Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2021

23 Σεπτέμβρη 1973: Πεθαίνει ο Picasso της ποίησης, Pablo Neruda

Γιάννης Αγγέλου


Η καρδιά του σταμάτησε να χτυπά 12 ημέρες μετά την πτώση της πρώτης δημοκρατικής κυβέρνησης της Χιλής, στις 23 Σεπτεμβρίου 1973, σε νοσοκομείο του Σαντιάγο. Μόλις γίνεται γνωστός ο θάνατός του, πράκτορες του Πινοτσέτ εισβάλλουν στο σπίτι του και καταστρέφουν όλα τα χειρόγραφα και πολλά προσωπικά αντικείμενα του Πάμπλο Νερούδα.

Ο Πάμπλο Νερούδα ήταν εραστής στη ζωή όπως και στην ποίηση, δε διαχώρισε την ποίηση, τον έρωτα και την πολιτική. Έτσι η γραφή του είναι βαθιά απελευθερωτική, λυτρωτική, μαχητική.

«Σ’ αγαπώ μη γνωρίζοντας πώς, από πού και πότε,
σ’ αγαπώ στα ίσια δίχως πρόβλημα ή περηφάνια:
σ’ αγαπώ έτσι γιατί δεν ξέρω μ’ άλλον τρόπο,
παρά μ’ ετούτον όπου δεν είμαι μήτε είσαι,
που το χέρι σου πάνω μου το νιώθω σαν δικό μου,
που όταν κοιμάμαι κλείνουν και τα δικά σου μάτια».


Ο Πάμπλο Νερούδα (Pablo Neruda,) φιλολογικό ψευδώνυμο του Ρικάρδο Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο, ήταν Χιλιανός συγγραφέας και ποιητής. Γεννήθηκε στις 12 Ιουλίου 1904 στην πόλη Παράλ της Χιλής. Εξέδωσε πληθώρα ποιητικών συλλογών ποικίλου ύφους, όπως ερωτικά ποιήματα, έργα που διέπονται από τις αρχές του σουρεαλισμού (https://www.alt.gr/san-simera-gennithike-o-pamplo-neroyda/) .

Από πολύ νεαρή ηλικία άρχισε να διαβάζει κλασικούς Λατινοαμερικάνους και Ευρωπαίους συγγραφείς. Στο Γυμνάσιο είχε καθηγήτρια την σπουδαία Χιλιανή πεζογράφο και μετέπειτα κάτοχο του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας Γκαμπριέλα Μιστράλ, η οποία τον μύησε στην κλασική Ρωσική Λογοτεχνία. Εκείνη την εποχή αρχίζει να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στο τοπικό περιοδικό La Manana, αρχικά με διάφορα ψευδώνυμα. Το 1919 αποσπά το τρίτο βραβείο για το ποίημά του «Nocturno ideal». Στη συνέχεια φοίτησε στο πανεπιστήμιο του Σαντιάγκο και από εκεί και πέρα άρχισε η πορεία του προς την ευρεία αναγνώριση.

Κατά το διάστημα των σπουδών του, εξέδωσε δυο ποιητικές συλλογές: Crepusculario- Ηλιοβασιλέματα (1923) και Veinte poemas de amor y una cancion desesperada – Είκοσι ερωτικά ποιήματα και ένα απελπισμένο άσμα (1924), συλλογή για την οποία έγινε περισσότερο γνωστός. Έργο που αναγνωρίζεται από λογοτέχνες όπως τον Αλόνε, τον Ραούλ Σίλβα Κάστρο και Πέδρο Πράδο. Αυτές οι δύο ποιητικές συλλογές τον καταξίωσαν ως μεγάλο ποιητή. Διαπιστώνοντας ότι τα έσοδά του από τα εκδιδόμενα έργα του δεν του αρκούσαν, αποφάσισε να μπει στο Διπλωματικό Σώμα, κάνοντας έτσι πολυάριθμα ταξίδια ανά τον κόσμο από το 1927 ως το 1935, ως πρόξενος στη Βιρμανία, στην Κεϋλάνη, στην Ιάβα, στη Σιγκαπούρη, στο Μπουένος Άιρες, στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη. Το 1938, μετά από απόφαση του Λαϊκού Μετώπου της Χιλής, ο Νερούντα στέλνεται πρέσβης στο Παρίσι και αργότερα στο Μεξικό.

Στην Ιάβα γνώρισε και παντρεύτηκε την Ολλανδέζα Μαρύκα Αντονιέτα Χάγκενααρ Βόγκελζανγκ, με την οποία χώρισε μετά από έξι χρόνια, κατά τη θητεία του στην Ισπανία. Εκεί, ερωτική του σύντροφος και μετέπειτα δεύτερη σύζυγός του υπήρξε επί δεκαέξι χρόνια η Αργεντίνα Δέλια ντελ Καρρίλ, είκοσι χρόνια μεγαλύτερή του.

Η εμπειρία του από τις άθλιες συνθήκες επιβίωσης των ανθρώπων στην Ασία, τα καταπιεστικά καθεστώτα (υπήρξε ιδιαίτερα μαχητικός κατά του Ισπανικού Φρανκισμού και γενικά κάθε είδους Φασισμού) και η φιλία του με τους ομοϊδεάτες του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Λουί Αραγκόν και Φιντέλ Κάστρο, υπήρξαν ορισμένοι από τους παράγοντες που τον οδήγησαν να ενστερνιστεί τον κομμουνισμό. Στον Κάστρο είχε αφιερώσει και ένα ποίημα του, στο οποίο τον υμνούσε. Τα έργα του άρχισαν να γίνονται πιο πολιτικοποιημένα, με αποκορύφωμα το Κάντο Χενεράλ. Όταν ο Πρόεδρος Γκονσάλες Βιδέλα απαγόρευσε τον κομμουνισμό στη Χιλή, εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης εις βάρος του Νερούδα. Για τέσσερις μήνες κρυβόταν στο υπόγειο ενός σπιτιού στην πόλη Βαλπαραΐσο. Κατόπιν κατάφερε να διαφύγει στην Αργεντινή και από εκεί στην Ευρώπη, όπου έζησε εξόριστος από το 1948 ως το 1952. Στο μεταξύ είχε εκλεγεί Γερουσιαστής με το Κομμουνιστικό Κόμμα Χιλής το 1948. Ανάμεσα στα μέρη που έζησε κατά την περίοδο της εξορίας του ήταν και το νησί Κάπρι της νότιας Ιταλίας, γεγονός από το οποίο είναι εμπνευσμένη η ταινία «Ο ταχυδρόμος». Στη διάρκεια της εξορίας του ταξίδεψε σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, σε πολλές από τις οποίες δεν έγινε δεκτός εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων.

To 1949 επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν για τον εορτασμό των 100 χρόνων από τη γέννηση του σπουδαίου λογοτέχνη και ποιητή Αλεξάντερ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν. Εκεί γνώρισε τον επίσης κομμουνιστή ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, στον οποίο διηγήθηκε τα δεινά του λαού του.

Kατά την εξορία του, γνώρισε και ανέπτυξε ερωτική σχέση με τη Χιλιανή τραγουδίστρια Ματίλντε Ουρρούτια, η οποία αποτέλεσε τη “μούσα” του για τα έργα του. Μετά το τέλος της δικτατορίας επέστρεψε στη Χιλή, αφού είχε γίνει πλέον διάσημος παγκοσμίως. Μετά το δεύτερο διαζύγιό του, παντρεύτηκε τελικά με την Ουρρούτια το 1966.

Το έργο του Εκατό ερωτικά σονέτα, είναι για τη Ματίλντε, χωρίς δομή και κανόνες ομοιοκαταληξίας, αλλά χωρισμένα σε τέσσερις περιόδους (πρωί, μεσημέρι, απόγευμα, νύχτα), όπου καθώς περνάει η μέρα, αλλάζει και κλιμακώνεται το συναίσθημα. Τέσσερις διαφορετικές στιγμές μέσα στην ίδια μέρα: όλα τα διαφορετικά συναισθήματα που βιώνονται σε έναν έρωτα. Οι περίοδοι της μέρας είναι ο κύκλος της ζωής και του θανάτου ενός έρωτα. Και το τέλος δεν ξορκίζεται ως καταστροφή, καθώς ο θάνατος εδώ δεν ακυρώνει, αλλά ολοκληρώνει. Ένα από τα σονέτα, το πρώτο.

ΜΑΤΙΛΝΤΕ, όνομα από κρασί ή φυντάνι ή πέτρα,
απ’ ό,τι η γη γεννάει κι ό,τι κρατάει,
λέξη που στ’ άξαιμά της ξημερώνει,
που σκάει στο καλοκαίρι της των λεμονιών το φέγγος.

Στ’ όνομα αυτό ξύλινα τρέχουν πλοία
ζωσμένα από μελίσσια φωτιάς γαλάζιο σκούρο,
κι αυτά τα γράμματα είναι νερό ενός ποταμιού
που στην καμένη ξεχειλάει καρδιά μου.

Ω ξέσκεπο όνομα κάτω από κάποιο αγιόκλημα
καθώς η πύλη μιας στοάς αγνοημένης
που με την ευωδιά συγκοινωνεί του κόσμου!

Κατάκλυσέ με με το πύρινό σου στόμα,
ψάξε με αν θες με τα νυχτιάτικά σου μάτια,
μα άσε με στ’ όνομά σου να πλέω και να κοιμάμαι.


Ο Πάμπλο Νερούδα λάτρεψε την πατρίδα του μα και κάθε πατρίδα σαν τη δική του. Η κηδεία του γίνεται στο Γενικό Κοιμητήριο της πρωτεύουσας και συρρέουν σ’ αυτήν χιλιάδες. Εμφανίζονται πολλοί κομμουνιστές και αριστεροί, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, ενώ το νεκροταφείο είναι κυκλωμένο από οπλισμένους στρατιώτες, ελεύθερους σκοπευτές και χαφιέδες. Ο ουρανός σείεται από συνθήματα υπέρ του Νερούδα και του Αλιέντε και κατά της δικτατορίας, ενώ οι παρευρισκόμενοι τραγουδούν το «Canción del poder popular» (τον ύμνο της Unidad Popular) και τη Διεθνή. Μετά την ολοκλήρωση της ταφής, εκατοντάδες συλλαμβάνονται, για να προστεθούν στην ατελείωτη λίστα των εξαφανισμένων και αγνοούμενων της χούντας του Πινοτσέτ. Ακόμη και με το θάνατό του, μετατρέπεται σε πρόταγμα αγώνα, αφού η κηδεία του ήταν η πρώτη μαζική πράξη αντίστασης κατά της χούντας.

Το Γενάρη του 1973 γράφει το έργο «Παρακίνηση σε νιξοκτονία και εγκώμιο στη χιλιανή επανάσταση» (κυκλοφόρησε το 1973, σε μετάφραση Δανάης Στρατηγοπούλου). Έργο, άκρως επίκαιρο, σήμερα. Αξίζει να παραθέσουμε ελάχιστα, έστω, αποσπάσματά του:

Αρχίζοντας το ποίημά του, ο Νερούδα «καλεί» τον μεγάλο Αμερικάνο ποιητή Γουόλτ Γουίτμαν να τον βοηθήσει:

«να σκοτώσουμε απ’ τη ρίζα, στίχο το στίχο/
τον Νίξον, τον αιμόχαρο πρόεδρο», γιατί «Πάνω στη γη δεν υπάρχει ευτυχισμένος άνθρωπος, κανένας δε δουλεύει καλά στον πλανήτη
όσο η μύτη του ανασαίνει στην Ουάσινγκτον».


Ο λαός πάλεψε ενάντια στη σατανική «Ντόνια Κατσαρολίνα Λαγανίν», την πλουτοκρατία, που, για να μη χάσει την εξουσία της, δολοφόνησε το στρατηγό του λαού και μαζί με τη μικροαστή παραδουλεύτρα της βγήκε στους δρόμους με κατσαρολικά, συκοφαντώντας «τους αλήτες τους κομμουνιστάδες» και ξανάβγαλε, θριαμβευτικά, Πρόεδρό του τον Αλιέντε. Και τότε, «πίσω απ’ την ΙΤΤ», με επικεφαλής τον Πινοσέτ, φύτρωσαν

«νέοι κατεργαραίοι και φονιάδες
κι άλλοι πατσάδες της ολιγαρχίας»,


επιτυγχάνοντας στις 11/9/1973 να ξαναβρεθεί

«χωρίς ψωμί και φως
η λαβωμένη πατρίδα κι ο Λαός»
του Νερούδα.

Πάμπλο Νερούδα και Emiliano Zapata από το CANTO GENERAL, που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.

 
Ένα έργο ύμνος για τους αγώνες των λαών για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

Σύνταξη – Επιμέλεια: Γιάννης Αγγέλου

Πηγές: rizospastis.gr, toperiodiko.gr, tetragwno.gr, frapress.gr, ppirinas.blogspot.com





Πηγή:alt.gr



Η Σφήκα: Επιλογές




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου