Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Την 1η Ιανουαρίου αναλαμβάνει τα καθήκοντά του ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας Μπολσονάρου με τον Πρόεδρο Τραμπ και τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Νετανιάχου παρόντες, μεταξύ άλλων, στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του.
Τις προάλλες, για να είμαι ειλικρινής, τρόμαξα διαβάζοντας το άρθρο ενός φίλου σε μια μάλλον ακραία εφημερίδα της δεξιάς. Όχι για αυτά που έγραφε, αλλά γιατί είδα να διακοσμεί το άρθρο του μια τεράστια φωτό του νεοκλεγέντος Προέδρου της Βραζιλίας.
Με τον φίλο ενίοτε συμφωνούμε και συχνά διαφωνούμε. Προσωπικά, βρίσκω ακραίες αρκετές από τις απόψεις του και φοβούμαι ότι το πάθος του κατά της «Αριστεράς» αδικεί την ανάλυσή του. Τον θεωρώ εντούτοις έντιμο και αξιοπρεπή άνθρωπο.
Το αυτό συμβαίνει ενίοτε και αντίστροφα, με διάφορους αυτό-τοποθετημένους στην «αριστερά», oι οποίοι δείχνουν να λησμονούν ένα από τα βασικότερα διδάγματα των τραγωδιών του Εικοστού Αιώνα. Ο Ναζισμός και ο Φασισμός υπήρξαν, ιστορικά, δυνατοί, επειδή η γερμανική και ιταλική αριστερά είτε συμβιβάστηκαν, είτε δεν μπόρεσαν/θέλησαν να ανταποκριθούν στις βαθύτερες ανάγκες των κοινωνιών σε εποχή βαθύτατης, συστημικής κρίσης.
Το ότι η άκρα δεξιά δίνει λάθος απαντήσεις, δεν σημαίνει ότι θέτει λάθος ερωτήματα, είπε κάποτε ο πρώην Πρωθυπουργός της Γαλλίας, «σοσιαλιστής» (με ότι σημαίνει στις μέρες μας η λέξη) Λωράν Φαμπιούς.
Διερωτήθηκα λοιπόν σχετικά με τον αρθρογράφο. Προτού εκδηλώσει (ή αυτός που του σελιδοποίησε το άρθρο) τέτοιον ενθουσιασμό για τον νέο Βραζιλιάνο Πρόεδρο, φρόντισε τουλάχιστο να διαβάσει, αν μη τι άλλο, τι λέει αυτός ο άνθρωπος; Και είναι δυνατόν, στην προσπάθειά του να «κατατροπώσει» την «αριστερά» σε όλες τις εκδοχές της να συμφωνεί με την πιο απόλυτη βαρβαρότητα, με την καταστροφή του πολιτισμού και εν τέλει τον πιθανό τερματισμό της ζωής στον πλανήτη;
Γιατί, όσο κι αν φαίνεται παλαβό, εκεί μας οδηγούν οι «ιδέες» του Μπολσονάρου και των διάφορων Μπολσονάρου ανά την υφήλιο.
Ίσως βέβαια ο ενθουσιασμός για τον Μπολσονάρου να οφείλεται στη σύγχυση που επικρατεί στις μέρες μας αναφορικά με τον εξόχως παραπλανητικό όρο «παγκοσμιοποίηση», που σημαίνει τα πάντα και τίποτα. Συσκοτίζει δηλαδή το γεγονός πίσω από αυτή την «παγκοσμιοποίηση», δεν είναι ούτε οι ιδεολογίες της, ούτε μια «διαβολική μηχανή που καταστρέφει έθνη».
Είναι μια παγκόσμια Ολοκληρωτική Αυτοκρατορία του Χρήματος που επιδιώκει να επιβληθεί σε όλη την ανθρωπότητα και στην πορεία χρησιμοποιεί, υποδουλώνει και καταστρέφει έθνη, και η οποία μπορεί άνετα να χρησιμοποιεί είτε τα ιδεολογήματα της «ευτυχούς παγκοσμιοποίησης» αλά Σόρος, είτε τους «εθνικισμούς» των Νεοσυντηρητικών, στην προσπάθειά της να εμπεδώσει την κυριαρχία της μέσω των «Πολέμων των Πολιτισμών» όλων εναντίον όλων.
Δεν μπορεί κάποιος να πολεμήσει την «παγκοσμιοποίηση» και τα αποτελέσματά της επί των εθνών, αν δεν αντιμετωπίσει το κοινωνικό και διεθνές καθεστώς πίσω της.
Αυτέ όλοι οι αντίπαλοι λοιπόν της «παγκοσμιοποίησης» είναι το ίδιο, ούτε όλοι οι εθνικισμοί.
Πως σκέφτεται για παράδειγμα να «λύσει» ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας το οικονομικό πρόβλημα της χώρας του; Εφαρμόζοντας τον πιο εξτρεμιστικό νεοφιλελευθερισμό, εξοντώνοντας τα συνδικάτα, την αριστερά και τους ιθαγενείς, και, κυρίως, «αξιοποιώντας» τη λεκάνη του Αμαζονίου.
Ταυτόχρονα θέλει να διώξει τους Κινέζους (που συμβαίνει, είτε μας αρέσει, είτε δεν μας αρέσει, να είναι οι κύριοι σήμερα παραγωγικοί επενδυτές παγκοσμίως), όπως άλλοι θέλουν να διώξουν τους Ρώσους από την Ευρώπη, όχι γιατί τη θέλουν ανεξάρτητη, αλλά για να της στερήσουν τα μέσα της ανεξαρτησίας της.
Τα σχέδια αυτά έχουν προκαλέσει έξαλλο ενθουσιασμό
στους Βορειοαμερικανούς επιχειρηματίες – η εκλογή άλλωστε Μπολσονάρου είναι το αποτέλεσμα της καμπάνιας που ξεκίνησε η Ουάσιγκτων, για να ανατρέψει τις επικίνδυνα «ανεξαρτησιακές», αριστερές κυβερνήσεις που επικράτησαν στις αρχές της δεκαετίας σε όλη σχεδόν τη Νότιο Αμερική.
Αν όμως πραγματοποιηθούν, κινδυνεύουν να τινάξουν στο αέρα το κλίμα όλου του πλανήτη, επιταχύνοντας την έλευση του κρίσιμου σημείου, από το οποίο και πέρα θα είναι αδύνατο, ότι κι αν κάνουμε, να αντιστρέψουμε μια κλιματική φρίκη, που θα απειλήσει τον ανθρώπινο πολιτισμό, πιθανώς την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου και των ανώτερων μορφών ζωής.
Η Αμαζονία είναι ο πνεύμονας της Γης, η χλωροφύλλη της, όπως την ονόμασε κάποτε ο Jean Baudrillard, και εκεί μεταβολίζεται ένα μεγάλο μέρος από το διοξείδιο του άνθρακα, υπεύθυνο για την υπερθέρμανση, και παράγεται το οξυγόνο που μας επιτρέπει να ζούμε.
Για την καταστροφή βέβαια του πολιτισμού δεν μπορούμε να ξέρουμε αν η κλιματική αλλαγή θα είναι πιο γρήγορη ή πιο αργή από την πολιτική και κοινωνικο-οικονομική δράση ανθρώπων και δυνάμεων, όπως αυτές που εκπροσωπεί ο Μπολσονάρου. Τον οποίο χαρακτήρισε εξαιρετικά επικίνδυνο ακόμα και ο ίδιος ο πρώην δικτάτωρ της Βραζιλίας!
Γι’ αυτό επίσης το βραζιλιάνικο «πείραμα» έχει μια τεράστια, παγκόσμια και όχι μόνο τοπική ή περιφερειακή σημασία.
Να μια από τις αναρίθμητες δηλώσεις που έχει κάνει ο Μπολσονάρου: “Με την ψήφο, δεν αλλάζεις τίποτα στη χώρα, απολύτως τίποτα. Δυστυχώς, αυτά δεν θα αλλάξουν παρά μόνο όταν, μια μέρα, θα εξαπολύσουμε εδώ έναν εμφύλιο πόλεμο και θα κάνουμε αυτό που δεν έκανε το στρατιωτικό καθεστώς (σ.σ. η δικτατορία που είχε επιβληθεί από τις ΗΠΑ στη Βραζιλία στη δεκαετία του 1960). Να σκοτώσουμε γύρω στους 30.000» (εκπομπή Camara Amberta TV, 23.5.99)
Είναι χαρακτηριστική της μεθόδου του, τυπικής επίσης για τον μεσοπολεμικό φασισμό. Πράγματι με την ψήφο δεν αλλάζεις σχεδόν τίποτα. Αυτό όμως συμβαίνει διότι η ολιγαρχία, γέννημα θρέμμα της οποίας είναι ο Μπολσονάρου, έχεις ελέγξει τα πάντα με δύο χιλιάδες τρόπους.
Η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα είναι να προσπαθήσει ο λαός να πάρει από την ολιγαρχία την εξουσία, όχι να κάνει δικτάτορα έναν αντιπρόσωπό της.
Το διάβημα του φασισμού είναι ακριβώς αυτό. Χρησιμοποιείς την ίδια τη δυσφορία του λαού, ιδίως σε περίπτωση επανειλημμένων ηττών και απογοητεύσεων, για να τον ξαναβάλεις στην υπηρεσία των αρχόντων του και να τον κάνεις να πιστέψει ότι εκεί που δεν τα καταφέρνει ο ίδιος, υπάρχει κάποιος Υπεράνθρωπος που το μπορεί.
Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Βραζιλίας έχει ταχθεί αναφανδόν υπέρ της δικτατορίας, των βασανιστηρίων, των εκτελέσεων με συνοπτικές διαδικασίες και της χρήσης βίας εναντίον των Αφρο-Βραζιλιάνων, των γυναικών, των μειονοτήτων, των αυτοχθόνων φυλών, των ομοφυλόφιλων και των πολιτικών αντιπάλων του.
Σε ότι αφορά τα βασανιστήρια, ο Μπολσονάρο έχει σαφείς απόψεις. Θεωρεί ότι το «pau-de-arara» (μια τοπική «σπεσιαλιτέ») «λειτουργεί» και το θέλει κι ο λαός. (εκπομπή Camara Aberta TV, 23.5.99).
Επικρίνει το στρατιωτικό καθεστώς που επέβαλλαν οι Αμερικανοί στη Μπραζίλια στη δεκαετία του 1960, όχι γιατί έκανε βασανιστήρια, αλλά γιατί άφηνε τα θύματά τους να επιζήσουν στο τέλος και δεν τα σκότωνε. Απέτυχαν γιατί δεν σκότωσαν τριάντα χιλιάδες, λέει. Επικρίνει επίσης τη δικτατορία του Πινοτσέτ στη Χιλή, που επέβαλλε ο Κίσσινγκερ το 1973, ένα από τα πιο ματοβαμμένα καθεστώτα στην ιστορία του 20ού αιώνα, διότι, λέει, ήταν πολύ «μαλακή».
Η «συλλογική δράση» που ονειρεύεται ταιριάζει με την… ατομική του. Το 2003, αντιμέτωπος με τη βουλευτή Μαρία ντε Ροζάριο στην τηλεόραση Rede TV (11.11.03), της είπε «Είμαι ένας βιαστής τώρα. Αλλά δεν θα σε βιάσω ποτέ, γιατί δεν το αξίζεις καθήκι».
«Αν είχα ένα παιδί ομοφυλόφιλο, δεν θα μπορούσα να το αγαπήσω… Θα προτιμούσα να πεθάνει σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα», δήλωσε σε μια συγκέντρωση οπαδών του στην Curitiba, στις 28.3.18.
Oταν η τραγουδίστρια Preta Gil ρώτησε τον Μπολσονάρο τι θα έκανε αν ο γιός του ερωτευόταν μια Μαύρη, ο Μπολσονάρο της απάντησε:
«Δεν αντιμετωπίζω τέτοιο κίνδυνο γιατί τα παιδιά μου μεγάλωσαν πολύ καλά και δεν έζησαν στο περιβάλλον που εσείς συχνάζετε» (CQC, TV Bandeiratntes, 28.3.11)
Να σημειώσουμε ότι η Βραζιλία είναι ένα πολυφυλετικό κράτος, με σχεδόν τον μισό πληθυσμό του υπό μία έννοια «Μαύρους» – και πάντως στην αργκό των πλούσιων γαιοκτημόνων της χώρας, όπως ο Μπολσονάρο – δηλαδή προϊόν επιμειξίας από κατοίκους διαφόρων προελεύσεων, ενώ ένα αξιοσημείωτο ποσοστό του πληθυσμού του είναι καθαροί Μαύροι αφρικανικής καταγωγής. Εκτός βέβαια από τους Μαύρους και τους ομοφυλόφιλους, ο Μπολσονάρο δεν πολυσυμπαθεί και τις γυναίκες, που πιστεύει ότι πρέπει να αμείβονται λιγότερο από τους άντρες («Δεν θα έδινα την ίδια αμοιβή σε έναν άνδρα και σε μια γυναίκα», SuperPop, Rede TV, 15.2.2018)
«Η Βραζιλία πάνω από όλα» ήταν το σύνθημα Μπολσονάρο, κατά το πρότυπο Τραμπ. Υπάρχει όμως κάποιος πάνω από τη Βραζιλία, λέει, κι αυτός είναι ο Θεός. Ποιος ακριβώς Θεός; Ο Θεός των Ευαγγελιστών για τον νέο Πρόεδρο, που βαφτίστηκε στον Ιορδάνη από έναν Πεντακοστιανό ιερέα. Να θυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι οι Ευαγγελιστές έχουν πρωταγωνιστήσει στην «ιδεολογική προετοιμασία» όλων των πολέμων στη Μέση Ανατολή και αποτελούν τη «θρησκευτική πτέρυγα» του αμερικανο-ισραηλινού νεοσυντηρητισμού.
Μιλώντας στην Εβραϊκή Λέσχη του Ρίο ντε Τζανέιρο, στις 3.4.17, ο κ. Μπολσονάρο περηφανεύτηκε ότι όλα του τα παιδιά είναι αγόρια εκτός από ένα που είναι κορίτσι. «Είχα», είπε, «μια στιγμή αδυναμίας και εμφανίστηκε ένα κορίτσι».
Βεβαίως κάποιος θα μπορούσε να παρατηρήσει στο σημείο αυτό ότι, αν όλοι οι άνθρωποι καταλήξουν άνδρες, θα έχει κανείς το ίδιο αποτέλεσμα με το αν καταλήξουν ομοφυλόφιλοι. Τον τερματισμό της αναπαραγωγής του είδους. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να περιμένουμε την πραγμάτωση τέτοιων σεναρίων. Με ανθρώπους σαν τον Μπολσονάρου να ηγούνται μεγάλων χωρών, ο τερματισμός του είδους θα πραγματοποιηθεί και πολύ σύντομα. Προς το παρόν, ο απερίγραπτος Βραζιλιάνος ηγέητης, εξήγησε ότι θα δώσει «πράσινο φως» στην αστυνομία του να σκοτώνει περίπου αδιακρίτως.
Δεν έχει νόημα να συνεχίσουμε την παράθεση δηλώσεων. Νομίζουμε δώσαμε μια σαφή εικόνα του πολιτικού «μηνύματος» του Μπολσονάρου, που αναλαμβάνει από 1ης Ιανουαρίου τα καθήκοντά του, αλλά που ήδη έχει αρχίσει να προκαλεί αποτελέσματα με τις δηλώσεις του. Η Κούβα αποφάσισε την ανάκληση χιλιάδων γιατρών που βοηθούσαν στις πιο φτωχές περιοχές της χώρας, εκεί όπου δεν υπάρχει κρατική περίθαλψη και δεν θέλουν να πάνε οι Βραζιλιάνοι γιατροί, μετά την επίθεση Μπολσονάρου κατά της συμφωνίας που είχε συνάψει με τη Βραζιλία.
Είναι προφανές ότι αν ο Μπολσονάρου, που έχει εκλεγεί με 55% των ψήφων, έναντι 45% του αντιπάλου του, με 29% λευκά ή αποχή, δοκιμάσει να βάλει σε εφαρμογή έστω ένα κλάσμα των ιδεών του, η μεγαλύτερη χώρα της Νότιας Αμερικής οδεύει ολοταχώς σε δικτατορία ή σε εμφύλιο, με πολύ μεγάλες, διεθνείς γεωπολιτικές, οικολογικές και πολιτικές συνέπειες.
Είναι η πρώτη φορά, μετά την άνοδο του γερμανικού Ναζισμού, στη δεκαετία του 1930, που σε μια μεγάλη χώρα η παραφροσύνη και η προσπάθεια χρήσης των πιο καταστροφικών ανθρώπινων ενστίκτων, υποκαθιστά οποιοδήποτε πολιτικό πρόγραμμα. Εν μέρει άρχισε να συμβαίνει με τον Τραμπ, γενικεύεται όμως τώρα με τον Μπολσονάρου.
Πρόκειται για μια sui generis επανάληψη της ιστορικής λειτουργίας του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού, ο οποίος, στηριζόμενος στην αποτυχία της γερμανικής σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής αριστεράς, κατάφερε να εκφράσει αυτός την εθνική και κοινωνική δυσαρέσκεια του γερμανικού λαού, για να την θέσει τελικά έντεχνα στην υπηρεσία αυτών που την προκάλεσαν, δηλαδή του μεγάλου γερμανικού κεφαλαίου και των σχεδίων του διεθνούς δυτικού καπιταλισμού για πόλεμο και καταστροφή της Σοβιετικής Ένωσης.
Στο κέντρο της είναι η ίδια διαδικασία που επέτρεψε τον Ναζισμό και τον Φασισμό, όπως έχει αναλυθεί από σπουδαίους στοχαστές του 20ού αιώνα, όπως ο ‘Εριχ Φρομ και ο Βίλχελμ Ράιχ. Δηλαδή η έντεχνη χρήση των προανθρώπινων ενστίκτων του ανθρώπου για να καθοδηγήσουν την ανασφάλεια και την αίσθηση αδιεξόδου των ανθρώπων και μικρομεσαίων συνήθως κοινωνικών στρωμάτων σε μίσος όχι προς αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τα δεινά τους που τους πλήττουν, αλλά προς οποιαδήποτε υποδεέστερη κοινωνική δύναμη. Μη έχοντας τρόπο να οργανώσουν μια ορθολογική απάντηση στα προβλήματά τους, η ίδια η πίεση να τα λύσουν οδηγούν τους ανθρώπους στην «ασφάλεια» της άνευ όρων υποταγής στον Αρχηγό και της ταύτισης με ένα ολοκληρωτικό σύστημα.
Μια διαφορά όμως Χίτλερ και Μπολσονάρου, είναι ότι ο πρώτος ήταν γνήσιο προϊόν μιας κοινωνικής εξέλιξης, ο Μπολσονάρου μοιάζει μάλλον ένας «αχυράνθρωπος», κατασκευασμένος από παντοδύναμα αυτοκρατορικά κέντρα, που χρησιμοποιούν προφανώς τη βαθειά γνώση του Εικοστού Αιώνα, που έχουμε λησμονήσει οι υπόλοιποι.
Μια σημαντική διαφορά με τον γερμανικό Εθνικοσοσιαλισμό είναι ότι δεν υφίσταται στη Βραζιλία, το τεράστιο μαζικό κίνημα που ήταν πίσω από τους Ναζί. Πρόκειται κατά κάποιο για μια «τεχνητή» δημιουργία (σε μεγάλο βαθμό και μέσω των social media) ενός φαινομένου που παρουσιάζει μεν κάποιες αναλογίες, αλλά που θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε αν όντως διαθέτει την ισχύ στην κοινωνία, για να επιβάλλει τη δικτατορία ή να οργανώσει τον εμφύλιο πόλεμο. Η ζωή θα μας δώσει την τελική απάντηση σε αυτά.
Διερωτάται κανείς αν η Βραζιλία δεν έχει τρόπον τινά «επιλεγεί» τώρα, για ένα νέο, παγκόσμιας σημασίας «πείραμα», όπως συνέβη με τον πόλεμο στο Ιράκ για τη Μέση Ανατολή, με την Ελλάδα για την ευρωπαϊκή κρίση, ή με την Ουκρανία για τη μετα-σοβιετική.
Αυτό πάντως που παρατηρούμε σε διάφορα σημεία του ορίζοντα είναι η επανεμφάνιση σταδιακά όλων των φαινομένων που χαρακτήρισαν την κρίση της δεκαετίας του 1930 και της οποίας τελική κατάληξη ήταν η άνοδος του Ναζισμού και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Υπάρχει όμως και μια μεγάλη διαφορά με εκείνη την εποχή, και είναι οι τρομακτικές τεχνολογίες που έχει τώρα αναπτύξει ο άνθρωπος. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου γένους μπορούμε να καταστρέψουμε κατά τρόπο ανεπίστρεπτο τους εαυτούς μας και την ίδια τη ζωή.
«Αγαπημένο παιδί» του Ντόναλντ Τραμπ και του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας προανήγγειλε ήδη τη μεταφορά της βραζιλιάνικης Πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και το κλείσιμο της παλαιστινιακής Πρεσβείας στη Μπραζίλια. Από την πλευρά του, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι θα παρευρεθεί στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του νέου Προέδρου. Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας, που πρωταγωνίστησε, το 2010, μαζί με την Τουρκία, στη σύναψη συμφωνίας με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Η ανάδειξή του στην εξουσία προκαλεί έντονους φόβους στη Βενεζουέλα ότι ενδέχεται να υποστεί στρατιωτική εισβολή, ενώ συνιστά ένα αναμφισβήτητο χτύπημα στους BRICS, την προσπάθεια Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας και Νότιας Αφρικής να συμπήξουν έναν εναλλακτικό, παγκόσμιο οικονομικό πόλο.
Βεβαίως θα δούμε και εδώ τι θα γίνει στο τέλος. Διότι ήδη αίφνης οι εξαγγελίες της Μπραζίλια περί Ιερουσαλήμ και Παλαιστινίων, έχουν προκαλέσει τις πρώτες απειλές για εμπάργκο των βραζιλιάνικων προϊόντων από τις χώρες του αραβομουλμανικού κόσμου, όπου όμως κατευθύνεται το 40% των εξαγωγών της βραζιλιάνικης βιομηχανίας τροφίμων. Η Κούβα, όπως ήδη αναφέραμε, ανακάλεσε τους γιατρούς της, απαντώντας στις απαιτήσεις του Μπολσονάρο για αλλαγή της συμφωνίας που έχει κλείσει με τη Βραζιλία. Και δύσκολα φαντάζεται κανείς κάποιον υποψήφιο να αντικαταστήσει την Κίνα ως εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας.
Είναι προφανές ότι η εκλογή του Μπολσονάρου συνιστά μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Ουάσιγκτων, στην επιταχυνθείσα επί Τραμπ προσπάθειά της να επαναφέρει την Νότιο Αμερική στη «συνήθη κατάσταση» που επικρατούσε την εποχή της Γιουνάιτεντ Φρουτ και του Μπατίστα και την οποία έχει τόσο εύγλωττα περιγράψει ο Ουρουγουανός συγγραφέας – και συνείδηση της βασανισμένης ηπείρου του – ο Εντουάρντο Γκαλεάνο στις «Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής» (το κλασικό βιβλίο του, που δυστυχώς δολοφονήθηκε από τους Έλληνες μεταφραστές του).
Η επιτυχία Μπολσονάρου δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς να λάβει κανείς υπόψιν του την οικονομική κρίση που έπληξε την Βραζιλία, αλλά και τις αποτυχίες του Κόμματος Εργατών του Λούλα, ένας αριθμός στελεχών του οποίου, αν και όχι ο ίδιος, ενεπλάκησαν όπως φαίνεται σε σκάνδαλα διαφθοράς, που αμαύρωσαν, κατάλληλα χρησιμοποιούμενα από τα μέσα, την εικόνα του. Πόσο μάλλον όταν σήμερα, η διαβόητη NSA έχει τρομακτικά μέσα παρακολούθησης των πάντων και είχε φτάσει να παρακολουθεί ακόμη και το κινητό τηλέφωνο της πρώην Προέδρου Ντίλμα Ρουσσέφ.
Σε αντίθεση με τον Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας, ο Λούλα πίστεψε ότι θα μπορούσε ίσως να βρει μια «συμβιβαστική», «συναινετική», «σοσιαλδημοκρατική» οδό και εσωτερικά, με τη βραζιλιάνικη ολιγαρχία, και διεθνώς με την Ουάσιγκτων του Ομπάμα. Τα γεγονότα μάλλον τείνουν να επιβεβαιώσουν την εκτίμηση ότι το βάθος της κρίσης είναι τέτοιο που τέτοιες λύσεις δεν περπατάνε, χρειάζονται πιο ριζοσπαστικές.
Υπήρξαν όμως και άλλα προβλήματα. Η αφόρητη εγκληματικότητα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με κοινωνιολογικές διαλέξεις για την προέλευσή της. Ούτε βοηθάει η σταδιακή «προσαρμογή» τμημάτων της διεθνούς αριστεράς στην ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης, που δεν είναι άλλη από την ιδεολογία της θριαμβεύουσας νεοφιλελεύθερης χρηματιστικής Ολιγαρχίας.
Για να αναφέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, υπάρχει για παράδειγμα μια λεπτή αλλά πολύ σημαντική διαφορά, ανάμεσα στην υπεράσπιση της ελευθερίας των ομοφυλόφιλων από κάθε μορφή καταπίεσης και τοποθετήσεις που τείνουν να παρεξηγηθούν έστω ως συνηγορία υπέρ της ομοφυλοφιλίας.
Ζούμε σε μια εποχή βαθιάς παρακμής της ανθρωπότητας, όπου η Ιστορία μοιάζει, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ να «κουράστηκε». ‘Όταν συμβεί αυτό συνήθως πηγαίνει ανάποδα, κατεβαίνοντας την ανηφόρα που ανέβαινε προηγουμένως.
Τμήματα της παγκόσμιας «αριστεράς» επεχείρησαν να προσαρμοσθούν στη νέα κατάσταση υιοθετώντας, ως δήθεν αριστερή, την ιδεολογία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και μιας τελείως παρεξηγημένης έννοιας της Ελευθερίας, που βάζει στο κέντρο της ένα Εγώ χωρίς κανένα όριο και χωρίς καμία αναφορά.
Ο ανθρωπισμός, ο σοσιαλισμός, ο μαρξισμός, ιστορικά υπερασπίστηκαν το άτομο από την καταπίεση των αυταρχικών καθεστώτων, αλλά η βάση της φιλοσοφίας τους είναι η φύση και το κοινωνικό άτομο, που μόνο ως τέτοιο θεωρούν ότι μπορεί να καταστεί ελεύθερο, όχι το «Εγώ δίχως ‘Ορια, για τον εαυτό του και μόνο», που είναι το ιδεώδες του ακραίου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Υπάρχει η «ελευθερία από την καταπίεση», υπάρχει όμως και η θετική ελευθερία, που επιτρέπει στο άτομο να γίνεται πραγματικά ελεύθερο κι αυτό δεν μπορεί να το κάνει παρά σε συμφωνία με τη φύση και τους συνανθρώπους του.
‘Όλα αυτά ήταν αναγκαία, όχι όμως και ικανά για να φτάσουμε στην ανάδειξη Μπολσονάρου. Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα προηγήθηκε ένα «βελούδινο πραξικόπημα», με την καθαίρεση της εκλεγείσης Προέδρου Ντίλμα Ρουσέφ με ελάχιστα πειστικές κατηγορίες «διαφθοράς» και η φυλάκιση του Λούλα λίγο πριν από τις πρόσφατες εκλογές, επίσης με ελάχιστα πειστικές κατηγορίες.
Αυτό έγινε δυνατό γιατί, σε αντίθεση για παράδειγμα με τις ΗΠΑ, η βραζιλιάνικη ολιγαρχία ελέγχει ασφυκτικά την δικαιοσύνη.
Τη στιγμή που ο Λούλα φυλακίστηκε κέρδιζε άνετα τις προεδρικές εκλογές σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις. Ο υποψήφιος του Κόμματος Εργατών Χαντάτ δεν είχε παρά ελάχιστο χρόνο να οργανώσει την πολιτική του καμπάνια.
Στο σημείο αυτό οι δυνάμεις πίσω από τον Μπολσονάρου «απέσυραν» τον υποψήφιό τους από την ενεργό προεκλογική εκστρατεία (επικαλέστηκε τον τραυματισμό του σε μια συγκέντρωση) και, αντ’ αυτού, διοχέτευσαν εκατομμύρια tweets και μηνύματα στο facebook με Fake News, στα οποία ο Χαντάτ δεν είχε τη δυνατότητα να απαντήσει.
Το αποτέλεσμα ήταν ένας θρίαμβος των μεθόδων χειραγώγησης που ξαναείδαμε στην περίπτωση της Cambridge Analytica, της ουκρανικής κρίσης και πολλών άλλων περιπτώσεων.
Από την άποψη τόσο του περιεχομένου της πολιτικής που προτείνει, όσο και των μεθόδων που πλέον χρησιμοποιεί, η Βραζιλία γίνεται έτσι το κατεξοχήν παράδειγμα και πειραματόζωο του νέου Ολοκληρωτισμού.
Βιβλιογραφία
Για τη Λατινική Αμερική εν γένει παραμένει κλασικό το βιβλίο του Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Οι Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής», δολοφονηθέν δυστυχώς από τον μεταφραστή του στα ελληνικά
Για τις ψυχολογικές προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά του Ναζισμού, αξεπέραστες παραμένουν οι αναλύσεις του Βίλχελμ Ράιχ (Η μαζική ψυχολογία του Φασισμού) και του ‘Εριχ Φρόμ (Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία, Escape from Freedom, στο πρωτότυπο). Αμφότερα έχουν εκδοθεί στα ελληνικά, παραμένουν όμως πολύ δυσεύρετα
Μια έξοχη ανάλυση της πορείας των πολιτικών δυνάμεων και της ταχείας αλλαγής των διαθέσεων των κοινωνικών ομάδων στη Γερμανία του μεσοπολέμου μπορεί κανείς να βρει στα άρθρα και μελέτες του Λεόν Τρότσκι για τη Γερμανία της περιόδου 1929-33. ‘Εχουν εκδοθεί στα ελληνικά σε δύο τόμους με τίτλους Και τώρα; και Γερμανία, ο Φασισμός και το Εργατικό Κίνημα.
Και αυτά τα κείμενα και η μνημειώδης Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, του ίδιου συγγραφέα, που επίσης έχει κακομεταφρασθεί στα ελληνικά, είναι μοναδικά για την ανατομία των πολύ γρήγορων, απότομων μεταβολών της κοινωνικής ψυχολογίας σε περίοδο κρίσης, αγγίζοντας κατά τη γνώμη μας, σε μερικά σημεία τους, τόσο ουσιαστικά όσο και υφολογικά, το επίπεδο ενός Θουκυδίδη.
Το μόνο ίσως σημείο που απουσιάζει κάπως από τις αναλύσεις αυτές είναι η ανάδειξη της σημασίας του εθνικού στοιχείου τόσο στη ρωσική, όσο και στη γερμανική κρίση του μεσοπολέμου.
Πηγή: konstantakopoulos.gr
Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος: Σχετικά με τον συντάκτη
Την 1η Ιανουαρίου αναλαμβάνει τα καθήκοντά του ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας Μπολσονάρου με τον Πρόεδρο Τραμπ και τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Νετανιάχου παρόντες, μεταξύ άλλων, στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του.
Τις προάλλες, για να είμαι ειλικρινής, τρόμαξα διαβάζοντας το άρθρο ενός φίλου σε μια μάλλον ακραία εφημερίδα της δεξιάς. Όχι για αυτά που έγραφε, αλλά γιατί είδα να διακοσμεί το άρθρο του μια τεράστια φωτό του νεοκλεγέντος Προέδρου της Βραζιλίας.
Με τον φίλο ενίοτε συμφωνούμε και συχνά διαφωνούμε. Προσωπικά, βρίσκω ακραίες αρκετές από τις απόψεις του και φοβούμαι ότι το πάθος του κατά της «Αριστεράς» αδικεί την ανάλυσή του. Τον θεωρώ εντούτοις έντιμο και αξιοπρεπή άνθρωπο.
Το αυτό συμβαίνει ενίοτε και αντίστροφα, με διάφορους αυτό-τοποθετημένους στην «αριστερά», oι οποίοι δείχνουν να λησμονούν ένα από τα βασικότερα διδάγματα των τραγωδιών του Εικοστού Αιώνα. Ο Ναζισμός και ο Φασισμός υπήρξαν, ιστορικά, δυνατοί, επειδή η γερμανική και ιταλική αριστερά είτε συμβιβάστηκαν, είτε δεν μπόρεσαν/θέλησαν να ανταποκριθούν στις βαθύτερες ανάγκες των κοινωνιών σε εποχή βαθύτατης, συστημικής κρίσης.
Το ότι η άκρα δεξιά δίνει λάθος απαντήσεις, δεν σημαίνει ότι θέτει λάθος ερωτήματα, είπε κάποτε ο πρώην Πρωθυπουργός της Γαλλίας, «σοσιαλιστής» (με ότι σημαίνει στις μέρες μας η λέξη) Λωράν Φαμπιούς.
Διερωτήθηκα λοιπόν σχετικά με τον αρθρογράφο. Προτού εκδηλώσει (ή αυτός που του σελιδοποίησε το άρθρο) τέτοιον ενθουσιασμό για τον νέο Βραζιλιάνο Πρόεδρο, φρόντισε τουλάχιστο να διαβάσει, αν μη τι άλλο, τι λέει αυτός ο άνθρωπος; Και είναι δυνατόν, στην προσπάθειά του να «κατατροπώσει» την «αριστερά» σε όλες τις εκδοχές της να συμφωνεί με την πιο απόλυτη βαρβαρότητα, με την καταστροφή του πολιτισμού και εν τέλει τον πιθανό τερματισμό της ζωής στον πλανήτη;
Γιατί, όσο κι αν φαίνεται παλαβό, εκεί μας οδηγούν οι «ιδέες» του Μπολσονάρου και των διάφορων Μπολσονάρου ανά την υφήλιο.
Ίσως βέβαια ο ενθουσιασμός για τον Μπολσονάρου να οφείλεται στη σύγχυση που επικρατεί στις μέρες μας αναφορικά με τον εξόχως παραπλανητικό όρο «παγκοσμιοποίηση», που σημαίνει τα πάντα και τίποτα. Συσκοτίζει δηλαδή το γεγονός πίσω από αυτή την «παγκοσμιοποίηση», δεν είναι ούτε οι ιδεολογίες της, ούτε μια «διαβολική μηχανή που καταστρέφει έθνη».
Είναι μια παγκόσμια Ολοκληρωτική Αυτοκρατορία του Χρήματος που επιδιώκει να επιβληθεί σε όλη την ανθρωπότητα και στην πορεία χρησιμοποιεί, υποδουλώνει και καταστρέφει έθνη, και η οποία μπορεί άνετα να χρησιμοποιεί είτε τα ιδεολογήματα της «ευτυχούς παγκοσμιοποίησης» αλά Σόρος, είτε τους «εθνικισμούς» των Νεοσυντηρητικών, στην προσπάθειά της να εμπεδώσει την κυριαρχία της μέσω των «Πολέμων των Πολιτισμών» όλων εναντίον όλων.
Δεν μπορεί κάποιος να πολεμήσει την «παγκοσμιοποίηση» και τα αποτελέσματά της επί των εθνών, αν δεν αντιμετωπίσει το κοινωνικό και διεθνές καθεστώς πίσω της.
Αυτέ όλοι οι αντίπαλοι λοιπόν της «παγκοσμιοποίησης» είναι το ίδιο, ούτε όλοι οι εθνικισμοί.
Καταστρέφοντας τον Αμαζόνιο
Πως σκέφτεται για παράδειγμα να «λύσει» ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας το οικονομικό πρόβλημα της χώρας του; Εφαρμόζοντας τον πιο εξτρεμιστικό νεοφιλελευθερισμό, εξοντώνοντας τα συνδικάτα, την αριστερά και τους ιθαγενείς, και, κυρίως, «αξιοποιώντας» τη λεκάνη του Αμαζονίου.
Ταυτόχρονα θέλει να διώξει τους Κινέζους (που συμβαίνει, είτε μας αρέσει, είτε δεν μας αρέσει, να είναι οι κύριοι σήμερα παραγωγικοί επενδυτές παγκοσμίως), όπως άλλοι θέλουν να διώξουν τους Ρώσους από την Ευρώπη, όχι γιατί τη θέλουν ανεξάρτητη, αλλά για να της στερήσουν τα μέσα της ανεξαρτησίας της.
Τα σχέδια αυτά έχουν προκαλέσει έξαλλο ενθουσιασμό
στους Βορειοαμερικανούς επιχειρηματίες – η εκλογή άλλωστε Μπολσονάρου είναι το αποτέλεσμα της καμπάνιας που ξεκίνησε η Ουάσιγκτων, για να ανατρέψει τις επικίνδυνα «ανεξαρτησιακές», αριστερές κυβερνήσεις που επικράτησαν στις αρχές της δεκαετίας σε όλη σχεδόν τη Νότιο Αμερική.
Αν όμως πραγματοποιηθούν, κινδυνεύουν να τινάξουν στο αέρα το κλίμα όλου του πλανήτη, επιταχύνοντας την έλευση του κρίσιμου σημείου, από το οποίο και πέρα θα είναι αδύνατο, ότι κι αν κάνουμε, να αντιστρέψουμε μια κλιματική φρίκη, που θα απειλήσει τον ανθρώπινο πολιτισμό, πιθανώς την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου και των ανώτερων μορφών ζωής.
Η Αμαζονία είναι ο πνεύμονας της Γης, η χλωροφύλλη της, όπως την ονόμασε κάποτε ο Jean Baudrillard, και εκεί μεταβολίζεται ένα μεγάλο μέρος από το διοξείδιο του άνθρακα, υπεύθυνο για την υπερθέρμανση, και παράγεται το οξυγόνο που μας επιτρέπει να ζούμε.
‘Ενας «Χίτλερ των Τροπικών»
Για την καταστροφή βέβαια του πολιτισμού δεν μπορούμε να ξέρουμε αν η κλιματική αλλαγή θα είναι πιο γρήγορη ή πιο αργή από την πολιτική και κοινωνικο-οικονομική δράση ανθρώπων και δυνάμεων, όπως αυτές που εκπροσωπεί ο Μπολσονάρου. Τον οποίο χαρακτήρισε εξαιρετικά επικίνδυνο ακόμα και ο ίδιος ο πρώην δικτάτωρ της Βραζιλίας!
Γι’ αυτό επίσης το βραζιλιάνικο «πείραμα» έχει μια τεράστια, παγκόσμια και όχι μόνο τοπική ή περιφερειακή σημασία.
Ο Χασάπης του Αμαζονίου
Να μια από τις αναρίθμητες δηλώσεις που έχει κάνει ο Μπολσονάρου: “Με την ψήφο, δεν αλλάζεις τίποτα στη χώρα, απολύτως τίποτα. Δυστυχώς, αυτά δεν θα αλλάξουν παρά μόνο όταν, μια μέρα, θα εξαπολύσουμε εδώ έναν εμφύλιο πόλεμο και θα κάνουμε αυτό που δεν έκανε το στρατιωτικό καθεστώς (σ.σ. η δικτατορία που είχε επιβληθεί από τις ΗΠΑ στη Βραζιλία στη δεκαετία του 1960). Να σκοτώσουμε γύρω στους 30.000» (εκπομπή Camara Amberta TV, 23.5.99)
Είναι χαρακτηριστική της μεθόδου του, τυπικής επίσης για τον μεσοπολεμικό φασισμό. Πράγματι με την ψήφο δεν αλλάζεις σχεδόν τίποτα. Αυτό όμως συμβαίνει διότι η ολιγαρχία, γέννημα θρέμμα της οποίας είναι ο Μπολσονάρου, έχεις ελέγξει τα πάντα με δύο χιλιάδες τρόπους.
Η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα είναι να προσπαθήσει ο λαός να πάρει από την ολιγαρχία την εξουσία, όχι να κάνει δικτάτορα έναν αντιπρόσωπό της.
Το διάβημα του φασισμού είναι ακριβώς αυτό. Χρησιμοποιείς την ίδια τη δυσφορία του λαού, ιδίως σε περίπτωση επανειλημμένων ηττών και απογοητεύσεων, για να τον ξαναβάλεις στην υπηρεσία των αρχόντων του και να τον κάνεις να πιστέψει ότι εκεί που δεν τα καταφέρνει ο ίδιος, υπάρχει κάποιος Υπεράνθρωπος που το μπορεί.
Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Βραζιλίας έχει ταχθεί αναφανδόν υπέρ της δικτατορίας, των βασανιστηρίων, των εκτελέσεων με συνοπτικές διαδικασίες και της χρήσης βίας εναντίον των Αφρο-Βραζιλιάνων, των γυναικών, των μειονοτήτων, των αυτοχθόνων φυλών, των ομοφυλόφιλων και των πολιτικών αντιπάλων του.
Σε ότι αφορά τα βασανιστήρια, ο Μπολσονάρο έχει σαφείς απόψεις. Θεωρεί ότι το «pau-de-arara» (μια τοπική «σπεσιαλιτέ») «λειτουργεί» και το θέλει κι ο λαός. (εκπομπή Camara Aberta TV, 23.5.99).
Επικρίνει το στρατιωτικό καθεστώς που επέβαλλαν οι Αμερικανοί στη Μπραζίλια στη δεκαετία του 1960, όχι γιατί έκανε βασανιστήρια, αλλά γιατί άφηνε τα θύματά τους να επιζήσουν στο τέλος και δεν τα σκότωνε. Απέτυχαν γιατί δεν σκότωσαν τριάντα χιλιάδες, λέει. Επικρίνει επίσης τη δικτατορία του Πινοτσέτ στη Χιλή, που επέβαλλε ο Κίσσινγκερ το 1973, ένα από τα πιο ματοβαμμένα καθεστώτα στην ιστορία του 20ού αιώνα, διότι, λέει, ήταν πολύ «μαλακή».
Η «συλλογική δράση» που ονειρεύεται ταιριάζει με την… ατομική του. Το 2003, αντιμέτωπος με τη βουλευτή Μαρία ντε Ροζάριο στην τηλεόραση Rede TV (11.11.03), της είπε «Είμαι ένας βιαστής τώρα. Αλλά δεν θα σε βιάσω ποτέ, γιατί δεν το αξίζεις καθήκι».
Αδυναμία να γεννάς κορίτσια, υπάνθρωποι οι Μαύροι!
«Αν είχα ένα παιδί ομοφυλόφιλο, δεν θα μπορούσα να το αγαπήσω… Θα προτιμούσα να πεθάνει σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα», δήλωσε σε μια συγκέντρωση οπαδών του στην Curitiba, στις 28.3.18.
Oταν η τραγουδίστρια Preta Gil ρώτησε τον Μπολσονάρο τι θα έκανε αν ο γιός του ερωτευόταν μια Μαύρη, ο Μπολσονάρο της απάντησε:
«Δεν αντιμετωπίζω τέτοιο κίνδυνο γιατί τα παιδιά μου μεγάλωσαν πολύ καλά και δεν έζησαν στο περιβάλλον που εσείς συχνάζετε» (CQC, TV Bandeiratntes, 28.3.11)
Να σημειώσουμε ότι η Βραζιλία είναι ένα πολυφυλετικό κράτος, με σχεδόν τον μισό πληθυσμό του υπό μία έννοια «Μαύρους» – και πάντως στην αργκό των πλούσιων γαιοκτημόνων της χώρας, όπως ο Μπολσονάρο – δηλαδή προϊόν επιμειξίας από κατοίκους διαφόρων προελεύσεων, ενώ ένα αξιοσημείωτο ποσοστό του πληθυσμού του είναι καθαροί Μαύροι αφρικανικής καταγωγής. Εκτός βέβαια από τους Μαύρους και τους ομοφυλόφιλους, ο Μπολσονάρο δεν πολυσυμπαθεί και τις γυναίκες, που πιστεύει ότι πρέπει να αμείβονται λιγότερο από τους άντρες («Δεν θα έδινα την ίδια αμοιβή σε έναν άνδρα και σε μια γυναίκα», SuperPop, Rede TV, 15.2.2018)
Ευαγγελιστές-Νεοσυντηρητικοί στην Εξουσία
«Η Βραζιλία πάνω από όλα» ήταν το σύνθημα Μπολσονάρο, κατά το πρότυπο Τραμπ. Υπάρχει όμως κάποιος πάνω από τη Βραζιλία, λέει, κι αυτός είναι ο Θεός. Ποιος ακριβώς Θεός; Ο Θεός των Ευαγγελιστών για τον νέο Πρόεδρο, που βαφτίστηκε στον Ιορδάνη από έναν Πεντακοστιανό ιερέα. Να θυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι οι Ευαγγελιστές έχουν πρωταγωνιστήσει στην «ιδεολογική προετοιμασία» όλων των πολέμων στη Μέση Ανατολή και αποτελούν τη «θρησκευτική πτέρυγα» του αμερικανο-ισραηλινού νεοσυντηρητισμού.
Μιλώντας στην Εβραϊκή Λέσχη του Ρίο ντε Τζανέιρο, στις 3.4.17, ο κ. Μπολσονάρο περηφανεύτηκε ότι όλα του τα παιδιά είναι αγόρια εκτός από ένα που είναι κορίτσι. «Είχα», είπε, «μια στιγμή αδυναμίας και εμφανίστηκε ένα κορίτσι».
Βεβαίως κάποιος θα μπορούσε να παρατηρήσει στο σημείο αυτό ότι, αν όλοι οι άνθρωποι καταλήξουν άνδρες, θα έχει κανείς το ίδιο αποτέλεσμα με το αν καταλήξουν ομοφυλόφιλοι. Τον τερματισμό της αναπαραγωγής του είδους. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να περιμένουμε την πραγμάτωση τέτοιων σεναρίων. Με ανθρώπους σαν τον Μπολσονάρου να ηγούνται μεγάλων χωρών, ο τερματισμός του είδους θα πραγματοποιηθεί και πολύ σύντομα. Προς το παρόν, ο απερίγραπτος Βραζιλιάνος ηγέητης, εξήγησε ότι θα δώσει «πράσινο φως» στην αστυνομία του να σκοτώνει περίπου αδιακρίτως.
Δεν έχει νόημα να συνεχίσουμε την παράθεση δηλώσεων. Νομίζουμε δώσαμε μια σαφή εικόνα του πολιτικού «μηνύματος» του Μπολσονάρου, που αναλαμβάνει από 1ης Ιανουαρίου τα καθήκοντά του, αλλά που ήδη έχει αρχίσει να προκαλεί αποτελέσματα με τις δηλώσεις του. Η Κούβα αποφάσισε την ανάκληση χιλιάδων γιατρών που βοηθούσαν στις πιο φτωχές περιοχές της χώρας, εκεί όπου δεν υπάρχει κρατική περίθαλψη και δεν θέλουν να πάνε οι Βραζιλιάνοι γιατροί, μετά την επίθεση Μπολσονάρου κατά της συμφωνίας που είχε συνάψει με τη Βραζιλία.
Είναι προφανές ότι αν ο Μπολσονάρου, που έχει εκλεγεί με 55% των ψήφων, έναντι 45% του αντιπάλου του, με 29% λευκά ή αποχή, δοκιμάσει να βάλει σε εφαρμογή έστω ένα κλάσμα των ιδεών του, η μεγαλύτερη χώρα της Νότιας Αμερικής οδεύει ολοταχώς σε δικτατορία ή σε εμφύλιο, με πολύ μεγάλες, διεθνείς γεωπολιτικές, οικολογικές και πολιτικές συνέπειες.
Παραφροσύνη στην εξουσία: Μετά τον Τραμπ ο Μπολσονάρου και το προηγούμενο του Ναζισμού
Είναι η πρώτη φορά, μετά την άνοδο του γερμανικού Ναζισμού, στη δεκαετία του 1930, που σε μια μεγάλη χώρα η παραφροσύνη και η προσπάθεια χρήσης των πιο καταστροφικών ανθρώπινων ενστίκτων, υποκαθιστά οποιοδήποτε πολιτικό πρόγραμμα. Εν μέρει άρχισε να συμβαίνει με τον Τραμπ, γενικεύεται όμως τώρα με τον Μπολσονάρου.
Πρόκειται για μια sui generis επανάληψη της ιστορικής λειτουργίας του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού, ο οποίος, στηριζόμενος στην αποτυχία της γερμανικής σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής αριστεράς, κατάφερε να εκφράσει αυτός την εθνική και κοινωνική δυσαρέσκεια του γερμανικού λαού, για να την θέσει τελικά έντεχνα στην υπηρεσία αυτών που την προκάλεσαν, δηλαδή του μεγάλου γερμανικού κεφαλαίου και των σχεδίων του διεθνούς δυτικού καπιταλισμού για πόλεμο και καταστροφή της Σοβιετικής Ένωσης.
Στο κέντρο της είναι η ίδια διαδικασία που επέτρεψε τον Ναζισμό και τον Φασισμό, όπως έχει αναλυθεί από σπουδαίους στοχαστές του 20ού αιώνα, όπως ο ‘Εριχ Φρομ και ο Βίλχελμ Ράιχ. Δηλαδή η έντεχνη χρήση των προανθρώπινων ενστίκτων του ανθρώπου για να καθοδηγήσουν την ανασφάλεια και την αίσθηση αδιεξόδου των ανθρώπων και μικρομεσαίων συνήθως κοινωνικών στρωμάτων σε μίσος όχι προς αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τα δεινά τους που τους πλήττουν, αλλά προς οποιαδήποτε υποδεέστερη κοινωνική δύναμη. Μη έχοντας τρόπο να οργανώσουν μια ορθολογική απάντηση στα προβλήματά τους, η ίδια η πίεση να τα λύσουν οδηγούν τους ανθρώπους στην «ασφάλεια» της άνευ όρων υποταγής στον Αρχηγό και της ταύτισης με ένα ολοκληρωτικό σύστημα.
Η «κουζίνα» του παγκόσμιου Ολοκληρωτισμού και μια σημαντική διαφορά με τον Χίτλερ
Μια διαφορά όμως Χίτλερ και Μπολσονάρου, είναι ότι ο πρώτος ήταν γνήσιο προϊόν μιας κοινωνικής εξέλιξης, ο Μπολσονάρου μοιάζει μάλλον ένας «αχυράνθρωπος», κατασκευασμένος από παντοδύναμα αυτοκρατορικά κέντρα, που χρησιμοποιούν προφανώς τη βαθειά γνώση του Εικοστού Αιώνα, που έχουμε λησμονήσει οι υπόλοιποι.
Μια σημαντική διαφορά με τον γερμανικό Εθνικοσοσιαλισμό είναι ότι δεν υφίσταται στη Βραζιλία, το τεράστιο μαζικό κίνημα που ήταν πίσω από τους Ναζί. Πρόκειται κατά κάποιο για μια «τεχνητή» δημιουργία (σε μεγάλο βαθμό και μέσω των social media) ενός φαινομένου που παρουσιάζει μεν κάποιες αναλογίες, αλλά που θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε αν όντως διαθέτει την ισχύ στην κοινωνία, για να επιβάλλει τη δικτατορία ή να οργανώσει τον εμφύλιο πόλεμο. Η ζωή θα μας δώσει την τελική απάντηση σε αυτά.
Διερωτάται κανείς αν η Βραζιλία δεν έχει τρόπον τινά «επιλεγεί» τώρα, για ένα νέο, παγκόσμιας σημασίας «πείραμα», όπως συνέβη με τον πόλεμο στο Ιράκ για τη Μέση Ανατολή, με την Ελλάδα για την ευρωπαϊκή κρίση, ή με την Ουκρανία για τη μετα-σοβιετική.
Αυτό πάντως που παρατηρούμε σε διάφορα σημεία του ορίζοντα είναι η επανεμφάνιση σταδιακά όλων των φαινομένων που χαρακτήρισαν την κρίση της δεκαετίας του 1930 και της οποίας τελική κατάληξη ήταν η άνοδος του Ναζισμού και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Υπάρχει όμως και μια μεγάλη διαφορά με εκείνη την εποχή, και είναι οι τρομακτικές τεχνολογίες που έχει τώρα αναπτύξει ο άνθρωπος. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου γένους μπορούμε να καταστρέψουμε κατά τρόπο ανεπίστρεπτο τους εαυτούς μας και την ίδια τη ζωή.
Η Γεωπολιτική του Μπολσονάρου
«Αγαπημένο παιδί» του Ντόναλντ Τραμπ και του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας προανήγγειλε ήδη τη μεταφορά της βραζιλιάνικης Πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και το κλείσιμο της παλαιστινιακής Πρεσβείας στη Μπραζίλια. Από την πλευρά του, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι θα παρευρεθεί στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του νέου Προέδρου. Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας, που πρωταγωνίστησε, το 2010, μαζί με την Τουρκία, στη σύναψη συμφωνίας με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Η ανάδειξή του στην εξουσία προκαλεί έντονους φόβους στη Βενεζουέλα ότι ενδέχεται να υποστεί στρατιωτική εισβολή, ενώ συνιστά ένα αναμφισβήτητο χτύπημα στους BRICS, την προσπάθεια Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας και Νότιας Αφρικής να συμπήξουν έναν εναλλακτικό, παγκόσμιο οικονομικό πόλο.
Βεβαίως θα δούμε και εδώ τι θα γίνει στο τέλος. Διότι ήδη αίφνης οι εξαγγελίες της Μπραζίλια περί Ιερουσαλήμ και Παλαιστινίων, έχουν προκαλέσει τις πρώτες απειλές για εμπάργκο των βραζιλιάνικων προϊόντων από τις χώρες του αραβομουλμανικού κόσμου, όπου όμως κατευθύνεται το 40% των εξαγωγών της βραζιλιάνικης βιομηχανίας τροφίμων. Η Κούβα, όπως ήδη αναφέραμε, ανακάλεσε τους γιατρούς της, απαντώντας στις απαιτήσεις του Μπολσονάρο για αλλαγή της συμφωνίας που έχει κλείσει με τη Βραζιλία. Και δύσκολα φαντάζεται κανείς κάποιον υποψήφιο να αντικαταστήσει την Κίνα ως εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας.
Είναι προφανές ότι η εκλογή του Μπολσονάρου συνιστά μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Ουάσιγκτων, στην επιταχυνθείσα επί Τραμπ προσπάθειά της να επαναφέρει την Νότιο Αμερική στη «συνήθη κατάσταση» που επικρατούσε την εποχή της Γιουνάιτεντ Φρουτ και του Μπατίστα και την οποία έχει τόσο εύγλωττα περιγράψει ο Ουρουγουανός συγγραφέας – και συνείδηση της βασανισμένης ηπείρου του – ο Εντουάρντο Γκαλεάνο στις «Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής» (το κλασικό βιβλίο του, που δυστυχώς δολοφονήθηκε από τους Έλληνες μεταφραστές του).
Η επιτυχία Μπολσονάρου δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς να λάβει κανείς υπόψιν του την οικονομική κρίση που έπληξε την Βραζιλία, αλλά και τις αποτυχίες του Κόμματος Εργατών του Λούλα, ένας αριθμός στελεχών του οποίου, αν και όχι ο ίδιος, ενεπλάκησαν όπως φαίνεται σε σκάνδαλα διαφθοράς, που αμαύρωσαν, κατάλληλα χρησιμοποιούμενα από τα μέσα, την εικόνα του. Πόσο μάλλον όταν σήμερα, η διαβόητη NSA έχει τρομακτικά μέσα παρακολούθησης των πάντων και είχε φτάσει να παρακολουθεί ακόμη και το κινητό τηλέφωνο της πρώην Προέδρου Ντίλμα Ρουσσέφ.
Σε αντίθεση με τον Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας, ο Λούλα πίστεψε ότι θα μπορούσε ίσως να βρει μια «συμβιβαστική», «συναινετική», «σοσιαλδημοκρατική» οδό και εσωτερικά, με τη βραζιλιάνικη ολιγαρχία, και διεθνώς με την Ουάσιγκτων του Ομπάμα. Τα γεγονότα μάλλον τείνουν να επιβεβαιώσουν την εκτίμηση ότι το βάθος της κρίσης είναι τέτοιο που τέτοιες λύσεις δεν περπατάνε, χρειάζονται πιο ριζοσπαστικές.
Υπήρξαν όμως και άλλα προβλήματα. Η αφόρητη εγκληματικότητα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με κοινωνιολογικές διαλέξεις για την προέλευσή της. Ούτε βοηθάει η σταδιακή «προσαρμογή» τμημάτων της διεθνούς αριστεράς στην ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης, που δεν είναι άλλη από την ιδεολογία της θριαμβεύουσας νεοφιλελεύθερης χρηματιστικής Ολιγαρχίας.
Για να αναφέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, υπάρχει για παράδειγμα μια λεπτή αλλά πολύ σημαντική διαφορά, ανάμεσα στην υπεράσπιση της ελευθερίας των ομοφυλόφιλων από κάθε μορφή καταπίεσης και τοποθετήσεις που τείνουν να παρεξηγηθούν έστω ως συνηγορία υπέρ της ομοφυλοφιλίας.
Ζούμε σε μια εποχή βαθιάς παρακμής της ανθρωπότητας, όπου η Ιστορία μοιάζει, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ να «κουράστηκε». ‘Όταν συμβεί αυτό συνήθως πηγαίνει ανάποδα, κατεβαίνοντας την ανηφόρα που ανέβαινε προηγουμένως.
Τμήματα της παγκόσμιας «αριστεράς» επεχείρησαν να προσαρμοσθούν στη νέα κατάσταση υιοθετώντας, ως δήθεν αριστερή, την ιδεολογία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και μιας τελείως παρεξηγημένης έννοιας της Ελευθερίας, που βάζει στο κέντρο της ένα Εγώ χωρίς κανένα όριο και χωρίς καμία αναφορά.
Ο ανθρωπισμός, ο σοσιαλισμός, ο μαρξισμός, ιστορικά υπερασπίστηκαν το άτομο από την καταπίεση των αυταρχικών καθεστώτων, αλλά η βάση της φιλοσοφίας τους είναι η φύση και το κοινωνικό άτομο, που μόνο ως τέτοιο θεωρούν ότι μπορεί να καταστεί ελεύθερο, όχι το «Εγώ δίχως ‘Ορια, για τον εαυτό του και μόνο», που είναι το ιδεώδες του ακραίου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Υπάρχει η «ελευθερία από την καταπίεση», υπάρχει όμως και η θετική ελευθερία, που επιτρέπει στο άτομο να γίνεται πραγματικά ελεύθερο κι αυτό δεν μπορεί να το κάνει παρά σε συμφωνία με τη φύση και τους συνανθρώπους του.
Ο ρόλος των Social Media
‘Όλα αυτά ήταν αναγκαία, όχι όμως και ικανά για να φτάσουμε στην ανάδειξη Μπολσονάρου. Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα προηγήθηκε ένα «βελούδινο πραξικόπημα», με την καθαίρεση της εκλεγείσης Προέδρου Ντίλμα Ρουσέφ με ελάχιστα πειστικές κατηγορίες «διαφθοράς» και η φυλάκιση του Λούλα λίγο πριν από τις πρόσφατες εκλογές, επίσης με ελάχιστα πειστικές κατηγορίες.
Αυτό έγινε δυνατό γιατί, σε αντίθεση για παράδειγμα με τις ΗΠΑ, η βραζιλιάνικη ολιγαρχία ελέγχει ασφυκτικά την δικαιοσύνη.
Τη στιγμή που ο Λούλα φυλακίστηκε κέρδιζε άνετα τις προεδρικές εκλογές σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις. Ο υποψήφιος του Κόμματος Εργατών Χαντάτ δεν είχε παρά ελάχιστο χρόνο να οργανώσει την πολιτική του καμπάνια.
Στο σημείο αυτό οι δυνάμεις πίσω από τον Μπολσονάρου «απέσυραν» τον υποψήφιό τους από την ενεργό προεκλογική εκστρατεία (επικαλέστηκε τον τραυματισμό του σε μια συγκέντρωση) και, αντ’ αυτού, διοχέτευσαν εκατομμύρια tweets και μηνύματα στο facebook με Fake News, στα οποία ο Χαντάτ δεν είχε τη δυνατότητα να απαντήσει.
Το αποτέλεσμα ήταν ένας θρίαμβος των μεθόδων χειραγώγησης που ξαναείδαμε στην περίπτωση της Cambridge Analytica, της ουκρανικής κρίσης και πολλών άλλων περιπτώσεων.
Από την άποψη τόσο του περιεχομένου της πολιτικής που προτείνει, όσο και των μεθόδων που πλέον χρησιμοποιεί, η Βραζιλία γίνεται έτσι το κατεξοχήν παράδειγμα και πειραματόζωο του νέου Ολοκληρωτισμού.
Βιβλιογραφία
Για τη Λατινική Αμερική εν γένει παραμένει κλασικό το βιβλίο του Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Οι Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής», δολοφονηθέν δυστυχώς από τον μεταφραστή του στα ελληνικά
Για τις ψυχολογικές προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά του Ναζισμού, αξεπέραστες παραμένουν οι αναλύσεις του Βίλχελμ Ράιχ (Η μαζική ψυχολογία του Φασισμού) και του ‘Εριχ Φρόμ (Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία, Escape from Freedom, στο πρωτότυπο). Αμφότερα έχουν εκδοθεί στα ελληνικά, παραμένουν όμως πολύ δυσεύρετα
Μια έξοχη ανάλυση της πορείας των πολιτικών δυνάμεων και της ταχείας αλλαγής των διαθέσεων των κοινωνικών ομάδων στη Γερμανία του μεσοπολέμου μπορεί κανείς να βρει στα άρθρα και μελέτες του Λεόν Τρότσκι για τη Γερμανία της περιόδου 1929-33. ‘Εχουν εκδοθεί στα ελληνικά σε δύο τόμους με τίτλους Και τώρα; και Γερμανία, ο Φασισμός και το Εργατικό Κίνημα.
Και αυτά τα κείμενα και η μνημειώδης Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, του ίδιου συγγραφέα, που επίσης έχει κακομεταφρασθεί στα ελληνικά, είναι μοναδικά για την ανατομία των πολύ γρήγορων, απότομων μεταβολών της κοινωνικής ψυχολογίας σε περίοδο κρίσης, αγγίζοντας κατά τη γνώμη μας, σε μερικά σημεία τους, τόσο ουσιαστικά όσο και υφολογικά, το επίπεδο ενός Θουκυδίδη.
Το μόνο ίσως σημείο που απουσιάζει κάπως από τις αναλύσεις αυτές είναι η ανάδειξη της σημασίας του εθνικού στοιχείου τόσο στη ρωσική, όσο και στη γερμανική κρίση του μεσοπολέμου.
Πηγή: konstantakopoulos.gr
Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος: Σχετικά με τον συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου