Η φράση του κορυφαίου συγγραφέα και ανατόμου της ανθρώπινης ψυχής δίνει το έναυσμα για σκέψη. Οι πράξεις μας, ο κώδικας αξιών μας και η ηθική μας γενικότερα είναι απόρροια του θρησκεύματός μας, της πίστης μας σε κάποιο θεό ή όχι;
"Χωρίς Θεό, όλα επιτρέπονται". Η συγκεκριμένη φράση αποδίδεται στον μεγάλο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Είναι γνωστό πως ο ίδιος σε μία δύσκολη περίοδο της ζωής του αναβαπτίστηκε στη Χριστιανική πίστη και μέσα στη φυλακή ήρθε σε στενότερη επαφή με την Ορθοδοξία. Γενικότερα, το Χριστιανικό δόγμα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη ζωή του μεγάλου της λογοτεχνίας.
Η συγκεκριμένη φράση χρησιμοποιείται πολλές φορές προς επίρρωση του επιχειρήματος ότι η θρησκευτική πίστη προσφέρει έναν ηθικό κώδικα αξιών και αποτρέπει την ηθική κατάπτωση του ατόμου. Η ηθική για πολλούς, συνδέεται με την πίστη σε μία ανώτερη δύναμη, η οποία δημιουργεί τις αντιστάσεις για την ηθική εκτροπή και παράλληλα, υπόσχεται ανταπόδοση και τιμωρία. Η απουσία πίστης θεωρείται ένδειξη ηθικής παραλυσίας.
Η αλήθεια είναι πως ο Χριστιανισμός αγκάλιασε μερικές από τις καλύτερες αξίες της ανθρωπότητας. Με το «αγαπάτε αλλήλους», άνοιξε έναν δρόμο αποδοχής και συγχωρητικότητας, απέναντι σε κάθε άνθρωπο. Για αυτό και θεωρώ πως προσεγγίζει την αγάπη με έναν τρόπο που κανένα άλλο θρησκευτικό πιστεύω δεν κατάφερε να ακουμπήσει. Όμως και πάλι, γιατί αυτή η ανθρωπιστική ηθική να θεωρηθεί αποκλειστικά και μόνο ιδιοκτησία του;
Δεν αντιλέγω πως η θρησκευτική πίστη σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να γεννά μία πειστική αιτία για την ύπαρξη ηθικών αξιών και να τους δημιουργεί και το έναυσμα για την υιοθέτηση μίας ανθρωπιστικής στάσης στη ζωή. Ωστόσο και πάλι, πώς μπορούμε να ταυτίζουμε την ηθική με μία θρησκεία ή με την έλλειψή της από τη ζωή ενός ανθρώπου; Δεν μπορεί ηθική πυξίδα να έχει εξίσου και ένας Μουσουλμάνος, ένας Βουδιστής ή και ένας άθεος ή άθρησκος;
Να με συγχωρεί ο μεγάλος Ντοστογιέφσκι, αλλά πάντοτε έβρισκα προβληματική τη συγκεκριμένη φράση. Αλήθεια, δεν είναι προβληματικό να θεωρείς πως ο μοναδικός λόγος για τον οποίο δεν κλέβεις, δε βιάζεις και δε σκοτώνεις, είναι κάποιος Θεός; Διότι εμένα προσωπικά, θα με φόβιζε ένας άνθρωπος ο οποίος θεωρεί πως ο μοναδικός λόγος για τον οποίο δε θέλει να σκοτώσει είναι η θρησκευτική πίστη. Γιατί να θεωρείς πως ο μόνος άξιος λόγος για να είσαι καλό άτομο να είναι η πεποίθηση πως υπάρχει κάποια οντότητα η οποία σε παρακολουθεί;
Προσωπικά, ακόμα και αν πιστεύω, θεωρώ πως η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη δεν είναι απόρροια αποκλειστικά και μόνο της πίστης σε κάποιο Θεό. Καθημερινά, παρατηρώντας τους ανθρώπους, τον κόσμο και τη φύση, αισθάνομαι πως υπάρχουν λόγοι πιο σοβαροί και άξιοι για να επιλέγω να είμαι καλό άτομο.
Ένας άνθρωπος μπορεί να αντλεί ηθική από την παρατήρηση όλων των ποικιλόμορφων φαινομένων της ζωής, δε χρειάζεται να στηριχτεί αποκλειστικά σε συγκεκριμένα θρησκευτικά κείμενα για να μοιράσει ανθρωπιά. Δεν προσφέρουμε επειδή προσδοκούμε την ανταπόδοση, αλλά επειδή η αγάπη και η συνεισφορά είναι πραγματικά, μία πηγή ευτυχίας. Υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από το να είναι κάποιος χαρούμενος και η αιτία να είσαι εσύ;
Η ίδια η λογική σκέψη μπορεί να μας δείξει πως το να βοηθάμε τους άλλους, να στηρίζουμε τους φτωχούς και τους ασθενείς και να αγαπάμε τους συνανθρώπους μας, μπορεί να μας οδηγήσει στη μεγαλύτερη ευδαιμονία.
Ως ένας άνθρωπος που και πιστεύει αλλά και αμφισβητεί, θεωρώ πως η ηθική υπάρχει μέσα μας. Υπάρχει η έμφυτη αντίληψη του αν κάποια πράξη είναι καλή ή κακή, ακόμα και αν ο κάθε άνθρωπος στην πορεία της ζωής του φτάνει και στη δημιουργία μίας δικής του, προσωπικής ηθικής.
Ναι, η ηθική δεν είναι αποκλειστικά θέμα του να πιστεύω ή να μην πιστεύω. Είναι θέμα αντίληψης, καρδιάς, ενσυναίσθησης και λογικής σκέψης.
Κείμενο : Μαρία Σκαμπαρδώνη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου