Παύλου Παπανότη, συνταξιούχου εκπαιδευτικού.
1. Η μετονομασία της οδού Σταδίου
Η Σταδίου ήταν μια από τις μεγαλύτερες οδικές αρτηρίες της παλιάς Αθήνας. Σύμφωνα με το σχέδιο που είχαν εκπονήσει ο αρχιτέκτονας Σταμάτης Κλεάνθης μαζί με τον Έντουαρντ Σάουμπερτ, θα άρχιζε από την πλατεία Ομονοίας και θα κατέληγε στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Γι’ αυτό άλλωστε της δόθηκε το όνομα αυτό. Όμως το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε λόγω της επιλογής του χώρου (το 1835) για την ανέγερση των παλιών ανακτόρων και στη συνέχεια της οικοδόμησής τους (από το 1836 έως το 1847) στην κορυφή του λοφίσκου του Αγίου Αθανασίου (εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η Βουλή). Έτσι η οδός Σταδίου περιορίστηκε μεταξύ των πλατειών Ομονοίας και Συντάγματος.
Το όνομα του δρόμου, ο οποίος είχε συνδεθεί με σημαντικές στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας, διατηρήθηκε για 110 περίπου χρόνια. Το 1945 όμως η Σταδίου μετονομάστηκε σε «οδό Ουΐνστων Τσώρτσιλ».
Έγραψε για τη μετονομασία η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (φύλλο της 9ης Μαρτίου 1945): «Χθες εις τας 11.30΄π.μ. έλαβε χώραν εις την Πλατείαν Συντάγματος, αφ’ όπου αρχίζει η μέχρι χθες οδός Σταδίου, η τελετή των αποκαλυπτηρίων της πρώτης εντoiχισμένης πινακίδος Ουΐνστων Τσώρτσιλ [.] παρισταμένων αντιπροσώπων της Α.Μ. του Αντιβασιλέως (= του Δαμασκηνού) και του πρεσβευτού της Μ. Βρεταννίας κ. Λήπερ, αντιπροσωπείας υπό τον στρατηγόν κ. Μπάνφορτ εκ μέρους του στρατηγού κ. Σκόμπυ (= αρχηγού των αγγλικών στρατευμάτων που είχαν φθάσει στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση ), του συνταγματάρχου της Αστυνομίας κ. Λιζ, των υπουργών της ελληνικής κυβερνήσεως κ. κ. Γ. Αθανασιάδη – Νόβα, Βλάχου και Μαυρογορδάτου, του νομάρχου και άλλων στρατιωτικών και πολιτικών επισήμων. Η εντοιχισμένη πινακίς εκαλύπτετο από τας σημαίας της Αγγλίας και της Ελλάδος. Ο δήμαρχος Αθηναίων ωμίλησεν επ’ ευκαιρία των αποκαλυπτηρίων και κατόπιν, ενώ η Φιλαρμονική του Δήμου ανέκρουε τον αγγλικόν και ελληνικόν Ύμνον, απεκάλυψε την πινακίδα. Ακολούθως η Φιλαρμονική του Δήμου παρήλασε διά της οδού, η οποία φέρει πλέον το όνομα του Ηγέτου της Μ. Βρεταννίας κ. Ουΐνστων Τσώρτσιλ».
Σε ένα από τα άρθρα της εφημερίδας (στο ίδιο φύλλο) αναφερόταν η σκοπιμότητα της μετονομασίας αυτής: « Η μετονομασία της οδού Σταδίου εις οδόν Ουΐστων Τσώρτσιλ [.] αποτελεί μίαν από τας μάλλον πανηγυρικάς και θερμοτέρας εκδηλώσεις των αισθημάτων του ελληνικού λαού προς το μέγα τέκνον της Μεγάλης Βρεταννίας. Από της εποχής του λόρδου Βύρωνος μέχρι σήμερον μία ατελεύτητος σειρά Άγγλων φιλελλήνων παρελαύνει εις την ιστορίαν του αιώνος της ανεξαρτησίας μας με κορυφαίους τον Κάννιγκαμ (= τονΚάννιγκ), τον Γλάδστωνα και τον Λόυδ Τζωρτζ. Ο Τσώρτσιλ συνεχίζει την παράδοσιν κατά τρόπον, ο οποίος βαθύτατα συνεκίνησε και συγκινεί τον ελληνικόν λαόν, που δεν λησμονεί τους φίλους του ποτέ και τους τιμά πάντοτε. Ο ελληνικός λαός δεν θα λησμονήση ποτέ τι οφείλει εις τον Βρεταννόν Πρωθυπουργόν [.]».
Το ερώτημα που γεννιέται είναι ένα: «Γιατί ο ελληνικός λαός χρωστούσε ευγνωμοσύνη στον Ουΐστον Τσώρτσιλ, ώστε να μετονομάσει προς τιμή του έναν ιστορικό δρόμο της πρωτεύουσας;»
- Μήπως γιατί οι Άγγλοι από τα μέσα του 1943 είχαν οξύνει τα πάθη και είχαν οδηγήσει σε συγκρούσεις τις τρεις αντιστασιακές οργανώσεις εφοδιάζοντας με όπλα και χρήματα τον Ε.Δ.Ε.Σ. και την Ε.Κ.Κ.Α. (όχι όμως και τον Ε.Λ.Α.Σ.);
- Μήπως γιατί τα αγγλικά στρατεύματα την Άνοιξη του 1944 είχαν συλλάβει και είχαν κλείσει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Λιβύη και την Ερυθραία περίπου 20.000 Έλληνες αξιωματικούς και στρατιώτες – που είχαν καταφύγει στη Μέση Ανατολή για να πολεμήσουν τους Γερμανούς – μόνο και μόνο επειδή είχαν ζητήσει τη συγκρότηση στη μετακατοχική Ελλάδα κυβέρνησης εθνικής ενότητας;
- Μήπως γιατί ο στρατηγός Σκόμπυ, αρχηγός των αγγλικών στρατιωτικών δυνάμεων που ήρθαν στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση, με τις απροκάλυπτες παρεμβάσεις του όξυνε τα πάθη ανάμεσα στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου και το Ε.Α.Μ. και συντέλεσε στην έκρηξη των «Δεκεμβριανών»;
- Ή μήπως γιατί ο ίδιος ο Τσώρτσιλ κατά την άφιξή του στην Ελλάδα (26 Δεκεμβρίου 1944) ρύθμισε την πολιτική ζωή της χώρας μας σύμφωνα με τα αγγλικά συμφέροντα προετοιμάζοντας έτσι τον Εμφύλιο πόλεμο;
Βέβαια οι κάτοικοι της Αθήνας δεν τίμησαν το Βρετανό πρωθυπουργό, δεδομένου ότι αποκαλούσαν το μετονομασθέντα δρόμο με παλιό του όνομα «οδός Σταδίου».
2. Η μετονομασία της οδού Λυκαβηττού
Την Κυριακή 30η Ιουνίου 1946 άρχισαν στην Αθήνα εκδηλώσεις για τον εορτασμό της 79ης επετείου της ανεξαρτησίας του Καναδά. Το πρωί της 1ης Ιουλίου στα γραφεία του Ελληνοκαναδικού Συνδέσμου έγινε πανηγυρική συγκέντρωση και ακολούθως την 11ηπρωινή η επίσημη τελετή της μετονομασίας της οδού Λυκαβηττού σε «οδό Μακένζυ Κινγκ» προς τιμήν του επί εικοσαετία πρωθυπουργού του Καναδά. Σ’ αυτή παρέστησαν αντιπρόσωποι της Αντιβασιλείας, ο πρεσβευτής του Καναδά στρατηγός Λα Φλες, ο πρεσβευτής της Αγγλίας, οι υπουργοί Γονατάς και Αβραάμ και άλλοι επίσημοι. Ο δήμαρχος Αθηναίων Ι. Πιτσίκας προσφώνησε τον Καναδό πρεσβευτή και αυτός με τη σειρά του διάβασε μήνυμα του Καναδού πρωθυπουργού, ο οποίος ευχαριστούσε το Δημοτικό Συμβούλιο για την τιμή που του έκανε (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 2ας Ιουλίου 1946).
Και η μετονομασία αυτή δεν είχε καλύτερη τύχη από την προηγούμενη. Οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν το παλιό όνομα του δρόμου. Έτσι σε λίγα χρόνια μετονομάστηκε σε «οδό Λυκαβηττού». Μόνο στη Θεσσαλονίκη διατηρήθηκε «η οδός Μακένζυ Κινγκ».
3. Η μετονομασία της οδού Βουκουρεστίου
Ένας από τους παλιότερους δρόμους της Αθήνας ήταν η οδός Αγχέσμου. Το όνομά της το όφειλε σ’ ένα λοφίσκο της Αττικής που βρισκόταν στο Λυκαβηττό (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ,φύλλο της 23ης Φεβρουαρίου 1905) ή στα Τουρκοβούνια (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 28ης Νοεμβρίου 1974).
Ο δρόμος μετονομάστηκε σε «οδό Βουκουρεστίου» το 1914 (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 1ης Οκτωβρίου 1914). Έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις για τη μετονομασία. Εκτιμώ ότι η ονοματοθεσία της οδού οφειλόταν στην υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου/ 10 Αυγούστου 1913), με την οποία ενσωματώθηκαν επισήμως στην Ελλάδα οι απελευθερωθείσες κατά τους Βαλκανικούς πολέμους περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου.
Το 1946 η οδός Βουκουρεστίου μετονομάστηκε και πάλι, αυτή τη φορά σε «οδό Γιαν Σματς». Έγραψε η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (φύλλο της 10ης Σεπτεμβρίου 1946): «Την 11ην π. μ. χθες εγένετο η αποκάλυψις της εντοιχισθείσης πινακίδος επί της γωνίας των οδών Βουκουρεστίου και Τσώρτσιλ (= της πρώην οδού Σταδίου) περί μετονομασίας της οδού Βουκουρεστίου εις οδόν Στρατάρχου Γιαν Σματς. Κατά την τελετήν παρέστησαν ο προεδρεύων της Κυβερνήσεως κ. Γονατάς, ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Ι. Πιτσίκας [.], το Δημοτικόν Συμβούλιον [.] και πολλοί βουλευταί. Τελευταίος προσήλθεν ο επιτετραμμένος της Νοτιοαφρικανικής Ενώσεως κ. Μπάουερ, όστις επευφημήθη ζωηρώς υπό του παρισταμένου πλήθους [.]».
Οι δημοσιογράφοι και οι αστοί πολιτικοί εξέφραζαν την ικανοποίησή τους για την τιμή που επιφύλαξε ο Δήμος Αθηναίων και κατ’ επέκταση η ελληνική πολιτεία στο «φιλέλληνα» Νοτιοαφρικανό πρωθυπουργό. Μόνον ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ στο φύλλο του της 8ηςΣεπτεμβρίου 1946 κατηγορούσε το καθεστώς του Γιαν Σματς ως φασιστικό. Τρεις περίπου μήνες αργότερα η πλειονότητα των αντιπροσώπων στον Ο.Η.Ε. καταδίκαζε τις αντιδημοκρατικές και ρατσιστικές μεθόδους που εφάρμοζε ο Σματς και η κυβέρνησή του στη Νότια Αφρική σε βάρος της ινδικής μειονότητας. Οι νοτιοαφρικανικοί νόμοι δεν έδιναν στους Ινδούς τα δικαιώματα του εκλέγειν και της αγροτικής ιδιοκτησίας και δεν τους επέτρεπαν να περπατούν στο ίδιο πεζοδρόμιο με τους λευκούς (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της `15ης Δεκεμβρίου 1946). Παρά ταύτα η ελληνική κυβέρνηση τον κάλεσε να επισκεφθεί την Αθήνα. Ασφαλώς θα τον πήγαν και στην οδό που είχε το όνομά του. Μάλιστα στήθηκε στις αρχές του 1954 και μαρμάρινη προτομή του στο δυτικό διάδρομο του ισογείου της Βουλής των Ελλήνων με την επιγραφή: « Γιαν Κρίστιαν Σματς. Τον φιλόσοφον κυβερνήτην και της δικαιοσύνης υπέρμαχον εκ των ιδίων ανήγειραν οι κατά την Νότιον Αφρικήν Έλληνες» (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 27ης Ιουλίου 1980).
Η «οδός Γιαν Σματς» διατηρήθηκε για 15 περίπου χρόνια (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 20ης Αυγούστου 1961) και ακολούθως μετονομάστηκε πάλι σε «οδό Βουκουρεστίου». Όσο για την προτομή του παρέμεινε στο ελληνικό Κοινοβούλιο ως τη δεκαετία του 1980.
Τέλος η οδός Ακαδημίας μετονομάστηκε σε «οδό Φραγκλίνου Ρούσβελτ» ( εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 21ης Σεπτεμβρίου 1949).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου