Ψηφιακός «Εκσυγχρονισμός» του Ελληνικού Κράτους: Δημοκρατία ή Δικτατορία για τον Πολίτη;

Γιάννης Περάκης

«Η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δική σου «μελαγχολία» έλεγε ο πάλαι ποτέ προοδευτικός τραγουδοποιός. Ίσως να το συνειδητοποιούμε «σιγά-σιγά» στην εποχή του COVID-19. Ανεξάρτητα της δικιά μας συνειδητοποίησης οι αντίπαλοι τρέχουν για να προλάβουν….

Οι τεχνολογικές εξελίξεις σε πολλές πτυχές της επιστήμης είναι ραγδαίες, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο νέες ευκαιρίες για το δημόσιο τομέα, τις επιχειρήσεις, τους πολίτες και την κοινωνία. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός (ή digital transformation) είναι αναμφίβολα η μεγαλύτερη πρόκληση της σύγχρονης εποχής. Δεν πρόκειται για απλή τεχνολογική αναβάθμιση ή εκσυγχρονισμό. Επηρεάζει όχι μόνο μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και κυβερνήσεις, δήμους και κοινοτικά συμβούλια, ημικρατικούς φορείς, οργανισμούς κοινής ωφελείας, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς, μικρομεσαίες ή μεγάλες εταιρείες.

Η άποψη των νεοφιλελεύθερων «πιστών» της ψηφιοποίησης του Ελληνικού κράτους αλλά των πολιτικά «αγράμματων» αλλά και αδιάφορων. Το κεντρικό νόημα της άποψης αυτής. Κατ’ αρχήν τις ντιρεκτίβες των ευρωπαικών «αφεντικών»:

Διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης.

Το Συμβούλιο στρατηγικής της ΕΕ ενέκρινε συμπεράσματα καλύπτοντας ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την εφαρμογή της. Οι τομείς που καλύπτουν τα συμπεράσματα περιλαμβάνουν:

• Κατάργηση των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων «μη προσωπικού χαρακτήρα» (σχόλιο: εάν θέλουμε πιστεύουμε ότι πρόκειται για μη προσωπικά δεδομένα) εντός της ΕΕ,
• Τη συνδεσιμότητα, τις ψηφιακές αλυσίδες αξίας, την ηλεκτρονική υγεία, την οικονομία των δεδομένων, την τεχνητή νοημοσύνη, τις ψηφιακές πλατφόρμες,
• Οι νέοι κανόνες έχουν σχεδιαστεί με σκοπό την τόνωση της οικονομίας των δεδομένων και την ανάπτυξη αναδυόμενων τεχνολογιών όπως τα διασυνοριακά αυτόνομα συστήματα και η τεχνητή νοημοσύνη,
• Η προστασία των δημοσιευμάτων τύπου, προβλέποντας ένα νέο δικαίωμα που αναφέρεται στην ηλεκτρονική χρήση (σχόλιο: πρόκειται για την «νόμιμη» λογοκρισία),
• Η απόκλιση στις αμοιβές, επιτυγχάνοντας τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στις πληρωμές για τους δημιουργούς και τα κέρδη για τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες (σχόλιο: το μόνο σίγουρο είναι ότι οι αμοιβές θα μειωθούν λόγω ισότητας με αυτές τις Ουκρανίας),
• Η συνεργασία μεταξύ των κατόχων των δικαιωμάτων και των παρόχων υπηρεσιών ανταλλαγής περιεχομένου, προβλέποντας ότι οι πάροχοι αυτοί οφείλουν να λαμβάνουν άδεια από τους κατόχους των δικαιωμάτων (σχόλιο: πρόκειται για «νόμιμη» λογοκρισία)
• Πλήρης μετάβαση των κυβερνήσεων και του δημόσιου τομέα στην ψηφιακή εποχή

Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης συστάθηκε στις 08/07/2019. Πρωταρχικός στόχος του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, υπήρξε από την πρώτη στιγμή ο ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας. Η αξιοποίηση των τεχνολογιών αυτού του τύπου μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στο μέλλον στην αποτελεσματική βελτίωση του δημοσίου τομέα, στην τόνωση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας εντάσεως γνώσης, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, στην ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.

Η ψηφιακή στρατηγική της ελληνική κυβέρνησης βασίστηκε σε τρεις πυλώνες:

• Ανοιχτή και βιώσιμη κοινωνία,
• Ανταγωνιστική ψηφιακή Οικονομία,
• Τεχνολογία στην «υπηρεσία» του πολίτη.

Κάνοντας έναν μικρό απολογισμό μόνο η ψηφιακή πύλη gov.gr έχει δεχθεί πάνω από 5 εκατ. επισκέψεις από την έναρξη της λειτουργίας της στις 21/03/2020. Περίπου 750 χιλ. έγγραφα εκδόθηκαν ψηφιακά, 200 χιλ. εξουσιοδοτήσεις, 460 χιλ. υπεύθυνες δηλώσεις, γύρω στα 60 χιλ πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης κτλ. Μέσω αυτής της διαδικασίας του ψηφιακού μετασχηματισμού έχει επιτευχθεί η απλοποίηση διαδικασιών δήλωσης γέννησης, ενοποίηση όλων των επιμέρους διαδικασιών (εγγραφή σε δημοτολόγιο, ληξιαρχείο, ΕΦΚΑ, απόδοση ΑΜΚΑ, επίδομα γέννησης) σε μία διαδικασία εντός του μαιευτηρίου, εκτεταμένες διαλειτουργικότητες μεταξύ μητρώων και υπηρεσιών του Δημοσίου μέσω του Κέντρου Διαλειτουργικότητας της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης, ώστε να μειώνονται σημαντικά τα δικαιολογητικά που καλείται να προσκομίσει ο πολίτης.

Επιπλέον για τις επιχειρήσεις οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι επιταχυντές της καινοτομίας. Μπορούν να βελτιώσουν την αποδοτικότητα, να ενισχύσουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες, να επιτρέψουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα και να επεκτείνουν τα παραδοσιακά όρια μεταξύ των κλάδων. Στο μέλλον κρίνεται ότι κάθε επιτυχημένη επιχείρηση θα είναι, πρέπει να είναι μια «ψηφιακή» επιχείρηση.

Η 4η βιομηχανική επανάσταση, αλλάζει τον τρόπο που «ζούμε και εργαζόμαστε». Φέρνει μεγάλες προκλήσεις, αλλά και μεγάλες ευκαιρίες για την οικονομία και τις επιχειρήσεις. Η μεταβατική περίοδος στην πλήρη ψηφιοποίηση δομών και διαδικασιών θα είναι δύσκολη.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της λειτουργίας των υπηρεσιών του κράτους, είναι και η ικανή και αναγκαία συνθήκη για την οριστική πάταξη της γραφειοκρατίας και του φαινομένου κάποιων δημόσιων λειτουργών-Καισαρίσκων, που αποτελεί κρίσιμη εξέλιξη και για την αναπτυξιακή διαδικασία και την προσέλευση επενδύσεων στη χώρα, είτε ξένων είτε εγχώριων.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν είμαστε γενικά ενάντια και αρνητές της τεχνολογίας. Αντίθετα είμαστε θερμότατοι οπαδοί της. Αλλά ας αναλυθούν οι λόγοι που η τεχνολογία με τις προϋποθέσεις και τους όρους που εισβάλλει στην καθημερινή ζωή μας όχι μόνο δεν απελευθερώνει τον πολίτη αλλά τον καταδυναστεύει με δικτατορικό τρόπο.

Το πρώτο πολιτικό συμπέρασμα που μπορεί να εξάγει κάποιος της «απέναντι» πλευράς είναι:

• 1ον) Συσκοτίζεται και αποκρύπτεται ότι η πατρίδα μας είναι μια απέραντη μπανανία. Η Ελληνική βουλή για να ψηφίσει τον προϋπολογισμό του κράτους πρέπει να λάβει την έγκριση της «αόρατης» τρόικας ή των «θεσμών» κατά λεγόμενα του ΣΥΡΙΖΑ. Οι μοχλοί ανάπτυξης τα λεγόμενα «ασημικά» φρόντισαν να τα «μεταβιβάσουν» σε εξευτελιστικές τιμές. Χαρακτηριστική περίπτωση απιστίας κατά του ελληνικού δημοσίου, που όταν η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά των ποσό των 120.000 ευρώ επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και χρηματική ποινή έως χίλιες ημερήσιες μονάδες. Η πράξη αυτή παραγράφεται μετά είκοσι έτη.
• 2ον) Για όλα τα δεινά του γραφειοκρατίας του ελληνικού κράτους ευθύνη έχουν οι λειτουργοί-Καισαρίσκοι και όχι οι υποτελείς κυβερνήσεις χωρίς να εξαιρείται και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ
• 3ον) Καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι ο λόγος της ελλειμματικής ανταγωνιστικότητας της χώρας είναι μόνο η έλλειψη ψηφιοποίησης των ελληνικών επιχειρήσεων και όχι η αποβιομηχανοποίηση και η παντελής απουσία δημόσιων επενδύσεων.

Άλλωστε οι προθέσεις τους δεν κρύβονται. Ο ΣΕΒ το 2019 δημοσίευσε μια «χορηγούμενη» μελέτη της DELOITTE με τίτλο «Ψηφιακή και τεχνολογική ωριμότητα οικονομίας και επιχειρήσεων». Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε ότι ο διευθυντής του Μαξίμου ήταν γραμματέας του ΣΕΒ. Ως είναι φυσικό η κυβέρνηση μειοψηφίας του 23% της N.Δ. (η μειοψηφία και η πλειοψηφία εξαρτάται από την δικιά μας αδιαφορία) «τρέχει» το θέμα με «χίλια». Ας αφήσουμε στην άκρη τους γρίφους. Άραγε τι «λέει» αλλά και τι δεν «λέει» η συγκεκριμμένη μελέτη:

«Είναι πλέον πασιφανές ότι τεχνολογικά επιτεύγματα και οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζουν όλο και περισσότερο…».

• 1) Το πώς συνδεόμαστε μεταξύ μας και τι εκτιμούμε: Για πρώτη φορά στην ιστορία, η τεχνολογία είναι αδιαχώριστη από τις προσωπικές, καταναλωτικές, επιχειρηματικές, εργατικές, κυβερνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες,
• 2) Τη δυναμική της αγοράς: Οι ψηφιακές τεχνολογίες μειώνουν τα εμπόδια εισόδου σε νέες αγορές, συμβάλλουν στο να επεκτείνονται τα παραδοσιακά «όρια» κλάδων και «ανοίγουν τις πόρτες» σε μια νέα γενιά επιχειρηματικών μοντέλων και καινοτομιών,
• 3) Το πώς εργαζόμαστε: Οι ψηφιακές τεχνολογίες μετατρέπουν «τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι συνεργάζονται». Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το «μέλλον της εργασίας» διαμορφώνεται από την αυξανόμενη υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης στο χώρο εργασίας,
• 4) Το πώς καταναλώνουμε: Οι ψηφιακές τεχνολογίες μεταβάλλουν την ίδια τη φύση της κατανάλωσης και τον ανταγωνισμό, ενώ οδηγούν σε μια σημαντική μετατόπιση της «ισορροπίας εξουσίας» μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών. Η συνδεσιμότητα και η πληθώρα πληροφοριών θέτουν πλέον τους καταναλωτές κυρίαρχους.

Πρέπει να τονιστεί ωστόσο ότι δεν είναι μόνο οι τεχνολογικές εξελίξεις από μόνες τους εκείνες που συνεισφέρουν στη μεταβολή του κόσμου μας. Τα ερευνητικά κέντρα της Deloitte “Center for the Long View” και «Center for the Edge» έχουν αναγνωρίσει 35 «οδηγούς του μέλλοντος» (future drivers) που διασταυρώνονται, συγκρούονται και δρουν καταλυτικά μεταξύ τους για να δημιουργήσουν ισχυρές μελλοντικές τάσεις (megatrends) που καθορίζουν την επόμενη ημέρα της ανθρωπότητας σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι εν λόγω «οδηγοί του μέλλοντος» έχουν κατανεμηθεί σε κατηγορίες βάσει του μοντέλου «STEEP»1 καθώς δεν σχετίζονται μόνο με την τεχνολογία αλλά και με την κοινωνία, την οικονομία, το περιβάλλον και την πολιτική. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό της νέας ψηφιακής εποχής ότι καθορίζεται από σημαντικές αλλαγές όχι μόνο στην τεχνολογία, αλλά και όλες της εκφάνσεις της κοινωνίας και της οικονομίας.

Τεχνολογικές τάσεις της νέας ψηφιακής εποχής

Οι παρακάτω τεχνολογικές τάσεις πρωτοστατούν στη μεταμόρφωση του κόσμου μας σε ένα νέο «ψηφιακό κόσμο» και δύναται να επιφέρουν σημαντικά οφέλη στις επιχειρήσεις, το δημόσιο τομέα αλλά και την κοινωνία ευρύτερα. Αντικείμενο μελέτης του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού του ΣΕΒ είναι η παρακολούθηση των τεχνολογικών τάσεων και η μελέτη του βαθμού υιοθέτησής τους από τις ελληνικές επιχειρήσεις.

• α) «Τεχνολογικοί Οδηγοί»: 3DΗ «προσθετική κατασκευή» (Additive Manufacturing). Εκτυπώσεις ή η 3D εκτύπωση αναφέρονται σε μεθόδους παραγωγής, μέσω των οποίων δημιουργούνται τρισδιάστατα προϊόντα από στρώσεις διαφορετικών υλικών ακολουθώντας μια μηχανογραφημένη και ψηφιοποιημένη διαδικασία. Τα κυριότερα οφέλη που προσφέρει η εν λόγω τεχνολογία είναι η μείωση του χρόνου επεξεργασίας και κόστους του κύκλου ανάπτυξης νέου προϊόντος, καθώς και η βελτίωση της ποιότητας και του σχεδιασμού του τελικού προϊόντος,
• β) Τεχνητή Νοημοσύνη: Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης εστιάζουν στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων επεξεργασίας των μηχανών όπως και η ανθρώπινη νοημοσύνη (π.χ. ρομποτική, επεξεργασία φυσικής γλώσσας, αναγνώριση ομιλίας). Ειδικά οι γνωστικές αναλύσεις (cognitive analytics) μπορούν να βελτιώσουν αισθητά την ακρίβεια των προβλέψεων και την απόδοση των διαδικασιών σε όρους απόδοσης και βαθμού αυτοματοποίησης,
• γ) Γεωχωρική Τεχνολογία: Η διαδικασία συλλογής και ανάλυσης γεωχωρικών δεδομένων για την κατανόηση «μοτίβων» (patterns). Οι εταιρείες μπορούν να αναλύσουν κοινωνικά δεδομένα για να χαρτογραφήσουν συγκεκριμένες τάσεις ανά γεωγραφική περιοχή βάσει της συμπεριφοράς των καταναλωτών (σχόλιο: μόνο της συμπεριφοράς ή και της επιβολής;), ενώ από τη μεριά τους οι καταναλωτές χρειάζονται γεωχωρικά δεδομένα για την αναβάθμιση κινητών υπηρεσιών που απολαμβάνουν,
• δ) Έμφαση στη διαφάνεια: Οι προσδοκίες των κυβερνήσεων για διαφάνεια αυξάνονται, ενώ τα προσωπικά δεδομένα τροφοδοτούν όλο και περισσότερα συστήματα και πλατφόρμες, δημιουργώντας επιπλέον ρίσκα για την ασφάλεια τους,
• ε) Επαυξημένη Πραγματικότητα: Η τεχνολογία επαυξημένης πραγματικότητας (AR) χρησιμοποιείται για τη ψηφιοποίηση εικονικού περιεχομένου του πραγματικού κόσμου. Η εν λόγω τεχνολογία συντίθεται από ένα σύνολο ψηφιακών δεδομένων (π.χ. γραφικά, ήχο) τα οποία δημιουργούν τη ψευδαίσθηση στον χρήστη ότι αλληλεπιδρά με το φυσικό περιβάλλον,
• ζ) Διαδίκτυο των Πραγμάτων- (ΙοΤ): Το οικοσύστημα των συσκευών που είναι διασυνδεδεμένες στο Διαδίκτυο και στις οποίες μπορούμε να έχουμε πρόσβαση εξ’ αποστάσεως συνεχίζει να μεγαλώνει (π.χ. αισθητήρες, werables, αυτόνομα αυτοκίνητα),
• η) Αυτόματοποίηση: Τα φυσικά αντικείμενα ολοένα και περισσότερο διασυνδέονται μέσω ψηφιακών τεχνολογιών (π.χ.προηγμένη ρομποτική και αισθητήρες) κάτι που τα καθιστά ικανά να επικοινωνούν χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση. Η εν λόγω τεχνολογία μειώνει σημαντικά τα σφάλματα και βοηθάει στην περαιτέρω ανάπτυξη των προϊόντων,
• θ) Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης: Η άνοδος των κοινωνικών μέσων δικτύωσης ως κυρίαρχου καναλιού/πλατφόρμας επικοινωνίας έχει οδηγήσει σε νέες μορφές ταχείας σύνδεσης και αλληλεπίδρασης σε ολόκληρο το παγκόσμιο τοπίο,
• ι) Ψηφιοποίηση της Υγείας: Η πρόοδος της τεχνολογίας επέτρεψε την ανάπτυξη της ψηφιακής ιατρικής, της βιοπληροφορικής, της προηγμένης γονιδιωματικής, της νανοτεχνο-λογίας και της ευρείας ανάπτυξης των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Μέχρι το 2020, ενδέχεται να κυκλοφορήσουν τα «έξυπνα χάπια» στα οποία θα εμπεριέχονται αισθητήρες οι οποίοι θα μεταφέρουν πληροφορίες σε φορητές συσκευές προκειμένου ο καθένας να μπορεί να παρακολουθεί βάσει κάποιων δεικτών την κατάσταση της υγείας του.

Από τα προηγούμενα μπορούμε να εξάγουμε ορισμένα ασφαλή συμπεράσματα:

• Οι νεοφιλελεύθεροι είναι άριστα προετοιμασμένοι για το μέλλον που μας ετοιμάζουν,
• Ποντάρουν στους πολιτικά «αγράμματους» και στους αδιάφορους,
• Εκμεταλλεύονται στο έπακρο την δικιά μας έλλειψη επεξεργασίας.

Ας πάρουμε το παράδειγμα της ηλεκτρονικής τιμολόγησης. Εάν κάποια στιγμή αποφασίσουν στις αποδείξεις λιανικής να αναγράφεται ο Α.Φ.Μ. του συναλλασσόμενου, τότε κάλλιστα μπορούν να σε φακελώσουν. Θα έχουν στην διάθεση τους στοιχεία, όπως από ποιο απορρυπαντικό αγοράζεις μέχρι ποιο βιβλίο διαβάζεις.

Το διακύβευμα μα και το πρωτεύον έγκειται στο εάν οι όροι συγκεκριμένης ψηφιοποίησης, η εξάρτηση της πατρίδας μας γιγαντώνεται από την Ε.Ε. και τις Η.Π.Α., αλλά επίσης εάν η κοινωνία μας γίνεται δικαιότερη. Το ζητούμενο είναι πως διανέμεται η υπεραξία που παράγουν οι εργαζόμενοι, εάν μειώνεται ο χρόνος εργασίας με αντίστοιχη αύξηση των μισθών και των αμοιβών.

Η απάντηση που δίνεται αβίαστα είναι ότι και η εξάρτηση της χώρας μας γιγαντώνεται και στην κοινωνία μας μεγαλώνουν οι κοινωνικές ανισότητες. Επίσης ο έλεγχος και το φακέλωμα των πολιτικών, κοινωνικών και καταναλωτικών φρονημάτων και συνηθειών του πολίτη θα πραγματοποιείται ως εργασία ρουτίνας.

Αν συνεχίσουμε να είμαστε αδιάφοροι ή κλεισμένοι στον «μικρόκοσμο» μας (ατομικό και κομματικό) τότε το μέλλον μας σκιαγραφείται ως εξής: «Το μέλλον είναι το μοναδικό είδος ιδιοκτησίας που τα αφεντικά παραχωρούν ελεύθερα στους σκλάβους» Αλ. Καμύ.

Πηγές:

1) Ψηφιακή και τεχνολογική ωριμότητα οικονομίας και επιχειρήσεων Παρατηρητήριο Ψηφιακού Μετασχηματισμού 1η ετήσιας έκδοσης-Ιούλιος 2019 (ΣΕΒ).

2) Ευθ. Ζιγγιρίδης B Eng MSc AMIEEMILT Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων.

---

Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη

---