Έχετε και εσείς ντάνες με βιβλία που έχετε κάθε πρόθεση να διαβάσετε αλλά χρησιμοποιείτε για να μη σκονίζετε το κομοδίνο/βιβλιοθήκη σας; Βλέπετε το όχι πλέον καινούργιο βιβλίο του τάδε και υπόσχεστε στον εαυτό σας πως θα είναι το επόμενο που θα πιάσετε, αφού τελειώσετε το βιβλίο που διαβάζετε τώρα; Αυτομαστιγώνεστε κάθε 1η Σεπτεμβρίου επειδή δεν προλάβατε να διαβάσετε ούτε το ένα δέκατο από τα βιβλία που είχατε κατά νου για τις καλοκαιρινές αναγνώσεις; Σταματήστε με τις τύψεις- δεν είστε φρικιά όπως νομίζετε. Μου συμβαίνει και εμένα- και σε όλους όσους ξέρω. Πλέον ο στατιστικολόγος Nassim Nicholas Taleb, βάφτισε αυτά τα βιβλία «αντι-βιβλιοθήκη» και τα χαρακτήρισε όχι συμπτώματα πνευματικής ανικανότητας αλλά το αντίθετο.
Ζώντας με μια αντιβιβλιοθήκη
Ο Taleb εξηγεί την έννοια της αντιβιβλιοθήκης στο μπεστ σέλλερ του «Ο Μαύρος Κύκνος» (στα ελληνικά από εκδόσεις Φερενίκη). Ξεκινάει με μια ανάλυση για τον πολυγραφότατο Umberto Eco, η βιβλιοθήκη του οποίου στέγαζε 30.000 βιβλία. Λίγοι εκ των επισκεπτών του συνειδητοποιούσαν πως η βιβλιοθήκη του ήταν αχανής όχι μόνο επειδή διάβαζε πολύ- αλλά επειδή επιθυμούσε να διαβάσει ακόμη περισσότερο.
Ο ίδιος είχε δηλώσει κάτι αντίστοιχο- με ένα μπακαλίστικο υπολογισμό είχε καταλήξει πως θα μπορούσε να διαβάσει περίπου 25.200 βιβλία αν διάβαζε ένα βιβλίο τη μέρα, κάθε μέρα από τα 10 του μέχρι τα 80 του. «Ψίχουλα» δηλαδή σε σύγκριση με τα εκατομμύρια βιβλία διαθέσιμα σε κάθε καλή βιβλιοθήκη. Από το πικρό αυτό συμπέρασμα του Eco, o Taleb εξάγει το δικό του:
« Τα διαβασμένα βιβλία έχουν πολύ μικρότερη αξία από τα αδιάβαστα. Η βιβλιοθήκη σας θα πρέπει να περιλαμβάνει επίσης και όσα θα θέλατε να μάθετε στο βαθμό που το επιτρέπουν τα οικονομικά σας και η υποθήκη του σπιτιού σας. Μεγαλώνοντας θα συσσωρεύσετε περισσότερα βιβλία και περισσότερη γνώση και ο αύξων αριθμός αδιάβαστων βιβλίων στα ράφια σας θα σας κοιτάζει απειλητικά. Στην πραγματικότητα όσα περισσότερα γνωρίζετε, τόσο θα πληθαίνουν και οι σειρές με αδιάβαστα βιβλία στη βιβλιοθήκη σας. Αυτά τα ανέγγιχτα βιβλία αποτελούν την αντιβιβλιοθήκη σας.
Η Maria Popova, blogger, συνοψίζει εύστοχα το επιχείρημα του Taleb, παρατηρώντας πως η τάση μας να υπερεκτιμούμε όσα ξέρουμε και να υποεκτιμούμε όσα δεν ξέρουμε, αντιστρέφεται με την αντιβιβλιοθήκη του Taleb.
Η αξία της αντιβιβλιοθήκης πηγάζει από τον τρόπο που προκαλεί την αυτοεκτίμηση μας παρέχοντας μια διαρκή, ενοχλητικότατη υπενθύμιση όσων δεν γνωρίζουμε.
«Τείνουμε να συμπεριφερόμαστε στη γνώση μας σαν ιδιοκτησία που πρέπει να προστατευτεί.» εξηγεί ο Taleb « είναι ένα στολίδι που μας επιτρέπει να ανέλθουμε στην τροφική αλυσίδα. Οπότε αυτή η τάση να προσβάλουμε την ευαισθησία της βιβλιοθήκης του Eco εστιάζοντας στο γνωστό είναι μια ανθρώπινη προκατάληψη που προεκτείνεται στις νοητικές μας λειτουργίες.»
«Διανοητική ταπεινοφροσύνη»
Τα ράφια των αχαρτογράφητων ιδεών μας λακτίζουν να συνεχίσουμε το διάβασμα, τη μάθηση και ποτέ να μη νιώσουμε άνετα με όσα ήδη έχουμε κατακτήσει. Αυτή η συνειδητοποίηση αποκαλείται από την Jessica Stillman «διανοητική ταπεινοφροσύνη».
Όσοι στερούνται διανοητικής ταπεινοφροσύνης- όσοι δεν λαχταρούν να αποκτήσουν νέα βιβλία ή να επισκεφθούν την τοπική βιβλιοθήκη- απολαμβάνουν μια αίσθηση περηφάνειας έχοντας πλοηγηθεί επιτυχώς στην προσωπική τους συλλογή βιβλίων- μια τέτοια βιβλιοθήκη όμως δεν είναι παρά ένα έπαθλο κρεμασμένο στον τοίχο. Δεν είναι παρά μια ναρκισσιστική απόφυση διακοσμητικής χρήσης και σίγουρα όχι έναν ζωντανό, αναπτυσσόμενο πόρο από τον οποίον μπορούμε να μαθαίνουμε- αν είμαστε τυχεροί- μέχρι τα 80 μας.
Ο Έλληνας αναγνώστης που δεν έπαθε ουρολογικό ατύχημα από τα γέλια διαβάζοντας τον όρο «διανοητική ταπεινοφροσύνη» καθότι ελάχιστοι γνωρίζουν τι εστί εν Ελλάδι, δικαιούται να την ενσταλάξει σε όσους τη στερούνται δια της εξής μεθόδου: εντοπίζουμε έναν πνευματικό αλαζόνα (σιγά το δύσκολο- απλά πιάνουμε τον πρώτο περαστικό), διαλέγουμε δυο χοντρά βιβλία (κατά προτίμηση το ένα να είναι τα άπαντα του Μάριου Χάκκα), κεντράρουμε το θύμα- ε …εννοώ τον πάσχοντα- και τον κοπανάμε στα αυτιά με τα βιβλία μέχρι να παραδεχτεί πως δεν ξέρει τα πάντα αν και το πιθανότερο είναι να λιώσουν πρώτα τα βιβλία παρά η πνευματική του ακαμψία.
Tsundoku
Ο Kevin Mims, των New York Times, δεν πολυσυμφωνεί με τον όρο αντι-βιβλιοθήκη ως προς την πρακτική του χρήση. «Δε μου αρέσει ο όρος. Μια βιβλιοθήκη είναι μια συλλογή βιβλίων, πολλά εκ των οποίων παραμένουν αχρησιμοποίητα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Τι διαφορά έχει αυτό από την αντιβιβλιοθήκη;» σημειώνει και αντιπροτείνει τον γιαπωνέζικο όρο «Tsundoku». Ο όρος σημαίνει τα βιβλία που έχεις αγοράσει αλλά δεν έχεις ακόμη διαβάσει και προέρχεται από τις λέξεις tsundeoku ( το να στοιβάζεις) και dukosho (ανάγνωση βιβλίων) και υπάρχει από τον 19ο αιώνα για να κοροϊδεύει τους δασκάλους που είχαν βιβλία αλλά δεν τα διάβαζαν. Αν και είναι το ακριβώς αντίθετο από την έννοια του Taleb, πλέον δεν έχει κοροϊδευτική χροιά ούτε στη Ιαπωνία. Διαφέρει επίσης από τη βιβλιομανία, δηλαδή την ψυχαναγκαστική συγκέντρωση βιβλίων για τη δημιουργία συλλογής.
Επίσης διαφέρει από το tsondoku- η επιστήμη διερευνά ακόμη αν το να συσσωρεύει κανείς τσόντες και να μην τις βλέπει σε καθιστά περισσότερο ή λιγότερο μαλάκα.
Η αξία του tsundoku
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα τα παιδιά που μεγαλώνουν σε σπίτια που διαθέτουν από 80 μέχρι 350 βιβλία είναι καλύτεροι στη γλώσσα, τα μαθηματικά και τους Η/Υ ως ενήλικες. Η έρευνα προτείνει πως η έκθεση στα βιβλία, βελτιώνει τις νοητικές ικανότητας των παιδιών καθιστώντας το διάβασμα μέρος της καθημερινής ρουτίνας.
Μπορώ να επικροτήσω την έρευνα με την προσωπική μου εμπειρία: και τα δυο μου παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα σπίτι γεμάτο αδιάβαστα βιβλία είναι εξαιρετικά και στους 3 προαναφερθέντες τομείς: έχουν μια γλώσσα 2 μέτρα και αντιμιλάνε χειρότερα και από τον Θερσίτη, μπορούν να υπολογίσουν διαισθητικά ποιο κλάσμα πίτσας πήρε ο ένας και ήταν μικρότερο από της άλλης όσο για τους Η/Υ, ντροπιάζουν άνετα τον καλύτερο χάκερ φτάνει να πρόκειται για video game.
Σύμφωνα με άλλες έρευνες το διάβασμα λογοτεχνίας μειώνει το στρες, ικανοποιεί τις ανάγκες κοινωνικής διασύνδεσης, βελτιώνει τις κοινωνικές δεξιότητες και την ενσυναίσθηση (όχι στους κριτικούς λογοτεχνίας) και προάγει ορισμένες νοητικές δεξιότητες (επίσης πάλι όχι στους κριτικούς λογοτεχνίας γιατί για να προαχθεί κάτι πρέπει πρώτα να το διαθέτεις). Το διάβασμα non fiction συνδέεται με επιτυχίες και υψηλούς στόχους, μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τον κόσμο και να κάνουμε τους έξυπνους στους φίλους μας.
Η Jessica Stillman αναρωτιέται αν η αντιβιβλιοθήκη λειτουργεί ως αντίβαρο στο φαινόμενο Dunning-Kruger, δηλαδή τη νοητική προκατάληψη που οδηγεί τους αδαείς να πιστεύουν πως η γνώση ή οι ικανότητές τους είναι ανώτερες απ’ότι στα αλήθεια είναι (νομίζω οι Dunning και Kruger ανήκουν στην κριτική επιτροπή των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας) . Καθότι κανείς δεν απολαμβάνει τις υπενθυμίσεις της άγνοιας του, τα αδιάβαστα βιβλία τους ωθούν σε μια διαρκώς διαστελλόμενη κατανόηση των ικανοτήτων του.
«Όντως όλα αυτά τα βιβλία αποτελούν δείγμα της άγνοιας σου. Το να κατέχεις όμως το πόσο αδαής είσαι ήδη σε καθιστά πολύ πιο προχωρημένο από την πλειονότητα των ανθρώπων.» καταλήγει η Stillman.
Με τη λογική αυτή θα ήταν καλύτερα να μην είχατε διαβάσει αυτό το κείμενο- απλά να θέλατε να το διαβάσετε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου