Γιάννης Περάκης
Οι εργασιακές σχέσεις ειδικά στην Ελλάδα κρύβουν μια «πονεμένη» ιστορία. Από το 2010 έως το 2020 κάθε έτος συντελείται μείωση των μισθών. Είτε με την άμεση μείωση (αύξησης της φορολογίας) είτε την έμμεση (μέσω της αύξησης των απλήρωτων υπερωριών). Η Ελλάδα όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία της Eurostat είναι η μόνη χώρα της ΕΕ όπου ο κατώτατος μισθός παραμένει χαμηλότερος εν αντίθεσει με όλες τις άλλες χώρες που αυξήθηκε.
1) Ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα που ήταν 751 ευρώ το 2011 έφτασε τα 650 ευρώ το 2019, ενώ είχε μειωθεί σε 586 ευρώ. Τα διάφορα επιδόματα (τέκνων, τριετιών, γάμου κλπ) στην πράξη καταργήθηκαν. Οι απώλειες καταγράφονται στον Πίνακα-1:
Πίνακας-1: Μειώσεις Yπαλλήλων & Εργατοτεχνιτών μεταξύ
των ετών 2009-2012 ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ
Χρόνια Προυπη-
Βασικός Μισθός Βασικός Μισθός
Ετήσια
ρεσίας 1/7/2011 14/2/2012 Μείωση
0-3 751,39 586,08
-2.314,34
3-6 739,98 586,08 -2.154,60
6-9 739,98 586,08 -2.154,60
9 &άνω 739,98 586,08 -2.154,60
ΕΡΓΑΤΟΤΕΧΝΙΤΕΣ
Χρόνια Προυπη- Βασικό
Ημερομί- Βασικό Ημερομί- Ετήσια
ρεσίας
σθιο-1/7/2011 σθιο-14/2/2012 Μείωση
0-3 33,57
26,18 -2.586,50
3-6 33,15
26,18 -2.439,50
6-9 33,15
26,18 -2.439,50
9-12 33,15
26,18 -2.439,50
12-15
33,15
26,18 -2.439,50
15-18 33,15
26,18 -2.439,50
18 & άνω 33,15
26,18 -2.439,50
Κατά την τελευταία δεκαετία σε άλλες χώρες ο βασικός αυξάνεται ως ακολούθως:
Βουλγαρία. +9,8% σε ετήσια βάση,
Εσθονία. +7,7% σε ετήσια βάση,
Τσεχία. +6,7% σε ετήσια βάση,
Πολωνία. +6,6% σε ετήσια βάση,
Σλοβακία. +6,5% σε ετήσια βάση.
Αυξήσεις όμως καταγράφονται την τελευταία 10ετία και σε χώρες με ιδιαίτερα υψηλούς μισθούς σε ονομαστική τιμή, όπως οι ανεπτυγμένες χώρες της Δ. Ευρώπης.
Αναλυτικότερα: Βέλγιο-σωρευτική αύξηση 10ετίας +14,8%,
Γαλλία-σωρευτική αύξηση 10ετίας +14,5%,
Λουξεμβούργο-σωρευτική αύξηση 10ετίας +27,2%,
Ολλανδία-σωρευτική αύξηση 10ετίας +16,2%,
Ιρλανδία-σωρευτική αύξηση 10ετίας +13,3%.
Αυτά ισχύουν στις χώρες της Ευρώπης. Σημειωτέον ότι δεν αναφέρονται μόνο οι πλούσιες χώρες αλλά και οι φτωχές. 2) Η κατάπατηση κάθε έννοιας του Εργατικού Δίκαιου: Οι συντελούμενες αλλαγές στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων εκδηλώνονται σε
5 βασικούς άξονες του περιεχομένου της μισθωτής εργασίας:
2α) Στην υποβάθμιση του ρόλου της πλήρους και σταθερής απασχόλησης υπέρ των ευέλικτων μορφών εργασίας που συνεπάγονται περιορισμένες αμοιβές και δικαιώματα,
2β) Στην αποδιάρθρωση του τρόπου διαμόρφωσης των συλλογικών συμβάσεων και του τρόπου καθορισμού των αποδοχών,
2γ) Στην ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας με την απόλυτη προσαρμογή του στις ανάγκες της επιχείρησης,
2δ) Στην άμβλυνση των όρων της προστασίας από τις απολύσεις και, τέλος,
2ε) Στην σύγκλιση του εργασιακού καθεστώτος του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα με όρους συνολικής υποβάθμισης .
Οι Παρενέργειες της Πανδημίας
Η περίοδος που ζούμε σήμερα είναι περίοδος αυξημένης ανεργίας και επισφάλειας των εργαζομένων. Η περίοδος αυτή όμως είναι και περίοδος κοσμογονικών αλλαγών των εργασιακών σχέσεων.
Ορισμένες πλευρές της σημερινής πραγματικότητας:
α) Η έκρηξη της ανεργίας:
Πίνακας-2. Εγγεγραμμένοι Άνεργοι στο Μητρώο του ΟΑΕΔ-Σύνολο Χώρας
Εγγεγραμμένοι >= 12 ΜΗΝΕΣ 527.387
Εγγεγραμμένοι < 12 ΜΗΝΕΣ 466.547
Σύνολο 993.934
Πηγή: ΟΑΕΔ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 (Ημερ/νία λήψης στοιχείων 02/11/2020)
β) Στ. Γκιάλης, αν. καθηγητής στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, υπεύθυνος του παρατηρητηρίου και της ερευνητικής ομάδας YOUTHShare project στο Τμήμα Γεωγραφίας:Ένας από τους λόγους που δεν φάνηκαν ακόμη τα έντονα δυσμενή μεγέθη όσον αφορά την ανεργία η συνολική απασχόληση
υποχώρησε στο σύνολο της χώρας κατά 2,8%, ή 112.000 λιγότερους εργαζόμενους μεταξύ β’ τριμήνου 2019 και β’ τριμήνου 2020 είναι ότι μεγάλο μέρος πολιτών έχει περάσει λόγω της πανδημίας στην ανεργία». Η ραγδαία αύξηση των ανενεργών πολιτών μεταξύ β’ τριμήνου του 2019 και β΄ τριμήνου του 2020, αποτυπώνεται με δραματική ευκρίνεια στην ηλικιακή ομάδα των 25 έως 29 ετών. «Ενώ η ανεργία σε αυτή την πολύ σημαντική ομάδα νέων, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων είναι πλέον εκτός εκπαίδευσης κατάρτισης και θα έπρεπε λογικά να εργάζεται, αυξάνεται με ήπιο ρυθμό (+2,6%) βλέπουμε να αυξάνονται πολύ πιο επιθετικά
οι μη οικονομικά ενεργοί νέοι αυτή της ηλικίας (+40,5%). Το ποσοστό αύξησης της ανεργίας των νέων αποκτά εκρηκτικές διαστάσεις στις νησιωτικές περιοχές με ιδιαίτερα έντονο τουριστικό χαρακτήρα και αγγίζει το 191% στο Νότιο Αιγαίο, το 200% στη Δυτική Μακεδονία, το 72% στην Ήπειρο». Η πανδημία εκτόπισε στον ανενεργό πληθυσμό περισσότερους από 17.100 νέους. Ενδεικτικά, μόνο στη Δυτική Ελλάδα, περισσότερους 3.100 και στο Νότιο Αιγαίο περισσότερους από 2.300. Στο σύνολο της χώρας, «ο συνολικός αριθμός ανέργων εμφανίζει έως και μικρή μείωση, της τάξης του -4,5% μεταξύ β’ τριμήνου του 2020 και β’ τριμήνου του 2019, γεγονός όμως που δεν είναι καθησυχαστικό, γιατί ταυτόχρονα έχουμε μεγάλη αύξηση των μη οικονομικά ενεργών. Το αποτέλεσμα είναι, η μικρή συνολική μείωση της ανεργίας να μην καλύπτει την κατά πολύ μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης.
γ) Τηλεργασία: Το νέο ποιοτικό στοιχείο των εργασιακών σχέσεων αποτελεί η τηλεργασία. Το υπουργείο εργασίας υποχρεώνει τους εργοδότες (εκεί που υπάρχει αυτή η δυνατότητα) τουλάχιστον το 40% του προσωπικού τους να εργάζονται σε καθεστώς τηλεργασίας. Η μέχρι τώρα εμπειρία αποδεικνύει ότι εάν στο προηγούμενο καθεστώς (της αυτόπροσωπης παρουσίας στο χώρο εργασίας) καταστρατηγούσαν τα ωράρια εργασίας,
τώρα οι εργοδότες είναι απλώς ανεξέλεγκτοι. Τα προηγούμενα αποτελούν τους λόγους της «διασωλήνωσης» εργασιακών σχέσεων. Οι «σοφοί» όμως σε διατεταγμένη υπηρεσία έχουν άλλη άποψη και στην τελική τους έκθεση στο κεφάλαιο των εργασιακών σχέσεων αναγράφουν το κηδειόχαρτο τους. Η τελική έκθεση Πισσαρίδη για τους εργαζόμενους
1) Εκσυγχρονισμός των θεσμών της αγοράς εργασίας (σελίδα 155): 1α) Εξορθολογισμός της χρήσης και του κόστους των υπερωριών. Η ευελιξία στη χρήση υπερωριών είναι σημαντική για την οικονομική δραστηριότητα
(σχόλιο: μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας και μόνο η αναφορά της λέξης ευελεξία προκαλεί αναγούλα).
2α) Προσαρμογή Εργατικού Δυναμικού. Περιορισμοί στη δυνατότητα μιας επιχείρησης να μεταβάλλει τον αριθμό των απασχολούμενων αποθαρρύνουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας και εμποδίζουν την ανακατανομή του εργατικού δυναμικού προς επιτυχημένους και αναπτυσσόμενους τομείς και επιχειρήσεις. Η διασφάλιση των κανονισμών υγείας και ασφάλειας, καθώς και η αποτροπή διακρίσεων είναι ύψιστης σημασίας, το ίδιο και η προστασία των εργαζομένων από αθέμιτες απολύσεις
(σχόλιο-εδώ για απολύσεις μιλάει αλλά πιο «απαλά»).
3α) Η κυβέρνηση είναι σκόπιμο να προσπαθεί να ενισχύσει τον κοινωνικό διάλογο μεταξύ εργοδοτικών και εργατικών ενώσεων αλλά και με την κοινωνία συνολικά. Μόνο έτσι και αφού υπάρξει ανταλλαγή απόψεων με επιχειρήματα και με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, θα μπορέσει να καλλιεργηθεί εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να επιβληθεί, θα πρέπει να προέλθει από την κατ’ επανάληψη συνάντηση των δύο πλευρών. Αλλιώς, κινδυνεύουν όλες οι διαφορές να επιλύονται δια της νομικής οδού η οποία στην πράξη οδηγεί σε προάσπιση του πιο αδύναμου μέρους ανεξάρτητα από ποιο είναι το μακροχρόνιο όφελος και των δύο πλευρών
(σχόλιο, εδώ μάλλον θεωρεί τον ΣΕΒ ως το αδύναμο μέρος).
2) Κατώτατος μισθός (σελίδα 155-156):
2α) Η ύπαρξη ενός κατώτατου μισθού είναι σημαντική γιατί αμβλύνει τη διαπραγματευτική ισχύ των εργοδοτών και συμβάλλει στην καταπολέμηση της φτώχειας. Αν όμως ο κατώτατος μισθός καθοριστεί σε πολύ υψηλό επίπεδο, αυτό μπορεί να αυξήσει την ανεργία, αποκλείοντας από την αγορά εργασίας άτομα με χαμηλές δεξιότητες. Οι άνεργοι είναι οι μεγάλοι χαμένοι σε αυτή την περίπτωση, καθώς οι προοπτικές να βρουν εργασία μειώνονται. Ο κατώτατος μισθός επομένως θα πρέπει να καθορίζεται με οικονομικά ορθολογικό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέρονται των εχόντων εργασία αλλά και των ανέργων
(σχόλιο, οι λογικές ακροβασίες δημιουργούν την πολλές φορές την «τρικυμία εν κρανίω»).
2β) Οι αλλαγές που νομοθετήθηκαν το 2014, οι οποίες προβλέπουν ένα κατώτατο μισθό που καθορίζεται από το κράτος αντί μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ εργατικών και εργοδοτικών οργανώσεων,πρέπει να διατηρηθούν. Ο ρόλος του κράτους είναι κρίσιμος και πρέπει να διασφαλίζει ότι τα συμφέροντα των ανέργων εκπροσωπούνται στη διαπραγμάτευση
(σχόλιο, βάζουν από την «μπροστινή» πόρτα την αντιπαράθεση μεταξύ των εργαζόμενων και ανέργων). Τα παραπάνω θεωρούνται αρκετά για τις προθέσεις αλλά και την ουσία αυτών των επαίσχυντων προτάσεων που το μόνο σίγουρο είναι ότι αυξάνουν την κοινωνική φτώχια και οι εργαζόμενοι και άνεργοι θα βρίσκονται στο έλεος του κάθε «νόμιμου» εργοδότη.
Η Ελλάδα για άλλη μια φορά με τις προτάσεις τους θα γίνει το πειραματόζωο της Ευρώπης (όπως τα μνημόνια δεξιά και «αριστερά»), με τις γνωστές συνέπειες.
Η τελική έκθεση Πισσαρίδη για τους ανέργους
1) Κατάρτιση για άνεργους: Τα άτομα χωρίς δουλειά είναι πιθανότερο να μην διαθέτουν τις δεξιότητες που απαιτούνται στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, το επίπεδο των δεξιοτήτων των ατόμων αυτών παρουσιάζει πολύ μεγάλες διαβαθμίσεις. Οποιοδήποτε πρόγραμμα κατάρτισης σχεδιαστεί, πρέπει να αναγνωρίζει αυτή την πραγματικότητα. Ο ΟΑΕΔ θα πρέπει για έξι μήνες να βοηθά ενεργά τους ανέργους στην αναζήτηση εργασίας
(σχόλιο, μετά απλώς πεθαίνεις από την πείνα). Τα άτομα που δεν έχουν βρει δουλειά μετά από έξι μήνες θα πρέπει να καλούνται να συμμετέχουν σε κατάλληλα στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης. Όσοι επιθυμούν να εκπαιδευτούν πριν από οποιαδήποτε αναζήτηση εργασίας, θα πρέπει επίσης να έχουν αυτή τη δυνατότητα.Οι βασικές παράμετροι για τη διοργάνωση της κατάρτισης προτείνεται να είναι ως εξής:
1α) Η κατάρτιση διεξάγεται από ιδιωτικά κέντρα κατάρτισης (τα ατιμούλικα τελικά έχουν ψύχωση με τον ιδιωτικό τομέα), ικανά να προσφέρουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση σε μια σειρά αντικειμένων από μηχανικούς αυτοκινήτων, φιλοξενία, διάφορες προσωπικές υπηρεσίες (π.χ. κομμωτικής), έως τεχνικούς πληροφορικής.
1β) Η κατάρτιση χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους. Η αποζημίωση των κέντρων κατάρτισης για τις παρεχόμενες υπηρεσίες θα εξαρτάται από την ολοκλήρωση από τον εκπαιδευόμενο διαφορετικών σταδίων της διαδικασίας.
1γ) Οι άνεργοι λαμβάνουν επίσης ένα ποσό έναντι του κόστους διαβίωσής τους κατά τη διάρκεια της περιόδου κατάρτισης. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης στην τάξη η κυβέρνηση καλύπτει την αμοιβή των εργαζομένων με ποσό που καλύπτει τα βασικά έξοδα διαβίωσης.
(Σημείωση. Εδώ ας παρατεθεί τι εννοούν οι «φωστήρες» τα βασικά έξοδα διαβίωσης: «Το δηλούμενο εισόδημα του νοικοκυριού, όπως υπολογίζεται για τους σκοπούς της ένταξης στο πρόγραμμα του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος»,
τους έξι (6) τελευταίους μήνες πριν την υποβολή της αίτησης, δεν μπορεί να υπερβαίνει το εξαπλάσιο του εγγυημένου ποσού για κάθε τύπο νοικοκυριού. Ενδεικτικά, οι ακόλουθες περιπτώσεις
(Σύνθεση νοικοκυριού/Εξαμηνιαίο Εισόδημα):1. Μονοπρόσωπο νοικοκυριό 1.200€
2. Νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο ενήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με ένα ανήλικο μέλος 1.800€
3. Νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο ενήλικα και ένα ανήλικο μέλος ή μονογονεϊκή οικογένεια με δύο ανήλικα μέλη 2.100€
4. Νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία ενήλικα μέλη ή δύο ενήλικα και δύο ανήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με τρία ανήλικα μέλη 2.400€
5. Νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία ενήλικα και ένα ανήλικο μέλος ή δύο ενήλικα και τρία ανήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με τέσσερα ανήλικα μέλη 2.700€
6. Νοικοκυριό αποτελούμενο από τέσσερα ενήλικα μέλη ή δύο ενήλικα και τέσσερα ανήλικα μέλη ή μονογονεϊκή οικογένεια με πέντε ανήλικα μέλη 3.000€)
1δ) Κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης,
οι άνεργοι αμείβονται από την κυβέρνηση με τον κατώτατο μισθό
(σχόλιο: το ύψος του κατώτατου μισθού θα είναι στην διακριτική ευχέρεια της κυβέρνησης). Η επιχείρηση στην οποία κάνουν την πρακτική άσκηση
δεν πληρώνει κάτι για τις υπηρεσίες του εργαζομένου, δεσμεύεται όμως να ενσωματώσει τον καταρτιζόμενο στο πρόγραμμα εργασιών της επιχείρησης βάσει των προσόντων του.
2) Αναβάθμιση του ΟΑΕΔΤα παραπάνω προϋποθέτουν έναν αναβαθμισμένο ρόλο για τον Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ). Ο ΟΑΕΔ έχει περιορισμένο αριθμό απασχολούμενων και φαίνεται ότι διαχρονικά δυσκολεύεται να εκπληρώσει τον διαμεσολαβητικό του ρόλο μεταξύ ανέργων και εργοδοτών. Προτείνεται μια αναδιοργάνωση του ΟΑΕΔ σε πέντε πυλώνες:
2α) Εγγραφή ανέργων: Ο ΟΑΕΔ ελέγχει εάν οι άνεργοι πληρούν τις προϋποθέσεις για επίδομα ανεργίας. Δεδομένης της βελτίωσης της ψηφιακής διακυβέρνησης, το έργο αυτό δεν θα χρησιμοποιεί πολλούς πόρους του ΟΑΕΔ.
2β) Παρακολούθηση των επιχειρήσεων στις οποίες πραγματοποιούνται οι ασκήσεις πρακτικής: Ο ΟΑΕΔ παρακολουθεί τις επιχειρήσεις στις οποίες πραγματοποιείται η πρακτική άσκηση. Η παρακολούθηση πρέπει αφενός να είναι ενδελεχής και αφετέρου
να εξασφαλίζει την έγκαιρη πληρωμή των εταιρειών.
2δ) Επανασχεδιασμός του επιδόματος ανεργίας: Με την προϋπόθεση ότι οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης θα ενισχυθούν και επομένως όσοι χάνουν τη δουλειά τους θα υποστηρίζονται άμεσα στην αναζήτηση εργασίας, προτείνουμε να μεταβληθεί ο τρόπος προσδιορισμού του επιδόματος ανεργίας με τέτοιο τρόπο ώστε να οδηγεί σε ουσιαστικότερη υποστήριξη των ανέργων,
να μειώνει το κοινωνικό κόστος των απολύσεων, και να ενισχύει τα κίνητρα για δήλωση των πραγματικών αμοιβών όταν το άτομο απασχολείται αμβλύνοντας τη φορο- και εισφορο-διαφυγή. Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε το επίδομα ανεργίας να μην είναι σταθερό και συνδεδεμένο με τον κατώτατο μισθό αλλά με τις προηγούμενες αμοιβές του ανέργου. Αυτό είναι απαραίτητο, ειδικά σε μία αγορά εργασίας με μεγαλύτερη κινητικότητα. Το επίδομα ανεργίας προτείνουμε
όπως οριστεί στο 55% του μέσου μηνιαίου μισθού του ανέργου στα προηγούμενα 3 έτη με ανώτατο όριο επιδόματος τα 1200 ευρώ (το επίπεδο του μέσου μηνιαίου μισθού των πλήρως απασχολούμενων τον Ιανουάριο του 2020 σύμφωνα με τα στοιχεία τουΕΦΚΑ).
Η διάρκεια του αυξημένου επιδόματος να είναι στους έξι μήνες, αντί για δώδεκα μήνες που είναι τώρα, και να πληρώνεται υπό την προϋπόθεση ότι ο άνεργος αναζητά ενεργά εργασία συμμετέχει σε προγράμματα κατάρτισης.
