Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να «ξεσκονίζεις» τις οικονομικές απόψεις περί ελεύθερης αγοράς ή «ελεύθερου» ανταγωνισμού, σήμερα. Σήμερα, που οι νεοφιλελεύθερες απόψεις έχουν επικρα-τήσει κατά κράτος, στις «αγορές» αλλά και στα πανεπιστήμια.
Τα θεωρητικά κείμενα των κλασσικών του μαρξισμού από τα πανεπιστήμια έχουν εξοστρακιστεί, θαφτεί και διαστεβλωθεί, στις παραδόσεις των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών οικονομικών μαθημάτων.
Αφορμή για τη γραφή του παρακάτω κειμένου, στάθηκε η μετά από πολλά χρόνια ανάγνωση του βιβλίου του Λένιν, Ο Ιμπεριαλισμός Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού, σε συνάρτηση με την πολύχρονη προσωπική επαγγελματική ενασχόληση σε τομέα της οικονομίας.
Η έννοια της ελεύθερης και τα μονοπώλια σήμερα
Η οικονομική θεωρία απαιτεί για να ονομαστεί μια αγορά ελεύθερη ή αλλιώς να για υπάρχει ελεύθερος ανταγωνισμός, θα πρέπει να πληρούνται κάποιες μίνιμουμ βασικές προϋποθέσεις.:
1. Ελευθερία επιλογής για τους επιχειρηματίες και τους καταναλωτές.
2. Ο καθοριστικός ρόλος διαδραματίζει η ιδιωτική ιδιοκτησία.
3. Ελεύθερος ανταγωνισμός: τόσο μεταξύ πωλητών όσο και αγοραστών.
4. Το κύριο κίνητρο των δραστηριοτήτων της αγοράς είναι ένα προσωπικό ενδιαφέρον.
5. Η απόφαση ενός μέρους δεν μπορεί να επηρεάσει άλλο θέμα.
6. Απεριόριστο και αρκετά μεγάλο αριθμό επιχειρηματικών μονάδων.
7. Η απουσία σημαντικής επιρροής από το κράτος στους συμμετέχοντες του συστήματος.
8. Ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες για όλα τα θέματα των σχέσεων της αγοράς (αλλά όχι απαραίτητα κατοχή).
9. Απόλυτη κινητικότητα παραγόντων παραγωγής.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες το επίπεδο συγκέντρωσης της παραγωγής και διανομής στα χέρια των πολυεθνικών εταιρειών, στις 500 μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες βάσει εσόδων κατέρριψαν όλα τα ρεκόρ επιδόσεων το 2013, σύμφωνα με τη νέα λίστα Global 500 του Fortune. Τα συνολικά τους έσοδα ανήλθαν στα 31,1 τρισ. δολάρια. Ο κύκλος εργασιών στις 20 μεγαλύτερες εταιρείες ανέρχεται σε:
2. Ο καθοριστικός ρόλος διαδραματίζει η ιδιωτική ιδιοκτησία.
3. Ελεύθερος ανταγωνισμός: τόσο μεταξύ πωλητών όσο και αγοραστών.
4. Το κύριο κίνητρο των δραστηριοτήτων της αγοράς είναι ένα προσωπικό ενδιαφέρον.
5. Η απόφαση ενός μέρους δεν μπορεί να επηρεάσει άλλο θέμα.
6. Απεριόριστο και αρκετά μεγάλο αριθμό επιχειρηματικών μονάδων.
7. Η απουσία σημαντικής επιρροής από το κράτος στους συμμετέχοντες του συστήματος.
8. Ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες για όλα τα θέματα των σχέσεων της αγοράς (αλλά όχι απαραίτητα κατοχή).
9. Απόλυτη κινητικότητα παραγόντων παραγωγής.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες το επίπεδο συγκέντρωσης της παραγωγής και διανομής στα χέρια των πολυεθνικών εταιρειών, στις 500 μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες βάσει εσόδων κατέρριψαν όλα τα ρεκόρ επιδόσεων το 2013, σύμφωνα με τη νέα λίστα Global 500 του Fortune. Τα συνολικά τους έσοδα ανήλθαν στα 31,1 τρισ. δολάρια. Ο κύκλος εργασιών στις 20 μεγαλύτερες εταιρείες ανέρχεται σε:
| Ονομασία Εταιρείας | Κύκλος Εργασιών σε εκατ. δολ. | Ονομασία Εταιρείας | Κύκλος Εργασιών σε εκατ. δολ. |
|---|---|---|---|
| 1. Wal-Mart Stores | 476.294,00 | 11. Total | 227.882,70 |
| 2. Royal Duch Shell | 459.599,00 | 12. Chevron | 220.356,00 |
| 3. Sinopec Group. | 457.201,00 | 13. Samsung Electronics | 208.938,40 |
| 4. China National Petroleum | 432.007,00 | 14. Berkshire Hathaway | 182.150,00 |
| 5. Exxon Mobil | 407.666,00 | 15. Apple | 170.910,00 |
| 6. ΒΡ. | 396.217,00 | 16. ΑΧΑ | 165.893,50 |
| 7. ΑΠΕ-ΜΠΕ | 333.386,50 | 17. Gazprom | 165.016,70 |
| 8. Volkswagen | 261.539,10 | 18. Ε.ΟΝ | 162.560,00 |
| 9. Toyota Moto | 256.454,80 | 19. Phillips 66 | 161.175,00 |
| 10. Glencore | 232.694,00 | 20. Daimler | 156.628,40 |
| Σύνολο | 5.534.569,10 |
Εάν δε λάβουμε υπόψει μας ότι το 2020, το ΑΕΠ της Ε.Ε. ανήλθε σε περίπου 13.400¹ δισ. ευρώ, δηλαδή σχεδόν το 1/3 του κύκλου εργασιών των πολυεθνικών το 2013.
Ο Λένιν στο βιβλίο του Ο Ιμπεριαλισμός Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στην ιστορία των μονοπωλίων αναφέρει².
«Τα βασικά συμπεράσματα της ιστορίας των μονοπωλίων είναι:
1) 1860-1880 ανώτατη βαθμίδα ανάπτυξης του ελεύθερου ανταγωνισμού, τα μονοπώλια δεν είναι παρά έμβρυα που μόλις διακρίνονται,
2) Ύστερα από τη κρίση του 1873, μια μακρόχρονη περίοδος ανάπτυξης των καρτέλ,
3) Η κρίση του 1900-1903, γίνονται μια από τις βάσεις όλης της οικονομικής ζωής.
Τα καρτέλ κλείνουν συμφωνίες για τους όρους πούλησης, για τις προθεσμίες πληρωμής κ.α. Μοιράζονται μεταξύ τους τις περιοχές πούλησης. Καθορίζουν τις τιμές, την ποσότητα των προϊόντων που πρέπει να παραχθούν. Κανονίζουν τις τιμές, κατανέμουν τα κέρδη ανάμεσα στις διάφορες επιχειρήσεις».
Αυτά τα «προφητικά» έλεγε ο Λένιν το 1914. Γιατί «προφητικά»; Ας θυμηθούμε ορισμένα γεγονότα του οικονομικού γίγνεσθαι στη χώρα μας.
Ο εικονικός ανταγωνισμός διατηρεί υψηλές τις τιμές στα βασικά αγαθά: Ο εικονικός ανταγωνισμός διατηρεί υψηλές τις τιμές στα βασικά αγαθά. Από το γάλα, τα αναψυκτικά, το ψωμί, την μπίρα, τον καφέ, τα καλλυντικά, τα καύσιμα, τα ασφάλιστρα των IX και τα επιτόκια χορήγησης στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων.
α) Το γάλα και η γιαούρτη. Στην αγορά του γάλακτος η τιμή του παστεριωμένου στις μεγάλες «μάρκες» υπάρχει συνεννόηση μεταξύ των εταιρειών για μια τιμή η οποία είναι υψηλότερη των μέσων ευρωπαϊκών τιμών γάλακτος. Στην ουσία οι έλληνες καταναλωτές καλούνται να αγοράσουν ανώνυμο γάλα στην τιμή που οι Ευρωπαίοι πληρώνουν το επώνυμο.
β) H αγορά της μπίρας: H περίπτωση της αγοράς της μπίρας είναι μία από τις ελάχιστες αγορές που έχουν τόσο υψηλό βαθμό συγκέντρωσης· κατ’ ουσίαν «ηγεμονεύεται» από την Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία, με παραγωγική δραστηριότητα (Amstel, Heineken), αλλά και εισαγωγική, ελέγχει ποσοστό μεγαλύτερο του 75% της αγοράς, αν και ορισμένες εκτιμήσεις κάνουν λόγο ακόμη και για μεγαλύτερο του 80%.
γ) Κερδοσκοπικό κύκλωμα στα καύσιμα: Oλόκληρο το κύκλωμα, δηλαδή τα διυλιστήρια, οι εταιρείες εμπορίας και τα πρατήρια. Πώς συγκροτείται η τιμή διυλιστηρίου σε σχέση με το κόστος διύλισης αγρού πετρελαίου και το εργοστασιακό κέρδος; Πώς τιμολογούν οι εταιρείες εμπορίας; Πόσο κερδίζουν οι βενζινοπώλες;
δ) Οι τράπεζες κερδίζουν από τις μεγάλες διαφορές επιτοκίων. Το spread είναι πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της EE. Στην Ελλάδα έχουμε το παράδοξο αυτό ακριβώς το spread να είναι δύο και τρεις φορές υψηλότερο από τον μέσο κοινοτικό όρο!. Για παράδειγμα, σήμερα ένα κυμαινόμενο στεγαστικό επιτόκιο στη χώρα μας βρισκόταν (το 2008) στο 5,85%, ενώ αντιστοίχως το επιτόκιο μιας διετούς κλειστής κατάθεσης βρίσκεται στο 2,73%. H διαφορά αυτή, η οποία φυσικά καταγράφεται ως κέρδος της τράπεζας, είναι 3,12%. Το αντίστοιχο λοιπόν spread σε μια τράπεζα της Γερμανίας, της Γαλλίας ή της Ισπανίας για το ίδιο ακριβώς στεγαστικό δάνειο και για την ίδια ακριβώς κατάθεση είναι μόλις 1,66%, δηλαδή σχεδόν το μισό. Μάλιστα στο σύνολο των υφισταμένων δανείων η διαφορά του spread μεταξύ Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ενωσης φθάνει στις 11 ποσοστιαίες μονάδες! Μόνο στα καταναλωτικά δάνεια σήμερα η διαφορά φθάνει στο 5,26%, αφού το επιτόκιο ενός καταναλωτικού δανείου είναι 7,99% κατά μέσον όρο και το επιτόκιο μιας κλειστής διετούς κατάθεσης παραμένει στο 2,73%.
ε) Εισιτήρια χωρίς ουσιαστικές αποκλίσεις παρά την απελευθέρωση των ναύλων: H πρόσφατη απελευθέρωση των τιμών των ναύλων δεν έφερε την «άνοιξη» στο πορτοφόλι του επιβάτη, αφού οι περισσότερες εταιρείες του κλάδου αύξησαν κατακόρυφα και σε χρόνο μηδέν τις τιμές των εισιτηρίων, με διαφορές και αποκλίσεις που δεν είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού.
Συνεχίζοντας, ο Λένιν γράφει: Ο συναγωνισμός μετατρέπεται σε μονοπώλιο³ Το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια πρόοδος στην κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Αυτό δεν είναι καθόλου ο παλιός ελεύθερος ανταγωνισμός των σκόρπιων και αγνώστων μεταξύ τους εργοδοτών που παράγουν για την πούληση σε μια άγνωστη αγορά....Μονοπωλούνται οι ειδικευμένες εργατικές δυνάμεις, μισθώνονται οι καλύτεροι μηχανικοί, αρπάζονται οι δρόμοι και τα μέσα επικοινωνίας. Ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο οδηγεί κατευθείαν στην πιο ολόπλευρη κοινωνικοποίηση της παραγωγής, τραβάει μπορούμε να πούμε, τους κεφαλαιοκράτες, παρά τη θέληση και τη συνείδηση τους, σε κάποια νέα κοινωνική κατάσταση πραγμάτων που είναι μεταβατική από την πλέρια ελευθερία του συναγωνισμού προς την πλέρια κοινωνικοποίηση.
Η παραγωγή γίνεται κοινωνική, η ιδιοποίηση όμως μένει ατομική. Τα κοινωνικά μέσα παραγωγής μένουν ατομική ιδιοκτησία ενός μικρού αριθμού ατόμων. Αυτά έγραφε ο Λένιν πριν από 114 χρόνια.
Στις μέρες μας ο καπιταλισμός με τον τεράστιο προπαγανδιστικό μηχανισμό που διαθέτει, εκτός των άλλων έχει εισαγάγει στα πανεπιστήμια διάφορα «κενοφανή» μαθήματα, όπως αυτό της επιχειρηματικής «ηθικής», της εταιρικής κοινωνικής «ευθύνης» κλπ. Όλα αυτά στοχεύουν στην «εκπαίδευση» των φοιτητών και των μελλοντικών εργαζομένων, στην ωραιοποίηση του σύγχρονου βάρβαρου καπιταλισμού, χωρίς να διδάσκεται σε θεωρητικό επίπεδο κάποια εναλλακτική πρόταση. Όσο δε για το θράσος των γενίτσαρων των μονοπωλίων, ας αρκεστούμε στο παρακάτω, δημοσιευμένο το 2008 από την εταιρεία Shell:
Το «όραμα» ενός κόσμου ο οποίος οδηγείται με έντονο ρυθμό σε μεγαλύτερη οικονομική ενοποίηση. Ένας κόσμος αποδοτικότητας ευκαιριών αλλά και υψηλής ανταμοιβής γι’ αυτούς που μπορούν να ανταγωνίζονται. Οι υφιστάμενες εξουσίες συνεχώς θα υφίστανται πίεση και η δύναμη της κρατικής εξουσίας θα μειώνεται δραστικά.
Το ομολογούν οι ίδιοι! Οι πολυεθνικές θα καλύψουν το κενό της μείωσης της κρατικής εξουσίας.
Στην Γαλλία κάτι κινείται με την ενωμένη αριστερά. Τουλάχιστον, η ελπίδα είναι ορατή. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την έκβαση του εγχειρήματος.
Στη χώρα μας, όλα καλά;;;;
1. Euro Direct Pireaus-21/12/2021.
2. Λένιν, Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΎ, σελ..202-203. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΑΡΞ-ΕΝΓΚΕΛΣ-ΛΕΝΙΝ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ Κ.Κ. ΤΗΣ ΕΣΣΔ.
3. Λένιν, Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΎ, σελ..208. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΑΡΞ-ΕΝΓΚΕΛΣ-ΛΕΝΙΝ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ Κ.Κ. ΤΗΣ ΕΣΣΔ
4. Royal Dutch/Shell.
Γιάννης Περάκης- Οικονομολόγος.
Φοιτητής του μεταπτυχιακού του ΕΚΠΑ,
«Φιλοσοφία και Διοίκηση (Philosophy and Management)»
1) 1860-1880 ανώτατη βαθμίδα ανάπτυξης του ελεύθερου ανταγωνισμού, τα μονοπώλια δεν είναι παρά έμβρυα που μόλις διακρίνονται,
2) Ύστερα από τη κρίση του 1873, μια μακρόχρονη περίοδος ανάπτυξης των καρτέλ,
3) Η κρίση του 1900-1903, γίνονται μια από τις βάσεις όλης της οικονομικής ζωής.
Τα καρτέλ κλείνουν συμφωνίες για τους όρους πούλησης, για τις προθεσμίες πληρωμής κ.α. Μοιράζονται μεταξύ τους τις περιοχές πούλησης. Καθορίζουν τις τιμές, την ποσότητα των προϊόντων που πρέπει να παραχθούν. Κανονίζουν τις τιμές, κατανέμουν τα κέρδη ανάμεσα στις διάφορες επιχειρήσεις».
Αυτά τα «προφητικά» έλεγε ο Λένιν το 1914. Γιατί «προφητικά»; Ας θυμηθούμε ορισμένα γεγονότα του οικονομικού γίγνεσθαι στη χώρα μας.
Ο εικονικός ανταγωνισμός διατηρεί υψηλές τις τιμές στα βασικά αγαθά: Ο εικονικός ανταγωνισμός διατηρεί υψηλές τις τιμές στα βασικά αγαθά. Από το γάλα, τα αναψυκτικά, το ψωμί, την μπίρα, τον καφέ, τα καλλυντικά, τα καύσιμα, τα ασφάλιστρα των IX και τα επιτόκια χορήγησης στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων.
α) Το γάλα και η γιαούρτη. Στην αγορά του γάλακτος η τιμή του παστεριωμένου στις μεγάλες «μάρκες» υπάρχει συνεννόηση μεταξύ των εταιρειών για μια τιμή η οποία είναι υψηλότερη των μέσων ευρωπαϊκών τιμών γάλακτος. Στην ουσία οι έλληνες καταναλωτές καλούνται να αγοράσουν ανώνυμο γάλα στην τιμή που οι Ευρωπαίοι πληρώνουν το επώνυμο.
β) H αγορά της μπίρας: H περίπτωση της αγοράς της μπίρας είναι μία από τις ελάχιστες αγορές που έχουν τόσο υψηλό βαθμό συγκέντρωσης· κατ’ ουσίαν «ηγεμονεύεται» από την Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία, με παραγωγική δραστηριότητα (Amstel, Heineken), αλλά και εισαγωγική, ελέγχει ποσοστό μεγαλύτερο του 75% της αγοράς, αν και ορισμένες εκτιμήσεις κάνουν λόγο ακόμη και για μεγαλύτερο του 80%.
γ) Κερδοσκοπικό κύκλωμα στα καύσιμα: Oλόκληρο το κύκλωμα, δηλαδή τα διυλιστήρια, οι εταιρείες εμπορίας και τα πρατήρια. Πώς συγκροτείται η τιμή διυλιστηρίου σε σχέση με το κόστος διύλισης αγρού πετρελαίου και το εργοστασιακό κέρδος; Πώς τιμολογούν οι εταιρείες εμπορίας; Πόσο κερδίζουν οι βενζινοπώλες;
δ) Οι τράπεζες κερδίζουν από τις μεγάλες διαφορές επιτοκίων. Το spread είναι πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της EE. Στην Ελλάδα έχουμε το παράδοξο αυτό ακριβώς το spread να είναι δύο και τρεις φορές υψηλότερο από τον μέσο κοινοτικό όρο!. Για παράδειγμα, σήμερα ένα κυμαινόμενο στεγαστικό επιτόκιο στη χώρα μας βρισκόταν (το 2008) στο 5,85%, ενώ αντιστοίχως το επιτόκιο μιας διετούς κλειστής κατάθεσης βρίσκεται στο 2,73%. H διαφορά αυτή, η οποία φυσικά καταγράφεται ως κέρδος της τράπεζας, είναι 3,12%. Το αντίστοιχο λοιπόν spread σε μια τράπεζα της Γερμανίας, της Γαλλίας ή της Ισπανίας για το ίδιο ακριβώς στεγαστικό δάνειο και για την ίδια ακριβώς κατάθεση είναι μόλις 1,66%, δηλαδή σχεδόν το μισό. Μάλιστα στο σύνολο των υφισταμένων δανείων η διαφορά του spread μεταξύ Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ενωσης φθάνει στις 11 ποσοστιαίες μονάδες! Μόνο στα καταναλωτικά δάνεια σήμερα η διαφορά φθάνει στο 5,26%, αφού το επιτόκιο ενός καταναλωτικού δανείου είναι 7,99% κατά μέσον όρο και το επιτόκιο μιας κλειστής διετούς κατάθεσης παραμένει στο 2,73%.
ε) Εισιτήρια χωρίς ουσιαστικές αποκλίσεις παρά την απελευθέρωση των ναύλων: H πρόσφατη απελευθέρωση των τιμών των ναύλων δεν έφερε την «άνοιξη» στο πορτοφόλι του επιβάτη, αφού οι περισσότερες εταιρείες του κλάδου αύξησαν κατακόρυφα και σε χρόνο μηδέν τις τιμές των εισιτηρίων, με διαφορές και αποκλίσεις που δεν είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού.
Συνεχίζοντας, ο Λένιν γράφει: Ο συναγωνισμός μετατρέπεται σε μονοπώλιο³ Το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια πρόοδος στην κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Αυτό δεν είναι καθόλου ο παλιός ελεύθερος ανταγωνισμός των σκόρπιων και αγνώστων μεταξύ τους εργοδοτών που παράγουν για την πούληση σε μια άγνωστη αγορά....Μονοπωλούνται οι ειδικευμένες εργατικές δυνάμεις, μισθώνονται οι καλύτεροι μηχανικοί, αρπάζονται οι δρόμοι και τα μέσα επικοινωνίας. Ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο οδηγεί κατευθείαν στην πιο ολόπλευρη κοινωνικοποίηση της παραγωγής, τραβάει μπορούμε να πούμε, τους κεφαλαιοκράτες, παρά τη θέληση και τη συνείδηση τους, σε κάποια νέα κοινωνική κατάσταση πραγμάτων που είναι μεταβατική από την πλέρια ελευθερία του συναγωνισμού προς την πλέρια κοινωνικοποίηση.
Η παραγωγή γίνεται κοινωνική, η ιδιοποίηση όμως μένει ατομική. Τα κοινωνικά μέσα παραγωγής μένουν ατομική ιδιοκτησία ενός μικρού αριθμού ατόμων. Αυτά έγραφε ο Λένιν πριν από 114 χρόνια.
Στις μέρες μας ο καπιταλισμός με τον τεράστιο προπαγανδιστικό μηχανισμό που διαθέτει, εκτός των άλλων έχει εισαγάγει στα πανεπιστήμια διάφορα «κενοφανή» μαθήματα, όπως αυτό της επιχειρηματικής «ηθικής», της εταιρικής κοινωνικής «ευθύνης» κλπ. Όλα αυτά στοχεύουν στην «εκπαίδευση» των φοιτητών και των μελλοντικών εργαζομένων, στην ωραιοποίηση του σύγχρονου βάρβαρου καπιταλισμού, χωρίς να διδάσκεται σε θεωρητικό επίπεδο κάποια εναλλακτική πρόταση. Όσο δε για το θράσος των γενίτσαρων των μονοπωλίων, ας αρκεστούμε στο παρακάτω, δημοσιευμένο το 2008 από την εταιρεία Shell:
Το «όραμα» ενός κόσμου ο οποίος οδηγείται με έντονο ρυθμό σε μεγαλύτερη οικονομική ενοποίηση. Ένας κόσμος αποδοτικότητας ευκαιριών αλλά και υψηλής ανταμοιβής γι’ αυτούς που μπορούν να ανταγωνίζονται. Οι υφιστάμενες εξουσίες συνεχώς θα υφίστανται πίεση και η δύναμη της κρατικής εξουσίας θα μειώνεται δραστικά.
Το ομολογούν οι ίδιοι! Οι πολυεθνικές θα καλύψουν το κενό της μείωσης της κρατικής εξουσίας.
Στην Γαλλία κάτι κινείται με την ενωμένη αριστερά. Τουλάχιστον, η ελπίδα είναι ορατή. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την έκβαση του εγχειρήματος.
Στη χώρα μας, όλα καλά;;;;
1. Euro Direct Pireaus-21/12/2021.
2. Λένιν, Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΎ, σελ..202-203. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΑΡΞ-ΕΝΓΚΕΛΣ-ΛΕΝΙΝ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ Κ.Κ. ΤΗΣ ΕΣΣΔ.
3. Λένιν, Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΎ, σελ..208. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΑΡΞ-ΕΝΓΚΕΛΣ-ΛΕΝΙΝ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ Κ.Κ. ΤΗΣ ΕΣΣΔ
4. Royal Dutch/Shell.
Γιάννης Περάκης- Οικονομολόγος.
Φοιτητής του μεταπτυχιακού του ΕΚΠΑ,
«Φιλοσοφία και Διοίκηση (Philosophy and Management)»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου