Άρης Χατζηστεφάνου
Το νέο, εξαιρετικό video clip του Moby με τίτλο «Είσαι κι εσύ χαμένος στον κόσμο όπως κι εγώ;» προκαλεί ήδη ποικίλα σχόλια σχετικά με την αλλοτρίωση και την αποξένωση που φέρνουν τα «έξυπνα κινητά». Μήπως όμως χάνουμε για άλλη μια φορά την ουσία του προβλήματος;
Δύο εικόνες των τελευταίων εβδομάδων θα στοιχειώνουν για δεκαετίες τις κοινωνίες της Δύσης. Στην πρώτη (κάτω δεξιά) είδαμε τους οπαδούς της Χίλαρι Κλίντον να της γυρίζουν κυριολεκτικά την πλάτη για να βγουν μια selfie μαζί της. Η δεύτερη εικόνα (για την ακρίβεια εικόνες) μάς ήρθε από το video clip του Moby που παρουσιάζει μια δυστοπική κοινωνία στην οποία όλοι ασχολούνται με τα smartphones τους.
Τα σχόλια που δημοσιεύτηκαν θύμιζαν περισσότερο την παλιά (και απλουστευτική, αν μας επιτρέπετε) φράση του Αντ. Σαμαράκη για τις στέγες των σπιτιών μας που είναι τόσο κοντά και τις καρδιές των ανθρώπων που βρίσκονται τόσο μακριά. Με μια μάλλον λουδίτικη λογική αρκετοί στράφηκαν εναντίον των ίδιων των συσκευών, οι οποίες φαίνεται να ενσωματώνουν όλα τα κακώς κείμενα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών.
Το πρόβλημα όμως των smartphones δεν είναι ότι μας έκλεψαν τον ελεύθερο χρόνο, ότι μας αλλοτρίωσαν ή μας αποξένωσαν από τους συνανθρώπους μας. Γιατί, παραδείγματος χάριν, κάποιος πρέπει να περιφέρεται για ώρες στα μπαρ και να μην αναζητήσει μια/έναν σύντροφο από μια εφαρμογή όπως το tinder;
Γιατί στην τουαλέτα να διαβάζουμε τις οδηγίες χρήσης των απορρυπαντικών και όχι ένα ενδιαφέρον άρθρο στο info-war.gr; Γιατί είναι κακό κάποιοι να αφήσουν τον καναπέ και να παίζουν στο πάρκο αναζητώντας μερικά Pokemon;
Τα έξυπνα κινητά δεν είναι μια συσκευή του διαβόλου που μας κλέβει τον χρόνο, αλλά μια έκφανση πολύ πιο σύνθετων κοινωνικών και κυρίως οικονομικών διεργασιών. Οπως εξηγούσε πρόσφατα η Νικόλ Ασκοφ στο περιοδικό Jacobin, τα smartphones θα καθορίσουν τον 21ο αιώνα με τον ίδιο τρόπο που τα Ι.Χ. αυτοκίνητα καθόρισαν τον 20ό. Και αυτό ίσως είναι τραγικό. Οχι όμως για τους προφανείς λόγους.
Πριν φτάσουμε στις καταγγελίες περί αποξένωσης (που παρεμπιπτόντως ίσχυαν και για τα Ι.Χ. αυτοκίνητα, τα οποία απομάκρυναν το άτομο από τα «συλλογικά» μέσα μεταφοράς) αξίζει να σταθούμε στις νέες σχέσεις παραγωγής που αντικατοπτρίζει ένα κινητό.
Στη θέση της γραμμής παραγωγής, με εργαζομένους που πληρώνονταν με σχετική αξιοπρέπεια (προκειμένου να μπορούν να αγοράζουν τα προϊόντα που παρήγαν) οι εργάτες των smartphones ζουν σε καθεστώς ημι-νόμιμης σκλαβιάς στις χώρες του λεγόμενου «καπιταλισμού με ασιατικό πρόσωπο» - εκεί δηλαδή όπου η λαχτάρα συσσώρευσης κεφαλαίου καθιστά πολυτέλεια ακόμη και την κουτσουρεμένη αστική δημοκρατία.
Η διαφορά φυσικά δεν οφείλεται σε κάποια μεταφυσική ιδιότητα των smartphones, αλλά σε εδραιωμένες δομές εξουσίας και την επιδείνωση των σχέσεων κεφαλαίου-εργασίας στον σύγχρονο καπιταλισμό.
Οπως εξηγούσε η Ασκοφ, οι Κονγκολέζοι που εξάγουν κολτάν (ιδιαίτερα σκληρό μετάλλευμα που χρησιμοποιείται στα κινητά) δεν απέχουν από τα στελέχη της Nokia μόνο όσο το πλάτος ενός ωκεανού – τους χωρίζουν η ιστορία και η πολιτική, οι σχέσεις της χώρας τους με το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και τα εμπόδια στην εθνική τους ανάπτυξη, τα οποία συχνά έχουν τις ρίζες τους στην αποικιοκρατία.
Τι γίνεται όμως στην άλλη άκρη της αλυσίδας παραγωγής και διανομής, όταν το smartphone φτάνει στα χέρια μας;
Οπως έλεγε παλαιότερα ο Ουμπέρτο Εκο, κινητά πρέπει να έχουν μόνον οι εργαζόμενοι για να τους βρίσκουν ανά πάσα στιγμή τα αφεντικά τους. Ειδικά με την ανάπτυξη των έξυπνων συσκευών, όπου μπορείς να πραγματοποιείς απλές ή σύνθετες εργασίες, η εργασιακή ημέρα επεκτείνεται στον χώρο και τον χρόνο με τρόπους που καμία σύμβαση και κανένα συνδικάτο δεν είναι, προς το παρόν, σε θέση να ελέγξουν.
Οι πραγματικές ώρες εργασίας φτάνουν και ξεπερνούν τα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης (ασχέτως εάν ο σύγχρονος εργάτης μπορεί να φοράει σακάκι αντί για φόρμα εργασίας).
Οι σύγχρονες σχέσεις παραγωγής όμως επηρεάζουν τον κάτοχο του smartphone ακόμη και όταν αυτός χρησιμοποιεί τη συσκευή του για διασκέδαση.
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ερβιν Γκόφμαν παρομοιάζει κάθε δραστηριότητα που πραγματοποιούμε με ένα κινητό (από μια αθώα selfie έως ένα ερωτικό sms) με μια θεατρική παράσταση στην οποία ο χρήστης καταλήγει να παράγει και να προμοτάρει ένα συγκεκριμένο προϊόν: την εικόνα του εαυτού του.
Το συγκεκριμένο προϊόν όμως, που παράγεται αφιλοκερδώς, φτάνει να προσφέρει δισεκατομμύρια σε πολυεθνικές όπως η facebook που ρευστοποιούν την αξία του μέσω στοχευμένων διαφημίσεων.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός καταλαμβάνει νέες σφαίρες της καθημερινότητάς μας εξάγοντας υπεραξία και από τον εργάτη στις βιομηχανίες της Κίνας αλλά και από τον τελικό καταναλωτή, ο οποίος προσφέρει όχι μόνο την υπερωριακή του απασχόληση αλλά ακόμη και την εικόνα του εαυτού του σαν προϊόν.
Και ένα τέτοιο σύστημα δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιβιώσει. Το πρόβλημα είναι ότι δεν θα αυτοκαταστραφεί – όπως τα Samsung 7 που αυτοαναφλέγονται. Θα χρειαστεί και μια μικρή βοήθεια από εμάς για να γνωρίσει το τέλος του.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Το νέο, εξαιρετικό video clip του Moby με τίτλο «Είσαι κι εσύ χαμένος στον κόσμο όπως κι εγώ;» προκαλεί ήδη ποικίλα σχόλια σχετικά με την αλλοτρίωση και την αποξένωση που φέρνουν τα «έξυπνα κινητά». Μήπως όμως χάνουμε για άλλη μια φορά την ουσία του προβλήματος;
Χάθηκες στον κόσμο όπως κι εγώ; Αν τα συστήματα απέτυχαν είσαι ελεύθερος;
Moby
Δύο εικόνες των τελευταίων εβδομάδων θα στοιχειώνουν για δεκαετίες τις κοινωνίες της Δύσης. Στην πρώτη (κάτω δεξιά) είδαμε τους οπαδούς της Χίλαρι Κλίντον να της γυρίζουν κυριολεκτικά την πλάτη για να βγουν μια selfie μαζί της. Η δεύτερη εικόνα (για την ακρίβεια εικόνες) μάς ήρθε από το video clip του Moby που παρουσιάζει μια δυστοπική κοινωνία στην οποία όλοι ασχολούνται με τα smartphones τους.
Τα σχόλια που δημοσιεύτηκαν θύμιζαν περισσότερο την παλιά (και απλουστευτική, αν μας επιτρέπετε) φράση του Αντ. Σαμαράκη για τις στέγες των σπιτιών μας που είναι τόσο κοντά και τις καρδιές των ανθρώπων που βρίσκονται τόσο μακριά. Με μια μάλλον λουδίτικη λογική αρκετοί στράφηκαν εναντίον των ίδιων των συσκευών, οι οποίες φαίνεται να ενσωματώνουν όλα τα κακώς κείμενα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών.
Το πρόβλημα όμως των smartphones δεν είναι ότι μας έκλεψαν τον ελεύθερο χρόνο, ότι μας αλλοτρίωσαν ή μας αποξένωσαν από τους συνανθρώπους μας. Γιατί, παραδείγματος χάριν, κάποιος πρέπει να περιφέρεται για ώρες στα μπαρ και να μην αναζητήσει μια/έναν σύντροφο από μια εφαρμογή όπως το tinder;
Γιατί στην τουαλέτα να διαβάζουμε τις οδηγίες χρήσης των απορρυπαντικών και όχι ένα ενδιαφέρον άρθρο στο info-war.gr; Γιατί είναι κακό κάποιοι να αφήσουν τον καναπέ και να παίζουν στο πάρκο αναζητώντας μερικά Pokemon;
Τα έξυπνα κινητά δεν είναι μια συσκευή του διαβόλου που μας κλέβει τον χρόνο, αλλά μια έκφανση πολύ πιο σύνθετων κοινωνικών και κυρίως οικονομικών διεργασιών. Οπως εξηγούσε πρόσφατα η Νικόλ Ασκοφ στο περιοδικό Jacobin, τα smartphones θα καθορίσουν τον 21ο αιώνα με τον ίδιο τρόπο που τα Ι.Χ. αυτοκίνητα καθόρισαν τον 20ό. Και αυτό ίσως είναι τραγικό. Οχι όμως για τους προφανείς λόγους.
Πριν φτάσουμε στις καταγγελίες περί αποξένωσης (που παρεμπιπτόντως ίσχυαν και για τα Ι.Χ. αυτοκίνητα, τα οποία απομάκρυναν το άτομο από τα «συλλογικά» μέσα μεταφοράς) αξίζει να σταθούμε στις νέες σχέσεις παραγωγής που αντικατοπτρίζει ένα κινητό.
Στη θέση της γραμμής παραγωγής, με εργαζομένους που πληρώνονταν με σχετική αξιοπρέπεια (προκειμένου να μπορούν να αγοράζουν τα προϊόντα που παρήγαν) οι εργάτες των smartphones ζουν σε καθεστώς ημι-νόμιμης σκλαβιάς στις χώρες του λεγόμενου «καπιταλισμού με ασιατικό πρόσωπο» - εκεί δηλαδή όπου η λαχτάρα συσσώρευσης κεφαλαίου καθιστά πολυτέλεια ακόμη και την κουτσουρεμένη αστική δημοκρατία.
Η διαφορά φυσικά δεν οφείλεται σε κάποια μεταφυσική ιδιότητα των smartphones, αλλά σε εδραιωμένες δομές εξουσίας και την επιδείνωση των σχέσεων κεφαλαίου-εργασίας στον σύγχρονο καπιταλισμό.
Οπως εξηγούσε η Ασκοφ, οι Κονγκολέζοι που εξάγουν κολτάν (ιδιαίτερα σκληρό μετάλλευμα που χρησιμοποιείται στα κινητά) δεν απέχουν από τα στελέχη της Nokia μόνο όσο το πλάτος ενός ωκεανού – τους χωρίζουν η ιστορία και η πολιτική, οι σχέσεις της χώρας τους με το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και τα εμπόδια στην εθνική τους ανάπτυξη, τα οποία συχνά έχουν τις ρίζες τους στην αποικιοκρατία.
Τι γίνεται όμως στην άλλη άκρη της αλυσίδας παραγωγής και διανομής, όταν το smartphone φτάνει στα χέρια μας;
Οπως έλεγε παλαιότερα ο Ουμπέρτο Εκο, κινητά πρέπει να έχουν μόνον οι εργαζόμενοι για να τους βρίσκουν ανά πάσα στιγμή τα αφεντικά τους. Ειδικά με την ανάπτυξη των έξυπνων συσκευών, όπου μπορείς να πραγματοποιείς απλές ή σύνθετες εργασίες, η εργασιακή ημέρα επεκτείνεται στον χώρο και τον χρόνο με τρόπους που καμία σύμβαση και κανένα συνδικάτο δεν είναι, προς το παρόν, σε θέση να ελέγξουν.
Οι πραγματικές ώρες εργασίας φτάνουν και ξεπερνούν τα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης (ασχέτως εάν ο σύγχρονος εργάτης μπορεί να φοράει σακάκι αντί για φόρμα εργασίας).
Οι σύγχρονες σχέσεις παραγωγής όμως επηρεάζουν τον κάτοχο του smartphone ακόμη και όταν αυτός χρησιμοποιεί τη συσκευή του για διασκέδαση.
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ερβιν Γκόφμαν παρομοιάζει κάθε δραστηριότητα που πραγματοποιούμε με ένα κινητό (από μια αθώα selfie έως ένα ερωτικό sms) με μια θεατρική παράσταση στην οποία ο χρήστης καταλήγει να παράγει και να προμοτάρει ένα συγκεκριμένο προϊόν: την εικόνα του εαυτού του.
Το συγκεκριμένο προϊόν όμως, που παράγεται αφιλοκερδώς, φτάνει να προσφέρει δισεκατομμύρια σε πολυεθνικές όπως η facebook που ρευστοποιούν την αξία του μέσω στοχευμένων διαφημίσεων.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός καταλαμβάνει νέες σφαίρες της καθημερινότητάς μας εξάγοντας υπεραξία και από τον εργάτη στις βιομηχανίες της Κίνας αλλά και από τον τελικό καταναλωτή, ο οποίος προσφέρει όχι μόνο την υπερωριακή του απασχόληση αλλά ακόμη και την εικόνα του εαυτού του σαν προϊόν.
Και ένα τέτοιο σύστημα δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιβιώσει. Το πρόβλημα είναι ότι δεν θα αυτοκαταστραφεί – όπως τα Samsung 7 που αυτοαναφλέγονται. Θα χρειαστεί και μια μικρή βοήθεια από εμάς για να γνωρίσει το τέλος του.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου