Τετάρτη 28 Αυγούστου 2019

Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα

Αλέξης Κροκιδάς*


Το πρόσφατο συμβάν στην ψυχιατρική κλινική στο Θριάσιο, δικαιολογημένα εξόργισε ή τουλάχιστον θα έπρεπε να εξοργίσει κάθε πολίτη -ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων- που ενδιαφέρεται στοιχειωδώς, τουλάχιστον για την αξιοπρέπεια και την ψυχική οδύνη των ψυχιατρικών ασθενών. Αν όντως τα πράγματα διαδραματίστηκαν όπως αναφέρθηκαν από την εφημερεύουσα ψυχίατρο Αφροδίτη Ρέτζιου, και μέχρι τώρα δεν φαίνεται να έχει αμφισβητήσει κανείς τα λεγόμενά της, η συμπεριφορά του αστυνομικού και των συναδέλφων του μετέπειτα, ήταν, επιεικώς μιλώντας, απαράδεκτη, ανήθικη, αντιδεοντολογική και δυνητικά εξόχως επικίνδυνη.

Οι ευρύτερες κοινωνικές, πολιτικές και συμβολικές διαστάσεις αυτού του συμβάντος στην παρούσα συγκυρία έχουν ήδη επισημανθεί και σχετίζονται με το “νέο ήθος” τάξης, ασφάλειας και συμμόρφωσης που προωθεί η νέα κυβέρνηση. Η επαίσχυντη ανακοίνωση της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Δυτικής Αττικής που ακολούθησε λίγες ημέρες μετά το συμβάν, το επιβεβαιώνει εξάλλου με ανατριχιαστικό τρόπο.

Αυτό που ωστόσο φαίνεται να διέλαθε της προσοχής των κατά τα άλλα καθόλα σοβαρών δημοσιογράφων είναι μια άλλη πιο σκοτεινή και πιο ανατριχιαστική σχέση εξουσίας που διαδραματίζεται χωρίς ποτέ ή σχεδόν ποτέ να κατονομάζεται ως τέτοια. Σαν μια παράξενη ομερτά, ένας κώδικας σιωπής, να απαγορεύει να μιλήσουμε για αυτήν την σχέση εξουσίας που τοποθετεί και τον αστυνομικό και την ψυχίατρο στην ίδια πλευρά απέναντι στον ψυχιατρικό ασθενή και δη τον ακούσιο ψυχιατρικό ασθενή.

Αυτόν δηλαδή από τον οποίο αφαιρείται το δικαίωμα να μην συμμορφωθεί στις “θεραπευτικές” παρεμβάσεις που του επιβάλλονται, για το καλό του βέβαια, όπως η ακούσια νοσηλεία, η καταναγκαστική φαρμακευτική αγωγή, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, οι λοβοτομές (ναι, ακόμα γίνονται, όχι πολλές, αλλά γίνονται, πχ στο Ηνωμένο Βασίλειο για κατάθλιψη ή ιδοεψυχαναγκαστική διαταραχή που δεν ανταποκρίνονται σε καμμία άλλη παρέμβαση).

Κάθε σχέση εξουσίας είναι εξ’ ορισμού άνιση ακόμα και αν οριστεί με Χεγγελιανούς όρους. Αλλά ας αφήσουμε τον Χέγγελ και την διαλεκτική Herrschaft und Knechtschaft, ή την διαλεκτική Κυρίου-Δούλου όπως αποδίδεται στα Ελληνικά, παράμερα.

Οσοι διατηρούμε μια στοιχειώδη κοινωνική ευαισθησία, εξοργιζόμαστε με την κατάχρηση εξουσίας. Στην προκειμένη περίπτωση με την κατάχρηση εξουσίας στην οποία επιδόθηκε ο αστυνομικός στην αντιπαράθεση που είχε με την ψυχίατρο στο Θριάσιο. Όμως η τελευταία όπως και η συντριπτική πλειοψηφία των συναδέλφων της βασίζονται θεσμικά στην αστυνομία να φέρει τους ασθενείς, συνήθως, αν και όχι πάντα, με χειροπέδες στα ψυχιατρικά ιδρύματα για να τους «θεραπεύσουν». Και η αστυνομία εκτελεί τις εντολές του εισαγγελέα χωρίς να έχει άλλη επιλογή.

Για να είμαστε απόλυτα ξεκάθαροι και να μην υπάρξει ίχνος ασάφειας. Μιλάμε για τα γνωστά εισαγγελικά, τις εντολές για ακούσια νοσηλεία, ή μάλλον για να είμαστε ακριβείς, εντολές για ακούσια εξέταση από δυο ψυχιάτρους σε πρώτη φάση που μπορεί, μπορεί και όχι, να οδηγήσουν σε ακούσια νοσηλεία, δηλαδή νοσηλεία παρά την θέληση του ασθενούς όπως ορίζει ο νόμος 2071/1992.

Ούτε το ΚΚΕ ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε κανένα κοινοβουλευτικό κόμμα, τόλμησαν να αμφισβητήσουν τον ίδιο τον θεσμό της ακούσιας νοσηλείας. Μπορεί να καταγγέλουν τις άθλιες συνθήκες στα ψυχιατρεία, αυτοί και διάφοροι πεφωτισμένοι μεταρρυθμιστές από όλο το πολιτικό φάσμα, να καταγγέλλουν τα υπέρογκα ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, την έλλειψη πόρων, κοινοτικών δομών, την διακομιδή ασθενών στα ψυχιατρεία από την αστυνομία, κοκ, αλλά κανείς δεν βγήκε να υποστηρίξει την κατάργηση κάθε μορφής μη συναινετικής ψυχιατρικής παρέμβασης.

Λες και αν είχαμε περισσότερους νοσηλευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγους και ψυχιάτρους στα ψυχιατρεία, περισσότερες κοινοτικές δομές, καλύτερη διασύνδεση ανάμεσα στις διάφορες υπηρεσίες, θα λυνόταν το θεμελιακό πρόβλημα της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας ανθρώπων που βρίσκονται σε ψυχική οδύνη. Το πρόβλημα του εξευτελισμού κάθε ίχνους ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο όνομα της φροντίδας των ευάλωτων.

Και όμως αυτή η ομερτά, αυτός ο κώδικας σιωπής έχει αρχίσει να σπάει. Όχι βέβαια γιατί βγαίνω εγώ να μιλήσω, ως ένας μεμονωμένος επαγγελματίας ψυχικής υγείας με τις παραξενιές μου και τα κολλήματα μου με την στέρηση της ελευθερίας. Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Επιτροπής για τα Δικαιώματα Ατόμων με Αναπηρίες (Committee on the Rights of Persons with Disabilities) για το Αρθρο 14 της Σύμβασης Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα Ατόμων με Αναπηρίες (United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities) που υιοθετήθηκαν κατά την 14η συνεδρία της Επιτροπής τον Σεπτέμβριο του 2015, ζητούν εμφατικά από τα κράτη μέλη να καταργήσουν την ακούσια νοσηλεία, χωρίς καμία εξαίρεση, αναφέροντας ρητά ότι ούτε και η εκτίμηση επικινδυνότητας δεν αποτελεί εξαίρεση. «The involuntary detention of persons with disabilities based on risk or dangerousness, alleged need of care or treatment or other reasons tied to impairment or health diagnosis is contrary to the right to liberty, and amounts to arbitrary deprivation of liberty». Δηλαδή, πολύ απλά η ακούσια νοσηλεία καθιστά αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας.

Επίσης τονίζει εμφατικά ότι τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να απαιτούν από επαγγελματίες ψυχικής υγείας (ψυχιάτρους και άλλους) να λαμβάνουν την ελεύθερη και πληροφορημένη συναίνεση των ασθενών πριν προβούν σε οποιαδήποτε παρέμβαση (φαρμακευτική αγωγή κ.λπ.). Η δικαιολογία ότι π.χ. αν έχεις σχιζοφρένεια δεν είσαι σε θέση να παρέχεις ελεύθερη και πληροφορημένη συναίνεση, είναι άθλια και οδηγεί σε βάναυση καταπάτηση των πιο βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Έχουμε πάνω από 7 εκατομμύρια θανάτους τον χρόνο από το κάπνισμα. Δεν πάμε χειροπόδαρα τους καπνιστές σε κλινικές για να τους σώσουμε. Μας έπιασε ο ανθρωπισμός για αυτούς που έχουν ας πούμε διάγνωση Σχιζοφρένειας; Μα έρχεται η ανταπάντηση, η σχέση του σχιζοφρενούς με την πραγματικότητα είναι διαστρεβλωμένη. Είναι η φύση της νόσου τέτοια. Αλήθεια; Ενώ η σχέση του Τραμπ με την πραγματικότητα είναι υγιής!

Κάποιοι από μας κάνουμε παράλογες και ενίοτε αυτοκαταστροφικές ή ακόμα ετεροκαταστροφικές επιλογές στην ζωή μας, είτε επειδή οι φωνές μας μας ωθούν σ’ αυτές, είτε επειδή η ιδεολογία μας (κι αυτή φωνές είναι) και τα βιώματα μας ή το παραλήρημα μας μας ωθούν αμείλικτα προς αυτές. Το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, με όλες τις ατέλειες του, είναι εκεί για να επιληφθεί αν διαπράξω κάποια ποινικά κολάσιμη πράξη. Και φυσικά το σύστημα φροντίδας μπορεί να μου προσφέρει βοήθεια, φαρμακευτική, ψυχοθεραπευτική, αν την θέλω. Αν δεν την θέλω, τότε κανείς δεν μπορεί να μου το επιβάλει.

Η συζήτηση δεν τελειώνει βέβαια εδώ. Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα τα οποία δεν εξέτασα εδώ για να μην καταργηθεί τελείως η ακούσια νοσηλεία, π.χ., ότι πρώτα πρέπει να αναπτυχθούν εναλλακτικές υπηρεσίες, ότι δεν μπορεί να καταργηθεί τελείως γιατί σε κάποιες περιπτώσεις, έστω και λίγες, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση και πραγματικά μπορούν να σώσουν ζωές κ.ο.κ. Θεωρώ ωστόσο (και ευτυχώς δεν είμαι μόνος) ότι όλα τα επιχειρήματα μπορούν να απαντηθούν ικανοποιητικά και έχουν απαντηθεί εν μέρει. Δυστυχώς όμως η συζήτηση, που βεβαίως δεν τελειώνει εδώ, θεωρείται ακόμα κάτι σαν ταμπού στην Ελλάδα.

Το θέμα επαναλαμβάνω, δεν είναι να μειώσουμε τις ακούσιες νοσηλείες από το 70% στο 30% ή στο 5%, αλλά να τις καταργήσουμε τελείως. Αν πραγματικά μας κόφτει σαν κοινωνίες και σαν επαγγελματίες ψυχικής υγείας ο ψυχικός πόνος των ανθρώπων, ας σηκώσουμε τα μανίκια μας να βρούμε τρόπους να απαλύνουμε τον πόνο, σεβόμενοι την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το ύψιστο αγαθό της ελευθερίας.

Ας προσπαθήσουμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων που βασανίζονται ψυχικά και όχι να επαναπαυόμαστε στο γεγονός ότι αν δεν τα καταφέρουμε, δεν βαριέσαι βρε αδερφέ, θα μας τους φέρουν σηκωτούς στην ψυχιατρική κλινική με εισαγγελική εντολή να τους θεραπεύσουμε. Ο καταναγκασμός δεν είναι θεραπευτική παρέμβαση. Είναι μια κοινωνικά, ηθικά και κλινικά απαράδεκτη και εξόχως τρομαχτική και τραυματική πρακτική καταστολής.

Η ψυχίατρος και ο αστυνομικός μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα.

*Κοινωνιολόγος, Κοινωνικός Λειτουργός

Πηγή: efsyn.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου