναφέρεται στα δικαιώματα των άλλων
Γράφω σήμερα για μια γυναίκα που είναι «ένας ολόκληρος γαλαξίας», όπως λέει ο Μανούσος Μανουσάκης, που μοιάζει με «άγριο περήφανο άλογο» σύμφωνα με τον Μετζικώφ και η Τατιάνα Παπαμόσχου έχει πει πως συνυπήρξε με «ένα πλάσμα που περνούσε και άκουγες τριγύρω ένα άαααα!». Ενα κείμενο για την Ειρήνη Παπά, την Ρηνούλα απ' το Χιλιομόδι, την διεθνή Ιρένε Πάπας, την γυναίκα - Οδυσσέα, την 13η Ελληνίδα θεά.
* * *
Η Ειρήνη Λελέκου γεννήθηκε μέσα σε οικογένεια δασκάλων. Η δασκάλα μαμά, ο δάσκαλος παππούς, η δασκάλα θεία και ο καθηγητής κλασικού δράματος μπαμπάς φροντίζουν όχι μόνο για τη μόρφωσή της, αλλά τη μεγαλώνουν ελεύθερη, ατρόμητη και με ιστορίες γενναίων αρχαίων και νέων Ελλήνων.
Ο προπάππους της, Σταύρος Λελέκος, στα τέλη του 19ου αιώνα γράφει το πρώτο συντακτικό της ελληνικής γλώσσας. Η μικρή Ειρήνη μεγαλώνει σε άγριους καιρούς, μέσα σε πραξικοπήματα, συγκρούσεις, εμφύλιες διαμάχες, αναστολή του Συντάγματος, κλειστό κοινοβούλιο, τρομοκρατία...
Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές υποχρεώνονται τότε να εντάξουν τους μαθητές στην ΕΟΝ για την «επωφελή διάθεσιν του ελευθέρου - από της εργασίας - χρόνου των νέων, προς ανάπτυξιν του εθνικού φρονήματος και της πίστεως προς την θρησκείαν» κ.λπ. κ.λπ. Οχι όμως οι γονείς της Ειρήνης. Εκείνοι θέλουν ένα παιδί ανεξάρτητο, περήφανο, που θα εκτιμά την ελεύθερη ζωή στη φύση, την οποία και θα σέβεται. Οταν δεν είναι σκαρφαλωμένη στα δέντρα, ακούει από την γιαγιά της αρχαίους μύθους ή ζει σε έναν κόσμο φαντασίας που δημιουργεί η μάνα της, που δεν σταματά να ζωγραφίζει.
«Αγάπησα περισσότερο την μητέρα μου και λιγότερο τον πατέρα μου», λέει χρόνια αργότερα. «Στο σόι μας ήταν παραμυθάδες όλοι. Η γιαγιά μου ήξερε του κόσμου τις ιστορίες, όπως και η μάνα μου που τις φανταζόταν, και το σπίτι μας ήταν γεμάτο ανθρώπους που μιλούσαν πολύ, συνεχώς, ακατάπαυστα. Η μάνα μας έλεγε παραμύθια σε συνέχειες, κάθε βράδυ. Αυτά τα σίριαλ στην τηλεόραση δεν είναι τίποτα μπροστά στη δική της μυθοπλασία σε συνέχειες. Υπήρχε γύρω μας ένας αόρατος κόσμος και αυτός ήταν για εμένα ο εντελώς πραγματικός. Και εγώ ζούσα σ' αυτό το σύμπαν φαντασίας. Πίστευα πως τα καλύβια τα μεσάνυχτα ανοίγουν τις πόρτες τους και από μέσα βγαίνουν ορχήστρες, που παίζουν εξαίσιες μουσικές και πως οι κολοκύθες λιώνουν σιγά - σιγά τη νύχτα και στο τέλος γίνονται γυναίκες λαμπερές και πως στις τρύπες των μυρμηγκιών στα χωράφια από μέσα έχει τεράστιες σκάλες, και άμα τις κατέβεις φτάνεις στην ψυχή της γης, που είναι ο κόσμος όλο σοκολάτα, δρόμοι, λίμνες και σοκολατένια παλάτια».
Ο δάσκαλος πατέρας είναι πραγματιστής και πιστεύει πως από τους αρχαίους συγγραφείς μέχρι τον Γκαίτε είναι η ουσία της γνώσης. «Από τον Γκαίτε και μετά όλοι οι άλλοι γράφουν τόμους μιας λέξης», έλεγε. Μεγαλώνει τα κορίτσια του ελεύθερα στη φύση, θέλει να επικοινωνούν μαζί της και να σέβονται τους δικούς της νόμους. «Χίπηδες πάνω στα βουνά ήμασταν από παιδιά», λέει η Ειρήνη Παπά σε μια εκμυστήρευσή της το 1974. «Δεν μας έφτανε ο καθαρός αέρας στο Χιλιομόδι, αλλά το καλοκαίρι μας έπαιρνε και ανεβαίναμε ψηλά στο βουνό, στο Μετόχι και ήμασταν, ένα δέντρο, ένα πηγάδι, ένα εκκλησάκι και εμείς, πάντα ελεύθερα».
Ο δάσκαλος πατέρας ονειρεύεται να διαπλάσει ανθρώπους, όχι πολίτες β' κατηγορίας, όπως θεωρούσε η κοινωνία τότε τις γυναίκες. «Στον πατέρα μου έχω χρεώσει δυστυχίες μου πολλές, αλλά και του χρωστάω πολλά. Με έκανε αυτό που είμαι. Με έμαθε να έχω πάντα αμφιβολίες και να ρωτάω το γιατί. Να 'μαι και εγώ και οι αδελφές μου περήφανες γυναίκες. Οχι να είμαστε σκυμμένες και να κεντάμε μαξιλαράκια, αλλά να διαβάζουμε Αριστοτέλη! Διδάχθηκα την ασέβεια από τον πατέρα μου. Με έμαθε πως μια και μόνο αριστοκρατία υπάρχει, η αριστοκρατία του πνεύματος. Δεν υπάρχουν "κύριοι" και επίσημοι, αλλά άνθρωποι και πως η αγάπη με εξυψώνει», έλεγε στην Αλεξάνδρα Τσόλκα, πριν πολύ καιρό.
Στο σύμπαν αυτής της απίστευτης γυναίκας έζησαν και θα ζουν για πάντα η απαράμιλλη «Ηλέκτρα», η Ελένη, η γυναίκα του Λαμπράκη στο «Ζ», η Μαρία στα «Κανόνια του Ναβαρόνε», η χήρα στον «Ζορμπά», η Κυρά Φροσύνη, η Μπουμπουλίνα, η άκαρδη γιαγιά στην «Ερέντιρα» του Μάρκες, η Τζούλια στο «Ο Χριστός σταμάτησε στο Εμπολι» και τόσες ακόμη. Ελεγε πριν λίγα χρόνια στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο: «Αντιμετωπίζω τη ζωή μου σαν μια άσκηση διαρκούς απογύμνωσης - το μόνο που μ' ενδιαφέρει είναι η τέχνη μου. Και (με μεγάλα διαλείμματα χηρείας) κάποιος μεγάλος έρωτας. Υπάρχει ένα είδος απελπισίας, που δεν μπορείς να είσαι πλέον λυπημένος. Που δεν αντέχεις άλλη λύπη. Κάθε άνθρωπος που είναι ενήμερος της μοίρας του, ξέρει πότε χτυπάει το καμπανάκι. Ο χρόνος αρχίζει και μικραίνει. Συνειδητοποιείς ότι γεννήθηκες όταν δεν το ήθελες, κατοικείς ένα σώμα που δεν το ξέρεις και τελικά δεν ορίζεις τίποτα. Τότε δεν σου μένει παρά να υιοθετήσεις τη ζωή σου. Υιοθετείς ιδανικά, υιοθετείς αγάπες, απλώς και μόνο για να επιβιώσεις». Η Ειρήνη Παπά - σημείωνε τότε ο Τσαγκαρουσιάνος - έχει διαρκώς το βάρος του image της. Την τυραννάει η άγρια αγέρωχη «Ελληνίδα» του κινηματογράφου - θέλει να ξεμπερδεύει γρήγορα με τις παρεξηγήσεις και έτσι σου παρουσιάζει την πιο πεζή εκδοχή της καθημερινότητάς της. «Η φήμη τίποτα δεν μου 'δωσε», έλεγε η Παπά. «Αντίθετα, έχει διαλύσει την προσωπική ζωή μου. Γιατί ο άνθρωπος που θα με πλησιάσει, ας πούμε ερωτικά, έχει αγαπήσει προηγουμένως την εικόνα μου και τη μεταφέρει, σαν το γάλα που χύνεται, πάνω σε όλο μου τον εαυτό. Δεν έχω σχέση εγώ μ' αυτήν! Είμαι άνθρωπος. Και τρυφερή και άγρια και όλα».
Ομως το θέμα στο οποίο η Ειρήνη Παπά γλιστράει διαρκώς, είναι ο έρωτας - οι άντρες. Εχει ένα είδος μικρής εμμονής: Τα βάσανα της αγάπης, το σκαμπανέβασμα των σχέσεων, το πάθος και ο χωρισμός. «Μπορείς να πιστέψεις ότι εγώ κάποτε έζησα σαν καλόγρια; Περάσανε 10 συναπτά χρόνια και δεν με είχε αγγίξει άνθρωπος, δεν είχα φιληθεί ούτε μια φορά. Γιατί είχα τόσο πολύ ταπεινωθεί απ' την κατάληξη ενός έρωτα, που δεν το άντεχα. Γιατί εγώ δεν έχω απλώς ορμή - τα πάντα είναι κάθε φορά ένας άνθρωπος»...
Σε εκείνη τη συνέντευξη είχε αρνηθεί το σκληρό της image: «Μια δειλή είμαι. Ακόμα και στο θέατρο βγήκα για να ξεπεράσω την τεράστια δειλία μου. Από μικρό παιδί ήμουνα μοναχή, κλεισμένη. Πέρασα χρόνια ταλαιπωρία για να αποτινάξω τις ηρωικές συμπεριφορές που μου επέβαλλε η εικόνα μου και να πω "Ειρήνη, είσαι αυτό που είσαι - μια δειλή"».
Το 2004 αποκαλύπτει στην ιταλική εφημερίδα «Corriere della Sera» ότι έζησε μια μακρά και «μυστική αγάπη» με τον Μάρλον Μπράντο. Είχαν συναντηθεί - είχε πει τότε - το 1954 στη Ρώμη. Εκείνος γοητεύεται από την ομορφιά και το ταμπεραμέντο της. Ζουν μια παθιασμένη σχέση, που μένει κρυφή από τους δημοσιογράφους. Πολλά χρόνια μετά αποκαλύπτει: «Αγαπούσα πολύ τον Μπράντο και νοιαζόμουν για εκείνον. Ηταν το μεγάλο πάθος της ζωής μου».
Συναντιούνται τελευταία φορά στην Αθήνα το 1999. Εκείνος, μαζί με τον Φελίνι και την φίλη της Κάθριν Χέμπορν, έλεγαν πως η Ειρήνη είναι η «σπουδαιότερη ηθοποιός του κόσμου». Εκτός από τον Μάρλον Μπράντο, «σημαδεύει» και τον Αντονι Κουίν και πολλούς από τους ξένους και Ελληνες συμπρωταγωνιστές της (ανάμεσά τους και τον Μάνο Κατράκη), ενώ είναι δεδομένο πως ο βαθύπλουτος Αγά Χαν, σύζυγος της θρυλικής Ρίτας Χέιγουορθ, υπήρξε ερωτευμένος μαζί της, αν και η ίδια δεν πίστεψε ότι αγαπήθηκε ποτέ από κανέναν.
Ζωντανή Καρυάτιδα
Δεν ήταν καν 15 ετών όταν ξεκίνησε ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Οταν στην εφηβεία της δηλώνει στην μητέρα της πως θέλει να γίνει ηθοποιός, εκείνη την αντικρούει λέγοντας: «Ναι, για να σε περάσουν ακόμα και τα γαϊδούρια». Στεναχωριέται πολύ η Ειρήνη, αλλά της απαντάει: «Ας γίνει έτσι! Οσο γρηγορότερα, τόσο το καλύτερο». Κι έτσι γίνεται.
Φεύγει. Σπουδάζει υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Παρθενική θεατρική εμφάνιση το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου - Γιαννακόπουλου «Ανθρωποι Ανθρωποι», στη Λυρική Σκηνή. Τεράστια αντίθεση και πράξη επαναστατική για ηθοποιό κλασικής παιδείας. Η Ειρήνη λέει το ναι, γιατί της αρέσουν οι ηθοποιοί της επιθεώρησης, του μουσικού θεάτρου, που είναι πιο φυσικοί και πιο κοντά σε αυτό που εκείνη θεωρεί καλό παίξιμο. Του Εθνικού δεν τους μπορεί, τους θεωρεί ψεύτικους.
Οταν την βλέπει πρώτη φορά ο Σακελλάριος να περπατά στο Σύνταγμα, την αποκαλεί «ζωντανή Καρυάτιδα». Τη γνωρίζει στον Φίνο και έτσι παίζει στην πρώτη της ταινία το 1948. Είναι οι «Χαμένοι άγγελοι» του Νίκου Τσιφόρου. Τρία χρόνια μετά ο Φρίξος Ηλιάδης γυρνά μαζί της την «Νεκρή Πολιτεία» με τον Γιώργο Φούντα στον Μυστρά. Η ταινία συμμετέχει στο Φεστιβάλ Καννών και εκεί, με την πρώτη προβολή, ο κόσμος βρίσκει μια πρωταγωνίστρια που σαν να 'χε έρθει από την αρχαϊκή πομπή των Παναθηναίων.
Το 1952 οι Κάννες ασχολούνται μόνο με την Παπά! Το παγκόσμιο σινεμά ερωτεύεται το αγρίμι από το Χιλιομόδι Κορινθίας... Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Στέκεται 100 τουλάχιστον φορές απέναντι από την κάμερα σε διεθνείς παραγωγές, αριθμός ταινιών - ρεκόρ για Ελληνίδα ηθοποιό.
Τρεις από τις ταινίες στις οποίες η Ειρήνη Παπά πρωταγωνιστεί προτείνονται για Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, με την γαλλόφωνη «Ζ» του Κώστα Γαβρά να το κατακτά, ενώ υποψήφιες υπήρξαν επίσης και δύο ελληνικές ταινίες, μεταφορές στη μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών, η «Ηλέκτρα» και η «Ιφιγένεια». Συμμετέχει σε πολλές χολιγουντιανές παραγωγές, ενώ πρωταγωνιστεί και στο Μπρόντγουεϊ. Πάντα όμως ξεκαθαρίζει: «Δεν είπα ποτέ πως εγώ "είμαι επιπέδου ευρωπαϊκού". Εγώ είμαι επιπέδου ελληνικού».
Σύμφωνα με τον Αμερικανό κριτικό κινηματογράφου, δημοσιογράφο και σεναριογράφο Ρότζερ Ιμπερτ, η Παπά, που έγινε ένα παγκόσμιο σύμβολο, μια διεθνής εκπρόσωπος του μεσογειακού πολιτισμού, μεταφέροντας παντού τη δύναμη της αρχαίας τραγωδίας, είχε τρία μειονεκτήματα, το ύψος της, που έκανε πολλούς ηθοποιούς να μην θέλουν να σταθούν δίπλα της, την ομορφιά της, που ήταν ανταγωνιστική για τις άλλες ηθοποιούς, και την «βαριά» πελοποννησιακή προφορά της.
Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα είχε πει ότι είναι «η πανέμορφη και μεγαλοπρεπής φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφρασή της και την εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών». Κάθε φορά που παίρνει κάποιο βραβείο στην Ιταλία, όπου τη λατρεύουν και την αποκαλούν Bella Greca και Irene Nostra (δηλ. «η δικιά μας Ειρήνη»), διευκρινίζει: «Η Αθήνα θα είναι πάντα η μητέρα μου, αλλά η Ρώμη είναι η δεύτερη μητέρα μου, από ξεκάθαρη επιλογή μου».
Στην Ιταλία καταφεύγει στα χρόνια της χούντας, δεδομένου ότι είναι κομμουνίστρια και η ζωή της γίνεται πια πολύ δύσκολη στην πατρίδα της. Αλλά και η Πορτογαλία αγάπησε πολύ την Παπά κι έδειξε την εκτίμησή της, με την υποστήριξη στο θέατρο που ίδρυσε η μεγάλη ηθοποιός εκεί, για να παίζονται αρχαίες τραγωδίες. Γι' αυτό το θέατρο η Ειρήνη Παπά διέμενε στην Πορτογαλία τα τελευταία ενεργά χρόνια της.
Η Ειρήνη και η Μέλια
Η Ειρήνη Παπά, η επιφανέστερη εν ζωή Ελληνίδα, αποσύρθηκε μεγαλοπρεπώς. Οπως μεγαλοπρεπώς έζησε. Η συγγραφέας και ζωγράφος Μέλια Τατάκη είναι η αγαπημένη της ανιψιά, αλλά και ο φύλακας - άγγελός της τα τελευταία χρόνια, μετά από την περιπέτεια της υγείας της. Ζουν μαζί στα βόρεια της Αθήνας και φροντίζει να μην της λείπει τίποτα, να έχει την περιποίηση και τη θεραπεία που χρειάζεται από επιστημονικό επιτελείο και την προστατεύει με κάθε τρόπο.
Κι όπως μου λέει χαρακτηριστικά: «Είναι η αδελφή της μητέρας μου. Η αγαπημένη μου θεία. Εχει πάντα την απόλυτη αφοσίωση και τη φροντίδα μου, αλλά και την αγάπη όλων των ανιψιών της. Εγώ ειδικά της οφείλω πολλά. Αν δεν με βοηθούσε η Ειρήνη, δεν θα είχα κάνει τις σπουδές που έκανα και μπορεί να μην είχα καταφέρει και πολλά πράγματα στη ζωή μου».
Την είπαν γυναίκα - Οδυσσέα. Ομως τα ταξίδια, οι περιπέτειες, οι εξερευνήσεις, οι περιπλανήσεις τέλειωσαν. Καιρό τώρα το αστραφτερό μυαλό της ζει σε κάποια αρχαία γειτονιά, σε κάποια από εκείνες που μικρή την πήγαιναν βόλτα οι γονείς της και που αγάπησε πολύ.
Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ είναι η πρώτη, και κάποιες φορές η μόνη, έκθεση πολλών ανθρώπων στην ιστορία του Ολοκαυτώματος. Σχολαστικά γραμμένο στο διάστημα των δύο ετών που κρυβόταν, το ημερολόγιο της Άννας παραμένει ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα έργα μη μυθοπλαστικής λογοτεχνίας στον κόσμο. Η Άννα έχει γίνει σύμβολο για τη χαμένη υπόσχεση σε περισσότερα από ένα εκατομμύριο παιδιών εβραϊκής καταγωγής που πέθαναν στο Ολοκαύτωμα.
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η Άννα Φρανκ ήταν ένα από το ένα εκατομμύριο εβραιόπουλα που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Η Ανελίζ Μαρί Φρανκ γεννήθηκε στις 12 Ιουνίου 1929 στην Φρανκφούρτη και ήταν κόρη του Όττο και της Ήντιθ Φρανκ.
Τα πρώτα 5 χρόνια της ζωής της, η Άννα ζούσε με τους γονείς της και την Μαργκό, τη μεγαλύτερη αδερφή της, σε ένα διαμέρισμα στα περίχωρα της Φρανκφούρτης. Όταν οι Ναζί ανήλθαν στην εξουσία το 1933, ο Όττο Φρανκ κατέφυγε στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας όπου είχε επιχειρηματικούς δεσμούς. Τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας Φρανκ ακολούθησαν τον Όττο, με την Άννα να φτάνει τελευταία το Φεβρουάριο του 1934, καθώς είχε μείνει με τους παππούδες της στο Άαχεν.
Οι Γερμανοί κατέλαβαν το Άμστερνταμ το Μάιο του 1940. Τον Ιούλιο του 1942, οι γερμανικές αρχές και οι Ολλανδοί συνεργάτες τους άρχισαν να συγκεντρώνουν Εβραίους από όλη την Ολλανδία στο Βέστερμποκ, ένα προσωρινό στρατόπεδο κοντά στην ολλανδική κωμόπολη Άσσεν, όχι μακριά από τα γερμανικά σύνορα. Από το Βέστερμποκ, οι Γερμανοί αξιωματούχοι εκτόπιζαν τους Εβραίους στα κέντρα εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου και Σόμπιμπαρ στην κατεχόμενη Πολωνία.
Η Άννα Φρανκ με τη μητέρα της και την αδερφή της. Φρανκφούρτη, Γερμανία, 1933.
Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΚΡΗΣΦΥΓΕΤΟ
Κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, η Άννα και η οικογένειά της βρήκαν καταφύγιο σε ένα διαμέρισμα, στο οποίο τελικά κρύφτηκαν και τέσσερις Ολλανδοί Εβραίοι —οι Hermann, Auguste και Peter van Pels και ο Fritz Pfeffer. Επί δύο χρόνια ζούσαν κρυφά όλοι μαζί σε μια σοφίτα πίσω από τα γραφεία της οικογενειακής επιχείρησης στην οδό Prinsengracht 263, που η Άννα αποκαλούσε στο ημερολόγιό της «Μυστική Πτέρυγα». Οι φίλοι και συνάδελφοι του Όττο Φρανκ, Johannes Kleiman, Victor Kugler, Jan Gies και Miep Gies, είχαν στο παρελθόν βοηθήσει στην προετοιμασία της κρυψώνας και έφερναν τρόφιμα και ρούχα στην οικογένεια Φρανκ με κίνδυνο της ζωής τους. Στις 4 Αυγούστου 1944, η Γκεστάπο (η γερμανική μυστική αστυνομία) ανακάλυψε την κρυψώνα μετά από καταγγελία ενός ανώνυμου Ολλανδού πληροφοριοδότη.
ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΣ
Εκείνη την ημέρα, ο αξιωματικός της Γκεστάπο, λοχίας των SS Karl Silberbauer και δύο Ολλανδοί συνεργάτες της αστυνομίας συνέλαβαν την οικογένεια Φρανκ. Η Γκεστάπο τους έστειλε στο Βέστερμποκ στις 8 Αυγούστου. Έναν μήνα αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1944, τα SS και οι αστυνομικές αρχές επιβίβασαν την οικογένεια Φρανκ και τα τέσσερα άτομα που κρύβονταν μαζί τους σε ένα τρένο από το Βέστερμποκ με προορισμό το Άουσβιτς, ένα σύμπλεγμα στρατοπέδων συγκέντρωσης στην κατεχόμενη Πολωνία. Η Άννα και η αδελφή της Μαργκό επελέγησαν ως εργάτριες λόγω του νεαρού της ηλικίας τους και, στα τέλη Οκτωβρίου του 1944, μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν κοντά στην πόλη Celle στη βόρεια Γερμανία.
Και οι δύο αδελφές πέθαναν από τύφο το Μάρτιο του 1945, μόλις λίγες εβδομάδες πριν την απελευθέρωση του στρατοπέδου Μπέργκεν-Μπέλσεν από βρετανικά στρατεύματα, στις 15 Απριλίου 1945. Οι αξιωματικοί των SS είχαν επιλέξει και τους γονείς της Άννας για καταναγκαστική εργασία. Η μητέρα της Άννας, Ήντιθ, πέθανε στο Άουσβιτς στις αρχές Ιανουαρίου του 1945. Μόνο ο Όττο Φρανκ, ο πατέρας της Άννας, επέζησε του πολέμου. Οι σοβιετικές δυνάμεις απελευθέρωσαν τον Όττο στο Άουσβιτς, στις 27 Ιανουαρίου 1945.
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΤΑΤΟΥΑΖ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΦΡΑΝΚ
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1944, η Άννα, μαζί με τη μητέρα της Ήντιθ, την αδερφή της Μαργκό και τον πατέρα της Όττο, επιβιβάστηκε στο τελευταίο τρένο από το Βέστερμποκ με προορισμό το Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Το τρένο έφτασε στο Άουσβιτς στις 5 Σεπτεμβρίου 1944. Σε αυτό επέβαιναν 1.019 Εβραίοι. Οι άνδρες χωρίστηκαν από τις γυναίκες. Οι γυναίκες που επελέγησαν από αυτήν τη μεταφορά, μεταξύ των οποίων η Άννα, η Ήντιθ και η Μαργκό, σημαδεύτηκαν με τατουάζ με τους αριθμούς μεταξύ A-25060 έως A-25271. Δεν έχουν διασωθεί αρχεία που να υποδεικνύουν τους ακριβείς αριθμούς τους. Περίπου οκτώ εβδομάδες αργότερα, στα τέλη Οκτωβρίου 1944, η Άννα και η Μαργκό μεταφέρθηκαν από το Άουσβιτς-Μπίρκεναου στο Μπέργκεν-Μπέλσεν, όπου και απεβίωσαν και οι δύο κάποια στιγμή το Μάρτιο του 1945. Μολονότι το πιστοποιητικό θανάτου της Άννας τεκμηριώνει τη μετακίνησή της μεταξύ των στρατοπέδων, ούτε αυτό περιλαμβάνει τον αριθμό αναγνώρισης στο τατουάζ της.
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Ενώ κρυβόταν, η Άννα Φρανκ διατηρούσε ημερολόγιο όπου κατέγραψε τους φόβους, τις ελπίδες και τις εμπειρίες της. Το ημερολόγιο αυτό βρέθηκε στο μυστικό διαμέρισμα μετά τη σύλληψη της οικογένειας και η Miep Gies, ένα από τα άτομα που είχε βοηθήσει την οικογένεια Φρανκ να κρυφτεί, το φύλαξε για την Άννα. Δημοσιεύτηκε μετά τον πόλεμο σε πολλές γλώσσες και διδάσκεται σε πολλά γυμνάσια και λύκεια στην Ευρώπη και στην Αμερική. Η Άννα Φρανκ έχει γίνει σύμβολο του χαμένου μέλλοντος των παιδιών που απεβίωσαν στο Ολοκαύτωμα.
