Κώστας Κάππας
Κατά την διάρκεια των 7 δεκαετιών ιστορίας της πυρηνικής ενέργειας, έχουν σημειωθεί ατυχηματικά περιστατικά τήξης πυρήνα, σε στρατιωτικούς και εμπορικούς αντιδραστήρες. Σε ορισμένα από αυτά, απαιτήθηκαν εκτεταμένες επισκευές ή και παροπλισμός του πυρηνικού αντιδραστήρα. Σε σοβαρές περιπτώσεις απαιτήθηκε και η απομάκρυνση του πληθυσμού, ο οποίος ζει κοντά στον αντιδραστήρα. Τέτοια ατυχήματα έχουν μηδαμινή πιθανότητα να συμβούν, εάν λαμβάνονται και τηρούνται τα κατάλληλα μέτρα. Παρ’ όλα αυτά, εάν συμβούν θεωρούνται καταστροφικά, καθώς μπορούν να μολύνουν δυνητικά μεγάλες περιοχές.
[Υπενθυμίζεται ότι α) το ψυκτικό υγρό (συνήθως “ελαφρύ ύδωρ” ή “βαρύ ύδωρ”), το οποίο περιέχει κάθε αντιδραστήρας, απάγει και διοχετεύει σε ατμογεννήτρια την τεράστια θερμότητα η οποία παράγεται στον πυρήνα, β) ράβδοι ελέγχου από ειδικά υλικά (Βόριο, Κάδμιο) βυθίζονται στην καρδιά του αντιδραστήρα ώστε να ελέγχεται ο ρυθμός των πυρηνικών αντιδράσεων και γ) το μόνο πιθανό σοβαρό ατύχημα είναι η πλήρης τήξη του πυρήνα, ενώ η έκρηξη του, μιμούμενος την πυρηνική βόμβα, είναι αδύνατη, λόγω των νόμων της φυσικής].
Τρία είναι τα πιο γνωστά (και τα σοβαρότερα) ατυχήματα σε πυρηνικά εργοστάσια:
Το ατύχημα του Three Mile Island, Dauphin County, Pennsylvania, USA, ήταν το σοβαρότερο στην Ιστορία ατύχημα στις ΗΠΑ και αποτέλεσμα τεράστιων τεχνικών παραλείψεων και εξαιρετικών συμπτώσεων. Οι τεχνικοί του σταθμού και ιδιαίτερα οι υπεύθυνοι ασφαλείας, ακόμα και εάν σκόπευαν να προκαλέσουν καταστροφή, δύσκολα θα τα κατάφερναν καλύτερα.
Το ατύχημα ξεκίνησε με την διάρρηξη μίας βαλβίδας του συστήματος ψύξης και την διαρροή μεγάλων ποσοτήτων ψυκτικού υγρού. Οι τεχνικοί δεν αναγνώρισαν το πρόβλημα (λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης) θεωρώντας αντίθετα ότι υπήρχε περίσσεια ψυκτικού υγρού, η οποία έπρεπε να απομακρυνθεί. Η υψηλή θερμοκρασία η οποία αναπτύχθηκε προκάλεσε μερικό “meltdown” (τήξη υλικών του πυρήνα) το οποίο και οδήγησε σε διαφυγή ραδιενεργών αερίων και ραδιενεργού Ιωδίου στην ατμόσφαιρα.
Παρόλα αυτά, οι θώρακες ασφαλείας άντεξαν ικανοποιητικά, περιορίζοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό τις ζημιές. Κανένα άτομο από το προσωπικό του σταθμού δεν εκτέθηκε σε σοβαρή ή έστω σε μέτρια δόση ακτινοβολίας, ώστε να χρειαστεί θεραπεία ή απομάκρυνση από τον σταθμό. Η ενεργότητα των ραδιενεργών ουσιών η οποία διέφυγε στο περιβάλλον ήταν πολύ χαμηλότερη από τα διεθνώς παραδεκτά όρια ασφαλείας (ήδη αρκετά αυστηρά).
Ως αποτέλεσμα:
CHERNOBYL(1986)
Η καταστροφή σημειώθηκε στον αντιδραστήρα αρ.4 στο Chernobyl πλησίον της πόλης Pripyat (104 km βόρεια του Κιέβου) κατά την διάρκεια ενός πλημμελώς οργανωμένου ελέγχου του συστήματος. Το σενάριο αφορούσε σε μία προσομοίωση “black-out” του πυρηνικού εργοστασίου λόγω απώλειας της ηλεκτρικής ισχύος, όπου τα συστήματα ασφαλείας τέθηκαν ηθελημένα σε θέση OFF.
Ένας συνδυασμός α) ραγίσματος των δομικών υλικών του αντιδραστήρα και β) κακών επιλογών των χειριστών της λειτουργίας του πυρήνα (αντίθετα από την λίστα βημάτων της διαδικασίας για την επίτευξη του τεστ), οδήγησε σε μη-ελεγχόμενες συνθήκες αντίδρασης. Ο αντιδραστήρας (τύπου RBMK) χρησιμοποιούσε ως ψυκτικό υγρό “ελαφρύ ύδωρ” (κοινό νερό) και ράβδους ελέγχου με άκρα από γραφίτη.
Μία απότομη αυξομείωση της ισχύος, προκάλεσε τήξη του πυρήνα. Μεγάλες ποσότητες του ψυκτικού υγρού εκτοξεύτηκαν πάνω σε υπέρθερμο ατμό, δημιουργώντας μία καταστροφική έκρηξη ατμού και καύση του γραφίτη των ράβδων ελέγχου στον ανοικτό χώρο. Το φαινόμενο αυτό κράτησε 9 ημέρες.
Το ατύχημα ήταν υπεύθυνο για εκατοντάδες θανάτους άμεσα και σε βάθος χρόνου καθώς και σε πολλές εκατοντάδες νεοπλασίες του θυρεοειδούς αδένα, κυρίως στις γειτονικές του σταθμού περιοχές. Διαχύθηκαν μεγάλες ποσότητες ραδιενεργής τέφρας στην ατμόσφαιρα, υπεράνω μεγάλων περιοχών της Σοβιετικής Ένωσης και της Δυτικής Ευρώπης. Περισσότεροι από 350.000 άνθρωποι μετακινήθηκαν μακριά από την περιοχή του ατυχήματος.
Η τεχνολογία RBMΚ του αντιδραστήρα
Τύπου RBMK, με ψυκτική ουσία το νερό και καύσιμο το παραγόμενο από στρατιωτικούς αντιδραστήρες Πλουτώνιο, ήταν ο αντιδραστήρας στον οποίο συνέβη το ατύχημα του Chernobyl. Οι RBMK ήταν παρωχημένης τεχνολογίας, χωρίς εξωτερικές θωρακίσεις (containmentbuildings). Επίσης, οι ράβδοι ελέγχου είχαν άκρες από γραφίτη, οι οποίες όταν αρχικά εισέρχοντο στον πυρήνα του αντιδραστήρα, επιτάχυναν την αλυσιδωτή αντίδραση αντί να την επιβραδύνουν ή να την διακόψουν.
Αυτός ο ελαττωματικός σχεδιασμός, ήταν και η αιτία της πρώτης “έκρηξης” στο ατύχημα του Chernobyl καθώς, όταν πατήθηκε το πλήκτρο επείγουσας ανάγκης για διακοπή της λειτουργίας του αντιδραστήρα, η αντίδραση αντίθετα επιταχύνθηκε, έστω και για ελάχιστο χρόνο.
Σήμερα, δεν υπάρχει προγραμματισμός για κατασκευή νέων RBMK και οι εναπομείναντες αντιδραστήρες αυτού του τύπου, έχουν μετασκευαστεί και εκσυγχρονιστεί. Η σημαντικότερη αλλαγή η οποία πραγματοποιήθηκε, αφορά στον επανασχεδιασμό των ράβδων ελέγχου του πυρήνα.
Το ατύχημα του Chernobyl επανέφερε στην επικαιρότητα κρίσιμα θέματα, όπως η καταλληλόλητα των γεωγραφικών τοποθεσιών των πυρηνικών εγκαταστάσεων σε σχέση με την γειτνίαση μεγάλων πληθυσμών, τοπικές καιρικές συνθήκες, κ.α. Ως αποτέλεσμα, ιδρύθηκε μία διεθνής οργάνωση για την προώθηση μέτρων ασφαλείας, ενημέρωση του πληθυσμού και συντονισμό της ανάπτυξης των πυρηνικών εγκαταστάσεων με το όνομα WANO (World Association of Nuclear Operators).
Ελλάδα
Το ραδιενεργό νέφος στράφηκε, λόγω της κατεύθυνσης των ανέμων, προς την Δυτική Σοβιετική Ένωση και την Ευρώπη. Σύμφωνα με τις έγκυρες και δημοσιευμένες μετρήσεις του καθηγητού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κ. Παπαστεφάνου, ο πληθυσμός στην χώρα μας, κατά την διάρκεια των πρώτων 12 μηνών μετά το ατύχημα του Chernobyl (26 Απριλίου 1986) απορρόφησε κατά μέσον όρο ακτινοβολία ύψους 2,2 milliSievert/άτομο. Με άλλα λόγια, λόγω της φυσικής ακτινοβολίας περιβάλλοντος (τροφές, υπέδαφος και διάστημα:4,4 milliSievert/έτος), ο καθένας από εμάς απορροφά δυο “Chernobyl” ετησίως (2 x 2,2 = 4,4 mSv), απλά επειδή υπάρχει…. Εκείνη την χρονιά απορρόφησε έκαστος εξ ημών 3 “Chernobyl” (δύο έτσι κι αλλιώς και ένα επιπλέον λόγω του ατυχήματος). Ζούμε σε ραδιενεργό περιβάλλον και έχουμε προσαρμοστεί σε αυτό, εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
FUKUSHIMA (2011)
Το ατύχημα στην Πυρηνική Μονάδα παραγωγής ενέργειας “FukushimaI” (σε σύνολο 4 Πυρηνικών Μονάδων με δυναμικότητα 15 αντιδραστήρων) συνιστά μία από τις σημαντικές οικολογικές επιβαρύνσεις λόγω καταστροφής πυρηνικών εγκαταστάσεων.
Στην Fukushima ενεπλάκησαν τρία φαινόμενα μαζί, τα οποία οδήγησαν στην καταστροφή: α) Σεισμός άνω των 9 βαθμών της κλίμακας Richter του οποίου το επίκεντρο ήταν 177 km από το πυρηνικό εργοστάσιο, β) Τσουνάμι το οποίο επέπεσε στις εγκαταστάσεις και γ) Εγκληματική συμπεριφορά, παραλείψεις και καταστροφική διαχείριση των αντιδραστήρων από την ιδιωτική εταιρεία παραγωγής ηλεκτρενέργειας Tokyo Electric Power (TEPCO) σε συνεργασία με την Ιαπωνική Κυβέρνηση.
Τα γεγονότα
Δεν σημειώθηκαν θάνατοι και δεν προκλήθηκαν ασθένειες από το πυρηνικό ατύχημα, αλλά απαιτήθηκε η προσωρινή σχετικά μετακίνηση άνω των 180.000 ανθρώπων, από περιοχές οι οποίες ευρίσκονται κοντά στους πυρηνικούς σταθμούς, για προληπτικούς λόγους. Οι τουλάχιστον 5200 νεκροί οι οποίοι καταμετρήθηκαν, οφείλοντο όλοι στον σεισμό και στο Τσουνάμι.
Με αφορμή τον σεισμό και το Τσουνάμι, υπήρξαν αρκετές αιτίες για τις οποίες το ατύχημα ήταν θέμα χρόνου να συμβεί:
Ελλάδα
Δεν υπήρξε απολύτως κανένας κίνδυνος ραδιενεργού μόλυνσης στην Ελλάδα.
Οι ραδιενεργοί ατμοί οι οποίοι διέφυγαν, δεν υπερέβησαν σε ύψος στην ατμόσφαιρα τα 500 μέτρα. Απαιτούνται πολύ υψηλότερες ‘πτήσεις’ ώστε να φθάσει το νέφος στην στρατόσφαιρα και να παρασυρθεί έως την χώρα μας. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ευρίσκεται αρκετά μακριά από την Ιαπωνία, ενώ η συνηθισμένη ροή των ανέμων είναι µε βορειοανατολική κατεύθυνση και η Ευρώπη ευρίσκεται στην αντίθετη κατεύθυνση.
Επίσης, οι σταθµοί της ΕΕΑΕ (Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενεργείας) μέτρησαν επανηλλειμένα τα επίπεδα ραδιενέργειας και δεν κατέγραψαν την παραμικρή αύξηση.
ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, 1952–2018
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Τι γίνεται όταν τα μονοπώλια διαχειρίζονται πυρηνικά εργοστάσια; Τότε μπορεί να συμβεί αυτό που έγινε στο Three Mile Island των ΗΠΑ, το 1979, όταν κατασκευαστικές ατέλειες και αβλεψίες (για λόγους υψηλότερου κέρδους) οδήγησαν στην ραδιενεργό ρύπανση της γύρω περιοχής και παραλίγο στην πλήρη τήξη του πυρήνα του αντιδραστήρα.
Το πρόβλημα γίνεται ακόμα χειρότερο στην περίπτωση της Fukushima. Οι ιαπωνικές κυβερνήσεις αποδέχθηκαν την εγκατάσταση των πυρηνικών εργοστασίων σε μια έντονα σεισμογενή περιοχή, με ιστορικό σε Τσουνάμι, διότι βόλευε χωροταξικά και μείωνε το κόστος της επένδυσης του ιδιώτη. Οι αντιδραστήρες κατασκευάστηκαν παραλιακά και μόλις μερικά μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, για να αντλούν εύκολα, άμεσα και φθηνά το θαλασσινό νερό ψύξης. Η ασφαλέστερη επιλογή περιοχής στην ενδοχώρα και όχι τόσο κοντά στην παραλία και σε αρκετά υψηλότερο επίπεδο από αυτό της θάλασσας απορρίφθηκε, καθώς θα μείωνε την απόδοση των πυρηνικών αντιδραστήρων και κατά συνέπεια την κερδοφορία.
Το ιαπωνικό μονοπώλιο επί δεκαετίες, επανειλημμένα και σε γνώση των κυβερνήσεων, έδινε ψευδή στοιχεία σε σχέση με την ασφάλεια των εγκαταστάσεων, τα συμβάντα και τα μικροατυχήματα κατά την λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων.
Ούτε και μετά το μεγάλο Τσουνάμι του Νότιου Ειρηνικού το 2004 πάρθηκαν μέτρα (π.χ., μετακίνηση των ντιζελογεννητριών ασφαλείας για την τροφοδοσία των αντλιών ψύξης σε μεγαλύτερο υψόμετρο, ή τοποθέτηση εκ των προτέρων καλωδίων που θα επέτρεπαν την τροφοδοσία των αντλιών με ρεύμα από γεννήτριες σε ασφαλές σημείο).
Το Τσουνάμι(ύψους 13 με 15 μέτρα) πέρασε πάνω από τους χαμηλούς κυματοθραύστες προστασίας του εργοστασίου (ύψους 5,7 μέτρων) σαν να μην υπήρχαν. Δόθηκε δεκαετής παράταση λειτουργίας αντιδραστήρων οι οποίοιείχαν συμπληρώσει 40 χρόνια ζωής, έτσι ώστε να συνεχίσει αδιάλειπτα η κερδοφορία ανεξάρτητα από τους κινδύνους.
Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι παιχνίδι και δεν μπορεί να γίνεται αντικείμενο του κερδοσκοπικού παιχνιδιού των μονοπωλίων. Απαιτείται απόλυτος κρατικός έλεγχος, όχι μόνο σε αυτή καθ’ εαυτή την Μονάδα του Πυρηνικού Αντιδραστήρα αλλά και σε ολόκληρη την αλυσίδα προμήθεια εξαρτημάτων και ενδεχομένως και μέρους των υπηρεσιών συναρμολόγησης.
Ευκταίο θα ήταν η παραγωγή της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνική χρήση να αναλαμβάνεται από κοινωνίες με κεντρικό σχεδιασμό, ώστε να είναι δυνατή η κατανομή υλικών και ανθρώπινων πόρων και η κατασκευή μεγάλων έργων με απόλυτο κοινωνικό έλεγχο. Τα μεγάλα ατυχήματα είναι δυνατόν να συμβούν σε πολύ μικρότερη συχνότητα και έκταση και να είναι αποτέλεσμα μόνον ανθρώπινου λάθους ή δολιοφθοράς. Όχι φτηνής, αγοραίας αντίληψης για την ανθρώπινη ζωή.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Σημείωση: Τα επίπεδα ραδιενέργειας στη χώρα μας ελέγχονται σε συνεχή και συστηματική βάση μέσω του εθνικού τηλεμετρικού δικτύου, το οποίο λειτουργεί από το 2000. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων είναι διαθέσιμα στον διαδικτυακό τόπο της ΕΕΑΕ (http://www.eeae.gr), όπου επίσης υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης με το Ευρωπαϊκό δίκτυο EURDEP για τον έλεγχο των επιπέδων ραδιενέργειας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όλα τα άρθρα του συντάκτη για την ενότητα περιβάλλον θα τα βρείτε ΕΔΩ
Πηγή: artinews.gr
Κώστας Κάππας: Σχετικά με τον Συντάκτη
Κατά την διάρκεια των 7 δεκαετιών ιστορίας της πυρηνικής ενέργειας, έχουν σημειωθεί ατυχηματικά περιστατικά τήξης πυρήνα, σε στρατιωτικούς και εμπορικούς αντιδραστήρες. Σε ορισμένα από αυτά, απαιτήθηκαν εκτεταμένες επισκευές ή και παροπλισμός του πυρηνικού αντιδραστήρα. Σε σοβαρές περιπτώσεις απαιτήθηκε και η απομάκρυνση του πληθυσμού, ο οποίος ζει κοντά στον αντιδραστήρα. Τέτοια ατυχήματα έχουν μηδαμινή πιθανότητα να συμβούν, εάν λαμβάνονται και τηρούνται τα κατάλληλα μέτρα. Παρ’ όλα αυτά, εάν συμβούν θεωρούνται καταστροφικά, καθώς μπορούν να μολύνουν δυνητικά μεγάλες περιοχές.
[Υπενθυμίζεται ότι α) το ψυκτικό υγρό (συνήθως “ελαφρύ ύδωρ” ή “βαρύ ύδωρ”), το οποίο περιέχει κάθε αντιδραστήρας, απάγει και διοχετεύει σε ατμογεννήτρια την τεράστια θερμότητα η οποία παράγεται στον πυρήνα, β) ράβδοι ελέγχου από ειδικά υλικά (Βόριο, Κάδμιο) βυθίζονται στην καρδιά του αντιδραστήρα ώστε να ελέγχεται ο ρυθμός των πυρηνικών αντιδράσεων και γ) το μόνο πιθανό σοβαρό ατύχημα είναι η πλήρης τήξη του πυρήνα, ενώ η έκρηξη του, μιμούμενος την πυρηνική βόμβα, είναι αδύνατη, λόγω των νόμων της φυσικής].
Τρία είναι τα πιο γνωστά (και τα σοβαρότερα) ατυχήματα σε πυρηνικά εργοστάσια:
THREE MILE ISLAND (1979)
Το ατύχημα του Three Mile Island, Dauphin County, Pennsylvania, USA, ήταν το σοβαρότερο στην Ιστορία ατύχημα στις ΗΠΑ και αποτέλεσμα τεράστιων τεχνικών παραλείψεων και εξαιρετικών συμπτώσεων. Οι τεχνικοί του σταθμού και ιδιαίτερα οι υπεύθυνοι ασφαλείας, ακόμα και εάν σκόπευαν να προκαλέσουν καταστροφή, δύσκολα θα τα κατάφερναν καλύτερα.
Το ατύχημα ξεκίνησε με την διάρρηξη μίας βαλβίδας του συστήματος ψύξης και την διαρροή μεγάλων ποσοτήτων ψυκτικού υγρού. Οι τεχνικοί δεν αναγνώρισαν το πρόβλημα (λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης) θεωρώντας αντίθετα ότι υπήρχε περίσσεια ψυκτικού υγρού, η οποία έπρεπε να απομακρυνθεί. Η υψηλή θερμοκρασία η οποία αναπτύχθηκε προκάλεσε μερικό “meltdown” (τήξη υλικών του πυρήνα) το οποίο και οδήγησε σε διαφυγή ραδιενεργών αερίων και ραδιενεργού Ιωδίου στην ατμόσφαιρα.
Παρόλα αυτά, οι θώρακες ασφαλείας άντεξαν ικανοποιητικά, περιορίζοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό τις ζημιές. Κανένα άτομο από το προσωπικό του σταθμού δεν εκτέθηκε σε σοβαρή ή έστω σε μέτρια δόση ακτινοβολίας, ώστε να χρειαστεί θεραπεία ή απομάκρυνση από τον σταθμό. Η ενεργότητα των ραδιενεργών ουσιών η οποία διέφυγε στο περιβάλλον ήταν πολύ χαμηλότερη από τα διεθνώς παραδεκτά όρια ασφαλείας (ήδη αρκετά αυστηρά).
Ως αποτέλεσμα:
- Η μέση δόση ακτινοβολίας ανά κάτοικο σε ακτίνα 80 km γύρω από το σταθμό ήταν περίπου ίση με την ακτινοβολία την οποία δέχεται ένα άτομο επιπλέον της φυσιολογικής, κατά την διάρκεια μίας εβδομάδας στα χειμερινά σπορ (από την επιπλέον κοσμική ακτινοβολία, λόγω υψομέτρου).
- Η μέση ατομική δόση για τους 2000 κατοίκους οι οποίοι κατοικούσαν δίπλα ακριβώς στο σταθμό (οι πλέον εκτεθειμένοι), ήταν η ίδια με αυτή την οποία δέχεται ο πληθυσμός του Μεξικού φυσιολογικά λόγω υψομέτρου, σε 22 μήνες.
CHERNOBYL(1986)
Η καταστροφή σημειώθηκε στον αντιδραστήρα αρ.4 στο Chernobyl πλησίον της πόλης Pripyat (104 km βόρεια του Κιέβου) κατά την διάρκεια ενός πλημμελώς οργανωμένου ελέγχου του συστήματος. Το σενάριο αφορούσε σε μία προσομοίωση “black-out” του πυρηνικού εργοστασίου λόγω απώλειας της ηλεκτρικής ισχύος, όπου τα συστήματα ασφαλείας τέθηκαν ηθελημένα σε θέση OFF.
Ένας συνδυασμός α) ραγίσματος των δομικών υλικών του αντιδραστήρα και β) κακών επιλογών των χειριστών της λειτουργίας του πυρήνα (αντίθετα από την λίστα βημάτων της διαδικασίας για την επίτευξη του τεστ), οδήγησε σε μη-ελεγχόμενες συνθήκες αντίδρασης. Ο αντιδραστήρας (τύπου RBMK) χρησιμοποιούσε ως ψυκτικό υγρό “ελαφρύ ύδωρ” (κοινό νερό) και ράβδους ελέγχου με άκρα από γραφίτη.
Μία απότομη αυξομείωση της ισχύος, προκάλεσε τήξη του πυρήνα. Μεγάλες ποσότητες του ψυκτικού υγρού εκτοξεύτηκαν πάνω σε υπέρθερμο ατμό, δημιουργώντας μία καταστροφική έκρηξη ατμού και καύση του γραφίτη των ράβδων ελέγχου στον ανοικτό χώρο. Το φαινόμενο αυτό κράτησε 9 ημέρες.
Το ατύχημα ήταν υπεύθυνο για εκατοντάδες θανάτους άμεσα και σε βάθος χρόνου καθώς και σε πολλές εκατοντάδες νεοπλασίες του θυρεοειδούς αδένα, κυρίως στις γειτονικές του σταθμού περιοχές. Διαχύθηκαν μεγάλες ποσότητες ραδιενεργής τέφρας στην ατμόσφαιρα, υπεράνω μεγάλων περιοχών της Σοβιετικής Ένωσης και της Δυτικής Ευρώπης. Περισσότεροι από 350.000 άνθρωποι μετακινήθηκαν μακριά από την περιοχή του ατυχήματος.
Η τεχνολογία RBMΚ του αντιδραστήρα
Τύπου RBMK, με ψυκτική ουσία το νερό και καύσιμο το παραγόμενο από στρατιωτικούς αντιδραστήρες Πλουτώνιο, ήταν ο αντιδραστήρας στον οποίο συνέβη το ατύχημα του Chernobyl. Οι RBMK ήταν παρωχημένης τεχνολογίας, χωρίς εξωτερικές θωρακίσεις (containmentbuildings). Επίσης, οι ράβδοι ελέγχου είχαν άκρες από γραφίτη, οι οποίες όταν αρχικά εισέρχοντο στον πυρήνα του αντιδραστήρα, επιτάχυναν την αλυσιδωτή αντίδραση αντί να την επιβραδύνουν ή να την διακόψουν.
Αυτός ο ελαττωματικός σχεδιασμός, ήταν και η αιτία της πρώτης “έκρηξης” στο ατύχημα του Chernobyl καθώς, όταν πατήθηκε το πλήκτρο επείγουσας ανάγκης για διακοπή της λειτουργίας του αντιδραστήρα, η αντίδραση αντίθετα επιταχύνθηκε, έστω και για ελάχιστο χρόνο.
Σήμερα, δεν υπάρχει προγραμματισμός για κατασκευή νέων RBMK και οι εναπομείναντες αντιδραστήρες αυτού του τύπου, έχουν μετασκευαστεί και εκσυγχρονιστεί. Η σημαντικότερη αλλαγή η οποία πραγματοποιήθηκε, αφορά στον επανασχεδιασμό των ράβδων ελέγχου του πυρήνα.
Το ατύχημα του Chernobyl επανέφερε στην επικαιρότητα κρίσιμα θέματα, όπως η καταλληλόλητα των γεωγραφικών τοποθεσιών των πυρηνικών εγκαταστάσεων σε σχέση με την γειτνίαση μεγάλων πληθυσμών, τοπικές καιρικές συνθήκες, κ.α. Ως αποτέλεσμα, ιδρύθηκε μία διεθνής οργάνωση για την προώθηση μέτρων ασφαλείας, ενημέρωση του πληθυσμού και συντονισμό της ανάπτυξης των πυρηνικών εγκαταστάσεων με το όνομα WANO (World Association of Nuclear Operators).
Ελλάδα
Το ραδιενεργό νέφος στράφηκε, λόγω της κατεύθυνσης των ανέμων, προς την Δυτική Σοβιετική Ένωση και την Ευρώπη. Σύμφωνα με τις έγκυρες και δημοσιευμένες μετρήσεις του καθηγητού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κ. Παπαστεφάνου, ο πληθυσμός στην χώρα μας, κατά την διάρκεια των πρώτων 12 μηνών μετά το ατύχημα του Chernobyl (26 Απριλίου 1986) απορρόφησε κατά μέσον όρο ακτινοβολία ύψους 2,2 milliSievert/άτομο. Με άλλα λόγια, λόγω της φυσικής ακτινοβολίας περιβάλλοντος (τροφές, υπέδαφος και διάστημα:4,4 milliSievert/έτος), ο καθένας από εμάς απορροφά δυο “Chernobyl” ετησίως (2 x 2,2 = 4,4 mSv), απλά επειδή υπάρχει…. Εκείνη την χρονιά απορρόφησε έκαστος εξ ημών 3 “Chernobyl” (δύο έτσι κι αλλιώς και ένα επιπλέον λόγω του ατυχήματος). Ζούμε σε ραδιενεργό περιβάλλον και έχουμε προσαρμοστεί σε αυτό, εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
FUKUSHIMA (2011)
Το ατύχημα στην Πυρηνική Μονάδα παραγωγής ενέργειας “FukushimaI” (σε σύνολο 4 Πυρηνικών Μονάδων με δυναμικότητα 15 αντιδραστήρων) συνιστά μία από τις σημαντικές οικολογικές επιβαρύνσεις λόγω καταστροφής πυρηνικών εγκαταστάσεων.
Στην Fukushima ενεπλάκησαν τρία φαινόμενα μαζί, τα οποία οδήγησαν στην καταστροφή: α) Σεισμός άνω των 9 βαθμών της κλίμακας Richter του οποίου το επίκεντρο ήταν 177 km από το πυρηνικό εργοστάσιο, β) Τσουνάμι το οποίο επέπεσε στις εγκαταστάσεις και γ) Εγκληματική συμπεριφορά, παραλείψεις και καταστροφική διαχείριση των αντιδραστήρων από την ιδιωτική εταιρεία παραγωγής ηλεκτρενέργειας Tokyo Electric Power (TEPCO) σε συνεργασία με την Ιαπωνική Κυβέρνηση.
Τα γεγονότα
- Η μονάδα FukushimaI περιλαμβάνει 6 αντιδραστήρες. Την ημέρα του σεισμού λειτουργούν οι αντιδραστήρες Ι-1, Ι-2 και Ι-3, ενώ οι υπόλοιποι τρεις έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας για συντήρηση.
- Μόλις σημειώνεται η πρώτη σεισμική δόνηση, εισάγονται επιτυχώς οι ράβδοι ελέγχου στο εσωτερικό των πυρηνικών καυσίμων σε όλους τους αντιδραστήρες, ώστε να διακοπεί η υπέρμετρη θέρμανση του ψυκτικού υγρού από τις αλυσιδωτές αντιδράσεις.
- Αμέσως μετά τον σεισμό και λόγω αυτού, καταστρέφεται το δίκτυο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, διακόπτοντας την λειτουργία του συστήματος ψύξης.
- Μετά την διακοπή της ψύξης, ενεργοποιούνται οι πετρελαιοκίνητες ηλεκτρογεννήτριες, οι οποίες λειτουργούν για μερικές ώρες συντηρώντας το σύστημα ψύξης. Το Τσουνάμι εισβάλλει και τις θέτει εκτός λειτουργίας, καταστρέφοντάς τις.
- Η θερμοκρασία του πυρήνα ανεβαίνει επικίνδυνα, με αποτέλεσμα την τήξη των ράβδων ελέγχου. Η επαφή των λιωμένου μέταλλου με το νερό παράγει οξείδια, ατμούς και Υδρογόνο. Το Υδρογόνο αντιδρά με το Οξυγόνο (της ατμόσφαιρας και του ατμού) και ακολουθεί έκρηξη.
- Οι χημικές αυτές εκρήξεις προκαλούν μερική κατάρρευση της εξωτερικής θωράκισης των αντιδραστήρων, με αποτέλεσμα να σημειωθεί διαρροή ραδιενεργών υγρών και ραδιενεργού ατμού.
- Μετά από την παρέλευση 2 εβδομάδων, οι 3 αντιδραστήρες (μονάδες Ι-1, Ι-2 και Ι-3) σταθεροποιούνται εντελώς.
Δεν σημειώθηκαν θάνατοι και δεν προκλήθηκαν ασθένειες από το πυρηνικό ατύχημα, αλλά απαιτήθηκε η προσωρινή σχετικά μετακίνηση άνω των 180.000 ανθρώπων, από περιοχές οι οποίες ευρίσκονται κοντά στους πυρηνικούς σταθμούς, για προληπτικούς λόγους. Οι τουλάχιστον 5200 νεκροί οι οποίοι καταμετρήθηκαν, οφείλοντο όλοι στον σεισμό και στο Τσουνάμι.
Αιτίες ατυχήματος
Με αφορμή τον σεισμό και το Τσουνάμι, υπήρξαν αρκετές αιτίες για τις οποίες το ατύχημα ήταν θέμα χρόνου να συμβεί:
- Οι αντιδραστήρες ήταν γερασμένοι (30 - 40 χρόνια παλαιοί), σε κακή λειτουργική κατάσταση και με ανεπαρκή συντήρηση, σε βάρος της ασφάλειας. Χαρακτηριστικά, 2 ώρες μετά την έλευση του σεισμού και την διακοπή της λειτουργίας του αντιδραστήρα, διαπιστώνεται αδυναμία λειτουργίας όλων των εναλλακτικών συστημάτων απαγωγής θερμότητας από τον πυρήνα.
- Ανεπαρκής σχεδιασμός προστασίας αντιδραστήρων, σε περίπτωση φυσικής καταστροφής. Οι σταθμοί ήταν κατασκευασμένοι να αντέξουν σε σεισμούς έως 6,5 βαθμούς της κλίμακας Richter και όχι 9, παρ' όλο που ευρίσκονται σε μία από τις πλέον σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη!
- Έντονη καταπόνηση των αντιδραστήρων για αύξηση της παραγωγής και της κερδοφορίας της εταιρείας.
- Για πολλά μικρά συμβάντα και ακτινικά ατυχήματα (τουλάχιστον 200 περιπτώσεις από το 1977 ως το 2002) οι αρμόδιοι της εταιρείας είχαν υποβάλλει ψευδή τεχνικά στοιχεία στην Ιαπωνική Επιτροπή Ακτινοπροστασίας!
- Η εταιρεία πίεζε το Κράτος να μην αποσυρθούν οι αντιδραστήρες για να μην υποχρεωθεί να επενδύσει χρήματα εκ νέου, το δε Ιαπωνικό Κράτος ενέδωσε: το συγκεκριμένο εργοστάσιο, ενώ ήταν προγραμματισμένο να τεθεί εκτός λειτουργίας στις αρχές του 2011, έχοντας ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του, πήρε δεκαετή παράταση λειτουργίας, ένα μήνα πριν την καταστροφή.
Ελλάδα
Δεν υπήρξε απολύτως κανένας κίνδυνος ραδιενεργού μόλυνσης στην Ελλάδα.
Οι ραδιενεργοί ατμοί οι οποίοι διέφυγαν, δεν υπερέβησαν σε ύψος στην ατμόσφαιρα τα 500 μέτρα. Απαιτούνται πολύ υψηλότερες ‘πτήσεις’ ώστε να φθάσει το νέφος στην στρατόσφαιρα και να παρασυρθεί έως την χώρα μας. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ευρίσκεται αρκετά μακριά από την Ιαπωνία, ενώ η συνηθισμένη ροή των ανέμων είναι µε βορειοανατολική κατεύθυνση και η Ευρώπη ευρίσκεται στην αντίθετη κατεύθυνση.
Επίσης, οι σταθµοί της ΕΕΑΕ (Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενεργείας) μέτρησαν επανηλλειμένα τα επίπεδα ραδιενέργειας και δεν κατέγραψαν την παραμικρή αύξηση.
ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, 1952–2018
- Mayak/Kyshtym, Russia (1957). Το σύστημα ψύξης υπέστη βλάβη προκαλώντας την (συμβατική) έκρηξη ξηρών ραδιενεργών καταλοίπων. Η έκρηξη προκάλεσε την καταστροφή του καλύμματος του αντιδραστήρα και την διαρροή ραδιενεργού υλικού (άμεσοι θάνατοι: 200).
- Wind Scale, UK (1957). Πυρκαϊά προκάλεσε την ανάφλεξη ποσότητας Πλουτωνίου, ραδιομολύνοντας παρακείμενες γαλακτοπαραγωγικές μονάδες (άμεσοι θάνατοι: 33).
- Idaho Falls, Idaho, USA (1961). Έκρηξη (συμβατική) σε ερευνητικό πυρηνικό αντιδραστήρα (άμεσοι θάνατοι: 3).
- Jaslovske Bohunice, Czechoslovakia (1977). Σοβαρή διάβρωση αντιδραστήρα και απελευθέρωση ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα του χώρου της μονάδας, με αποτέλεσμα την οριστική της εγκατάλειψη (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Middletown, Pennsylvania, USA (1979). “Three Mile Island accident”. Απώλεια ψυκτικού υγρού και μερική τήξη του πυρήνα (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Athens, Alabama, USA (1984). Παραβίαση κανόνων ασφαλείας, λάθη χειρισμού και κατασκευαστικά προβλήματα οδήγησαν στην 6ετή διακοπή της λειτουργίας του αντιδραστήρα Browns Ferry Unit-2 (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Athens, Alabama, USA (1985). Δυσλειτουργία των συστημάτων ελέγχου, με αποτέλεσμα την προσωρινή διακοπή και των τριών μονάδων “BrownsFerry” (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Plymouth, Massachusetts, USA (1986). Επαναλαμβανόμενο πρόβλημα του εξοπλισμού οδήγησε σε υποχρεωτική άμεση διακοπή της λειτουργίας του αντιδραστήρα της Βοστώνης “Edison’s Pilgrim Nuclear Power Plant” (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Chernobyl, Pripyat, Ukraine (1986). Τήξη του αντιδραστήρα, εκκένωση πλέον των 350.000 ανθρώπων από την περιοχή του Kiev και διασπορά ραδιενεργού υλικού, υπεράνω μεγάλου τμήματος της Ευρώπης (άμεσοι θάνατοι: 280).
- Hamm-Uentrop, Germany (1986). Διαρροή ραδιενέργειας ερευνητικού αντιδραστήρα σε επιφάνεια 4 km2 στο περιβάλλον της εγκατάστασης (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Lycoming, NewYork, USA (1987). Δυσλειτουργία του αντιδραστήρα υποχρέωσε την “Niagara Mohawk Power Corporation” να διακόψει την λειτουργία της μονάδας “Nine Mile Point” αρ.1 (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Florida, USA (1992). Οι δίδυμοι πυρηνικοί αντιδραστήρες “Turkey Point Nuclear Generating Station” δέχθηκαν την σφοδρή επίθεση του τυφώνα Andrew. Προκλήθηκαν σοβαρές καταστροφές σε μία υδατοδεξαμενή και σε μία καπνοδόχο (παρακείμενης μονάδας φυσικού καυσίμου) αλλά η κύρια εξωτερική θωράκιση δεν υπέστη καμμία βλάβη (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Waterford, Connecticut, USA (1996). Διαρροές σε βαλβίδες ασφαλείας υποχρέωσε σε άμεση διακοπή της λειτουργίας των μονάδων 1 και 2 του πυρηνικού εργοστασίου “Millstone Nuclear Power Plant” (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Ibaraki Prefecture, Japan (1999). Εργάτες της βιομηχανικής μονάδας επεξεργασίας Ουρανίου (περιοχή Tokaimura) στην προσπάθεια τους να κερδίσουν χρόνο αναμιγνύοντας ποσότητες Ουρανίου, προκάλεσαν ατύχημα (άμεσοι θάνατοι: 2).
- Oak Harbor, Ohio, USA (2002). Σοβαρή διάβρωση των ράβδων ελέγχου έθεσε εκτός λειτουργίας για 24 μήνες τον αντιδραστήρα (άμεσοι θάνατοι: 0).
- Fukui Prefecture, Japan (2004). Έκρηξη με διαφυγή ατμού στην βιομηχανική μονάδα “Mihama Nuclear Power Plant” (άμεσοι θάνατοι: 5).
- Fukushima, Japan (2011). Οι καταστροφές προέκυψαν λόγω μεγάλου σεισμού και του Τσουνάμι που τον ακολούθησε. Οι χιλιάδες νεκροί οι οποίοι αναφέρονται οφείλοντο στις φυσικές καταστροφές και όχι στο κατεστραμμένο εργοστάσιο.
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Τι γίνεται όταν τα μονοπώλια διαχειρίζονται πυρηνικά εργοστάσια; Τότε μπορεί να συμβεί αυτό που έγινε στο Three Mile Island των ΗΠΑ, το 1979, όταν κατασκευαστικές ατέλειες και αβλεψίες (για λόγους υψηλότερου κέρδους) οδήγησαν στην ραδιενεργό ρύπανση της γύρω περιοχής και παραλίγο στην πλήρη τήξη του πυρήνα του αντιδραστήρα.
Το πρόβλημα γίνεται ακόμα χειρότερο στην περίπτωση της Fukushima. Οι ιαπωνικές κυβερνήσεις αποδέχθηκαν την εγκατάσταση των πυρηνικών εργοστασίων σε μια έντονα σεισμογενή περιοχή, με ιστορικό σε Τσουνάμι, διότι βόλευε χωροταξικά και μείωνε το κόστος της επένδυσης του ιδιώτη. Οι αντιδραστήρες κατασκευάστηκαν παραλιακά και μόλις μερικά μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, για να αντλούν εύκολα, άμεσα και φθηνά το θαλασσινό νερό ψύξης. Η ασφαλέστερη επιλογή περιοχής στην ενδοχώρα και όχι τόσο κοντά στην παραλία και σε αρκετά υψηλότερο επίπεδο από αυτό της θάλασσας απορρίφθηκε, καθώς θα μείωνε την απόδοση των πυρηνικών αντιδραστήρων και κατά συνέπεια την κερδοφορία.
Το ιαπωνικό μονοπώλιο επί δεκαετίες, επανειλημμένα και σε γνώση των κυβερνήσεων, έδινε ψευδή στοιχεία σε σχέση με την ασφάλεια των εγκαταστάσεων, τα συμβάντα και τα μικροατυχήματα κατά την λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων.
Ούτε και μετά το μεγάλο Τσουνάμι του Νότιου Ειρηνικού το 2004 πάρθηκαν μέτρα (π.χ., μετακίνηση των ντιζελογεννητριών ασφαλείας για την τροφοδοσία των αντλιών ψύξης σε μεγαλύτερο υψόμετρο, ή τοποθέτηση εκ των προτέρων καλωδίων που θα επέτρεπαν την τροφοδοσία των αντλιών με ρεύμα από γεννήτριες σε ασφαλές σημείο).
Το Τσουνάμι(ύψους 13 με 15 μέτρα) πέρασε πάνω από τους χαμηλούς κυματοθραύστες προστασίας του εργοστασίου (ύψους 5,7 μέτρων) σαν να μην υπήρχαν. Δόθηκε δεκαετής παράταση λειτουργίας αντιδραστήρων οι οποίοιείχαν συμπληρώσει 40 χρόνια ζωής, έτσι ώστε να συνεχίσει αδιάλειπτα η κερδοφορία ανεξάρτητα από τους κινδύνους.
Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι παιχνίδι και δεν μπορεί να γίνεται αντικείμενο του κερδοσκοπικού παιχνιδιού των μονοπωλίων. Απαιτείται απόλυτος κρατικός έλεγχος, όχι μόνο σε αυτή καθ’ εαυτή την Μονάδα του Πυρηνικού Αντιδραστήρα αλλά και σε ολόκληρη την αλυσίδα προμήθεια εξαρτημάτων και ενδεχομένως και μέρους των υπηρεσιών συναρμολόγησης.
Ευκταίο θα ήταν η παραγωγή της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνική χρήση να αναλαμβάνεται από κοινωνίες με κεντρικό σχεδιασμό, ώστε να είναι δυνατή η κατανομή υλικών και ανθρώπινων πόρων και η κατασκευή μεγάλων έργων με απόλυτο κοινωνικό έλεγχο. Τα μεγάλα ατυχήματα είναι δυνατόν να συμβούν σε πολύ μικρότερη συχνότητα και έκταση και να είναι αποτέλεσμα μόνον ανθρώπινου λάθους ή δολιοφθοράς. Όχι φτηνής, αγοραίας αντίληψης για την ανθρώπινη ζωή.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Κάππας Κ & Θεοδώρου Κ, “Ακτινοβολία και Ακτινοπροστασία”, Τόμος ΙΙ, Broken Hill Editions, 2018
- Κάππας Κ, “Πόσο επικίνδυνη είναι η πυρηνική ενέργεια;”, Περισκόπιο της Επιστήμης, Τόμος 62, pp.46-61, 1983
- Κάππας Κ, Πυρηνική ενέργεια: ευχή ή κατάρα. Η περίπτωση της Fukushima, Εφημερίδα Ταχυδρόμος, Βόλος, 27.03.2011, 2011
- Nuclear Energy Agency, http://www.oecd-nea.org/rp/chernobyl, Chernobyl: Assessment of Radiological and Health Impact (Chapter 1)
Σημείωση: Τα επίπεδα ραδιενέργειας στη χώρα μας ελέγχονται σε συνεχή και συστηματική βάση μέσω του εθνικού τηλεμετρικού δικτύου, το οποίο λειτουργεί από το 2000. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων είναι διαθέσιμα στον διαδικτυακό τόπο της ΕΕΑΕ (http://www.eeae.gr), όπου επίσης υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης με το Ευρωπαϊκό δίκτυο EURDEP για τον έλεγχο των επιπέδων ραδιενέργειας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όλα τα άρθρα του συντάκτη για την ενότητα περιβάλλον θα τα βρείτε ΕΔΩ
Πηγή: artinews.gr
Κώστας Κάππας: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου