Ο Αριστοτέλης ήταν ο φιλόσοφος που μίλησε και ανέλυσε την σημασία των φίλων στη ζωή μας όσο κανένας άλλος. Η φιλία για τον Αριστοτέλη αποτελεί βασικό παράγοντα στην πορεία του ανθρώπου για να γίνει το άτομο ευτυχισμένο. Τη χαρακτηρίζει ως ύψιστο αγαθό και τη θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση όχι μόνο για τα άτομα, αλλά και για ολόκληρη την πολιτεία καθώς συμβάλει και στη διατήρηση της δικαιοσύνης. Χάρη σε αυτήν επικρατεί αρμονία στις σχέσεις των πολιτών, σχετικά με ζητήματα τα οποία αφορούν στην ομαλή λειτουργία της πόλης. Ο φιλόσοφος ταξινομεί τη φιλία σε τρία είδη. Το πρώτο είδος φιλίας, έχει σκοπό το όφελος, το δεύτερο την ευχαρίστηση και το τρίτο είδος το ονομάζει “τέλεια φιλία”. Ας τα δούμε λοιπόν αναλυτικά.
Είδη Φιλίας
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι άνθρωποι συνάπτουν σχέσεις, είτε για να ικανοποιήσουν δικά τους συμφέροντα, είτε απλώς για προσωπική τους ευχαρίστηση, στις περιπτώσεις αυτές το άτομο χρησιμοποιείται ως μέσο απλά και μόνο για την εξυπηρέτηση αναγκών. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτές οι φιλίες είναι παροδικές, εφόσον διαλύονται όταν παύει ο ένας να είναι χρήσιμος στον άλλον. Αυτός είναι και ο λόγος που εμφανίζονται διενέξεις στις φιλίες, αφού σε αυτές τις περιπτώσεις ο ένας, αναμένει από τον άλλον περισσότερα από όσα μπορεί και θέλει να του δώσει. Στις περισσότερες ανθρώπινες σχέσεις παρατηρούμε ότι οι ευεργέτες αγαπούν τους αποδέκτες της ευεργεσίας τους περισσότερο από το αντίστροφο. Όμως σε όλα τα είδη φιλίας, τονίζει ο Αριστοτέλης, ο βαθμός της αγάπης και της προσφοράς θα πρέπει να είναι ανάλογος, ώστε να μπορέσει να υπάρξει ισότητα στη σχέση.
Η “τέλεια φιλία” ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες καθώς είναι η μόνη η οποία ταυτίζεται με την αρετή. Μπορεί να παραμείνει μόνιμη και ουσιαστική διότι δημιουργείται μέσα από την συναναστροφή και την οικειότητα και χαρακτηρίζεται από ανιδιοτέλεια και εμπιστοσύνη. Στην φιλία αυτή, το άτομο αμοιβαία επιθυμεί το ένα, το καλό του άλλου, χωρίς να περιμένει κάποιο όφελος από αυτό. Τέτοιου είδους φιλία επισημαίνει ο Αριστοτέλης, εντοπίζεται στους ενάρετους ανθρώπους και χαρακτηρίζεται από την ομοιότητα και την ισότητα. Στην τέλεια φιλία το άτομο επιθυμεί για το φίλο του εκείνο που επιθυμεί για τον ίδιο του τον εαυτό. Η σχέση χαρακτηρίζεται από αμοιβαία συναισθήματα και ο καθένας προσφέρει κάτι καλό στον άλλον. Ορίζεται επομένως ως “τέλεια” γιατί διαθέτει το “ωφέλιμο”. Όταν αγαπάμε κάποιον επιθυμούμε να είναι ενάρετος-καλός, επομένως η τέλεια φιλία οδηγεί στην αρετή και την ευδαιμονία. Η αληθινή φιλία, πρόκειται για μια διαδικασία αποστασιοποίησης του “εγώ” και επικέντρωσης στο συνάνθρωπό μας. Αυτή είναι και η αληθινή ουσία της φιλίας και αποτελεί δείγμα ηθικής τελειότητας, καθώς το άτομο αποστασιοποιείται από τον εγωκεντρισμό του και στρέφεται προς το άλλο πρόσωπο. Επιζητά για το φίλο του, εκείνο που επιθυμεί για τον ίδιο του τον εαυτό.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι άνθρωποι συνάπτουν σχέσεις, είτε για να ικανοποιήσουν δικά τους συμφέροντα, είτε απλώς για προσωπική τους ευχαρίστηση, στις περιπτώσεις αυτές το άτομο χρησιμοποιείται ως μέσο απλά και μόνο για την εξυπηρέτηση αναγκών. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτές οι φιλίες είναι παροδικές, εφόσον διαλύονται όταν παύει ο ένας να είναι χρήσιμος στον άλλον. Αυτός είναι και ο λόγος που εμφανίζονται διενέξεις στις φιλίες, αφού σε αυτές τις περιπτώσεις ο ένας, αναμένει από τον άλλον περισσότερα από όσα μπορεί και θέλει να του δώσει. Στις περισσότερες ανθρώπινες σχέσεις παρατηρούμε ότι οι ευεργέτες αγαπούν τους αποδέκτες της ευεργεσίας τους περισσότερο από το αντίστροφο. Όμως σε όλα τα είδη φιλίας, τονίζει ο Αριστοτέλης, ο βαθμός της αγάπης και της προσφοράς θα πρέπει να είναι ανάλογος, ώστε να μπορέσει να υπάρξει ισότητα στη σχέση.
Η “τέλεια φιλία” ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες καθώς είναι η μόνη η οποία ταυτίζεται με την αρετή. Μπορεί να παραμείνει μόνιμη και ουσιαστική διότι δημιουργείται μέσα από την συναναστροφή και την οικειότητα και χαρακτηρίζεται από ανιδιοτέλεια και εμπιστοσύνη. Στην φιλία αυτή, το άτομο αμοιβαία επιθυμεί το ένα, το καλό του άλλου, χωρίς να περιμένει κάποιο όφελος από αυτό. Τέτοιου είδους φιλία επισημαίνει ο Αριστοτέλης, εντοπίζεται στους ενάρετους ανθρώπους και χαρακτηρίζεται από την ομοιότητα και την ισότητα. Στην τέλεια φιλία το άτομο επιθυμεί για το φίλο του εκείνο που επιθυμεί για τον ίδιο του τον εαυτό. Η σχέση χαρακτηρίζεται από αμοιβαία συναισθήματα και ο καθένας προσφέρει κάτι καλό στον άλλον. Ορίζεται επομένως ως “τέλεια” γιατί διαθέτει το “ωφέλιμο”. Όταν αγαπάμε κάποιον επιθυμούμε να είναι ενάρετος-καλός, επομένως η τέλεια φιλία οδηγεί στην αρετή και την ευδαιμονία. Η αληθινή φιλία, πρόκειται για μια διαδικασία αποστασιοποίησης του “εγώ” και επικέντρωσης στο συνάνθρωπό μας. Αυτή είναι και η αληθινή ουσία της φιλίας και αποτελεί δείγμα ηθικής τελειότητας, καθώς το άτομο αποστασιοποιείται από τον εγωκεντρισμό του και στρέφεται προς το άλλο πρόσωπο. Επιζητά για το φίλο του, εκείνο που επιθυμεί για τον ίδιο του τον εαυτό.
Φιλία Και Κοινωνία
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο φιλικός δεσμός συνδέεται άρρητα με την συμβίωση και με τη διατήρηση της αρμονίας των κοινωνικών σχέσεων. Οι ισορροπημένες κοινωνικές σχέσεις μέσα στην πολιτεία συνθέτουν για αυτόν το κυριότερο αγαθό για τη ευζωία. Παρατηρούμε λοιπόν τη διαχρονικότητα του Αριστοτέλη γιατί ακόμα και στη σύγχρονη κοινωνία η φιλία κατέχει καθοριστικό ρόλο στη ζωή των ατόμων. Οι φίλοι είναι άνθρωποι τους οποίους αγαπάμε, έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, μοιραζόμαστε κοινές εμπειρίες και ιδέες. Οι φίλοι αποτελούν το χέρι βοηθείας στις δύσκολές στιγμές της ζωής μας, και μας βοηθούν να ανταπεξέλθουμε στις αντιξοότητες της καθημερινότητας. Η φιλία ευεργετεί τόσο το ίδιο το άτομο όσο και το κοινωνικό σύνολο. Χάρη σε αυτήν υπάρχει αρμονία ανάμεσα στις κοινωνικές σχέσεις των πολιτών και διατηρείται η ομόνοια και η ειρήνη, εξασφαλίζοντας τη δικαιοσύνη σε μια πόλη, καθώς όταν όλοι συμφωνούν, δεν διαπράττονται αδικίες με αποτέλεσμα η πόλη να ευημερεί.
Φιλικές σχέσεις δημιουργούνται στην οικογένεια, στην πόλη, στο σχολείο, στη δουλειά, στους συντρόφους κλπ. Όμως ακόμα και σήμερα δεν αντιλαμβανόμαστε πραγματικά την αληθινή αξία της φιλίας, όπως την παρουσιάζει ο Αριστοτέλης. Στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε, ο κάθε άνθρωπος συνάπτει σχέσεις, είτε λόγω ανάγκης, είτε με σκοπό να ικανοποιήσει προσωπικά του συμφέροντα, είτε επειδή θέλει να αποφύγει τη μοναχικότητα. Άλλωστε όπως λέει και ο Αριστοτέλης: “ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό”, δεν είναι αυτή όμως η αληθινή ουσία της φιλίας. Η πραγματική φιλία τονίζει ο φιλόσοφος είναι εκείνη, όπου το άτομο επιθυμεί για το φίλο του, ό,τι για τον ίδιο του τον εαυτό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η άποψη του Αριστοτέλη για τη φιλία, θυμίζει τη χριστιανική έκφραση « αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου». Αγαπώντας τον εαυτό μας (όχι με εγωιστική διάθεση αλλά με διάθεση αυτοβελτίωσης ) έχουμε την ανάγκη να εξελιχθούμε, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Μέσα στα πλαίσια αυτά, συναναστρεφόμαστε με άξιους και καλούς ανθρώπους, οι οποίοι μας βοηθούν να εξελιχθούμε προς το καλύτερο. Μέσα από αυτήν την απελευθέρωση του εαυτού μας οδηγούμαστε σε μια ηθική ολοκλήρωση και κατ’ επέκταση στην προσωπική μας ευτυχία. Συμπερασματικά, είναι εύλογο γιατί η φιλία είναι η πολυτιμότερη αρετή για τον Αριστοτέλη, καθώς πέρα των άλλων αποτελεί την ευκαιρία μας για να κατακτήσουμε την ευτυχία μαζί με τα πρόσωπα που αγαπάμε.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
Κούτρας, Δημήτριος. Η Κοινωνική Ηθική του Αριστοτέλους – Αἱ Αρεταί τῆς Δικαιοσύνης και τῆς Φιλίας. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, 1973.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο φιλικός δεσμός συνδέεται άρρητα με την συμβίωση και με τη διατήρηση της αρμονίας των κοινωνικών σχέσεων. Οι ισορροπημένες κοινωνικές σχέσεις μέσα στην πολιτεία συνθέτουν για αυτόν το κυριότερο αγαθό για τη ευζωία. Παρατηρούμε λοιπόν τη διαχρονικότητα του Αριστοτέλη γιατί ακόμα και στη σύγχρονη κοινωνία η φιλία κατέχει καθοριστικό ρόλο στη ζωή των ατόμων. Οι φίλοι είναι άνθρωποι τους οποίους αγαπάμε, έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, μοιραζόμαστε κοινές εμπειρίες και ιδέες. Οι φίλοι αποτελούν το χέρι βοηθείας στις δύσκολές στιγμές της ζωής μας, και μας βοηθούν να ανταπεξέλθουμε στις αντιξοότητες της καθημερινότητας. Η φιλία ευεργετεί τόσο το ίδιο το άτομο όσο και το κοινωνικό σύνολο. Χάρη σε αυτήν υπάρχει αρμονία ανάμεσα στις κοινωνικές σχέσεις των πολιτών και διατηρείται η ομόνοια και η ειρήνη, εξασφαλίζοντας τη δικαιοσύνη σε μια πόλη, καθώς όταν όλοι συμφωνούν, δεν διαπράττονται αδικίες με αποτέλεσμα η πόλη να ευημερεί.
Φιλικές σχέσεις δημιουργούνται στην οικογένεια, στην πόλη, στο σχολείο, στη δουλειά, στους συντρόφους κλπ. Όμως ακόμα και σήμερα δεν αντιλαμβανόμαστε πραγματικά την αληθινή αξία της φιλίας, όπως την παρουσιάζει ο Αριστοτέλης. Στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε, ο κάθε άνθρωπος συνάπτει σχέσεις, είτε λόγω ανάγκης, είτε με σκοπό να ικανοποιήσει προσωπικά του συμφέροντα, είτε επειδή θέλει να αποφύγει τη μοναχικότητα. Άλλωστε όπως λέει και ο Αριστοτέλης: “ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό”, δεν είναι αυτή όμως η αληθινή ουσία της φιλίας. Η πραγματική φιλία τονίζει ο φιλόσοφος είναι εκείνη, όπου το άτομο επιθυμεί για το φίλο του, ό,τι για τον ίδιο του τον εαυτό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η άποψη του Αριστοτέλη για τη φιλία, θυμίζει τη χριστιανική έκφραση « αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου». Αγαπώντας τον εαυτό μας (όχι με εγωιστική διάθεση αλλά με διάθεση αυτοβελτίωσης ) έχουμε την ανάγκη να εξελιχθούμε, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Μέσα στα πλαίσια αυτά, συναναστρεφόμαστε με άξιους και καλούς ανθρώπους, οι οποίοι μας βοηθούν να εξελιχθούμε προς το καλύτερο. Μέσα από αυτήν την απελευθέρωση του εαυτού μας οδηγούμαστε σε μια ηθική ολοκλήρωση και κατ’ επέκταση στην προσωπική μας ευτυχία. Συμπερασματικά, είναι εύλογο γιατί η φιλία είναι η πολυτιμότερη αρετή για τον Αριστοτέλη, καθώς πέρα των άλλων αποτελεί την ευκαιρία μας για να κατακτήσουμε την ευτυχία μαζί με τα πρόσωπα που αγαπάμε.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
Κούτρας, Δημήτριος. Η Κοινωνική Ηθική του Αριστοτέλους – Αἱ Αρεταί τῆς Δικαιοσύνης και τῆς Φιλίας. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, 1973.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου