Του Andrey Burachov*
Πλησιάζει στο τέλος άλλη μία πολιτική σεζόν στη Μολδαβία. Βρισκόμαστε σταπρόθυρα του 2019, όταν και συμπληρώνονται τα 10 χρόνια από τα γεγονότα του Απρίλη του 2009. Κάτω από τους καπνούς του φλεγόμενου κτηρίου της Βουλής και του κατεστραμμένου Προεδρικού Μεγάρου έπεσε το καθεστώς του κομμουνιστή Βορόνιν. Το 2009 στην εξουσία ήλθε μια φιλοευρωπαϊκή συμμαχία από το Δημοκρατικό Κόμμα, το Φιλελεύθερο-Δημοκρατικό Κόμμα και το Φιλελεύθερο Κόμμα. Οι κομμουνιστές της Μολδαβίας μαζί με άλλες φιλορωσικές δυνάμεις βρέθηκαν στην αντιπολίτευση, η οποία στη συνέχεια διαλύθηκε εντελώς.
Θα νόμιζε κανείς, ότι το όνειρο πολλών πολιτών της Μολδαβίας για ευρωπαϊκή σύγκλιση της χώρας έγινε πραγματικότητα. Από το βήμα της Βουλής, της κυβέρνησης αλλά και της Προεδρίας ηχούσαν πύρινοι λόγοι περί «ευρωπαϊκής πορείας», «ευρωπαϊκής σύγκλισης» έως το 2010, μετά έως το 2011… και στη συνέχεια κατ’ αύξουσα αριθμητική πρόοδο. Στη Μολδαβία κάθε βδομάδα κατέφταναν Ευρωπαίοι επίτροποι.
Έλαβαν σάρκα και οστά και τα σχέδια της Ουάσιγκτον περί «Ενιαίας Ευρώπης από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα», με συμπερίληψη σε αυτό το «δορυφορικό» σχήμα και άλλων πρώην Σοβιετικών δημοκρατιών. Άρχισε να λειτουργεί εντατικά το πρόγραμμα «Ανατολική Συνεργασία». Στη Μολδαβία και στη Ρουμανία άρχισαν να δημιουργούνται οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες «Άνω» και «Κάτω Δούναβης». Στα δυτικά σύνορα της Μολδαβίας έπεσαν οι φράχτες με τα ηλεκτροφόρα σύρματα και στη θέση τους ήλθαν συστήματα ελέγχου σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.
Στη Μολδαβία άρχισαν να ρέουν οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Υπό την καθοδήγηση του Ευρωπαίου επιτρόπου Fühle πραγματοποιήθηκαν δεκάδες συναντήσεις με την πολιτική ηγεσία της Μολδαβίας. Αυτός ακριβώς ήταν που προωθούσε την χρηματοδότηση και την δημιουργία στο παράδειγμα της Μολδαβίας ενός success story. Σε όλες τις εκθέσεις της Κομισιόν η Δημοκρατία της Μολδαβίας οριζόταν ως «πρωτοπόρα», «νεωτερική» και… ασύγκριτη χώρα ως προς την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κεκτημένων.
Στη Μολδαβία άρχισαν ολοένα και συχνότερα να ακούγονται συνθήματα περί «ενιαίου ρουμανικού κράτους» και περί της ανάγκης ενοποίησης για την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής σύγκλισης. Η Μολδαβία ήταν η πρώτη από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ που έλαβε το δικαίωμα μετακίνησης των πολιτών της στις χώρες της ΕΕ χωρίς βίζα και υπέγραψε την Συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΕ.
Όμως, εκτός από τις θορυβώδεις πομπές και τα γλυκόλογα κάποιων συγκεκριμένων Ευρωπαίων «χαρτογιακάδων», στη Μολδαβία άρχισαν να εμφανίζονται σαν τα μανιτάρια μετά από βροχή ολόκληρα υπερσύγχρονα οικοδομικά τετράγωνα που ανήκαν σε «φιλοευρωπαϊκά» στελέχη της κυβερνητικής συμμαχίας, ενώ οι υπέρμαχοι της «ευρωπαϊκής σύγκλισης» άρχισαν να συναγωνίζονται μεταξύ τους στην αγορά ακινήτων όχι μόνο στη Μολδαβία και τη Βουλγαρία, αλλά και στην Ελβετία, την Αυστρία, την Αγγλία και τη Γερμανία. Στις υπό δημιουργία Ελεύθερες Οικονομικές Ζώνες άρχισαν να εμφανίζονται ολόκληρες επιχειρήσεις επανασυσκευασίας ληγμένων φαρμάκων για τα φαρμακεία και τα νοσοκομεία, ενώ άρχισε ν’ ανθίζει και το λαθρεμπόριο τσιγάρων και αλκοολούχων ποτών.
Και να, που η Μολδαβία άρχισε να μετατρέπεται σε ζώνη λαθρεμπορίου και ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και να απομακρύνεται όχι μόνο από τα ευρωπαϊκά κεκτημένα, αλλά και από τους δικούς της νόμους και, το κυριότερο, από το ίδιο της το Σύνταγμα.
Τα πρώτα σκάνδαλα δεν άργησαν να εμφανιστούν. Το πρώτο μεγάλο σκάνδαλο είχε σχέση με την υπεξαίρεση κονδυλίων που δόθηκαν για την βελτίωση των υποδομών στα κρατικά σύνορα. Και μάλιστα σε αυτό βρέθηκε μπλεγμένος και ο Ευρωπαίος επίτροπος για την διεύρυνση, Fühle. Για το συγκεκριμένο περιστατικό κυκλοφορούσαν επί μακρόν «εκθέσεις» και «συμπεράσματα» της Κομισιόν, ωστόσο αποφάσισαν να «κουκουλώσουν» την υπόθεση. Τον Fühle, βεβαίως, υποχρεώθηκαν να τον αποσύρουν «μετά τιμής και δόξης» με τη λήξη της εντολής του. Όμως στη Μολδαβία μέχρι και σήμερα δεν έχει ξεχαστεί αυτή η –πολλών εκατομμυρίων– υπόθεση.
Περαιτέρω. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια άρχισαν απλούστατα να τα σκορπούν, είτε σε πλασματικές μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας, είτε, δήθεν, στην κοινωνική αλληλεγγύη, είτε σε δήθεν «κέντρα αντιμετώπισης της διαφθοράς». Δηλαδή, τα χρήματα των ευρωπαϊκών ταμείων ξοδεύονταν σε πράγματα που, επί της ουσίας, ήταν αδύνατο να ελεγχθούν. Οι Ευρωεπίτροποι χρηματοδότες λειτουργούσαν απροκάλυπτα με την αρχή του «cash back», δηλαδή, «εμείς σας δίνουμε χρήματα, εσείς μας δίνετε πίσω ποσοστά».
Όμως για όλα τα πράγματα υπάρχει τέλος. Τα μέλη της μολδαβικής «ελίτ», παρόμοια με αράχνες σε ένα βάζο, από την «ευδαιμονία και ευημερία» τους άρχισαν να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου στο κυνήγι του υπερκέρδους. Και όλα αυτά συνέβαιναν κάτω από τα ίδια ακριβώς συνθήματα περί «ευρωπαϊκής σύγκλισης». Η ελίτ έπαιζε και συνεχίζει να παίζει τον κυριότερο ρόλο στην καταλήστευση της Μολδαβίας, υπονομεύοντας με αυτόν τον τρόπο την ίδια την ευρωπαϊκή κατεύθυνση της ανάπτυξής της.
Τώρα πλέον δεν είναι μυστικό για κανέναν ότι, όπως ακριβώς στα έργα των Ιλφ και Πετρόβ, υπάρχουν η «μεγάλη» Ευρώπη και η «μικρή» Ευρώπη. Στις χώρες της «μεγάλης» Ευρώπης συζητούνται κυρώσεις, εγκρίνονται προϋπολογισμοί, συμβαίνουν πολιτικά σκάνδαλα παγκόσμιας εμβέλειας, ενώ σε αυτές της «μικρής» Ευρώπης…
Και τώρα, όταν η χαϊδεμένη από την Ευρώπη πολιτική ηγεσία της Μολδαβίας έχει βυθιστεί στην διαφθορά, στη λεηλάτηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και την καταλήστευση του τραπεζικού συστήματος, στη χώρα μιλούν ολοένα και λιγότερο περί «ευρωπαϊκού μέλλοντος».
Σήμερα μπορούμε να πούμε με ακρίβεια, ότι η ελίτ της Μολδαβίας ολοκλήρωσε με επιτυχία μόνο τον δικό της μύθο: για το κράτος, για την ανεξαρτησία, για την υπερίσχυση του νόμου, για την τήρηση των αρχών της δημοκρατίας… Ορίστε, λοιπόν, ποιες είναι οι «ευρωπαϊκές αξίες». Και δεν είναι μυστικό για κανέναν, ότι οι επόμενες βουλευτικές εκλογές θα αποτελέσουν άλλη μία «επιτυχία» της εξαπάτησης, της περικοπής θέσεων εργασίας, της καταλήστευσης των τραπεζών και του κρατικού προϋπολογισμού και της φτωχοποίησης των πολιτών της Μολδαβίας.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 υπολογίζαμε, ότι η Μολδαβία θ’ άρχιζε να αναπτύσσεται σαν μια κανονική χώρα. Εγώ, όντας τότε ακόμη ένας νεαρός συνεργάτης του Υπουργείου Εξωτερικών της Μολδαβίας, χαιρόμουν για την είσοδο της χώρας μου στους διεθνείς οργανισμούς, θεωρώντας αφελώς, ότι τώρα θ’ άρχιζε επιτέλους κάτι να κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Όμως συνέβη ό,τι συνέβη, ο κόσμος άρχισε να φεύγει (από τη χώρα του), έφυγα κι εγώ.
Κάθε μέρα από τη Μολδαβία αναχωρούν χωρίς επιστροφή περίπου δύο με τρία λεωφορεία, ένα αεροπλάνο και δύο με τρία βαγόνια τρένου γεμάτα με κόσμο. Η ανεπίσημη στατιστική μιλάει για 1 εκατομμύριο κατοίκων που εγκατέλειψαν τη χώρα. Και είναι αδύνατο να αντικατασταθούν χάρη στην αύξηση της γεννητικότητας. Να αντικατασταθούν μπορούν μόνο από μετανάστες από την φλεγόμενη Ουκρανία και, το πιθανότερο, από τις πιο μακρινές της περιοχές. Την ίδια ώρα στη Μολδαβία τα χωράφια παραμένουν άσπαρτα, τα χωριά και οι κωμοπόλεις έχουν περιπέσει σε μαρασμό, ο δείκτης ανισότητας είναι ο υψηλότερος όχι μόνο μεταξύ των χωρών της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η αυτοσυνείδηση των πολιτών βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο, η κοινωνία έχει καταληφθεί από αρνητική διάθεση και μηδενισμό.
Παρόλα αυτά, ορισμένοι συνεχίζουν να ωθούν τον μολδαβικό λαό σε σύγκρουση με βάση κάποια δήθεν «ιδεολογικά» χαρακτηριστικά. Ευρωπαϊκή σύγκλιση δεν υφίσταται, πλέον, ωστόσο κάτω από τα δικά της «λάβαρα» κάποιοι διεξάγουν ενεργή αντιρωσική και αντιρουμανική εκστρατεία, ο καθένας ορμώμενος από τα δικά του συμφέροντα. Η εξουσία, μη διαθέτοντας πλέον κανένα κύρος, προσπαθεί να ενώσει τη λεγόμενη «ευρωπαϊκή επιλογή» υπό την επιλογή της ένωσης με την Ρουμανία, πραγματοποιώντας κατά περιόδους στημένες δημοσκοπήσεις και συγκεντρώσεις. Η Μολδαβία, σε συνθήκες πλήρους αποτυχίας της ιδέας περί «ευρωπαϊκής σύγκλισης», προσπαθεί να «κερδίσει πόντους» στη σύγκρουση μεταξύ των πολιτών της πάνω σε όλες τις υπάρχουσες ακόμη ιδέες και αξίες. Και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο για το μέλλον της χώρας.
Εν κατακλείδι, διεξάγεται ένας πληροφοριακός πόλεμος, ο οποίος έχει τις συνέπειές του. Ήρθε η ώρα της «υψηλής πολιτικής» στις παρυφές της Μαύρης Θάλασσας. Κατά το κοινώς λεγόμενο, στην «υψηλή πολιτική» δεν υπάρχει ανθρωπιά. Στην «υψηλή πολιτική» πρέπει κανείς να είναι ή άνθρωπος ή πολιτικός. Αλλά στη Μολδαβία η πολιτική είναι επιχείρηση, είτε αφορά σε συγκεκριμένη κάστα είτε είναι οικογενειακή, στην οποία είναι ξένο οτιδήποτε δεν αφορά τον δικό της πλουτισμό. Μπροστά στο κοινό διεξάγονται σκληρές μάχες ανάμεσα σε διάφορα κόμματα και πολιτικούς οργανισμούς, όμως προσπαθήστε να θίξετε την ιδιωτική τους περιουσίας, τα ακίνητα στο Μπάντεν-Μπάντεν, στο Λονδίνο, στο Βουκουρέστι και τότε θα δείτε αμέσως το «ενιαίο μέτωπο» της χορτασμένης μολδαβικής πολιτικής ελίτ. Σήμερα αυτές οι «ιδιαιτερότητες» οξύνονται περισσότερο από την κοινωνική και την εθνοτική διαστρωμάτωση (της χώρας).
Ο λαός της Μολδαβίας δεν είναι πλέον προσανατολισμένος σε κάποιον θετικό στόχο, ακόμη και υπό αυτήν την έννοια έχει επικρατήσει η απόλυτη φτώχεια. Άραγε σήμερα επικρατεί στους πολίτες της Μολδαβίας εκείνο το υγιές πνεύμα, εκείνος οιδεαλισμός και η ταυτόχρονη ενότητα και ποικιλία απόψεων που επικρατούσαν στη χώρα πριν από δέκα χρόνια; Ασφαλώς και όχι. Ταυτόχρονα, η Μολδαβία δεν είναι το πιο δυστυχισμένο κομμάτι γης στον κόσμο, κάτι που προσπαθούμε, υπερβολικά μερικές φορές, να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας. Απλώς υπάρχουν σε αυτήν μεγάλα, αλλά και συστημικά προβλήματα που έχουν σχέση με την κοντόφθαλμη πολιτική της ελίτ.
Είναι άραγε ικανή η σημερινή μολδαβική πολιτική ηγεσία να ενώσει όλους τους συνειδητοποιημένους πολίτες; Δυστυχώς, είμαι πεπεισμένος πως όχι. Και όχι μόνο επειδή υπάρχουν διαφορές στην ιδιοσυγκρασία (των πολιτών), αλλά επειδή ακριβώς η σημερινή ηγεσία της Μολδαβίας εξακολουθεί να διχάζει τους πολίτες.
Προσωπικά αντιμετώπιζα και συνεχίζω να αντιμετωπίζω με καχυποψία και το κόμμα των Σοσιαλιστών. Θεωρώ και σήμερα, ότι το κόμμα αυτό θα υποστεί σύντομα διάσπαση, εξαιτίας της ύπαρξης στο εσωτερικό του κάποιων αμφιλεγόμενων προσώπων, που συνδέονται με συμφωνίες «κάτω από το τραπέζι» με τον βασικό υπεύθυνο της αποτυχίας της ευρωπαϊκής σύγκλισης της Μολδαβίας – τον (πρωθυπουργό) Πλαχοτνιούκ.
Ακολούθως, θα πρέπει και η Ευρώπη ν’ αποφασίσει ποιος θα πρέπει να κυβερνήσει τη Μολδαβία αύριο. Αυτοί που την κυβερνούσαν χτες και σήμερα, έχουν ήδη δείξει τι μπορούν. Κατέστρεψαν τους πάντες και τα πάντα. Να στηριχτούν και πάλι σε συνασπισμούς και συμμαχίες; Αυτό το είδαμε, ιστορικά, από το 2009 και μετά. Το να υπάρξει κυβερνητικό φιλοευρωπαϊκό κόμμα στη Μολδαβία, όπως φάνηκε στην πράξη, είναι αδύνατο.
Ορισμένοι ειδικοί εκφράζουν την άποψη, ότι οι βουλευτικές εκλογές στη Μολδαβία τον Φλεβάρη του 2019 δεν θα διεξαχθούν. Και δεν θα διεξαχθούν λόγω του ότι η σημερινή πολιτική εξουσία δεν είναι ικανή να τις πραγματοποιήσει χωρίς η ίδια να υποστεί καταστροφική ήττα. Αυτό σημαίνει ότι στη Μολδαβία είναι πιθανό να υπάρξει μία τεχνητή κρίση, οικονομική ή… τραπεζική. Μια τραπεζική κρίση, όπως για παράδειγμα η κατάρρευση της «Moldindcos bank» ή της «Moldagro bank», η οποία θα γίνει ο καταλύτης της χρηματοοικονομικής κρίσης, δεδομένου ότι οι δύο συγκεκριμένες τράπεζες έχουν συστημικό χαρακτήρα. Να δώσει στον εαυτό της παράταση χρόνου και να κάνει τα παζάρια της με τις Βρυξέλλες: να τι θέλει η σημερινή πολιτική εξουσία. Η κρίση στη Μολδαβία μπορεί να πάει «χέρι-χέρι» με την όξυνση της κατάστασης στην Ουκρανία, παραμονές της διεξαγωγής των εκεί προεδρικών εκλογών. Ο Ποροσένκο και ο Πλαχοτνιούκ βρίσκονται σε παρόμοια, δύσκολη για τους ίδιους, κατάσταση.
Οι κρίσεις στη Μολδαβία και στην Ουκρανία, στην οποία είναι πιθανό να εμπλακούν η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Πολωνία, είναι επικίνδυνες για τη σταθερότητα, τόσο στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, όσο και για την πανευρωπαϊκή ασφάλεια συνολικά.
*Ο Andrey Burachov είναι δημοσιογράφος, πρώην συνεργάτης του Υπουργείου Εξωτερικών και Ευρωπαϊκής Σύγκλισης της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.
Μετάφραση: Βασίλης Μακρίδης
Η Σφήκα: Επιλογές
Πλησιάζει στο τέλος άλλη μία πολιτική σεζόν στη Μολδαβία. Βρισκόμαστε σταπρόθυρα του 2019, όταν και συμπληρώνονται τα 10 χρόνια από τα γεγονότα του Απρίλη του 2009. Κάτω από τους καπνούς του φλεγόμενου κτηρίου της Βουλής και του κατεστραμμένου Προεδρικού Μεγάρου έπεσε το καθεστώς του κομμουνιστή Βορόνιν. Το 2009 στην εξουσία ήλθε μια φιλοευρωπαϊκή συμμαχία από το Δημοκρατικό Κόμμα, το Φιλελεύθερο-Δημοκρατικό Κόμμα και το Φιλελεύθερο Κόμμα. Οι κομμουνιστές της Μολδαβίας μαζί με άλλες φιλορωσικές δυνάμεις βρέθηκαν στην αντιπολίτευση, η οποία στη συνέχεια διαλύθηκε εντελώς.
Θα νόμιζε κανείς, ότι το όνειρο πολλών πολιτών της Μολδαβίας για ευρωπαϊκή σύγκλιση της χώρας έγινε πραγματικότητα. Από το βήμα της Βουλής, της κυβέρνησης αλλά και της Προεδρίας ηχούσαν πύρινοι λόγοι περί «ευρωπαϊκής πορείας», «ευρωπαϊκής σύγκλισης» έως το 2010, μετά έως το 2011… και στη συνέχεια κατ’ αύξουσα αριθμητική πρόοδο. Στη Μολδαβία κάθε βδομάδα κατέφταναν Ευρωπαίοι επίτροποι.
Έλαβαν σάρκα και οστά και τα σχέδια της Ουάσιγκτον περί «Ενιαίας Ευρώπης από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα», με συμπερίληψη σε αυτό το «δορυφορικό» σχήμα και άλλων πρώην Σοβιετικών δημοκρατιών. Άρχισε να λειτουργεί εντατικά το πρόγραμμα «Ανατολική Συνεργασία». Στη Μολδαβία και στη Ρουμανία άρχισαν να δημιουργούνται οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες «Άνω» και «Κάτω Δούναβης». Στα δυτικά σύνορα της Μολδαβίας έπεσαν οι φράχτες με τα ηλεκτροφόρα σύρματα και στη θέση τους ήλθαν συστήματα ελέγχου σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.
Στη Μολδαβία άρχισαν να ρέουν οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Υπό την καθοδήγηση του Ευρωπαίου επιτρόπου Fühle πραγματοποιήθηκαν δεκάδες συναντήσεις με την πολιτική ηγεσία της Μολδαβίας. Αυτός ακριβώς ήταν που προωθούσε την χρηματοδότηση και την δημιουργία στο παράδειγμα της Μολδαβίας ενός success story. Σε όλες τις εκθέσεις της Κομισιόν η Δημοκρατία της Μολδαβίας οριζόταν ως «πρωτοπόρα», «νεωτερική» και… ασύγκριτη χώρα ως προς την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κεκτημένων.
Στη Μολδαβία άρχισαν ολοένα και συχνότερα να ακούγονται συνθήματα περί «ενιαίου ρουμανικού κράτους» και περί της ανάγκης ενοποίησης για την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής σύγκλισης. Η Μολδαβία ήταν η πρώτη από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ που έλαβε το δικαίωμα μετακίνησης των πολιτών της στις χώρες της ΕΕ χωρίς βίζα και υπέγραψε την Συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΕ.
Όμως, εκτός από τις θορυβώδεις πομπές και τα γλυκόλογα κάποιων συγκεκριμένων Ευρωπαίων «χαρτογιακάδων», στη Μολδαβία άρχισαν να εμφανίζονται σαν τα μανιτάρια μετά από βροχή ολόκληρα υπερσύγχρονα οικοδομικά τετράγωνα που ανήκαν σε «φιλοευρωπαϊκά» στελέχη της κυβερνητικής συμμαχίας, ενώ οι υπέρμαχοι της «ευρωπαϊκής σύγκλισης» άρχισαν να συναγωνίζονται μεταξύ τους στην αγορά ακινήτων όχι μόνο στη Μολδαβία και τη Βουλγαρία, αλλά και στην Ελβετία, την Αυστρία, την Αγγλία και τη Γερμανία. Στις υπό δημιουργία Ελεύθερες Οικονομικές Ζώνες άρχισαν να εμφανίζονται ολόκληρες επιχειρήσεις επανασυσκευασίας ληγμένων φαρμάκων για τα φαρμακεία και τα νοσοκομεία, ενώ άρχισε ν’ ανθίζει και το λαθρεμπόριο τσιγάρων και αλκοολούχων ποτών.
Και να, που η Μολδαβία άρχισε να μετατρέπεται σε ζώνη λαθρεμπορίου και ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και να απομακρύνεται όχι μόνο από τα ευρωπαϊκά κεκτημένα, αλλά και από τους δικούς της νόμους και, το κυριότερο, από το ίδιο της το Σύνταγμα.
Τα πρώτα σκάνδαλα δεν άργησαν να εμφανιστούν. Το πρώτο μεγάλο σκάνδαλο είχε σχέση με την υπεξαίρεση κονδυλίων που δόθηκαν για την βελτίωση των υποδομών στα κρατικά σύνορα. Και μάλιστα σε αυτό βρέθηκε μπλεγμένος και ο Ευρωπαίος επίτροπος για την διεύρυνση, Fühle. Για το συγκεκριμένο περιστατικό κυκλοφορούσαν επί μακρόν «εκθέσεις» και «συμπεράσματα» της Κομισιόν, ωστόσο αποφάσισαν να «κουκουλώσουν» την υπόθεση. Τον Fühle, βεβαίως, υποχρεώθηκαν να τον αποσύρουν «μετά τιμής και δόξης» με τη λήξη της εντολής του. Όμως στη Μολδαβία μέχρι και σήμερα δεν έχει ξεχαστεί αυτή η –πολλών εκατομμυρίων– υπόθεση.
Περαιτέρω. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια άρχισαν απλούστατα να τα σκορπούν, είτε σε πλασματικές μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας, είτε, δήθεν, στην κοινωνική αλληλεγγύη, είτε σε δήθεν «κέντρα αντιμετώπισης της διαφθοράς». Δηλαδή, τα χρήματα των ευρωπαϊκών ταμείων ξοδεύονταν σε πράγματα που, επί της ουσίας, ήταν αδύνατο να ελεγχθούν. Οι Ευρωεπίτροποι χρηματοδότες λειτουργούσαν απροκάλυπτα με την αρχή του «cash back», δηλαδή, «εμείς σας δίνουμε χρήματα, εσείς μας δίνετε πίσω ποσοστά».
Όμως για όλα τα πράγματα υπάρχει τέλος. Τα μέλη της μολδαβικής «ελίτ», παρόμοια με αράχνες σε ένα βάζο, από την «ευδαιμονία και ευημερία» τους άρχισαν να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου στο κυνήγι του υπερκέρδους. Και όλα αυτά συνέβαιναν κάτω από τα ίδια ακριβώς συνθήματα περί «ευρωπαϊκής σύγκλισης». Η ελίτ έπαιζε και συνεχίζει να παίζει τον κυριότερο ρόλο στην καταλήστευση της Μολδαβίας, υπονομεύοντας με αυτόν τον τρόπο την ίδια την ευρωπαϊκή κατεύθυνση της ανάπτυξής της.
Τώρα πλέον δεν είναι μυστικό για κανέναν ότι, όπως ακριβώς στα έργα των Ιλφ και Πετρόβ, υπάρχουν η «μεγάλη» Ευρώπη και η «μικρή» Ευρώπη. Στις χώρες της «μεγάλης» Ευρώπης συζητούνται κυρώσεις, εγκρίνονται προϋπολογισμοί, συμβαίνουν πολιτικά σκάνδαλα παγκόσμιας εμβέλειας, ενώ σε αυτές της «μικρής» Ευρώπης…
Και τώρα, όταν η χαϊδεμένη από την Ευρώπη πολιτική ηγεσία της Μολδαβίας έχει βυθιστεί στην διαφθορά, στη λεηλάτηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και την καταλήστευση του τραπεζικού συστήματος, στη χώρα μιλούν ολοένα και λιγότερο περί «ευρωπαϊκού μέλλοντος».
Σήμερα μπορούμε να πούμε με ακρίβεια, ότι η ελίτ της Μολδαβίας ολοκλήρωσε με επιτυχία μόνο τον δικό της μύθο: για το κράτος, για την ανεξαρτησία, για την υπερίσχυση του νόμου, για την τήρηση των αρχών της δημοκρατίας… Ορίστε, λοιπόν, ποιες είναι οι «ευρωπαϊκές αξίες». Και δεν είναι μυστικό για κανέναν, ότι οι επόμενες βουλευτικές εκλογές θα αποτελέσουν άλλη μία «επιτυχία» της εξαπάτησης, της περικοπής θέσεων εργασίας, της καταλήστευσης των τραπεζών και του κρατικού προϋπολογισμού και της φτωχοποίησης των πολιτών της Μολδαβίας.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 υπολογίζαμε, ότι η Μολδαβία θ’ άρχιζε να αναπτύσσεται σαν μια κανονική χώρα. Εγώ, όντας τότε ακόμη ένας νεαρός συνεργάτης του Υπουργείου Εξωτερικών της Μολδαβίας, χαιρόμουν για την είσοδο της χώρας μου στους διεθνείς οργανισμούς, θεωρώντας αφελώς, ότι τώρα θ’ άρχιζε επιτέλους κάτι να κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Όμως συνέβη ό,τι συνέβη, ο κόσμος άρχισε να φεύγει (από τη χώρα του), έφυγα κι εγώ.
Κάθε μέρα από τη Μολδαβία αναχωρούν χωρίς επιστροφή περίπου δύο με τρία λεωφορεία, ένα αεροπλάνο και δύο με τρία βαγόνια τρένου γεμάτα με κόσμο. Η ανεπίσημη στατιστική μιλάει για 1 εκατομμύριο κατοίκων που εγκατέλειψαν τη χώρα. Και είναι αδύνατο να αντικατασταθούν χάρη στην αύξηση της γεννητικότητας. Να αντικατασταθούν μπορούν μόνο από μετανάστες από την φλεγόμενη Ουκρανία και, το πιθανότερο, από τις πιο μακρινές της περιοχές. Την ίδια ώρα στη Μολδαβία τα χωράφια παραμένουν άσπαρτα, τα χωριά και οι κωμοπόλεις έχουν περιπέσει σε μαρασμό, ο δείκτης ανισότητας είναι ο υψηλότερος όχι μόνο μεταξύ των χωρών της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η αυτοσυνείδηση των πολιτών βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο, η κοινωνία έχει καταληφθεί από αρνητική διάθεση και μηδενισμό.
Παρόλα αυτά, ορισμένοι συνεχίζουν να ωθούν τον μολδαβικό λαό σε σύγκρουση με βάση κάποια δήθεν «ιδεολογικά» χαρακτηριστικά. Ευρωπαϊκή σύγκλιση δεν υφίσταται, πλέον, ωστόσο κάτω από τα δικά της «λάβαρα» κάποιοι διεξάγουν ενεργή αντιρωσική και αντιρουμανική εκστρατεία, ο καθένας ορμώμενος από τα δικά του συμφέροντα. Η εξουσία, μη διαθέτοντας πλέον κανένα κύρος, προσπαθεί να ενώσει τη λεγόμενη «ευρωπαϊκή επιλογή» υπό την επιλογή της ένωσης με την Ρουμανία, πραγματοποιώντας κατά περιόδους στημένες δημοσκοπήσεις και συγκεντρώσεις. Η Μολδαβία, σε συνθήκες πλήρους αποτυχίας της ιδέας περί «ευρωπαϊκής σύγκλισης», προσπαθεί να «κερδίσει πόντους» στη σύγκρουση μεταξύ των πολιτών της πάνω σε όλες τις υπάρχουσες ακόμη ιδέες και αξίες. Και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο για το μέλλον της χώρας.
Εν κατακλείδι, διεξάγεται ένας πληροφοριακός πόλεμος, ο οποίος έχει τις συνέπειές του. Ήρθε η ώρα της «υψηλής πολιτικής» στις παρυφές της Μαύρης Θάλασσας. Κατά το κοινώς λεγόμενο, στην «υψηλή πολιτική» δεν υπάρχει ανθρωπιά. Στην «υψηλή πολιτική» πρέπει κανείς να είναι ή άνθρωπος ή πολιτικός. Αλλά στη Μολδαβία η πολιτική είναι επιχείρηση, είτε αφορά σε συγκεκριμένη κάστα είτε είναι οικογενειακή, στην οποία είναι ξένο οτιδήποτε δεν αφορά τον δικό της πλουτισμό. Μπροστά στο κοινό διεξάγονται σκληρές μάχες ανάμεσα σε διάφορα κόμματα και πολιτικούς οργανισμούς, όμως προσπαθήστε να θίξετε την ιδιωτική τους περιουσίας, τα ακίνητα στο Μπάντεν-Μπάντεν, στο Λονδίνο, στο Βουκουρέστι και τότε θα δείτε αμέσως το «ενιαίο μέτωπο» της χορτασμένης μολδαβικής πολιτικής ελίτ. Σήμερα αυτές οι «ιδιαιτερότητες» οξύνονται περισσότερο από την κοινωνική και την εθνοτική διαστρωμάτωση (της χώρας).
Ο λαός της Μολδαβίας δεν είναι πλέον προσανατολισμένος σε κάποιον θετικό στόχο, ακόμη και υπό αυτήν την έννοια έχει επικρατήσει η απόλυτη φτώχεια. Άραγε σήμερα επικρατεί στους πολίτες της Μολδαβίας εκείνο το υγιές πνεύμα, εκείνος οιδεαλισμός και η ταυτόχρονη ενότητα και ποικιλία απόψεων που επικρατούσαν στη χώρα πριν από δέκα χρόνια; Ασφαλώς και όχι. Ταυτόχρονα, η Μολδαβία δεν είναι το πιο δυστυχισμένο κομμάτι γης στον κόσμο, κάτι που προσπαθούμε, υπερβολικά μερικές φορές, να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας. Απλώς υπάρχουν σε αυτήν μεγάλα, αλλά και συστημικά προβλήματα που έχουν σχέση με την κοντόφθαλμη πολιτική της ελίτ.
Είναι άραγε ικανή η σημερινή μολδαβική πολιτική ηγεσία να ενώσει όλους τους συνειδητοποιημένους πολίτες; Δυστυχώς, είμαι πεπεισμένος πως όχι. Και όχι μόνο επειδή υπάρχουν διαφορές στην ιδιοσυγκρασία (των πολιτών), αλλά επειδή ακριβώς η σημερινή ηγεσία της Μολδαβίας εξακολουθεί να διχάζει τους πολίτες.
Προσωπικά αντιμετώπιζα και συνεχίζω να αντιμετωπίζω με καχυποψία και το κόμμα των Σοσιαλιστών. Θεωρώ και σήμερα, ότι το κόμμα αυτό θα υποστεί σύντομα διάσπαση, εξαιτίας της ύπαρξης στο εσωτερικό του κάποιων αμφιλεγόμενων προσώπων, που συνδέονται με συμφωνίες «κάτω από το τραπέζι» με τον βασικό υπεύθυνο της αποτυχίας της ευρωπαϊκής σύγκλισης της Μολδαβίας – τον (πρωθυπουργό) Πλαχοτνιούκ.
Ακολούθως, θα πρέπει και η Ευρώπη ν’ αποφασίσει ποιος θα πρέπει να κυβερνήσει τη Μολδαβία αύριο. Αυτοί που την κυβερνούσαν χτες και σήμερα, έχουν ήδη δείξει τι μπορούν. Κατέστρεψαν τους πάντες και τα πάντα. Να στηριχτούν και πάλι σε συνασπισμούς και συμμαχίες; Αυτό το είδαμε, ιστορικά, από το 2009 και μετά. Το να υπάρξει κυβερνητικό φιλοευρωπαϊκό κόμμα στη Μολδαβία, όπως φάνηκε στην πράξη, είναι αδύνατο.
Ορισμένοι ειδικοί εκφράζουν την άποψη, ότι οι βουλευτικές εκλογές στη Μολδαβία τον Φλεβάρη του 2019 δεν θα διεξαχθούν. Και δεν θα διεξαχθούν λόγω του ότι η σημερινή πολιτική εξουσία δεν είναι ικανή να τις πραγματοποιήσει χωρίς η ίδια να υποστεί καταστροφική ήττα. Αυτό σημαίνει ότι στη Μολδαβία είναι πιθανό να υπάρξει μία τεχνητή κρίση, οικονομική ή… τραπεζική. Μια τραπεζική κρίση, όπως για παράδειγμα η κατάρρευση της «Moldindcos bank» ή της «Moldagro bank», η οποία θα γίνει ο καταλύτης της χρηματοοικονομικής κρίσης, δεδομένου ότι οι δύο συγκεκριμένες τράπεζες έχουν συστημικό χαρακτήρα. Να δώσει στον εαυτό της παράταση χρόνου και να κάνει τα παζάρια της με τις Βρυξέλλες: να τι θέλει η σημερινή πολιτική εξουσία. Η κρίση στη Μολδαβία μπορεί να πάει «χέρι-χέρι» με την όξυνση της κατάστασης στην Ουκρανία, παραμονές της διεξαγωγής των εκεί προεδρικών εκλογών. Ο Ποροσένκο και ο Πλαχοτνιούκ βρίσκονται σε παρόμοια, δύσκολη για τους ίδιους, κατάσταση.
Οι κρίσεις στη Μολδαβία και στην Ουκρανία, στην οποία είναι πιθανό να εμπλακούν η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Πολωνία, είναι επικίνδυνες για τη σταθερότητα, τόσο στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, όσο και για την πανευρωπαϊκή ασφάλεια συνολικά.
*Ο Andrey Burachov είναι δημοσιογράφος, πρώην συνεργάτης του Υπουργείου Εξωτερικών και Ευρωπαϊκής Σύγκλισης της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.
Μετάφραση: Βασίλης Μακρίδης
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου