Άρης Χατζηστεφάνου
Ο Ενιο Μορικόνε, που πέθανε στις 6 Ιουλίου, είχε θητεύσει εν αγνοία του σε μια από τις μουσικές ακαδημίες που έστησαν οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με τη Σοβιετική Ένωση. Αν κρίνουμε πάντως από το μετέπειτα έργο του μεγάλου δημιουργού, οι Αμερικανοί φορολογούμενοι μάλλον πέταξαν τα λεφτά τους στα σκουπίδια.
«Κάποια στιγμή φτάσαμε σε ένα ξέφωτο [του δάσους] στο κέντρο του οποίου υπήρχε ένας βράχος. Καθίσαμε σε κύκλο και κάθε ένας άρχισε να παράγει έναν ήχο. Από αυτό το περιστατικό δημιουργήθηκε η [ομάδα μουσικού αυτοσχεδιασμού] Gruppo d’Improvvisazione Nuova Consonanza». Η συγκεκριμένη ιστορία, την οποία ο Ενιο Μορικόνε διηγούνταν στην αυτοβιογραφία του, έλαβε χώρα το 1958 στο πλαίσιο του ετήσιου φεστιβάλ μουσικής του Ντάρμσταντ, στο γερμανικό κρατίδιο της Εσσης.
Το φεστιβάλ είχε αρχικά χαρακτήρα θερινών μαθημάτων γρήγορα όμως άρχισε να θεωρείται σαν κοιτίδα μιας νέας μουσικής σχολής. Όπως εξηγούσε προ ημερών σε άρθρο του στο Tribune ο δημοσιογράφος και συνθέτης Ρόμπερτ Μπάρι, το φεστιβάλ άρχισε να συγκεντρώνει, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, την παγκόσμια πρωτοπορία της σύγχρονης κλασικής μουσικής και όχι μόνο. Σε παλαιότερη συνέντευξή του στο περιοδικό The Spectator ο Μορικόνε υποστήριξε ότι από εκείνες τις εμπειρίες στο Ντάρμσταντ έμαθε «τι σημαίνει να γράφεις σύγχρονη μουσική».
Αυτό που δεν γνώριζε ο Μορικόνε, και πιθανότατα κανένας από τους παρευρισκόμενους, ήταν ότι η λεγόμενη «σχολή του Ντάρμσταντ» χρηματοδοτούνταν από τη CIA στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Όπως αναφέρει η Βρετανίδα ιστορικός Φράνσις Στόνορ Σάουντερς, το φεστιβάλ εντασσόταν σε ένα «μυστικό πρόγραμμα πολιτιστικής προπαγάνδας στη δυτική Ευρώπη» στο οποίο οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες «είχαν επενδύσει σημαντικούς πόρους».
Οι λεπτομέρειες αυτού του προγράμματος συχνά χάνονται ανάμεσα σε θεωρίες συνωμοσίας. Δεν γνωρίζουμε, παραδείγματος χάριν, σε ποιο βαθμό λειτουργούσε σαν μηχανισμός κατασκοπείας και στρατολόγησης πρακτόρων ή εάν απλώς χρησίμευε σε μια μάχη γοήτρου απέναντι στα πολιτισμικά επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης.
Όπως προέκυψε το 2014, μετά τον αποχαρακτηρισμό διαβαθμισμένων εγγράφων, εκείνη την εποχή η CIA χρηματοδοτούσε ακόμη και την έκδοση βιβλίων σοβιετικών αντιφρονούντων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο «Δρ Ζιβάγκο» του Πάστερνακ. Υπεύθυνος για όλα αυτά τα προγράμματα ήταν ο «Τομέας Σοβιετικών Υποθέσεων» της υπηρεσίας πληροφοριών.
Όποιες και αν ήταν πάντως οι προθέσεις της Ουάσινγκτον, στην περίπτωση του Ενιο Μορικόνε μάλλον πέταξαν τα λεφτά τους. Ο μεγάλος συνθέτης προσέφερε τις δημιουργίες του σε ταινίες που ακόμη και σήμερα θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ εφόδια για κάθε αριστερό, κομμουνιστή και αναρχικό σινεφίλ. Στην ταινία «Σάκο και Βαντσέτι» έγραψε μεταξύ άλλων το θρυλικό Here’s to you, που τραγουδούσε η Τζόαν Μπαέζ για την εκτέλεση των δυο αναρχικών. Η μουσική του συνόδευσε ταινίες όπως το «Η εργατική τάξη πάει στον παράδεισο» του Ελιο Πέτρι και το «1900» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, οι οποίες μύησαν εκατομμύρια θεατές στην ιστορία της εργατικής και της αγροτικής τάξης του 20ού αιώνα.
Ακόμη όμως και τα περίφημα Σπαγγέτι Γουέστερν, με τα οποία ο Μορικόνε συνέδεσε το όνομά του, δεν ήταν τόσο αθώα και απολιτίκ όσο νομίζουμε. Όπως εξηγούσε ο πρώην διευθυντής της Monde Diplomatique, Ιγκνάσιο Ραμονέ, αρκετοί αναρχικοί και κομμουνιστές σκηνοθέτες και σεναριογράφοι χρησιμοποίησαν το συγκεκριμένο κινηματογραφικό είδος για να περνάνε στο κοινό ιδεολογικά μηνύματα ή ακόμη και αυτούσιες φράσεις από βιβλία του Κροπότκιν και του Ντουρούτι.
Αν αυτό είναι το τελικό προϊόν ενός συνθέτη, που θήτευσε σε μια σχολή που χρηματοδοτούσε η CIA, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουν τις πρακτικές τους. Το βέβαιο είναι ότι ενισχύοντας τις τέχνες και τον πολιτισμό καμία κυβέρνηση και καμία υπηρεσία δεν κατάφερε να νικήσει τον κομμουνισμό. Ενδεχομένως μάλιστα να πέτυχε ακριβώς το αντίθετο. Ίσως γι’ αυτό η ελληνική κυβέρνηση, έχοντας διδαχθεί από τα παθήματα της CIA, άρχισε να απομακρύνει τα μαθήματα Καλλιτεχνικών από τα σχολεία και να τα αντικαθιστά με θρησκευτικά.
Πηγή: efsyn.gr
Άρης Χατζηστεφάνου: Σχετικά με τον Συντάκτη
Ο Ενιο Μορικόνε, που πέθανε στις 6 Ιουλίου, είχε θητεύσει εν αγνοία του σε μια από τις μουσικές ακαδημίες που έστησαν οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με τη Σοβιετική Ένωση. Αν κρίνουμε πάντως από το μετέπειτα έργο του μεγάλου δημιουργού, οι Αμερικανοί φορολογούμενοι μάλλον πέταξαν τα λεφτά τους στα σκουπίδια.
«Κάποια στιγμή φτάσαμε σε ένα ξέφωτο [του δάσους] στο κέντρο του οποίου υπήρχε ένας βράχος. Καθίσαμε σε κύκλο και κάθε ένας άρχισε να παράγει έναν ήχο. Από αυτό το περιστατικό δημιουργήθηκε η [ομάδα μουσικού αυτοσχεδιασμού] Gruppo d’Improvvisazione Nuova Consonanza». Η συγκεκριμένη ιστορία, την οποία ο Ενιο Μορικόνε διηγούνταν στην αυτοβιογραφία του, έλαβε χώρα το 1958 στο πλαίσιο του ετήσιου φεστιβάλ μουσικής του Ντάρμσταντ, στο γερμανικό κρατίδιο της Εσσης.
Το φεστιβάλ είχε αρχικά χαρακτήρα θερινών μαθημάτων γρήγορα όμως άρχισε να θεωρείται σαν κοιτίδα μιας νέας μουσικής σχολής. Όπως εξηγούσε προ ημερών σε άρθρο του στο Tribune ο δημοσιογράφος και συνθέτης Ρόμπερτ Μπάρι, το φεστιβάλ άρχισε να συγκεντρώνει, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, την παγκόσμια πρωτοπορία της σύγχρονης κλασικής μουσικής και όχι μόνο. Σε παλαιότερη συνέντευξή του στο περιοδικό The Spectator ο Μορικόνε υποστήριξε ότι από εκείνες τις εμπειρίες στο Ντάρμσταντ έμαθε «τι σημαίνει να γράφεις σύγχρονη μουσική».
Αυτό που δεν γνώριζε ο Μορικόνε, και πιθανότατα κανένας από τους παρευρισκόμενους, ήταν ότι η λεγόμενη «σχολή του Ντάρμσταντ» χρηματοδοτούνταν από τη CIA στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Όπως αναφέρει η Βρετανίδα ιστορικός Φράνσις Στόνορ Σάουντερς, το φεστιβάλ εντασσόταν σε ένα «μυστικό πρόγραμμα πολιτιστικής προπαγάνδας στη δυτική Ευρώπη» στο οποίο οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες «είχαν επενδύσει σημαντικούς πόρους».
Οι λεπτομέρειες αυτού του προγράμματος συχνά χάνονται ανάμεσα σε θεωρίες συνωμοσίας. Δεν γνωρίζουμε, παραδείγματος χάριν, σε ποιο βαθμό λειτουργούσε σαν μηχανισμός κατασκοπείας και στρατολόγησης πρακτόρων ή εάν απλώς χρησίμευε σε μια μάχη γοήτρου απέναντι στα πολιτισμικά επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης.
Όπως προέκυψε το 2014, μετά τον αποχαρακτηρισμό διαβαθμισμένων εγγράφων, εκείνη την εποχή η CIA χρηματοδοτούσε ακόμη και την έκδοση βιβλίων σοβιετικών αντιφρονούντων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο «Δρ Ζιβάγκο» του Πάστερνακ. Υπεύθυνος για όλα αυτά τα προγράμματα ήταν ο «Τομέας Σοβιετικών Υποθέσεων» της υπηρεσίας πληροφοριών.
Όποιες και αν ήταν πάντως οι προθέσεις της Ουάσινγκτον, στην περίπτωση του Ενιο Μορικόνε μάλλον πέταξαν τα λεφτά τους. Ο μεγάλος συνθέτης προσέφερε τις δημιουργίες του σε ταινίες που ακόμη και σήμερα θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ εφόδια για κάθε αριστερό, κομμουνιστή και αναρχικό σινεφίλ. Στην ταινία «Σάκο και Βαντσέτι» έγραψε μεταξύ άλλων το θρυλικό Here’s to you, που τραγουδούσε η Τζόαν Μπαέζ για την εκτέλεση των δυο αναρχικών. Η μουσική του συνόδευσε ταινίες όπως το «Η εργατική τάξη πάει στον παράδεισο» του Ελιο Πέτρι και το «1900» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, οι οποίες μύησαν εκατομμύρια θεατές στην ιστορία της εργατικής και της αγροτικής τάξης του 20ού αιώνα.
Ακόμη όμως και τα περίφημα Σπαγγέτι Γουέστερν, με τα οποία ο Μορικόνε συνέδεσε το όνομά του, δεν ήταν τόσο αθώα και απολιτίκ όσο νομίζουμε. Όπως εξηγούσε ο πρώην διευθυντής της Monde Diplomatique, Ιγκνάσιο Ραμονέ, αρκετοί αναρχικοί και κομμουνιστές σκηνοθέτες και σεναριογράφοι χρησιμοποίησαν το συγκεκριμένο κινηματογραφικό είδος για να περνάνε στο κοινό ιδεολογικά μηνύματα ή ακόμη και αυτούσιες φράσεις από βιβλία του Κροπότκιν και του Ντουρούτι.
Αν αυτό είναι το τελικό προϊόν ενός συνθέτη, που θήτευσε σε μια σχολή που χρηματοδοτούσε η CIA, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουν τις πρακτικές τους. Το βέβαιο είναι ότι ενισχύοντας τις τέχνες και τον πολιτισμό καμία κυβέρνηση και καμία υπηρεσία δεν κατάφερε να νικήσει τον κομμουνισμό. Ενδεχομένως μάλιστα να πέτυχε ακριβώς το αντίθετο. Ίσως γι’ αυτό η ελληνική κυβέρνηση, έχοντας διδαχθεί από τα παθήματα της CIA, άρχισε να απομακρύνει τα μαθήματα Καλλιτεχνικών από τα σχολεία και να τα αντικαθιστά με θρησκευτικά.
Πηγή: efsyn.gr
Άρης Χατζηστεφάνου: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου