Κλιμακώνεται η ένταση στο Αιγαίο

Του Σπύρου Παναγιώτου

Από τη Μαύρη Θάλασσα ώς τη Λιβύη η δράση του ΝΑΤΟ

Από την περασμένη βδομάδα η τουρκική διπλωματία, σε όλα τα επίπεδα, διεμήνυσε ότι δεν θα συνεχίσει να τηρεί την συμφωνία της με την Ε.Ε. στο Αιγαίο στο βαθμό που δεν απελευθερωθεί, άμεσα, η χορήγηση ελεύθερης κίνησης των Τούρκων πολιτών στις χώρες της Ευρώπης (visa). Ο «πάγος» του Ζ.Κ. Γιούνκερ και οι δηλώσεις του ότι απαιτείται η ικανοποίηση «πολλών κριτηρίων» για να ικανοποιηθεί το τούρκικο αίτημα, καθόλου δεν πτόησε την κυβέρνηση της Τουρκίας. Όσο και αν γνωρίζει ο Ερντογάν ότι το αίτημα αυτό δύσκολα θα ικανοποιηθεί, καθώς αντιδρούν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, συνεχίζει, με προκλητικό τρόπο, να αξιώνει παραχωρήσεις σε εξίσου στρατηγικής σημασίας ζητήματα.

Και η επιμονή του, βεβαίως, ανταμείβεται. Μέχρι τώρα έχει καταφέρει να μπλοκάρει το επιχειρησιακό σχέδιο του ΝΑΤΟ, περιορίζοντας τη δράση του σε ένα μικρό τμήμα του Β. Αιγαίου, έχει αναγκάσει τη ΝΑΤΟϊκή Διοίκηση να αποδεχθεί αρκετές από τις μονομερείς ερμηνείες της Τουρκίας σε θέματα διεθνών συμβάσεων (απαγόρευση ελλιμενισμού πλοίων στα νησιά του Αιγαίου, αναφορά των ελληνικών νησιών με αριθμούς και όχι με το διεθνές αναγνωρισμένο όνομα τους) και κυρίως έχει μετατρέψει τη ΝΑΤΟϊκή αρμάδα σε σιωπηλό καταγραφέα δεκάδων παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και των θαλάσσιων συνόρων από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις κατοχυρώνοντας έτσι, έστω και άτυπα, το γκριζάρισμα των συνόρων στο Αιγαίο.

Δεν είναι, όμως, μόνον αυτά. Μόλις πριν από μερικές μέρες, κατά την επίσκεψη Ευρωπαίων ιθυνόντων σε προσφυγικό καταυλισμό στο Καζαντεπέ, στα παράλια της Μ. Ασίας, η Τουρκία «γεύτηκε» τα αποτελέσματα της πολιτικής της. Ήταν ο Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Συμβουλίου της Ε.Ε., που δήλωσε ότι «η Τουρκία είναι σήμερα το καλύτερο παράδειγμα σε ολόκληρο τον κόσμο για το πώς πρέπει να μεταχειριζόμαστε τους πρόσφυγες», για να πάρει αργότερα τη σκυτάλη η ίδια η καγκελάριος της Γερμανίας Μέρκελ η οποία δήλωσε πως συμφωνεί με την αναγκαιότητα δημιουργίας μιας «ζώνης ασφαλείας για τους πρόσφυγες, όπως από καιρό τώρα ζητάει η Τουρκία» στην παραμεθόριο ζώνη της Συρίας. Τόνισε ότι η ίδια «υποστηρίζει τη δημιουργία αυτής της ζώνης».

Η δήλωση αυτή ξεπερνά κατά πολύ την ταπείνωση που δέχθηκε η γερμανική ηγεσία να απαγγείλει κατηγορίες κατά δημοσιογράφου που σατίριζε τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Εδώ δεν έχουμε απλώς μια παραχώρηση της Μέρκελ έναντι τουρκικών απαιτήσεων, αυτοκρατορικού τύπου, αλλά μια ευθυγράμμιση της Γερμανίας στις στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας στην περιοχή. Είναι γνωστό ότι η απαίτηση αυτή της Τουρκίας δεν σχετίζεται με το έλεγχο των προσφυγικών ροών από τη Συρία, αλλά αποτελεί θεμέλιο λίθο της πολιτικής Ερντογάν στο μεσανατολικό πρόβλημα, καθώς σχετίζεται με τον έλεγχο της ίδιας της μεταπολεμικής Συρίας και την αποτροπή δημιουργίας κουρδικού κράτους στα νότια σύνορα της. Οι επιδιώξεις αυτές της Τουρκίας έρχονται σε αντίθεση όχι μόνο με την πολιτική της Ρωσίας στη περιοχή αλλά και με εκείνη των ΗΠΑ που, προς το παρόν, στηρίζουν τη δημιουργία κουρδικού κράτους σαν σταθεροποιητικό παράγοντα στην μετά Άσαντ εποχή. Οι θέσεις αυτές των ΗΠΑ επιβεβαιώθηκαν και στη συνάντηση του Ομπάμα με τους 4 Ευρωπαίους ηγέτες στο Ανόβερο, μόλις πριν από μερικές μέρες. Μένει να αποδεχτεί αν η δήλωση της Γερμανίας έχει μεγαλύτερο βάθος πέρα από το προσωρινό «καλόπιασμα» του Ερντογάν.

Σκηνικό κρίσης στο Αιγαίο

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η τουρκική επιθετικότητα στο Αιγαίο κλιμακώνεται. Κατά παράβαση της συμφωνίας Παπούλια-Γιλμάζ, που προέβλεπε να μην υπάρχουν στρατιωτικές ασκήσεις των δύο χωρών στο Αιγαίο, κατά την περίοδο θρησκευτικών εορτών αλλά και την τουριστική σεζόν, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις δέσμευσαν περιοχή ανάμεσα σε Χίο, Οινούσσες και Ψαρά, για να διεξαγάγουν άσκηση «έρευνας και διάσωσης», κατά παράβαση διεθνών συμφωνιών. Απέρριψαν, μάλιστα, ως αδικαιολόγητη την ελληνική διαμαρτυρία και από χθες έχουν στήσει ένα σκηνικό Ιμίων σε ολόκληρο το Αιγαίο, κλιμακώνοντας της υπερπτήσεις πολεμικών αεροπλάνων πάνω από τις Οινούσσες, που έγιναν την περασμένη βδομάδα. Δεκάδες αεροπλάνα, αρκετά οπλισμένα, παραβιάζουν τον εναέριο χώρο από τη Χίο μέχρι τη νήσο Ρω, στο Νότιο Αιγαίο. Μόνο χθες πραγματοποιήθηκαν 39 παραβιάσεις του Εθνικού Εναέριου Χώρου και 18 παραβάσεις του FIR Αθηνών, ενώ έγιναν 7 σκληρές αερομαχίες με ελληνικά αεροπλάνα. Την ίδια στιγμή το Γενικό Επιτελείο της Τουρκίας δημοσίευσε χάρτη που ορίζει την Τουρκία υπεύθυνη για τις ενέργειες έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο στο μισό Αιγαίο στο ύψος του 25 μεσημβρινού. Η τουρκική προκλητικότητα, με τη σιωπηλή ανοχή των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων που περιπολούν στην περιοχή, είναι τέτοια που ανακοίνωσαν νέα άσκηση «έρευνας και διάσωσης» που θα διεξαχθεί στις περιοχές μεταξύ της Χίου-Λέσβου-Σκύρου-Ψαρών από τις 3 έως τις 6 Μαΐου. Έτσι, πέρα από τη συνεχή και ανοιχτή αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων και των συνόρων του Αιγαίου, μεγαλώνει ο κίνδυνος ατυχήματος και ίσως ενός θερμού επεισοδίου στην περιοχή. Και μόνο αυτό θα επέβαλε μια αποφασιστική στάση της ελληνικής κυβέρνησης σε Ευρώπη, ΝΑΤΟ και ΟΗΕ, πέρα από τα ευχαριστήρια για τηνσυμβολή της Τουρκίας και του ΝΑΤΟ στον έλεγχο των προσφυγικών ροών.

Επέκταση της ακτίνας δράσης του ΝΑΤΟ

Οι εξελίξεις αυτές δεν είναι άσχετες με τη στάση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και τους σχεδιασμούς για ενίσχυση και επέκταση της ακτίνας δράσης των δυνάμεών του από τη Μαύρη Θάλασσα ώς τις ακτές της Αφρικής. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γ. Στόλτενμπεργκ, ξεκαθάρισε, σε συνέντευξη του στην Καθημερινή της Κυριακής ( 24/4), τις γενικότερες κατευθύνσεις της συμμαχίας σε ολόκληρη τη περιοχή.

Σημειώνουμε τις δύο σημαντικότερες, μεταξύ άλλων, πληροφορίες που δόθηκαν από τον γ.γ. και σχετίζονται με τις εξελίξεις στην περιοχή.

Ο Γ. Στόλτενμπεργκ κρατώντας «ίσες αποστάσεις» μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας, σχετικά με τις διεκδικήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, στην ουσία δίνει χέρι βοήθειας και στηρίζει ανοικτά την επιθετικότητα του Ερντογάν. Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του. «Γνωρίζουμε», είπε, «ότι υπάρχουν ευαίσθητα ζητήματα στο Αιγαίο Πέλαγος. Γι’ αυτόν τον λόγο είχαμε δηλώσει με μεγάλη προσοχή όταν αποφασίσαμε να συμμετάσχουμε, ότι το ΝΑΤΟ θα έχει ευαισθησία σε οποιαδήποτε εθνική θέση, απόφαση που αποτελεί και τη βάση της δράσης μας εξαρχής». Και διευκρίνισε λέγοντας ότι «εξετάζουμε την πιθανότητα να επεκτείνουμε (σ.σ.: τη ζώνη επιχειρήσεων) προς τον Νότο. Συζητούμε το θέμα τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Τουρκία, πώς θα μπορούσαμε να το πετύχουμε». Βέβαια, δεν έδειξε καμία «ευαισθησία» ούτε βρήκε κουβέντα να πει για τις παραβιάσεις των διεθνών συμβάσεων και των κινδύνων που εγκυμονεί η επιθετικότητα της Τουρκίας στο Αιγαίο. Αντίθετα, θεωρεί ότι η παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή εξασφαλίζει μια ευνοϊκή «πλατφόρμα προκειμένου να βελτιωθεί η συνεργασία μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ», όπως ακριβώς συμβαίνει αυτές τις ώρες στο Αιγαίο.

Το ίδιο αποκαλυπτικός ήταν για το ρόλο της συμμαχίας. «Πάντοτε έχει στρατηγική σημασία η Μεσόγειος για το ΝΑΤΟ, διότι πρόκειται ακριβώς για την περιοχή όπου βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη βία στη Συρία. Και όπου επίσης βλέπουμε αύξηση της στρατιωτικής δύναμης της Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο, με ναυτικές δυνάμεις, αλλά επίσης και με τη ναυτική βάση στη Συρία», είπε για να συνεχίσει. «Όλα αυτά τα στοιχεία έχουν καταστήσει τη Μεσόγειο, εδώ και καιρό, θάλασσα με στρατηγική σημασία για το ΝΑΤΟ. (…) και γι’ αυτόν το λόγο εξετάζουμε συνεχώς πώς μπορούμε να έχουμε παρουσία στη Μεσόγειο, κάτι που είναι εξαιρετικά χρήσιμο».

Ξεκάθαρος ο γενικός γραμματέας. Ξεκάθαρη, όμως, και η στάση της «πρώτη φορά Αριστερά» – κυβερνητικής και κομματικής. Προκειμένου να δικαιολογηθεί η «επιτυχία» της προσωρινής ανάσχεσης των προσφυγικών ροών και να διατηρηθεί στο Μαξίμου η κυβέρνηση, τι σημασία έχει αν αμφισβητείται η εθνική κυριαρχία και η ίδια η ειρήνη στην περιοχή;

Δρόμος της Αριστεράς