Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017

Η Παιδεία,ο Πολιτισμός και η Παράδοση του τόπου.

Του Κωστή Μουδάτσου


Βαδίζομε σε μια νέα φάση εξέλιξης της ανθρωπότητας. Οδηγούμαστε στην επικράτηση του κυρίαρχου πολιτισμού, που απλώνεται σε όλη την υφήλιο. Η ταχύτητα των σύγχρονων επικοινωνιών, ΜΜΕ, Διαδικτύου, κτλ, ευνοεί την γοργή κι αποτελεσματική διάδοση των κυρίαρχων τάσεων. Έτσι ο βιομηχανικός πολιτισμός της Δύσης θα κυριαρχήσει στον συλλογικό πολιτισμό του κόσμου και θα επηρεάσει αποφασιστικά τις δομές των άλλων πολιτισμών. Όμως, για πολύ καιρό ακόμη, θα υπάρχουν οι διαφορετικοί πολιτισμοί. Ο ένας θα διαφέρει από τον άλλο, θα αλληλοδανείζονται και ίσως να έχομε συγκρούσεις και πισωγυρίσματα. Ο πολιτισμός, ανεξαρτήτου μεγέθους, μπορεί να εντοπιστεί στο χάρτη. Η γεωγραφική εξάρτηση είναι ορισμένου αλλά σημαντικού βαθμού. Ο γεωγραφικός χώρος διαμορφώνει τον πολιτισμό και τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο συγκεκριμένος χώρος, (γη, βουνά, κλίμα, θάλασσα, βλάστηση, ζώα) σημαίνει πλεονεκτήματα, που προσφέρθηκαν αβίαστα στον άνθρωπο ή που τα απόκτησε με τον μόχθο του. Κανένας πολιτισμός δεν ζει χωρίς την δική του κίνηση ενώ όλοι εμπλουτίζονται από τις ανταλλαγές και τις συγκρούσεις που προκαλούν οι γειτνιάσεις και οι επαφές. Η ίδια η Φύση διδάσκει ότι η πρόκληση απαντάει στην πρόκληση.

Είναι γνωστό ότι ένας πολιτισμός αποφεύγει να υιοθετήσει πολιτισμικά αγαθά που αμφισβητούν θεμελιώδεις δομές του. Αυτές οι αρνήσεις πολιτιστικών δανείων προκαλούν υποβόσκουσες εχθρότητες κι αντιπαλότητες. Είναι σπάνιες αλλά οδηγούν πάντοτε στη καρδιά ενός πολιτισμού. Οι θεμελιώδεις δομές των πολιτισμών διακρίνονται:

  • Στον γεωγραφικό χώρο
  • Στις κοινωνικές ιεραρχίες
  • Στους ομαδικούς ψυχισμούς
  •  Στις οικονομικές ανάγκες κ.α.

Οι δυνατοί πολιτισμοί συνήθως προκαλούν αντιπάθειες και απορρίψεις. Όμως όλοι οι πολιτισμοί δανείζονται συνεχώς στοιχεία που αφού τα επεξεργαστούν, τα αφομοιώνουν. Η απόρριψη έρχεται μετά από πολλούς δισταγμούς και πειραματισμούς. Είναι απόσταγμα περίσκεψης που απαιτεί χρόνο και κόπο και γι’ αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία. Όμως τη διαδικασία απόρριψης, άρνησης ή αποδοχής ξένων πολιτισμικών στοιχείων, ο ίδιος ο πολιτισμός, την εφαρμόζει με αργούς ρυθμούς και στον ίδιο τον εαυτό του. Οι επιλογές γίνονται με τρόπο ανεπαίσθητο ή καθόλου συνειδητό. Έτσι, αργά-αργά, μεταβάλλεται διαχωρίζοντας τη θέση του απέναντι από ένα μέρος, του δικού του παρελθόντος.

  • Ο πολιτισμός δεν αποτελεί μια δεδομένη οικονομία.
  • Ο πολιτισμός δεν αποτελεί μια δεδομένη κοινωνία.

Είναι αυτό που είναι μέσα από διαδοχικές οικονομικές και κοινωνικές καταστάσεις. Εξακολουθεί να επιβιώνει και δεν επιτρέπει παρά ελάχιστες και σταδιακές παρεκκλίσεις από την πορεία του. Είναι σταθμός στην εξέλιξη της σκέψης, μια στιγμή σημαντικών αλλαγών!


Για τις κοινωνίες και τις οικονομίες αλλά και για όλα όσα διαδραματίζονται μέσα στα στενά πλαίσια της ιστορίας, οι πολιτισμοί μοιάζουν σαν αθάνατοι. Η γένεση μιας παράδοσης χρειάζεται αμέτρητα χρόνια. Το ίδιο, τεράστια χρονικά διαστήματα, απαιτούνται για να διευθετήσουν το χώρο τους οι πολιτισμοί και να αρχίσουν να δημιουργούν. Έχομε την τύχη να αναλαμβάνουμε την διαχείριση μιας πλούσιας κληρονομιάς. Έχομε σπουδαίο παρελθόν, σημαντικό παρόν και βλέπουμε μέλλον.

Εάν θέλομε να παραμείνουμε σε υψηλό επίπεδο πρέπει να δουλεύουμε για,

  • α) επιστημονική δύναμη
  • β) Οικουμενική εμβέλεια των κατακτήσεων του πνεύματος
  • γ) Διάρκεια στο χρόνο
  • δ) Πολιτική δύναμη
  • ε) Οικονομική ανάπτυξη

Η άνθηση εκφράζεται όχι μόνο μέσω της οικονομίας και της επιστήμης. Εκφράζεται και από τους καλλιτέχνες και από την καλαισθησία όλων των τεχνικών και λειτουργικών μορφών, όλης της ζωής και της φύσης της Κρήτης.


Η τέχνη της Κρήτης εφόσον επιδρά σε άλλες τέχνες έχει επιτυχίες. Είναι όμως διαφορετικό πράγμα η μέρα με το φως και άλλο η μαυροσκοτεινιασμένη νύχτα με τους καταχανάδες. Άλλο είναι η εξέλιξη της παράδοσης κι άλλο η παραδοσιολαγνεία!

Στην παιδεία και στην παράδοση μπορεί να νομίζουμε ότι είμαστε φοβεροί και τρομεροί αλλά εάν παρατηρήσομε, με κριτική ματιά και σε βάθος, υπάρχουν πολλά προβλήματα. Εάν ζούμε στην αυταρέσκεια του τίποτε και της εθνικής πόλωσης, θα χάσομε την εθνική μας ταυτότητα. Η πόλωση και οι αντινομίες όταν συνδέονται με μικρές κι ευτελείς αξίες, οδηγούν στην απώλεια της εθνικής ταυτότητας. Οι ευτελείς αξίες, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, οι φασιστικές αντιλήψεις, δείχνουν ότι το παλικαράκι είναι με αγύμναστο κορμί και παραλυμένο μυαλό. Το σώμα και ο νους είναι σε μόνιμη ατροφία. Για να έχουμε αναγνωρίσιμη ταυτότητα πρέπει να μαθαίνομε για το μινωικό πνεύμα και για την ψυχή της Αρχαίας Ελλάδας. Πρέπει να διαβάσομε πέρα από τα κολλυβογράμματα του σχολείου. Να σκύψομε σε μια τραγωδία, στο πρωτότυπο ή σε μια ραψωδία του Ομήρου. Πρέπει να ξαναμάθομε την τέχνη να καλλιεργούμε τη γη της γνώσης. Να ξαναβρούμε τον κρυμμένο ελληνισμό και την ψυχή της Κρήτης. Αυτά τα δείχνουν οι καλλιτέχνες, οι ποιητές και οι επιστήμονες.


Δεν έχει αξία η ζωή σαν το πρωί ξεκινάμε με μετάνοιες και προσευχές αλλά το μεσημέρι κατακλέβομε το σύμπαν σαν έντιμοι φοροφυγάδες και «κλεφτοκοτάδες». Δεν έχει αξία να είμαστε επίτροποι στο παγκάρι και ληστές στην προσωπική ζωή. Δεν έχει αξία η μιζέρια και το κλάμα. Ο Έλληνας παλεύει με τους συντρόφους του στη γη ή στη θάλασσα. Κι άμα δεν πάνε καλά τα πράγματα, μαζεύονται οι φίλοι να πιούνε καλό κρασί τραγουδώντας. Κι ο θάνατος τραγούδι θέλει! Ελληνισμός σημαίνει να είμαστε γνώστες των παγκόσμιων εγκλημάτων – οικονομικό, κρίσεις, μεταναστευτικό, οικολογικό, πυρηνικό, αποζώωση, αδικία που συσσωρεύεται γενεές τώρα στους αδυνάτους, ηλεκτρονική ασυδοσία, φανατισμούς θρησκοληψίας και δεισιδαιμονίας.

Όμως ο καλός Θεός, βρέχει επί δικαίους και αδίκους. Εάν δεν ξαναβρούμε την κρητική ματιά και την ψυχή της Ελλάδας θα πεθάνουμε από την Μεγάλη Τετάρτη, πριν τη σταύρωση της Μεγάλης Παρασκευής. Θα ζήσομε ζωντανοί το θάνατο μας, μόνοι και παραμελημένοι. Περίλυποι θα παραδοθούμε στα θελήματα των άλλων, για να ξεψυχήσομε αργά και βασανιστικά, αισχρά κι ατιμασμένα. Ας ξαναδούν τα έργα τους οι «σωτήρες» των μνημονίων!

Η κοινωνία πρέπει να πάψει να προσκυνά το χρήμα σαν Μεσσία και τους διαφημιστές σαν αγίους ή τους τραπεζίτες με τους χρηματιστές σαν προφήτες.

Πρέπει να ξαναβρεί την αίγλη που την έχει ντύσει η ιστορία και ο πολιτισμός. Το Ηράκλειο είναι μια πόλη που κρύβει την εξέλιξη του ανθρώπου, από την Μινωική Κρήτη μέχρι σήμερα. Ιστορική πόλη που υποφέρει από την αρρώστια και την υποκρισία του σύγχρονου υπερκαταναλωτισμού αλλά και του άμετρου, αντιπαραγωγικού δανεισμού. Ο λαός πρέπει να καταγγέλλει τα ψέματα που ηχούν σαν σάλπιγγα στις πομπώδης συγκεντρώσεις της φαρισαϊκής ηθικής. Οι παραδοσιολάγνοι και οι πλιατσικολόγοι, οι μαστροποί και οι πρωτομάστορες των σύγχρονων ναών του χρήματος είναι οι ίδιοι οι τάφοι. Οι τάφοι της ακαθαρσίας και της σαπίλας. Οι κρυμμένοι στα μαύρα πέπλα της νύχτας κατασπαράζουν τις σάρκες της πόλης. Με ρομφαία και μαχαίρια, ο πολιτισμός και η παιδεία, κηρύσσει τον μεγάλο πόλεμο πρώτα στον ίδιο τον εαυτό μας και ύστερα στους υποκριτές και στους φαρισαίους. Ο πολιτισμός και οι τέχνες, η παιδεία και η επιστήμη θα μας μάθουν να μιλάμε κρυστάλλινα κι απλά. Όποιος θέλει να ανοίγει δρόμους σηκώνει το δικό του σταυρό ανεβαίνοντας στον Γολγοθά. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.


Αντί να διακωμωδούμε τις τραγωδίες ας τις ξαναμελετήσομε. Ας μάθομε να βρίσκουμε τον τρόπο να ανοίγουμε πόρτες που κλείσαμε, ή να ανακαλύψουμε πόρτες που δεν υπάρχουν; Αυτό μπορεί να γίνει μόνο σαν πολεμήσουμε την αμάθεια, την οκνηρία και το βόλεμα. Γίνεται μόνο σαν πάψομε να πιστεύουμε ότι ο καθένας από εμάς είναι το κέντρο του σύμπαντος κι όλα κινούνται γύρω μας ή είμαστε ο άξονας που κινείται η γης και η ιστορία. «Το φάλι του κόσμου!»

Το δρόμο θα τον ανοίγει εκείνος που επιλέγει τον αγώνα της ζωής, της γνώσης, του δίκιου και του πολιτισμού. Αυτός που θα ξεκόψει από τους κάλπηδες και τους καπηλευτές του ξένου ιδρώτα. Αυτός που θα μάθει να παρατηρεί ώστε να βρει το σημείο εκείνο που πρέπει να το διευρύνει, να το βαθύνει και να το επεκτείνει. Είναι το σημείο του αγώνα της δοκιμασίας και της αγωνίας ώστε να δημιουργήσει διάσταση, έκταση, διάρκεια, χώρο και χρόνο. Ανάμεσα στο ναι και στο όχι, να πλάσει ζωή και αλήθειες. Τη λύτρωση θα την βρει εκείνος που θα μπορέσει να περάσει τις Συμπληγάδες πέτρες που ανοιγοκλείνουν ακατάπαυστα. Αυτός που επιζητά το άγνωστο. Αυτός που ψάχνει να περάσει τοίχους που δεν έχουν πορτοπαράθυρα. Αυτός που κάνει την απορία, δημιουργία, επιζητώντας την λύτρωση. Με την γνώση και τον πολιτισμό θα δουλέψομε στα περβόλια της άνοιξης. Η δράση είναι ανάμεσα στις συντηρητικές και τις προοδευτικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο. Ο πολιτισμός είναι κινητήριος δύναμη για την κοινωνία μας!

Υπάρχουν οράματα και φιλοδοξίες. Μπορούν οι θεσμικοί και κοινωνικοί φορείς να βοηθήσουν με τις δραστηριότητες τους να βρίσκομε την κρητική ματιά και το ελληνικό φως της γαλήνης, της δύναμης και της διαύγειας. Καλά οργανωμένες υποδομές πολιτισμού αποτελούν, σημεία δικαιωμένης μνήμης στον τόπο και στο χρόνο. Τόσα χρόνια πάθαμε και μάθαμε. Ας βρούμε την δικαίωση πάνω στην πέτρα της δοκιμασίας ξεκινώντας νέες διαδρομές. Με τη γνώση θα μάθομε να ζούμε, κι εμείς και οι μετά από εμάς, σαν γήινοι και αληθινοί, απλοί κι εξαγνισμένοι. Θα μάθομε να διορθώνουμε τα λάθη μας. Θα εξαφανίσουμε γρήγορα το άψυχο κουφάρι του νεοπλουτισμού, του νεποτισμού, της διαφθοράς και του νεοαλφαβητισμού, πριν την επερχόμενη σήψη, την ανυπόφορη δυσωδία και το γλέντι στα φαγοπότια των σκουληκιών.

Ο Έλληνας δεν είναι αφελής. Ο Αρχαίος Έλληνας η ο Κνώσιος δεν ήταν αφελής. Ούτε πρωτόγονος και δεισιδαίμονας. Ήταν άφταστος καλλιτέχνης και φτασμένος ρεαλιστής.



Κωστής Μουδάτσος: Σχετικά με τον συντάκτη




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου