Γιάννης Περάκης
Η Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση αφορούσε τις ατμομηχανές, η Δεύτερη τον εξηλεκτρισμό και τη μαζική παραγωγή και η Τρίτη τους υπολογιστές. Η Τέταρτη θα δημιουργήσει νέα είδη εργασίας, νέους τομείς, νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες όπως: τεχνικός ανάλυσης δεδομένων, τεχνικός εξόρυξης δεδομένων, αρχιτέκτονας δεδομένων, ειδικός ανάπτυξης λογισμικού και εφαρμογών κλπ. Αλλά αλήθεια ποια είναι η έννοια του εκσυγχρονισμού και της ανάπτυξης σήμερα;
Ο εκσυγχρονισµός και η ανάπτυξη είναι σήµερα κεντρικός στρατηγικός στόχος των κυβερνήσεων και κεντρικές έννοιες της προπαγάνδας. Ποια είναι όµως η ουσία αυτής της πολιτικής, η οποία καλύπτεται από την «ομίχλη» της ιδεολογίας; Εκσυγχρονισµός και ανάπτυξη ταυτίζονται µε την πρόοδο. Τι σηµαίνει όµως πρόοδος; Και ειδικότερα τι σηµαίνει πρόοδος στην εποχή της «παγκοσµιοποίησης»;
Η τάση για τεχνολογική ανανέωση, η τάση για αναδιάρθρωση των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων και η τάση για παγκοσµιοποίηση, είναι εγγενείς στον καπιταλισμό. Η τάση αυτή έγινε κυρίαρχη στην εποχή µας µε τη θυελλώδη ανάπτυξη των φυσικών επέστη και της τεχνολογίας. Η ανάπτυξη όµως οδήγησε στη γενική ευηµερία όπως φαντάζονταν οι ιδεολόγοι της πρώιµης αστικής τάξης; Οδήγησε στην εκλογίκευση των κοινωνικών σχέσεων και στην «αιώνια ειρήνη»; (Καντ). Τα γεγονότα είναι γνωστά. Η τεχνολογική πρόοδος είχε ως συνέπεια την πρωτοφανή αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και κατά συνέπειαν την πρωτοφανή συγκέντρωση κοινωνικού πλούτου και κεφαλαίου. Αλλά η συσσώρευση κεφαλαίου είχε ως συνέπεια, µέσα από την παγκοσµιοποίηση των αντιθέσεων και του ανταγωνισµού, την επίσης πρωτοφανή συγκεντροποίηση.
Σήµερα την παγκόσµια οικονοµία την ελέγχει ένα αριθµός πολυεθνικών γιγάντων, που αντίστοιχα καθορίζει την παγκόσµια πολιτική. Έτσι η τεχνολογική πρόοδος αποδείχθηκε «θεοµηνία» (Μαρξ) για τους λαούς του πλανήτη. Η παγκοσµιοποίηση είναι προπαντός παγκοσµιοποίηση του παρασιτικού-χρηµατιστικού κεφαλαίου. Ειδικότερα η τάση για παγκοσµιοποίηση συµβάδισε µε την πολιτική του νεοφιλελευθερισµού και είχε ως συνέπεια την ένταση της εκµετάλλευσης της εργατικής δύναµης, την ένταση της ανεργίας, και την καταστροφή των εργασιακών σχέσεων.
Συνεπώς την όξυνση της αντίθεσης φτώχειας- πλούτου. Για ποια πρόοδο µιλάµε λοιπόν;
Η αναπτυξιακή ιδεολογία δεσπόζει σήµερα και στη χώρα µας. Οι έννοιες: ανάπτυξη, τεχνολογική πρόοδος, παραγωγικότητα κλπ., έχουν γίνει κεντρικές έννοιες του πολιτικού λόγου. Η τεχνολογική και οικονοµική ανάπτυξη ταυτίζεται κατά κανόνα από τους προπαγανδιστές µε την πρόοδο. Αλλά η ανάπτυξη δεν είναι ουδέτερη έννοια: υπάρχει καπιταλιστική ανάπτυξη και ανάπτυξη προς όφελος της εργατικής τάξης και ευρύτερα των εργαζοµένων, η οποία αναπόφευκτα, έχει αντικαπιταλιστική κατεύθυνση. Για ποια ανάπτυξη λοιπόν µιλάµε; Ποιοι θα ωφεληθούν από την τυχόν τεχνολογική και οικονοµική ανάπτυξη, και ποιοι θα την πληρώσουν; Αντίστοιχα, τι σηµαίνει πρόοδος; Υπάρχει γενική πρόοδος και γενικό καλό; Μπορούµε σήµερα να µιλάµε µε τους όρους του αφηρηµένου, αστικού ανθρωπισµού;
Η επιστηµονική και τεχνολογική ανάπτυξη ταυτίστηκε, κατά κανόνα, και κυρίως από την αστική σκέψη,µε την κοινωνική πρόοδο. Σήµερα γνωρίζουµε, ότι οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται. Κι αυτό, επειδή η πρωτοφανής επιστηµονική και τεχνολογική ανάπτυξη που πραγµατοποιήθηκε στον αιώνα µας αποκάλυψε τον αντιφατικό χαρακτήρα του φαινοµένου κάτι που είχαν ήδη επισηµάνει οι κλασικοί του µαρξισµού καθώς και αστοί στοχαστές από την Αναγέννηση και µετά.
Και δεν πρόκειται µόνο για την απειλή µιας πυρηνικής αποκάλυψης. Πρόκειται για µια µονιµότερη απειλή που προκύπτει από την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, από την εξάντληση των ενεργειακών αποθεµάτων και των πρώτων υλών, από τη διάλυση των κοινωνικών σχέσεων και από τη γενική υποβάθµιση της ποιότητας της ζωής. Η επιστηµονική και τεχνολογική πρόοδος στην υπηρεσία του κεφαλαίου, µετατρέπονται σε δυνάµεις που οδηγούν σε ένα µεταµοντέρνο Μεσαίωνα.
Κάτω απο αυτό το πολιτικό-οικονομικό θεωρητικό πλαίσιο κινείται και η είσοδος των ρομπότ στην παραγωγή.
Τι είναι ρομπότ: Η λέξη Ρομπότ προέρχεται από τη σλαβική λέξη robota, η οποία σημαίνει «εργασία» και εισήχθη για πρώτη φορά από τον Τσέχο θεατρικό συγγραφέα Karel Čapek στο έργο του R.U.R. (Rossum’s Universal Robots), που δημοσιεύθηκε το 1920. Στο R.U.R. τα ανθρωποειδή ρομπότ έχουν την ικανότητα να σκέφτονται και να υπηρετούν τον άνθρωπο. Στο τέλος,όμως, τα ρομπότ εξεγείρονται και τελικά εξοντώνουν το ανθρώπινο είδος.
Η λέξη «ρομποτική» πρωτοαναφέρθηκε από τον συγγραφέα Isaac Asimov, προκειμένου να περιγράψει το πεδίο μελέτης των ρομπότ. Ο Asimov διατύπωσε το 1942 τους ακόλουθους «Τρεις Νόμους της Ρομποτικής» στην ιστορία «Runaround» (1950):
Εφαρμογές της σύγχρονης ρομποτικής:
HSBC: Ο παγκόσμιος πληθυσμός των ρομπότ θα ξεπεράσει τις 400.000 το 2019.
Οπως αναφέρεται στη σχετική έρευνα (της HSBC), επί του παρόντος ο παγκόσμιος πληθυσμός των ρομπότ αυξάνεται κατά μέσο όρο 15% ετησίως, με το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης να οφείλεται στην Κίνα. Αυτήν τη στιγμή το 30% του συνόλου των ρομπότ βρίσκεται στην Κίνα, ενώ, μόνο το 2017, η παραγωγή ρομπότ στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου εκτοξεύθηκε κατά 58%.
Τα μισά επαγγέλματα θα μπορούσαν να αυτοματοποιηθούν έως το 2055.
Ο Πίνακας 2 μιλάει για την ποσοστιαία αντικατάσταση σχεδόν όλων των ειδικοτήτων:
Από την έκθεση, όμως, προκύπτει ότι η αυτοματοποίηση είναι μοχλός παραγωγικότητας και «οικονομικής ανάπτυξης» (για ποιούς;). Οι βιομηχανίες χάλυβα, εκμεταλλευόμενες την τεχνολογία, έχουν μειώσει τους υπαλλήλους τους κατά 75% τις τελευταίες πέντε δεκαετίες χωρίς να χρειαστεί να μειώσουν την παραγωγή. Η βιομηχανία χάλυβα το 1962 μέχρι το 2005 έχασε 400.000 άτομα, το 75% του εργατικού της δυναμικού. Σύμφωνα, όμως, με μελέτη που δημοσίευσε το 2015 το περιοδικό America Economic Review, οι πωλήσεις της δεν μειώθηκαν. Ο λόγος είναι η νέα τεχνολογία που εφαρμόζεται στη χαλυβουργία. Μια άλλη μελέτη του πανεπιστημίου Ball State εκτιμά πως περίπου το 13% των θέσεων εργασίας που χάθηκαν στον μεταποιητικό τομέα οφείλεται στο ελεύθερο εμπόριο, αλλά οι υπόλοιπες οφείλονται στην αύξηση της παραγωγικότητας εξαιτίας του αυτοματισμού.
Αξίζει σε αυτό το σημείο να παρατεθεί μία σχετική έρευνα της McKinsey που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2017. Όπως αναφερόταν, η «επέλαση» των ρομπότ και της αυτοματοποίησης θα στερήσουν από τους ανθρώπους 800 εκατ. θέσεις εργασίας μέχρι το 2030.
Ξεκινώντας από τα δυσάρεστα, η Oxford Economics επισημαίνει ότι πράγματι η ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των ρομπότ «ίσως» οδηγήσει στην αντικατάσταση 20 εκατομμυρίων εργαζομένων στη βιομηχανία μέχρι το 2030. Στο ερώτημα ποιοι κινδυνεύουν από αυτή την εξέλιξη, η απάντηση είναι οι εργαζόμενοι σε περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα.
Συγκεκριμένα, ένα νέο ρομπότ εκτοπίζει σχεδόν διπλάσιες θέσεις εργασίας (1,6) σε περιοχές χαμηλότερων εισοδημάτων, σε σύγκριση με περιφέρειες υψηλότερων εισοδημάτων, στην ίδια χώρα. Η εξήγηση του φαινομένου είναι απλή: Οι εργαζόμενοι στις χαμηλότερες εισοδηματικά περιοχές τείνουν να έχουν και λιγότερα προσόντα με αποτέλεσμα να είναι πιο «ευάλωτοι» στην αυτοματοποίηση.
Παγκόσμιο Ινστιτούτο MaKinsey. Τα ρομπότ θα «κλέψουν» θέσεις εργασίας, αλλά όχι τόσο «γρήγορα»: Τα ρομπότ έρχονται πράγματι, όμως ο ρυθμός της αυτοματοποίησης και η αναπόφευκτη απώλεια θέσεων εργασίας θα συμβεί με πιο σταδιακό ρυθμό απ’ ό,τι φοβούνται αρκετοί αναλυτές. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της νέας έκθεσης του Παγκόσμιου Ινστιτούτου MaKinsey, η οποία επισημαίνει ότι η διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης και των ρομπότ δεν εξαρτάται μόνο από το τι είναι τεχνολογικά εφικτό, αλλά επίσης από αρκετούς ακόμη παράγοντες, όπως οι οικονομικές συνθήκες, οι αγορές εργασίας, οι ρυθμιστικοί-θεσμικοί περιορισμοί και οι απόψεις της κοινωνίας. Η έκθεση επίσης αναλύει τις δυνητικές επιπτώσεις της αυτοματοποίησης ανά δραστηριότητα, με το σκεπτικό ότι συχνότερα είναι πιθανό να αυτοματοποιηθούν όχι ολόκληρες θέσεις εργασίας, αλλά επιμέρους καθήκοντα εργαζόμενων, ακόμη και διευθυντικών στελεχών.
Όμως, βραχυπρόθεσμα, οι περισσότερες θέσεις εργασίας απλώς θα μεταμορφωθούν και δεν θα εξαφανισθούν. Στο 60% των εργαζομένων, περίπου το ένα τρίτο των καθηκόντων τους είναι δυνατό να αυτοματοποιηθεί. Όμως μόνο το 5% των θέσεων εργασίας (μία στις 20) μπορούν να αυτοματοποιηθούν πλήρως στο επόμενο διάστημα. Σήμερα σχεδόν ο μισός χρόνος εργασίας (49%) μπορεί να αυτοματοποιηθεί, είτε με τεχνολογίες που βρίσκονται ήδη στην αγορά είτε με όσες αναπτύσσονται σε εργαστήρια και θα είναι διαθέσιμες σύντομα. Αυτές οι αυτοματοποιήσιμες εργασίες αντιστοιχούν σε 1,1 δισεκ. εργαζομένους παγκοσμίως και «μεταφράζονται» σε συνολικούς μισθούς ύψους 15,8 τρισεκ. δολαρίων.
«Η αυτοματοποίηση θα πάρει δεκαετίες», τόνισε ο διευθυντής του Ινστιτούτου McKinsey Τ. Μανίικα, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς». Η έκθεση εξετάζει διάφορα σενάρια και εκτιμά ότι οι μισές σημερινές εργασίες θα μπορούσαν να αυτοματοποιηθούν σε περίπου 36 χρόνια (το 2055). Λόγω των αναπόφευκτων αβεβαιοτήτων όμως για τον ρυθμό της αυτοματοποίησης, αυτή η κατά το ήμισυ αυτοματοποίηση θα μπορούσε να συμβεί 20 χρόνια νωρίτερα (2035) ή 20 χρόνια αργότερα (2075).
Ήδη από τον μεσοπόλεμο ο Βρετανός οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς προειδοποιούσε για τη «νέα ασθένεια» της τεχνολογικής ανεργίας.
Η απειλή πλέον δεν αφορά μόνο βιομηχανικούς εργάτες ή ανειδίκευτους εργαζόμενους, αλλά κάθε είδους επαγγελματίες, από δικηγόρους έως δημοσιογράφους. Το «κλειδί», σύμφωνα με τη McKinsey, είναι η τεχνολογία της φυσικής επεξεργασίας της γλώσσας, δηλαδή το λογισμικό που μπορεί να διαβάσει και να αναλύσει κείμενα ή ομιλίες. Όσο ταχύτερα αναπτύσσεται η σχετική τεχνολογία τόσο ανοίγει η πόρτα για να αυτοματοποιηθούν περισσότερες θέσεις εργασίας. Οι ερευνητές της McKinsey θεωρούν ότι η αυτοματοποίηση δεν θα πέσει σαν τσουνάμι πάνω στην ανθρωπότητα, αλλά θα υπάρξει χρόνος για να «προσαρμοστεί» ο κόσμος, σε ένα βαθμό τουλάχιστον.
Στην έρευνα του ΟΟΣΑ (εκτιμήσεις για 32 χώρες), το 14% των θέσεων εργασίας αντιμετωπίζουν πολύ υψηλή πιθανότητα αυτοματοποίησης. Στην Ελλάδα, ο μέσος εργαζόμενος έχει πιθανότητα 57% να δει τη θέση εργασίας του να επηρεάζεται από την αυτοματοποίηση και τις μηχανές. Το ποσοστό των θέσεων εργασίας που αντιμετωπίζουν πολύ υψηλή πιθανότητα αυτοματοποίησης ανέρχεται σε 23,4%, ενώ άλλο ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 35,3% αντιμετωπίζει πιθανότητα σημαντικής αλλαγής
Η έκθεση όμως δεν δίνει απάντηση στο πιεστικό ερώτημα: πόσο εύκολο θα είναι να βρει δουλειά ο εργαζόμενος του οποίου η θέση εργασίας θα αυτοματοποιηθεί;
Στους Πίνακες 3 7 3.1 -εμφανίζεται το σύνολο των εργαζομένων της χώρας κατά επάγγελμα, αλλά και το εύρος των μισθών:
Οι παραπάνω Πίνακες (3 & 3.1) σε σχέση με το υπάρχον μορφωτικό επίπεδο των Ελλήνων εργαζομένων και συγκεκριμένα, το 33,4% των Ελλήνων εργαζομένων έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση (33,7% στην ΕΕ), το 48,4% είναι επιπέδου Λυκείου και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (43,1% στην ΕΕ) και το 18,2% δεν έχει καθόλου εκπαίδευση ή έχει τελειώσει Δημοτικό ή Γυμνάσιο (23,1% στην ΕΕ), αποδεικνύει την «σφαγή» που θα συντελεστεί με την είσοδο των ρομπότ στην παραγωγή. Οι πλέον επικίνδυνες κατηγορίες στο εγγύς μέλλον βάσει των Πινάκων 3,3.1, αλλά και του επιπέδου μόρφωσης των εργαζομένων είναι οι παρακάτω:
Α) Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα προειδοποίησε ότι «η ασταμάτητη εξέλιξη της αυτοματοποίησης θα καταστήσει περιττές πολλές θέσεις εργασίας».
Β) Ο ιδρυτής του κολοσσού ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, Τζακ Μα, είναι ακόμη πιο ευθύς και σαφής στις προειδοποιήσεις του. «Μέσα στην επόμενη 30ετία, ο κόσμος θα βιώνει πολύ περισσότερο πόνο απ’ ό,τι ευτυχία», σημειώνοντας ότι «Οι κοινωνικές αναταραχές μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες θα επηρεάσουν κάθε βιομηχανία και έκφανση της ζωής».
Γ) Επιχειρηματίες όπως ο Ελον Μασκ, συνιδρυτής, διευθύνων σύμβουλος και υπεύθυνος σχεδιασμού στην αυτοκινητοβιομηχανία Tesla, έχουν προτείνει την καθιέρωση ενός παγκόσμιου ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για την καταπολέμηση της ανεργίας που θα προκληθεί από τον αυτοματισμό. «Θα λιγοστεύουν οι θέσεις εργασίας που δεν θα μπορεί να αναλάβει ένα ρομπότ»,
Ευάλωτοι οι φτωχοί: Μόνο στον αναπτυσσόμενο κόσμο τα δύο τρίτα των θέσεων εργασίας τίθενται υπό αμφισβήτηση από τον αυτοματισμό, προειδοποίησε προ ημερών ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Τ. Γ. Κιμ. Περισσότερο εκτεθειμένη είναι η Αιθιοπία, όπου 85% των θέσεων είναι ευάλωτες στην απειλή του αυτοματισμού συγκριτικά με το αντίστοιχο 77% στην Κίνα και το 72% στην Ταϊλάνδη.
Σε παγκόσμιο επίπεδο: Η ιδέα ενός βασικού εισοδήματος αναγεννάτε σήμερα, όχι μόνο στις «δεξαμενές σκέψεων» (think tanks) των θεωρητικών του παγκοσμιοποιημένου και ασύδοτου καπιταλισμού (στην Ουάσιγκτον αλλά και στην Silicon Valley, διεθνείς χρηματοπιστωτικούς ομίλους κλπ).
Η Υ Combinator για παράδειγμα, μια εταιρεία επιχειρηματικού κεφαλαίου, εγκαινιάζει ένα ερευνητικό πρόγραμμα πέντε ετών. Ο στόχος είναι να δώσει σε μια τυχαία επιλεγμένη ομάδα ανθρώπων ένα μηνιαίο εισόδημα, με σκοπό να δει αν θα επαναπαυθούν ή αν θα δημιουργήσουν να παράγουν υπεραξία.
Γιατί νοιάζεται η Silicon Valley; Δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έγραψαν πρόσφατα ότι περίπου το 47% των αμερικανικών θέσεων εργασίας απειλούνται από τα συστήματα αυτοματοποίησης. Αν συμβεί αυτό, η οικονομία θα συρρικνωθεί και όλο και λιγότεροι άνθρωποι θα είναι σε θέση να αγοράσουν τα αγαθά της Silicon Valley.
Στον υπόλοιπο κόσμο οι διεργασίες για το ένα βασικό εγγυημένο εισόδημα καλά κρατούν:
Η Ελβετία έχει πραγματοποιήσει δημοψήφισμα για το αν θα εγγυάται για κάθε πολίτη 2.500 ελβετικά φράγκα (περίπου $ 2600) το μήνα, στο Οντάριο του Καναδά 84 χιλιάδες άνθρωποι από την άνοιξη του 2017 συμμετέχουν σε ένα κοινωνικό πείραμα για την καθιέρωση βασικού εισοδήματος αργότερα μέσα στο έτος, στην Ουτρέχτη της Ολλανδία πραγματοποιείται ένα σχετικό πιλοτικό πρόγραμμα σε αρκετές ομάδες πολιτών, οι οποίοι θα πάρουν ένα βασικό μηνιαίο εισόδημα των 970 € ευρώ το μήνα, η Φινλανδία έχει γίνει η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που καθιέρωσε το ελάχιστο κοινωνικό εισόδημα το οποίο ανέρχεται σε 560 € ευρώ το μήνα, στην Ιταλική πόλη του Λιβόρνο πιλοτικά παρέχεται ένα βασικό εγγυημένο εισόδημα πάνω από 500 € το μήνα στις 100 φτωχότερες οικογένειες της πόλης από τον Ιούνιο του 2016, και ήδη έχει επεκταθεί σε επιπλέον 100 οικογένειες από την 1η Ιανουαρίου 2017, ενώ ανάλογες πολιτικές εξετάζουν για τους δήμους στη Ραγκούσα και τη Νάπολη, τέλος, μια παραπλήσια βρετανική πρόταση από μια μη κερδοσκοπική ομάδα θα αρχίσει να δίνει σε 6.000 Κενυάτες ένα ελάχιστο βασικό εισόδημα για τουλάχιστον μια δεκαετία και θα παρακολουθήσει τα αποτελέσματα.
Στην Ελλάδα: Τα συναισθήματα της «απορίας» αλλά και της «κατάπληξης» προκαλούν οι δηλώσεις στελεχών της Νέας Δημοκρατίας. Ένα κατ’ εξοχήν νεοφιλελεύθερο κόμμα να πανηγυρίζει για ένα «φιλολαϊκό» μέτρο όπως είναι αυτό του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Χαρακτηρίζει δε ως ιστορικό βήμα την συνταγματική κατοχύρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Ποιους αφορά: «Στα επόμενα χρόνια, ο προϋπολογισμός για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, θα αυξηθεί στο 1 δισ. ευρώ ετησίως, αντί των 760 εκατ. ευρώ που προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2019 και 670 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση για φέτος. Και θα καλύπτει 800.000 συμπολίτες μας. Ο στόχος είναι το 0,5% του ΑΕΠ να διατίθεται για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα». Αξίζει να σημειωθεί πως σήμερα το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα αφορά 240.000 νοικοκυριά και καλύπτει συνολικά 450.000 άτομα. Από αυτούς τα 156.000 είναι άνεργοι. Ειδικότερα, καλύπτονται 20.000 μονογονεϊκές οικογένειες και πάνω από 56.000 νοικοκυριά με παιδιά. Από το σύνολο των οικογενειών, οι 236.000 έχουν εισόδημα κάτω από 5.000 ευρώ, ενώ τα 130.000 έχουν μηδενικό εισόδημα.
Ο μέσος όρος παροχής ανά νοικοκυριό είναι 213 ευρώ μηνιαίως.
Άραγε γιατί αυτό το έντονο «ενδιαφέρον» και ο «πόνος» των ισχυρών του πλανήτη;
Τι φοβούνται; Την κινητήριο δύναμη της κάθε επανάστασης και της εξέγερσης. Την πείνα και την εξαθλίωση. Γι’ αυτό η στρατηγική τους είναι η «ελεγχόμενη» φτώχεια και ανέχεια, ούτως ώστε να γίνουμε «πρεζόνια» του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, για την αποτροπή των επαναστάσεων και εξεγέρσεων.
Ο Μαρξ είδε αυτήν την κατάσταση να έρχεται στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Υποστήριζε ότι η παραδοσιακή δημοκρατική θεωρία έκανε λάθος στο να αντιμετωπίζει την οικονομία σαν ένα παραπολιτικό χώρο που κυβερνιέται από φυσικούς νόμους, σαν το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Υποστήριζε ότι θα μείνουμε στερημένοι από πολιτικά δικαιώματα και αποξενωμένοι όσο δεν θα έχουμε λόγο στη λήψη βιομηχανικών αποφάσεων. Η δημοκρατία πρέπει να επεκταθεί από το πολιτικό χώρο, στον κόσμο της εργασίας.
Μήπως θα πρέπει να δημιουργήσουμε την ενωτική πρωτοβουλία του 2055. Μια πρωτοβουλία υποστηρικτικά και πλάι των υπαρχόντων αριστερών και προοδευτικών κομμάτων, σχημάτων και κινήσεων της χώρας μας, ικανή να αντιμετωπίσει αυτή την «κοσμογονική λαίλαπα»;
*Ο Γιάννης Περάκης είναι οικονομολόγος υποψήφιος με την Αγωνιστική Ριζοσπαστική Συνεργασία Οικονομολόγων (Α.Ρ.ΣΥ.Ο), στις εκλογές του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Η Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση αφορούσε τις ατμομηχανές, η Δεύτερη τον εξηλεκτρισμό και τη μαζική παραγωγή και η Τρίτη τους υπολογιστές. Η Τέταρτη θα δημιουργήσει νέα είδη εργασίας, νέους τομείς, νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες όπως: τεχνικός ανάλυσης δεδομένων, τεχνικός εξόρυξης δεδομένων, αρχιτέκτονας δεδομένων, ειδικός ανάπτυξης λογισμικού και εφαρμογών κλπ. Αλλά αλήθεια ποια είναι η έννοια του εκσυγχρονισμού και της ανάπτυξης σήμερα;
Ο εκσυγχρονισµός και η ανάπτυξη είναι σήµερα κεντρικός στρατηγικός στόχος των κυβερνήσεων και κεντρικές έννοιες της προπαγάνδας. Ποια είναι όµως η ουσία αυτής της πολιτικής, η οποία καλύπτεται από την «ομίχλη» της ιδεολογίας; Εκσυγχρονισµός και ανάπτυξη ταυτίζονται µε την πρόοδο. Τι σηµαίνει όµως πρόοδος; Και ειδικότερα τι σηµαίνει πρόοδος στην εποχή της «παγκοσµιοποίησης»;
Η τάση για τεχνολογική ανανέωση, η τάση για αναδιάρθρωση των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων και η τάση για παγκοσµιοποίηση, είναι εγγενείς στον καπιταλισμό. Η τάση αυτή έγινε κυρίαρχη στην εποχή µας µε τη θυελλώδη ανάπτυξη των φυσικών επέστη και της τεχνολογίας. Η ανάπτυξη όµως οδήγησε στη γενική ευηµερία όπως φαντάζονταν οι ιδεολόγοι της πρώιµης αστικής τάξης; Οδήγησε στην εκλογίκευση των κοινωνικών σχέσεων και στην «αιώνια ειρήνη»; (Καντ). Τα γεγονότα είναι γνωστά. Η τεχνολογική πρόοδος είχε ως συνέπεια την πρωτοφανή αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και κατά συνέπειαν την πρωτοφανή συγκέντρωση κοινωνικού πλούτου και κεφαλαίου. Αλλά η συσσώρευση κεφαλαίου είχε ως συνέπεια, µέσα από την παγκοσµιοποίηση των αντιθέσεων και του ανταγωνισµού, την επίσης πρωτοφανή συγκεντροποίηση.
Σήµερα την παγκόσµια οικονοµία την ελέγχει ένα αριθµός πολυεθνικών γιγάντων, που αντίστοιχα καθορίζει την παγκόσµια πολιτική. Έτσι η τεχνολογική πρόοδος αποδείχθηκε «θεοµηνία» (Μαρξ) για τους λαούς του πλανήτη. Η παγκοσµιοποίηση είναι προπαντός παγκοσµιοποίηση του παρασιτικού-χρηµατιστικού κεφαλαίου. Ειδικότερα η τάση για παγκοσµιοποίηση συµβάδισε µε την πολιτική του νεοφιλελευθερισµού και είχε ως συνέπεια την ένταση της εκµετάλλευσης της εργατικής δύναµης, την ένταση της ανεργίας, και την καταστροφή των εργασιακών σχέσεων.
Συνεπώς την όξυνση της αντίθεσης φτώχειας- πλούτου. Για ποια πρόοδο µιλάµε λοιπόν;
Η αναπτυξιακή ιδεολογία δεσπόζει σήµερα και στη χώρα µας. Οι έννοιες: ανάπτυξη, τεχνολογική πρόοδος, παραγωγικότητα κλπ., έχουν γίνει κεντρικές έννοιες του πολιτικού λόγου. Η τεχνολογική και οικονοµική ανάπτυξη ταυτίζεται κατά κανόνα από τους προπαγανδιστές µε την πρόοδο. Αλλά η ανάπτυξη δεν είναι ουδέτερη έννοια: υπάρχει καπιταλιστική ανάπτυξη και ανάπτυξη προς όφελος της εργατικής τάξης και ευρύτερα των εργαζοµένων, η οποία αναπόφευκτα, έχει αντικαπιταλιστική κατεύθυνση. Για ποια ανάπτυξη λοιπόν µιλάµε; Ποιοι θα ωφεληθούν από την τυχόν τεχνολογική και οικονοµική ανάπτυξη, και ποιοι θα την πληρώσουν; Αντίστοιχα, τι σηµαίνει πρόοδος; Υπάρχει γενική πρόοδος και γενικό καλό; Μπορούµε σήµερα να µιλάµε µε τους όρους του αφηρηµένου, αστικού ανθρωπισµού;
Η επιστηµονική και τεχνολογική ανάπτυξη ταυτίστηκε, κατά κανόνα, και κυρίως από την αστική σκέψη,µε την κοινωνική πρόοδο. Σήµερα γνωρίζουµε, ότι οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται. Κι αυτό, επειδή η πρωτοφανής επιστηµονική και τεχνολογική ανάπτυξη που πραγµατοποιήθηκε στον αιώνα µας αποκάλυψε τον αντιφατικό χαρακτήρα του φαινοµένου κάτι που είχαν ήδη επισηµάνει οι κλασικοί του µαρξισµού καθώς και αστοί στοχαστές από την Αναγέννηση και µετά.
Και δεν πρόκειται µόνο για την απειλή µιας πυρηνικής αποκάλυψης. Πρόκειται για µια µονιµότερη απειλή που προκύπτει από την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, από την εξάντληση των ενεργειακών αποθεµάτων και των πρώτων υλών, από τη διάλυση των κοινωνικών σχέσεων και από τη γενική υποβάθµιση της ποιότητας της ζωής. Η επιστηµονική και τεχνολογική πρόοδος στην υπηρεσία του κεφαλαίου, µετατρέπονται σε δυνάµεις που οδηγούν σε ένα µεταµοντέρνο Μεσαίωνα.
Κάτω απο αυτό το πολιτικό-οικονομικό θεωρητικό πλαίσιο κινείται και η είσοδος των ρομπότ στην παραγωγή.
Η είσοδος των ρομπότ στην παραγωγική διαδικασία
Τι είναι ρομπότ: Η λέξη Ρομπότ προέρχεται από τη σλαβική λέξη robota, η οποία σημαίνει «εργασία» και εισήχθη για πρώτη φορά από τον Τσέχο θεατρικό συγγραφέα Karel Čapek στο έργο του R.U.R. (Rossum’s Universal Robots), που δημοσιεύθηκε το 1920. Στο R.U.R. τα ανθρωποειδή ρομπότ έχουν την ικανότητα να σκέφτονται και να υπηρετούν τον άνθρωπο. Στο τέλος,όμως, τα ρομπότ εξεγείρονται και τελικά εξοντώνουν το ανθρώπινο είδος.
Η λέξη «ρομποτική» πρωτοαναφέρθηκε από τον συγγραφέα Isaac Asimov, προκειμένου να περιγράψει το πεδίο μελέτης των ρομπότ. Ο Asimov διατύπωσε το 1942 τους ακόλουθους «Τρεις Νόμους της Ρομποτικής» στην ιστορία «Runaround» (1950):
- 1) Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται ενεργητικά, ή λόγω απραξίας του να βλάψει ένα ανθρώπινο ον.
- 2) Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει ένα ανθρώπινο ον, εκτός αν οι εντολές που δέχεται αντιτίθενται στον Πρώτο Νόμο.
- 3) Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, αρκεί αυτό να μην αντιτίθεται στον Πρώτο ή Δεύτερο Νόμο.
Εφαρμογές της σύγχρονης ρομποτικής:
- 1) Βιομηχανία,
- 2) Ιατρική,
- 3) Εξερεύνηση του διαστήματος,
- 4) Στρατιωτικές,
- 5) Αγροτικές,
- 6) Οικιακές,
- 7) Τεχνητά μέλη.
Οι Mελέτες αντικατάστασης των θέσεων εργασίας απο τα ρομπότ
HSBC: Ο παγκόσμιος πληθυσμός των ρομπότ θα ξεπεράσει τις 400.000 το 2019.
Πίνακας 1: Παγκόσμια Ανάπτυξη
Βιομηχανικών Ρομπότ μεταξύ των ετών 2012-2019
|
||||||
Ετος
|
||||||
Χώρα/ Ήπειρος
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016 (1)
|
2019 (1)
|
Ηνωμ. Πολιτείες
|
28.137
|
30.317
|
32.616
|
38.134
|
40.200
|
50.700
|
Ασία
|
84.645
|
98.807
|
134.444
|
160.558
|
190.200
|
285.700
|
Ευρώπη
|
41.218
|
43.284
|
45.559
|
50.073
|
54.200
|
64.800
|
Αφρική
|
5.346
|
5.724
|
7.952
|
4.983
|
5.400
|
12.800
|
Σύνολο
|
159.346
|
178.132
|
220.571
|
253.748
|
290.000
|
414.000
|
1. Πρόβλεψη
|
||||||
Οπως αναφέρεται στη σχετική έρευνα (της HSBC), επί του παρόντος ο παγκόσμιος πληθυσμός των ρομπότ αυξάνεται κατά μέσο όρο 15% ετησίως, με το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης να οφείλεται στην Κίνα. Αυτήν τη στιγμή το 30% του συνόλου των ρομπότ βρίσκεται στην Κίνα, ενώ, μόνο το 2017, η παραγωγή ρομπότ στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου εκτοξεύθηκε κατά 58%.
Τα μισά επαγγέλματα θα μπορούσαν να αυτοματοποιηθούν έως το 2055.
Ο Πίνακας 2 μιλάει για την ποσοστιαία αντικατάσταση σχεδόν όλων των ειδικοτήτων:
Πίνακας 2-Τα 15 Επαγγέλματα που
Απειλούνται να Αντικατασταθούν απο τα Ρομπότ
|
|||
Επάγγελμα
|
Ποσοστό Αντικατά-στασης
|
Επάγγελμα
|
Ποσοστό Αντικατά-στασης
|
Πωλητής μέσω Τηλεφώνου
|
99,00%
|
Ηθοποιός ή Παρουσιατής
|
37,40%
|
Δακτυολογράφος
|
98,50%
|
Αισθητικός
|
36,90%
|
Δικαστικός Κλητήρας
|
97,60%
|
Σέφ
|
36,60%
|
Επόπτης Επιθεωρητής
|
97,60%
|
Συντηρητής Αεροσκαφών
|
35,40%
|
Υπέύθυνος Πωλήσεων
|
97,20%
|
Συγγραφέας ή Μεταφραστής
|
32,70%
|
Λογιστής
|
97,00%
|
Κομμωτής ή Κουρέας
|
32,70%
|
Τραπεζικός Υπάλληλος
|
96,80%
|
Ψυκτικός
|
32,60%
|
Ρεσεψιονίστ
|
96,80%
|
Διαφημιστής
|
32,60%
|
Πραγματογνώμων
|
95,60%
|
Οδοντοτεχνίτης ή Χειριστής
Ιατρικών Συσκευών
|
27,50%
|
Φοροτεχνικός
|
95,50%
|
Στέλεχος Τουριστικού Πρακτορείου
|
25,20%
|
Οικονόμος ή Οικιακή Βοηθός
|
95,30%
|
Αστυνομικός
|
22,40%
|
Πωλητής
|
94,40%
|
Στέλεχος Εταιρείας Δημοσίων
Σχέσεων
|
17,50%
|
Δικαστικός Υπάλληλος
|
92,40%
|
Οικονομολόγος ή Στατιστικολόγος
|
14,70%
|
Επιπλοποιός ή Ξυλουργός
|
91,60%
|
Οπτικός
|
13,70%
|
Σερβιτόρος
|
89,90%
|
Χορευτής ή Χορογράφος
|
13,00%
|
Συμπέρασματα που προκύπτουν από
δύο έρευνες, αφενός του ομίλου Boston Consulting Group και αφετέρου του
Πανεπιστημίου της Οξφόρδης,
|
|||
Από την έκθεση, όμως, προκύπτει ότι η αυτοματοποίηση είναι μοχλός παραγωγικότητας και «οικονομικής ανάπτυξης» (για ποιούς;). Οι βιομηχανίες χάλυβα, εκμεταλλευόμενες την τεχνολογία, έχουν μειώσει τους υπαλλήλους τους κατά 75% τις τελευταίες πέντε δεκαετίες χωρίς να χρειαστεί να μειώσουν την παραγωγή. Η βιομηχανία χάλυβα το 1962 μέχρι το 2005 έχασε 400.000 άτομα, το 75% του εργατικού της δυναμικού. Σύμφωνα, όμως, με μελέτη που δημοσίευσε το 2015 το περιοδικό America Economic Review, οι πωλήσεις της δεν μειώθηκαν. Ο λόγος είναι η νέα τεχνολογία που εφαρμόζεται στη χαλυβουργία. Μια άλλη μελέτη του πανεπιστημίου Ball State εκτιμά πως περίπου το 13% των θέσεων εργασίας που χάθηκαν στον μεταποιητικό τομέα οφείλεται στο ελεύθερο εμπόριο, αλλά οι υπόλοιπες οφείλονται στην αύξηση της παραγωγικότητας εξαιτίας του αυτοματισμού.
Αξίζει σε αυτό το σημείο να παρατεθεί μία σχετική έρευνα της McKinsey που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2017. Όπως αναφερόταν, η «επέλαση» των ρομπότ και της αυτοματοποίησης θα στερήσουν από τους ανθρώπους 800 εκατ. θέσεις εργασίας μέχρι το 2030.
Ξεκινώντας από τα δυσάρεστα, η Oxford Economics επισημαίνει ότι πράγματι η ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των ρομπότ «ίσως» οδηγήσει στην αντικατάσταση 20 εκατομμυρίων εργαζομένων στη βιομηχανία μέχρι το 2030. Στο ερώτημα ποιοι κινδυνεύουν από αυτή την εξέλιξη, η απάντηση είναι οι εργαζόμενοι σε περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα.
Συγκεκριμένα, ένα νέο ρομπότ εκτοπίζει σχεδόν διπλάσιες θέσεις εργασίας (1,6) σε περιοχές χαμηλότερων εισοδημάτων, σε σύγκριση με περιφέρειες υψηλότερων εισοδημάτων, στην ίδια χώρα. Η εξήγηση του φαινομένου είναι απλή: Οι εργαζόμενοι στις χαμηλότερες εισοδηματικά περιοχές τείνουν να έχουν και λιγότερα προσόντα με αποτέλεσμα να είναι πιο «ευάλωτοι» στην αυτοματοποίηση.
Παγκόσμιο Ινστιτούτο MaKinsey. Τα ρομπότ θα «κλέψουν» θέσεις εργασίας, αλλά όχι τόσο «γρήγορα»: Τα ρομπότ έρχονται πράγματι, όμως ο ρυθμός της αυτοματοποίησης και η αναπόφευκτη απώλεια θέσεων εργασίας θα συμβεί με πιο σταδιακό ρυθμό απ’ ό,τι φοβούνται αρκετοί αναλυτές. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της νέας έκθεσης του Παγκόσμιου Ινστιτούτου MaKinsey, η οποία επισημαίνει ότι η διείσδυση της τεχνητής νοημοσύνης και των ρομπότ δεν εξαρτάται μόνο από το τι είναι τεχνολογικά εφικτό, αλλά επίσης από αρκετούς ακόμη παράγοντες, όπως οι οικονομικές συνθήκες, οι αγορές εργασίας, οι ρυθμιστικοί-θεσμικοί περιορισμοί και οι απόψεις της κοινωνίας. Η έκθεση επίσης αναλύει τις δυνητικές επιπτώσεις της αυτοματοποίησης ανά δραστηριότητα, με το σκεπτικό ότι συχνότερα είναι πιθανό να αυτοματοποιηθούν όχι ολόκληρες θέσεις εργασίας, αλλά επιμέρους καθήκοντα εργαζόμενων, ακόμη και διευθυντικών στελεχών.
Όμως, βραχυπρόθεσμα, οι περισσότερες θέσεις εργασίας απλώς θα μεταμορφωθούν και δεν θα εξαφανισθούν. Στο 60% των εργαζομένων, περίπου το ένα τρίτο των καθηκόντων τους είναι δυνατό να αυτοματοποιηθεί. Όμως μόνο το 5% των θέσεων εργασίας (μία στις 20) μπορούν να αυτοματοποιηθούν πλήρως στο επόμενο διάστημα. Σήμερα σχεδόν ο μισός χρόνος εργασίας (49%) μπορεί να αυτοματοποιηθεί, είτε με τεχνολογίες που βρίσκονται ήδη στην αγορά είτε με όσες αναπτύσσονται σε εργαστήρια και θα είναι διαθέσιμες σύντομα. Αυτές οι αυτοματοποιήσιμες εργασίες αντιστοιχούν σε 1,1 δισεκ. εργαζομένους παγκοσμίως και «μεταφράζονται» σε συνολικούς μισθούς ύψους 15,8 τρισεκ. δολαρίων.
«Η αυτοματοποίηση θα πάρει δεκαετίες», τόνισε ο διευθυντής του Ινστιτούτου McKinsey Τ. Μανίικα, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς». Η έκθεση εξετάζει διάφορα σενάρια και εκτιμά ότι οι μισές σημερινές εργασίες θα μπορούσαν να αυτοματοποιηθούν σε περίπου 36 χρόνια (το 2055). Λόγω των αναπόφευκτων αβεβαιοτήτων όμως για τον ρυθμό της αυτοματοποίησης, αυτή η κατά το ήμισυ αυτοματοποίηση θα μπορούσε να συμβεί 20 χρόνια νωρίτερα (2035) ή 20 χρόνια αργότερα (2075).
Ήδη από τον μεσοπόλεμο ο Βρετανός οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς προειδοποιούσε για τη «νέα ασθένεια» της τεχνολογικής ανεργίας.
Η απειλή πλέον δεν αφορά μόνο βιομηχανικούς εργάτες ή ανειδίκευτους εργαζόμενους, αλλά κάθε είδους επαγγελματίες, από δικηγόρους έως δημοσιογράφους. Το «κλειδί», σύμφωνα με τη McKinsey, είναι η τεχνολογία της φυσικής επεξεργασίας της γλώσσας, δηλαδή το λογισμικό που μπορεί να διαβάσει και να αναλύσει κείμενα ή ομιλίες. Όσο ταχύτερα αναπτύσσεται η σχετική τεχνολογία τόσο ανοίγει η πόρτα για να αυτοματοποιηθούν περισσότερες θέσεις εργασίας. Οι ερευνητές της McKinsey θεωρούν ότι η αυτοματοποίηση δεν θα πέσει σαν τσουνάμι πάνω στην ανθρωπότητα, αλλά θα υπάρξει χρόνος για να «προσαρμοστεί» ο κόσμος, σε ένα βαθμό τουλάχιστον.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα
Στην έρευνα του ΟΟΣΑ (εκτιμήσεις για 32 χώρες), το 14% των θέσεων εργασίας αντιμετωπίζουν πολύ υψηλή πιθανότητα αυτοματοποίησης. Στην Ελλάδα, ο μέσος εργαζόμενος έχει πιθανότητα 57% να δει τη θέση εργασίας του να επηρεάζεται από την αυτοματοποίηση και τις μηχανές. Το ποσοστό των θέσεων εργασίας που αντιμετωπίζουν πολύ υψηλή πιθανότητα αυτοματοποίησης ανέρχεται σε 23,4%, ενώ άλλο ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 35,3% αντιμετωπίζει πιθανότητα σημαντικής αλλαγής
Η έκθεση όμως δεν δίνει απάντηση στο πιεστικό ερώτημα: πόσο εύκολο θα είναι να βρει δουλειά ο εργαζόμενος του οποίου η θέση εργασίας θα αυτοματοποιηθεί;
Στους Πίνακες 3 7 3.1 -εμφανίζεται το σύνολο των εργαζομένων της χώρας κατά επάγγελμα, αλλά και το εύρος των μισθών:
Πίνακας 3. Απασχολούμενοι κατά
επάγγελμα (σε χιλιάδες)
|
Πίνακας 3.1: Αριθμός εργαζομένων ανά
εύρος μηνιαίων αποδοχών το 2018
|
|||
Επάγγελμα
|
Γ΄-τρίμηνο 2019
|
Ποσοστό (%) επι του συνόλου
|
Εύρος μηνιαίου μισθού
|
Αριθμός εργαζομένων στον ιδιωτικό
τομέα το 2018
|
Ανώτερα διευθυντικά και διοικητικά
στελέχη
|
111,0
|
2,9%
|
0-250
|
251.020
|
Επαγγελματίες
|
750,3
|
19,6%
|
250-500
|
319.985
|
Τεχνικοί και ασκούντες συναφή
επαγγέλματα
|
302,4
|
7,9%
|
500-600
|
199.660
|
Υπάλληλοι γραφείου
|
417,3
|
10,9%
|
600-700
|
191.401
|
Απασχολούμενοι στην παροχή
υπηρεσιών και πωλητές
|
888,1
|
23,1%
|
700-800
|
177.039
|
Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι,
δασοκόμοι και αλιείς
|
428,7
|
11,2%
|
800-900
|
151.521
|
Ειδικευμένοι τεχνικοί και
ασκούντες συναφή επαγγέλματα
|
356,0
|
9,3%
|
900-1.000
|
130.599
|
Χειριστές βιομηχανικών
εγκαταστάσεων, μηχανημάτων & εξοπλισμού
|
252,6
|
6,6%
|
1.000-1.200
|
240.099
|
Ανειδλικευτοι εργάτες, χειρώνακτες
και μικροεπαγγελματίες
|
256,5
|
6,7%
|
1.200-1.500
|
224.192
|
Πρόσωπα μη δυνάμενα να καταταγούν
|
65,1
|
1,7%
|
1.500-2.000
|
174.461
|
Σύνολο απασχολούμενων
|
3.828,0
|
100,0%
|
2.000-2.500
|
84.800
|
2.500-3.000
|
40.141
|
|||
>3.000
|
69.549
|
|||
Σύνολο
|
2.254.467
|
|||
Πηγή: ΕΦΚΑ (επεξεργασία ΙΝΕ ΓΣΕΕ)
|
||||
Οι παραπάνω Πίνακες (3 & 3.1) σε σχέση με το υπάρχον μορφωτικό επίπεδο των Ελλήνων εργαζομένων και συγκεκριμένα, το 33,4% των Ελλήνων εργαζομένων έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση (33,7% στην ΕΕ), το 48,4% είναι επιπέδου Λυκείου και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (43,1% στην ΕΕ) και το 18,2% δεν έχει καθόλου εκπαίδευση ή έχει τελειώσει Δημοτικό ή Γυμνάσιο (23,1% στην ΕΕ), αποδεικνύει την «σφαγή» που θα συντελεστεί με την είσοδο των ρομπότ στην παραγωγή. Οι πλέον επικίνδυνες κατηγορίες στο εγγύς μέλλον βάσει των Πινάκων 3,3.1, αλλά και του επιπέδου μόρφωσης των εργαζομένων είναι οι παρακάτω:
- 1) Ανειδίκευτοι εργάτες, χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες, 256,5 χιλιάδες άνθρωποι
- 2) Πρόσωπα μη δυνάμενα να καταταγούν, 65,1 χιλιάδες άνθρωποι.
- 3) Βάσει του ΟΟΣΑ το η πολύ υψηλή πιθανότητα αυτοματοποίησης ανέρχεται σε 23,4% επί του συνόλου δηλαδή 3.828,0 επί 23,4%=895,75 χιλιάδες άνθρωποι θα χάσουν την δουλιά τους. Επίσης το 35,3% αντιμετωπίζει πιθανότητα σημαντικής αλλαγής δηλαδή 3.828,00 επί 35,3%=1.351,28 χιλιάδες άνθρωποι.
- 4) Από το εύρος των μισθών τα άτομα που αμείβονται έως 1.000,00 ευρώ ανέρχονται σε 1.422.000.
Τα «καμπανάκια κινδύνου» των ισχυρών του πλανήτη
Α) Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα προειδοποίησε ότι «η ασταμάτητη εξέλιξη της αυτοματοποίησης θα καταστήσει περιττές πολλές θέσεις εργασίας».
Β) Ο ιδρυτής του κολοσσού ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, Τζακ Μα, είναι ακόμη πιο ευθύς και σαφής στις προειδοποιήσεις του. «Μέσα στην επόμενη 30ετία, ο κόσμος θα βιώνει πολύ περισσότερο πόνο απ’ ό,τι ευτυχία», σημειώνοντας ότι «Οι κοινωνικές αναταραχές μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες θα επηρεάσουν κάθε βιομηχανία και έκφανση της ζωής».
Γ) Επιχειρηματίες όπως ο Ελον Μασκ, συνιδρυτής, διευθύνων σύμβουλος και υπεύθυνος σχεδιασμού στην αυτοκινητοβιομηχανία Tesla, έχουν προτείνει την καθιέρωση ενός παγκόσμιου ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για την καταπολέμηση της ανεργίας που θα προκληθεί από τον αυτοματισμό. «Θα λιγοστεύουν οι θέσεις εργασίας που δεν θα μπορεί να αναλάβει ένα ρομπότ»,
Ευάλωτοι οι φτωχοί: Μόνο στον αναπτυσσόμενο κόσμο τα δύο τρίτα των θέσεων εργασίας τίθενται υπό αμφισβήτηση από τον αυτοματισμό, προειδοποίησε προ ημερών ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Τ. Γ. Κιμ. Περισσότερο εκτεθειμένη είναι η Αιθιοπία, όπου 85% των θέσεων είναι ευάλωτες στην απειλή του αυτοματισμού συγκριτικά με το αντίστοιχο 77% στην Κίνα και το 72% στην Ταϊλάνδη.
Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
Σε παγκόσμιο επίπεδο: Η ιδέα ενός βασικού εισοδήματος αναγεννάτε σήμερα, όχι μόνο στις «δεξαμενές σκέψεων» (think tanks) των θεωρητικών του παγκοσμιοποιημένου και ασύδοτου καπιταλισμού (στην Ουάσιγκτον αλλά και στην Silicon Valley, διεθνείς χρηματοπιστωτικούς ομίλους κλπ).
Η Υ Combinator για παράδειγμα, μια εταιρεία επιχειρηματικού κεφαλαίου, εγκαινιάζει ένα ερευνητικό πρόγραμμα πέντε ετών. Ο στόχος είναι να δώσει σε μια τυχαία επιλεγμένη ομάδα ανθρώπων ένα μηνιαίο εισόδημα, με σκοπό να δει αν θα επαναπαυθούν ή αν θα δημιουργήσουν να παράγουν υπεραξία.
Γιατί νοιάζεται η Silicon Valley; Δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έγραψαν πρόσφατα ότι περίπου το 47% των αμερικανικών θέσεων εργασίας απειλούνται από τα συστήματα αυτοματοποίησης. Αν συμβεί αυτό, η οικονομία θα συρρικνωθεί και όλο και λιγότεροι άνθρωποι θα είναι σε θέση να αγοράσουν τα αγαθά της Silicon Valley.
Στον υπόλοιπο κόσμο οι διεργασίες για το ένα βασικό εγγυημένο εισόδημα καλά κρατούν:
Η Ελβετία έχει πραγματοποιήσει δημοψήφισμα για το αν θα εγγυάται για κάθε πολίτη 2.500 ελβετικά φράγκα (περίπου $ 2600) το μήνα, στο Οντάριο του Καναδά 84 χιλιάδες άνθρωποι από την άνοιξη του 2017 συμμετέχουν σε ένα κοινωνικό πείραμα για την καθιέρωση βασικού εισοδήματος αργότερα μέσα στο έτος, στην Ουτρέχτη της Ολλανδία πραγματοποιείται ένα σχετικό πιλοτικό πρόγραμμα σε αρκετές ομάδες πολιτών, οι οποίοι θα πάρουν ένα βασικό μηνιαίο εισόδημα των 970 € ευρώ το μήνα, η Φινλανδία έχει γίνει η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που καθιέρωσε το ελάχιστο κοινωνικό εισόδημα το οποίο ανέρχεται σε 560 € ευρώ το μήνα, στην Ιταλική πόλη του Λιβόρνο πιλοτικά παρέχεται ένα βασικό εγγυημένο εισόδημα πάνω από 500 € το μήνα στις 100 φτωχότερες οικογένειες της πόλης από τον Ιούνιο του 2016, και ήδη έχει επεκταθεί σε επιπλέον 100 οικογένειες από την 1η Ιανουαρίου 2017, ενώ ανάλογες πολιτικές εξετάζουν για τους δήμους στη Ραγκούσα και τη Νάπολη, τέλος, μια παραπλήσια βρετανική πρόταση από μια μη κερδοσκοπική ομάδα θα αρχίσει να δίνει σε 6.000 Κενυάτες ένα ελάχιστο βασικό εισόδημα για τουλάχιστον μια δεκαετία και θα παρακολουθήσει τα αποτελέσματα.
Στην Ελλάδα: Τα συναισθήματα της «απορίας» αλλά και της «κατάπληξης» προκαλούν οι δηλώσεις στελεχών της Νέας Δημοκρατίας. Ένα κατ’ εξοχήν νεοφιλελεύθερο κόμμα να πανηγυρίζει για ένα «φιλολαϊκό» μέτρο όπως είναι αυτό του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Χαρακτηρίζει δε ως ιστορικό βήμα την συνταγματική κατοχύρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Ποιους αφορά: «Στα επόμενα χρόνια, ο προϋπολογισμός για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, θα αυξηθεί στο 1 δισ. ευρώ ετησίως, αντί των 760 εκατ. ευρώ που προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2019 και 670 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση για φέτος. Και θα καλύπτει 800.000 συμπολίτες μας. Ο στόχος είναι το 0,5% του ΑΕΠ να διατίθεται για το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα». Αξίζει να σημειωθεί πως σήμερα το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα αφορά 240.000 νοικοκυριά και καλύπτει συνολικά 450.000 άτομα. Από αυτούς τα 156.000 είναι άνεργοι. Ειδικότερα, καλύπτονται 20.000 μονογονεϊκές οικογένειες και πάνω από 56.000 νοικοκυριά με παιδιά. Από το σύνολο των οικογενειών, οι 236.000 έχουν εισόδημα κάτω από 5.000 ευρώ, ενώ τα 130.000 έχουν μηδενικό εισόδημα.
Ο μέσος όρος παροχής ανά νοικοκυριό είναι 213 ευρώ μηνιαίως.
Άραγε γιατί αυτό το έντονο «ενδιαφέρον» και ο «πόνος» των ισχυρών του πλανήτη;
Τι φοβούνται; Την κινητήριο δύναμη της κάθε επανάστασης και της εξέγερσης. Την πείνα και την εξαθλίωση. Γι’ αυτό η στρατηγική τους είναι η «ελεγχόμενη» φτώχεια και ανέχεια, ούτως ώστε να γίνουμε «πρεζόνια» του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, για την αποτροπή των επαναστάσεων και εξεγέρσεων.
Ο Μαρξ είδε αυτήν την κατάσταση να έρχεται στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Υποστήριζε ότι η παραδοσιακή δημοκρατική θεωρία έκανε λάθος στο να αντιμετωπίζει την οικονομία σαν ένα παραπολιτικό χώρο που κυβερνιέται από φυσικούς νόμους, σαν το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Υποστήριζε ότι θα μείνουμε στερημένοι από πολιτικά δικαιώματα και αποξενωμένοι όσο δεν θα έχουμε λόγο στη λήψη βιομηχανικών αποφάσεων. Η δημοκρατία πρέπει να επεκταθεί από το πολιτικό χώρο, στον κόσμο της εργασίας.
Μήπως θα πρέπει να δημιουργήσουμε την ενωτική πρωτοβουλία του 2055. Μια πρωτοβουλία υποστηρικτικά και πλάι των υπαρχόντων αριστερών και προοδευτικών κομμάτων, σχημάτων και κινήσεων της χώρας μας, ικανή να αντιμετωπίσει αυτή την «κοσμογονική λαίλαπα»;
Πηγές:
- 1. Η έννοια της προόδου: Η αστική και η Μαρξιστική αντίληψη. Ε. Μπιτσάκης, Οµότιµος Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων.
- 2. Bloomberg: Παγκόσμιο Ελάχιστο Εγγυημένο εισόδημα για κάθε πολίτη. Ουτοπία ή όχι;
- 3. Γ. Κουρδομένος: glyfadaweb@gmail.com 4. Εντυπη Καθημερινή
*Ο Γιάννης Περάκης είναι οικονομολόγος υποψήφιος με την Αγωνιστική Ριζοσπαστική Συνεργασία Οικονομολόγων (Α.Ρ.ΣΥ.Ο), στις εκλογές του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου