Δυο χρόνια μετά το έγκλημα και οι συγγενείς των θυμάτων ακόμα αναζητούν τους ενόχους. Αυτό από μόνο του αποδεικνύει το επίπεδο λειτουγίας της «δικαιοσύνης».
Στο παρόν θα επιχειρηθεί να αποδειχθούν οι λόγοι του χαρακτηρισμού (του εγκλήματος των Τεμπών) ως κρατικού-εταιρικού εγκλήματος.
Εισαγωγή
Ο όρος κρατικό-εταιρικό έγκλημα δημιουργήθηκε πριν από περίπου τριάντα χρόνια, στην εγκληματολογική σκέψη, αποτυπώνοντας τις πολλαπλές συνέργειες των φορέων του κράτους και του οικονομικού κεφαλαίου που οδηγούν σε εκτεταμένες κοινωνικές βλάβες και παραβίαση δικαιωμάτων. Ως εγκλήματα των ισχυρών καταγράφονται εγκλήματα του κράτους, του ιδιωτικού τομέα αλλά και των συμπράξεών τους, η δράση του οργανωμένου εγκλήματος καθώς και όψεις της διαφθοράς, που στην εποχή μας έχουν σαφώς συμβιωτική και λειτουργική σχέση.
Η τυπολογία αυτή εντάσσεται μέσα στη γενικότερη προβληματική των «εγκλημάτων των ισχυρών» ως μετεξέλιξη της εννοιολογικής κατηγορίας των εγκλημάτων «λευκού κολάρου», τα οποία καταδεικνύουν την πολιτική φύση του εγκληματικού φαινομένου και συγκεκριμένα παραπέμπουν στην άσκηση και κατάχρηση εξουσίας. Η θεωρητική ανάλυση του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος, και των εγκλημάτων των ισχυρών γενικότερα, προσπαθεί να στρέψει την προσοχή πέρα από την ορατή εγκληματικότητα του δρόμου, σε άλλες αθέατες και συγκαλυμμένες πράξεις και παραλείψεις, ευυπόληπτων ατόμων, με τις οποίες δεν ασχολείται η παραδοσιακή εγκληματολογία και το ποινικό δίκαιο, παρά την βλαπτικότητα τους και την προσβολή θεμελιωδών έννομων αγαθών. Η πραγματικότητα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία επηρέασε καταλυτικά και την Ελλάδα, ανέδειξε πληθώρα οικονομικών και πολιτικών σκανδάλων και έκανε εμφανή τον εγκληματικό χαρακτήρα των σχέσεων μεταξύ κρατικών και οικονομικών παραγόντων.
Έμπνευση για την σύλληψη της έννοιας του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος, αποτέλεσε, ο συνδυασμός των δύο ρευμάτων που σχημάτισαν την Κριτική Εγκληματολογία, ήτοι του Μαρξισμού και της θεωρίας της κοινωνικής κατασκευής του εγκλήματος (social constructionism). Με άλλα λόγια, το θεωρητικό πλαίσιο του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος, συνδέει τη διαδικασία της νομοθέτησης με την πολιτική οικονομία του εγκλήματος για τη μελέτη των εγκλημάτων της ανώτερης κοινωνικής τάξης. Όσον αφορά τη νομοθέτηση, η έννοια του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος στηρίζεται στο ότι ο προσ-διορισμός κάποιων συμπεριφορών ως εγκληματικών και κάποιων άλλων ως αποδεκτών, είναι συνέπεια μιας κοινωνικής διαδικασίας χαρακτηρισμού και δεν αποτελούν εγγενείς ιδιότητες των συμπεριφορών αυτών. Όσον αφορά την πολιτική οικονομία του εγκλήματος, αναγνωρίζει ότι ο χαρακτηρισμός μιας πράξης ως εγκληματικής, γίνεται από αυτούς που έχουν την οικονομική και πολιτική δύναμη να εξασφαλίσουν ότι ο χαρακτηρισμός αυτός θα αντανακλά, ή τουλάχιστον δεν θα απειλεί, τα συμφέροντά τους.
Ως εγκλήματα των ισχυρών καταγράφονται εγκλήματα του κράτους, του ιδιωτικού τομέα αλλά και των συμπράξεών τους, η δράση του οργανωμένου εγκλήματος καθώς και όψεις της διαφθοράς, που στην εποχή μας συμβιώνουν αρμονικά.
Πρόκειται για μια σχετικά νέα αναλυτική κατηγορία στην Εγκληματολογία, συγκεκριμένα υπό το επιστημολογικό παράδειγμα της Κριτικής Εγκληματολογίας, η οποία εντάσσεται στον ευρύτερο κλάδο της μαρξιστικής εγκληματολογίας.
Τα συστήματα συμβίωσης και ο λειτουργικός τους ρόλος ενέχουν στον καπιταλισμό θέση προπατορικού αμαρτήματος. Είναι ίδιον των παραγωγικών του σχέσεων.
Η πρωταρχική συσσώρευση και ο συνεπακόλουθος υπέρμετρος πλουτισμός των οικονομικά και πολιτικά ισχυρών ουδέποτε πραγματοποιήθηκαν σε ειδυλλιακές συνθήκες «ήπιας πολιτικής οικονομίας», με όρους ηθικής και ίσων ευκαιριών, αλλά «με κίνητρο τα πιο άνομα, τα πιο βρομερά και τα πιο μικροπρεπή απεχθή πάθη» (Καρλ Μαρξ):
Με την υπεξαίρεση δημόσιου πλούτου, τη λεηλασία, την ωμή αρπαγή, την καταχρηστική εκποίηση περιουσιών, την κλοπή και τον σφετερισμό πλουτοπαραγωγικών πηγών, το δουλεμπόριο και το λαθρεμπόριο κάθε είδους, τη ληστρική και αποικιοκρατική πειρατεία, την εκμετάλλευση των συνθηκών κρίσης, που δημιουργεί η υπέρμετρη μεγέθυνση του δημόσιου χρέους, τη φοροδιαφυγή, τον φόνο μετά ληστείας, την καταχρηστική νομοθεσία που επιβάλλει το δίκαιο του ισχυροτέρου και τη μεροληπτική κατασταλτική και δικαστική εξουθένωση των αδυνάμων, το ξέπλυμα εγκληματικού, αιματοβαμμένου πλούτου και τη μετατροπή του σε ευυπόληπτο και επενδυτικό και τοκοφόρο κεφάλαιο, με δυο λόγια με όλες τις αποχρώσεις της βίας, ως μέσου απόκτησης πλούτου και εξου-σίας.
Έτσι, τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος είναι:
Πρώτον, ότι τα παράνομα αποτελέσματα δεν είναι «μυστικές» πράξεις, αλλά προϊόν των σχέσεων μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών θεσμών,
Δεύτερον, ότι οι οριζόντιες σχέσεις μεταξύ οικονομικών και πολιτικών θεσμών έχουν πολλές πιθανότητες πρόκλησης κοινωνικά επιβλαβών πράξεων και
Τρίτον, ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι κάθετες σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων οργανωσιακής δράσης: του ατομικού, του οργανωσιακού και του πολιτικο-οικονομικού. Σύμφωνα με τις πιο ριζοσπαστικές θεωρίες, η δομή, η δυναμική και η κουλτούρα του πολιτικο-οικονομικού περιβάλλοντος, εν προκειμένω η εγκληματογόνα φύση του καπιταλισμού, θα διαμορφώσουν τους στόχους, τα μέσα και τους περιορισμούς των οικονομικών και πολιτικών οργανισμών.
Αρχικά, πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι επιχειρήσεις δεν είναι ανεξάρτητες από το κράτος, αφού είναι νομικά δημιουργήματά του, που έχουν σκοπό την κινητοποίηση, τη χρησιμοποίηση και την προστασία του κεφαλαίου, επομένως, η διατήρηση των συνθηκών της ύπαρξής τους, απαιτεί μεγάλη δραστηριότητα από το κράτος, ακόμα και στην περίπτωση απορρύθμισης κάποιων κανόνων λειτουργίας τους.
Ο Tombs διακρίνει τρεις τρόπους με τους οποίους πραγματώνεται η συμβίωση κράτους- εταιριών.
1) Ο πρώτος, είναι η «παράλειψη» του κράτους να θέσει αποτελεσματικούς κανόνες, να εφαρμόσει την υπάρχουσα νομοθεσία και να απαντήσει στις σχετικές παραβιάσεις.
2) Ο δεύτερος τρόπος είναι οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, οι προμήθειες, οι ιδιωτικοποιήσεις, όπου το κράτος θέτει κάποιους βασικούς κανόνες αξιοπιστίας και συνεργασίας για τις επιχειρήσεις.
3) Ο τρίτος τρόπος, συμβίωσης κράτους-επιχειρήσεων είναι η διάπραξη κρατικο-εταιρικών εγκλημάτων. Αυτό γίνεται φανερό από την συμβολή του κράτους στην γέννηση της οικονομικής κρίσης όταν αυτό δεν κατάφερε να ρυθμίσει τις χρηματοοικονομικές αγορές που δημιουργήθηκαν.
Η Διαφθορά ως κρατικό-εταιρικό έγκλημα
Το κρατικό-εταιρικό έγκλημα δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την διαφθορά. Η διαφθορά αποτελεί την κυριότερη μέθοδο διάπραξης εγκλημάτων, όπου εμπλέκονται μεγάλης ισχύος κέντρα εξουσίας. Οι περισσότερες προσεγγίσεις για την διαφθορά, συμφωνούν ότι πρόκειται για σχέση μεταξύ δύο μερών, σε άμεση συνάρτηση με τη θέση τους, δηλαδή το πεδίο των αρμοδιοτήτων τους, αλλά και με μια διάθεση «αλληλο-εξυπηρέτησης».
Η πολιτική διαφθορά, που είναι κεντρικό σημείο αναφοράς του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος, υπονομεύει τη δημοκρατική αρχή, αφού οδηγεί στην προώθηση των ατομικών συμφερόντων των ισχυρών έναντι του κοινωνικού συνόλου.
Θα λέγαμε ότι όλες αυτές οι συνέπειες αποτελούν κοινωνικές βλάβες και μπορούν γενικά να ομαδοποιηθούν σε:
α. Φυσικές βλάβες: δολοφονίες, επικίνδυνες και μολυσμένες συνθήκες ζωής, στερήσεις, βασανιστήρια,
β. Οικονομικές/χρηματοπιστωτικές βλάβες: φτώχεια, οικονομικές απώλειες, εξαιτίας οικονομικών πολιτικών με τις προεκτάσεις τους,
γ. Συναισθηματικές βλάβες: τραύμα, πόνος και πιέσεις από τις άλλες μορφές βλάβης,
Πέραν της νομοθέτησης, η αδρανοποίηση του επίσημου κοινωνικού ελέγχου επιτυγχάνεται και μέσω της υπονόμευσης των δυνατοτήτων αποκάλυψης του εγκλήματος. Διαπιστώνουμε λοιπόν, αδράνεια των ελεγκτικών μηχανισμών, εξαφάνιση αποδεικτικών στοιχείων, χειραγώγηση των ερευνών, εύνοια του ποινικού συστήματος υπέρ των ισχυρών, εκμετάλλευση των δομικών παθογενειών του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, εμπλοκή της εκτελεστικής εξουσίας στην επιλογή των ανώτατων δικαστικών λειτουργών.
Τεχνικές άρνησης και ουδετεροποίησης
1) Την άρνηση της ευθύνης: πρόκειται για μια τεχνική ουδετεροποίησης, που προχωρά πέρα από τον ισχυρισμό ότι η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά ήταν ένα ατύχημα.
2) Την άρνηση της βλάβης: πρόκειται για υποβάθμιση της βλάβης και ενδεχομένως τη νομικίστικη επανερμηνεία της, για παράδειγμα «αυτό ήταν μια συνήθης επιχειρηματική πρακτική.
3) Την άρνηση του θύματος: ακόμα και αν οι δράστες αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους, μπορεί να τις δικαιολογήσουν κατηγορώντας τα θύματα.
4) Την κατηγορία του κατηγορούντος: εδώ οι δράστες μεταθέτουν την προσοχή από τις παράνομες πράξεις τους, στα κίνητρα και τη συμπεριφορά όσων ασκούν κριτική, έτσι αλλάζουν το θέμα συζήτησης και η παράνομη πράξη χάνεται πίσω από την επίθεση. Έτσι, για παράδειγμα «οι πολιτικοί αντίπαλοι έχουν κρυφή ατζέντα».
5) Την επίκληση ανώτερων ιδανικών: στον πολιτικό τομέα αυτά τα ανώτερα ιδανικά είναι υπεράνω όλων, για παράδειγμα, ασφάλεια και τάξη, εθνικιστικές ή θρησκευτικές ιδέες, ακυβερνησία.
Το κρατικό έγκλημα στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, ο βασικός μηχανισμός κοινωνικής και πολιτικής αναπαραγωγής είναι τα κοινωνικά δίκτυα, που έχουν ως βάση τις πελατειακές σχέσεις, τους φιλικούς και οικογενειακούς δεσμούς και ως κύρια επιδίωξη την προάσπιση των προσωπικών και ευρύτερων οικογενειακών συμφερόντων. Όταν αυτός ο τρόπος λειτουργίας του πολιτικού συστήματος πλησίαζε στα όριά του, άρχισαν να έρχονται στο φως πολλά πολιτικοοικονομικά σκάνδαλα με κυριότερο το «σκάνδαλο Κοσκωτά» τη δεκαετία του ‘90, που αποκάλυψε «το τρίγωνο της εξουσίας», σύμφωνα με το Reuters, δηλαδή τις στενές σχέσεις τραπεζών, ΜΜΕ και πολιτικής στη χώρα μας.
Τα σκάνδαλα της τελευταίας δεκαετίας:
1) Λίστα Λαγκάρντ. Η λίστα αυτή περιείχε ονόματα φοροφυγάδων και παραδόθηκε το 2010 από τις γαλλικές αρχές στην Ελλάδα, ωστόσο ο τότε υπουργός Οικονομικών αφαίρεσε από αυτή ονόματα συγγενικών προσώπων. Επιπλέον, την περίοδο αυτή το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε ότι τα στοιχεία των κινήσεων των τραπεζικών λογαριασμών δεν αποτελούν «συμπληρωματικά στοιχεία», ώστε να παρατείνουν την πενταετή προθεσμία παραγραφής, για την επιβολή φόρων και προστίμων, καθώς οι αρχές όφειλαν να τα είχαν αξιοποιήσει εντός πενταετίας.
2) Σκάνδαλο Novartis. Μια άλλη υπόθεση κρατικού-εταιρικού εγκλήματος είναι το σκάνδαλο Novartis. Η πολυεθνική φαρμακοβιομηχανία Novartis προσέφερε αθέμιτες παροχές σε γιατρούς του Ε.Σ.Υ και σε ανώτερους πολιτικούς αξιωματούχους, προκειμένου να προωθήσει τα φάρμακά της στο εθνικό σύστημα υγείας και να αυξήσει το μερίδιό της στην αγορά. Η υπόθεση μάλιστα ξεκίνησε με αφορμή τον εξωδικαστικό συμβιβασμό που υπέγραψε η επιχείρηση με τις αρχές των Η.Π.Α., κατά τον οποίο πλήρωσε 310 εκ. δολάρια επειδή παραβίασε τους κανονισμούς κατά της διαφθοράς κατά την περίοδο 2012-2016.
3) Ρυθμίσεις του νέου Ποινικού Κώδικα για την απιστία των τραπεζικών στελεχών. Μια υπόθεση που είναι συνέχεια του σκανδάλου των παράνομων δανειοδοτήσεων των κομμάτων είναι η ψήφιση ευνοϊκών ρυθμίσεων για την απιστία των τραπεζικών στελεχών. Το πόρισμα του οικονομικού εισαγγελέα Γ. Καλούδη για το σκάνδαλο με τα επισφαλή δάνεια των κομμάτων αρχικά κατέληγε ότι στοιχειοθετούνταν η άσκηση ποινικής δίωξης για το αδίκημα της κακουργηματικής απιστίας πολλών τραπεζικών στελεχών της Αγροτικής και της Εθνικής Τράπεζας, όμως μια τροπολογία του ν.4146/2013 απάλλαξε από κάθε ευθύνη τους εμπλεκόμενους.
4) Το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών. Η ελληνική κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι η Ε.Υ.Π παρακολουθούσε τους κ.κ Ανδρουλάκη και Κουκάκη, όχι όμως με το λογισμικό Predator, αλλά με νόμιμη επισύνδεση από την Ε.Υ.Π για λόγους που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Ο πρωθυπουργός σε δημόσια δήλωση ανέφερε συγκεκριμένα ότι η παρακολούθηση του κ. Ανδρουλάκη ήταν νόμιμη για λόγους ασφαλείας, ωστόσο μη αποδεκτή πολιτικά και σε κάθε περίπτωση ότι ο ίδιος δεν γνώριζε για την παρακολούθηση. Και τούτο διότι μετά την εκλογή του κυβερνώντος κόμματος, τον Ιούλιο του 2019, η Ε.Υ.Π υπήχθη με νομοθετική ρύθμιση υπό την εποπτεία του Πρωθυπουργού.
5) Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη ως κρατικό-εταιρικό έγκλημα.
Ίσως η πλέον αντιπροσωπευτική περίπτωση κρατικού-εταιρικού εγκλήματος είναι το σιδηροδρομικό έγκλημα των Τεμπών, που κόστισε τη ζωή σε 57 (84 DNA επιβατών ανευρέθησαν μέχρι σήμερα) επιβατών. Πρόκειται για ένα δυστύχημα που έλαβε χώρα ως αποτέλεσμα συστηματικής και χρόνιας ολιγωρίας και μέσα από συνέργειες του δημόσιου τομέα, των κρατικών επιχειρήσεων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων που ανέλαβαν τα έργα εκσυγχρονισμού του ελληνικού σιδηρόδρομου. Έτσι, θα μιλήσουμε για την αδια-φάνεια, τη διαπλοκή και την αποτυχία στους ελέγχους των δημοσίων συμβάσεων. Η υπόθεση αυτή όπως θα παρουσιαστεί στη συνέχεια δεν αποτελεί συνέπεια της αμέλειας ενός μόνο ατόμου, του σταθμάρχη, ούτε προϊόν κακής συγκυρίας.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 λοιπόν ο ΟΣΕ, που ανήκει 100% στο ελληνικό δημόσιο, κατακερματίζεται. Ιδρύονται: το 1996 η θυγατρική ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε, που ασχολείται με μελέτες έργων και προμήθειες, το 2001 η θυγατρική ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε για την διαχείριση της ακίνητης περιουσίας του ΟΣΕ, ενώ το 2005, ύστερα από τις ευρωπαϊκές επιταγές, έγινε ο διαχωρισμός της διαχείρισης της υποδομής, που ανέλαβε ο Εθνικός Διαχειριστής Σιδηροδρομικής Υποδομής (Ε.ΔΙ.Σ.Υ), και της λειτουργίας του μεταφο-ρικού έργου, που ανέλαβε η ΤΡΑΙΝΟΣΕ ΑΕ. Το 2008 η ΤΡΑΙΝΟΣΕ έγινε ανεξάρτητη από τον ΟΣΕ, ενώ ο ΟΣΕ απορρόφησε τον Ε.ΔΙ.Σ.Υ και σήμερα είναι ο διαχειριστής της υποδομής, με ευθύνη την εγκατάσταση, διαχείριση και συντήρηση των υποδομών, της κυκλοφορίας και της σηματοδότησης.
Το 2017 η ΤΡΑΙΝΟΣΕ (επί ΣΥΡΙΖΑ) ιδιωτικοποιήθηκε από τον όμιλο FSI, δηλαδή μιας εταιρίας του ιταλικού δημοσίου, έναντι τιμήματος 45.000.000 € και μετονομάστηκε σε Hellenic Train Α.Ε. Η σύμβαση της ιδιωτικοποίησης ουδέποτε δημοσιεύθηκε, ούτε όταν ένας ανταγωνιστής προσέφυγε στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων.
Τα χαρακτηριστικά του δυστυχήματος που παραπέμπουν σε κρατικό-εταιρικό έγκλημα.
1) Λίστα Λαγκάρντ. Η λίστα αυτή περιείχε ονόματα φοροφυγάδων και παραδόθηκε το 2010 από τις γαλλικές αρχές στην Ελλάδα, ωστόσο ο τότε υπουργός Οικονομικών αφαίρεσε από αυτή ονόματα συγγενικών προσώπων. Επιπλέον, την περίοδο αυτή το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε ότι τα στοιχεία των κινήσεων των τραπεζικών λογαριασμών δεν αποτελούν «συμπληρωματικά στοιχεία», ώστε να παρατείνουν την πενταετή προθεσμία παραγραφής, για την επιβολή φόρων και προστίμων, καθώς οι αρχές όφειλαν να τα είχαν αξιοποιήσει εντός πενταετίας.
2) Σκάνδαλο Novartis. Μια άλλη υπόθεση κρατικού-εταιρικού εγκλήματος είναι το σκάνδαλο Novartis. Η πολυεθνική φαρμακοβιομηχανία Novartis προσέφερε αθέμιτες παροχές σε γιατρούς του Ε.Σ.Υ και σε ανώτερους πολιτικούς αξιωματούχους, προκειμένου να προωθήσει τα φάρμακά της στο εθνικό σύστημα υγείας και να αυξήσει το μερίδιό της στην αγορά. Η υπόθεση μάλιστα ξεκίνησε με αφορμή τον εξωδικαστικό συμβιβασμό που υπέγραψε η επιχείρηση με τις αρχές των Η.Π.Α., κατά τον οποίο πλήρωσε 310 εκ. δολάρια επειδή παραβίασε τους κανονισμούς κατά της διαφθοράς κατά την περίοδο 2012-2016.
3) Ρυθμίσεις του νέου Ποινικού Κώδικα για την απιστία των τραπεζικών στελεχών. Μια υπόθεση που είναι συνέχεια του σκανδάλου των παράνομων δανειοδοτήσεων των κομμάτων είναι η ψήφιση ευνοϊκών ρυθμίσεων για την απιστία των τραπεζικών στελεχών. Το πόρισμα του οικονομικού εισαγγελέα Γ. Καλούδη για το σκάνδαλο με τα επισφαλή δάνεια των κομμάτων αρχικά κατέληγε ότι στοιχειοθετούνταν η άσκηση ποινικής δίωξης για το αδίκημα της κακουργηματικής απιστίας πολλών τραπεζικών στελεχών της Αγροτικής και της Εθνικής Τράπεζας, όμως μια τροπολογία του ν.4146/2013 απάλλαξε από κάθε ευθύνη τους εμπλεκόμενους.
4) Το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών. Η ελληνική κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι η Ε.Υ.Π παρακολουθούσε τους κ.κ Ανδρουλάκη και Κουκάκη, όχι όμως με το λογισμικό Predator, αλλά με νόμιμη επισύνδεση από την Ε.Υ.Π για λόγους που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Ο πρωθυπουργός σε δημόσια δήλωση ανέφερε συγκεκριμένα ότι η παρακολούθηση του κ. Ανδρουλάκη ήταν νόμιμη για λόγους ασφαλείας, ωστόσο μη αποδεκτή πολιτικά και σε κάθε περίπτωση ότι ο ίδιος δεν γνώριζε για την παρακολούθηση. Και τούτο διότι μετά την εκλογή του κυβερνώντος κόμματος, τον Ιούλιο του 2019, η Ε.Υ.Π υπήχθη με νομοθετική ρύθμιση υπό την εποπτεία του Πρωθυπουργού.
5) Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη ως κρατικό-εταιρικό έγκλημα.
Ίσως η πλέον αντιπροσωπευτική περίπτωση κρατικού-εταιρικού εγκλήματος είναι το σιδηροδρομικό έγκλημα των Τεμπών, που κόστισε τη ζωή σε 57 (84 DNA επιβατών ανευρέθησαν μέχρι σήμερα) επιβατών. Πρόκειται για ένα δυστύχημα που έλαβε χώρα ως αποτέλεσμα συστηματικής και χρόνιας ολιγωρίας και μέσα από συνέργειες του δημόσιου τομέα, των κρατικών επιχειρήσεων και των ιδιωτικών επιχειρήσεων που ανέλαβαν τα έργα εκσυγχρονισμού του ελληνικού σιδηρόδρομου. Έτσι, θα μιλήσουμε για την αδια-φάνεια, τη διαπλοκή και την αποτυχία στους ελέγχους των δημοσίων συμβάσεων. Η υπόθεση αυτή όπως θα παρουσιαστεί στη συνέχεια δεν αποτελεί συνέπεια της αμέλειας ενός μόνο ατόμου, του σταθμάρχη, ούτε προϊόν κακής συγκυρίας.
Το ιστορικό διάλυσης του ΟΣΕ
Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 λοιπόν ο ΟΣΕ, που ανήκει 100% στο ελληνικό δημόσιο, κατακερματίζεται. Ιδρύονται: το 1996 η θυγατρική ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε, που ασχολείται με μελέτες έργων και προμήθειες, το 2001 η θυγατρική ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε για την διαχείριση της ακίνητης περιουσίας του ΟΣΕ, ενώ το 2005, ύστερα από τις ευρωπαϊκές επιταγές, έγινε ο διαχωρισμός της διαχείρισης της υποδομής, που ανέλαβε ο Εθνικός Διαχειριστής Σιδηροδρομικής Υποδομής (Ε.ΔΙ.Σ.Υ), και της λειτουργίας του μεταφο-ρικού έργου, που ανέλαβε η ΤΡΑΙΝΟΣΕ ΑΕ. Το 2008 η ΤΡΑΙΝΟΣΕ έγινε ανεξάρτητη από τον ΟΣΕ, ενώ ο ΟΣΕ απορρόφησε τον Ε.ΔΙ.Σ.Υ και σήμερα είναι ο διαχειριστής της υποδομής, με ευθύνη την εγκατάσταση, διαχείριση και συντήρηση των υποδομών, της κυκλοφορίας και της σηματοδότησης.
Το 2017 η ΤΡΑΙΝΟΣΕ (επί ΣΥΡΙΖΑ) ιδιωτικοποιήθηκε από τον όμιλο FSI, δηλαδή μιας εταιρίας του ιταλικού δημοσίου, έναντι τιμήματος 45.000.000 € και μετονομάστηκε σε Hellenic Train Α.Ε. Η σύμβαση της ιδιωτικοποίησης ουδέποτε δημοσιεύθηκε, ούτε όταν ένας ανταγωνιστής προσέφυγε στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων.
Τα χαρακτηριστικά του δυστυχήματος που παραπέμπουν σε κρατικό-εταιρικό έγκλημα.
Έχοντας στο μυαλό τα παραπάνω, ας δούμε τα χαρακτηριστικά, που φανερώνουν ότι η πορεία εκσυγχρονισμού των σιδηροδρόμων με όχημα τις μη σωστά μελετημένες και αδιαφανείς δημόσιες συμβάσεις, αποτελεί κρατικό-εταιρικό έγκλημα.
Όπως, είδαμε, η σύμπραξη οικονομικής και πολιτικής εξουσίας στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων, έχει διαρκή και διαχρονικό χαρακτήρα, με βασικό στόχο τη νομή της εξουσίας. Επίσης, το γεγονός ότι η κακοδιαχείριση στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων αναπαραγόταν από όλες τις κυβερνήσεις διαχρονικά, είναι μια ένδειξη καθολικότητας του φαινομένου, η οποία εκφράζει και την κουλτούρα των πελατειακών σχέσεων.
Ταυτόχρονα, οι ανάδοχες επιχειρήσεις, έχουν ιδιαίτερα στενές σχέσεις με την εκάστοτε κυβέρνηση, έχοντας διαχρονικά αναλάβει πλήθος μεγάλων δημοσίων έργων και κατά συνέπεια κυρίαρχη θέση στην αγορά. Από την άλλη, τα κόμματα και οι κυβερνήσεις ενδεχομένως λάμβαναν οικονομική ή και πολιτική στήριξη από τους αναδόχους. Όπως αναφέρθηκε η ΤΟΜΗ ήταν θυγατρική του Άκτορα, συμφερόντων Μπόμπολα όταν ανέλαβε το έργο, ο οποίος είχε στενές σχέσεις με την εξουσία τόσο πριν όσο και μετά το 2004 και είχε μονοπωλήσει σχεδόν τον κατασκευαστικό τομέα στην Ελλάδα. Αλλά και η Alstom είχε εμπλακεί σε πολλές υποθέσεις διαφθοράς ανά τον κόσμο. Η δράση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, μέσα στο πλαίσιο της γραφειοκρατίας, μοιάζει γενικά με ένα οργανωμένο έγκλημα, που στηρίζεται σε δίκτυα γνωριμιών (πολιτικοί-επιχειρηματίες-δικαστές-Ανεξάρτητες Αρχές), καταστρατηγεί τους θεσμοθετημένους κανόνες (αν υπάρχουν) και αποκομίζει παράνομα έσοδα που διαχέονται σε όλα τα μέρη του δικτύου.
Οι εγκληματικές παραλείψεις της κυβέρνησης, όπως το μπάζωμα, η απόκρυψη στοιχείων, η λειτουργία της «δικαιοσύνης», αλλά και ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού θεωρούνται «φυσικές» συνέπειες της προηγούμενης θεωρητικής θεμελίωσης του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος, με την βέβαιη ενοχή και συνενοχή τους.
Τέλος, για την αποφυγή πολιτικών «ψευδαισθήσεων», θα πρέπει να τονιστεί ότι το κρατικό-εταιρικό έγκλημα θα συνεχίσει να υπάρχει, όσο υπάρχει το σύστημα εξουσίας που.... Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και ποινικό δίκαιο και μαζί με αυτό και τον καθηγητή που κάνει παραδόσεις για το ποινικό δίκαιο και επιπλέον το αναπόφευκτο εγχειρίδιο, με το οποίο αυτός ο ίδιος ο καθηγητής ρίχνει τις παραδόσεις του στη γενική αγορά με τη μορφή «εμπορεύματος»… Ο εγκληματίας παράγει ακόμα όλη την αστυνομία και την ποινική δικαιοσύνη, τους δικαστικούς κλητήρες, τους δικαστές, τους δημίους, τους ενόρκους κ.λπ. Επίσης, ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγχειρίδια για το ποινικό δίκαιο, ούτε μόνο κώδικες ποινικής νομοθεσίας και μαζί τους ποινικούς νομοθέτες, αλλά και τέχνη, λογοτεχνία, μυθιστορήματα…» (Κ.Μάρξ, τομ. 1, σελ. 432-434.).
Πηγές:
1. «Εγκλήματα των ισχυρών». Διαφθορά, οικονομικό και οργανωμένο έγκλημα», Σοφίας Βιδάλη, του Νικόλαου K. Κουλούρη και του Χάρη Παπαχαραλάμπους.
2. Ποιοι είναι οι «εγκληματίες» στην εποχή μας; Η διαχρονική απάντηση του εγκλήματος του λευκού κολάρου, Βασιλαντωνοπούλου Βίκυ.
Γιάννης Περάκης- Οικονομολόγος
Πτυχιούχος μεταπτυχιακού του ΕΚΠΑ, «Φιλοσοφία και Διοίκηση (Philosophy and Management)»
Η Σφήκα: Επιλογές
Όπως, είδαμε, η σύμπραξη οικονομικής και πολιτικής εξουσίας στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων, έχει διαρκή και διαχρονικό χαρακτήρα, με βασικό στόχο τη νομή της εξουσίας. Επίσης, το γεγονός ότι η κακοδιαχείριση στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων αναπαραγόταν από όλες τις κυβερνήσεις διαχρονικά, είναι μια ένδειξη καθολικότητας του φαινομένου, η οποία εκφράζει και την κουλτούρα των πελατειακών σχέσεων.
Ταυτόχρονα, οι ανάδοχες επιχειρήσεις, έχουν ιδιαίτερα στενές σχέσεις με την εκάστοτε κυβέρνηση, έχοντας διαχρονικά αναλάβει πλήθος μεγάλων δημοσίων έργων και κατά συνέπεια κυρίαρχη θέση στην αγορά. Από την άλλη, τα κόμματα και οι κυβερνήσεις ενδεχομένως λάμβαναν οικονομική ή και πολιτική στήριξη από τους αναδόχους. Όπως αναφέρθηκε η ΤΟΜΗ ήταν θυγατρική του Άκτορα, συμφερόντων Μπόμπολα όταν ανέλαβε το έργο, ο οποίος είχε στενές σχέσεις με την εξουσία τόσο πριν όσο και μετά το 2004 και είχε μονοπωλήσει σχεδόν τον κατασκευαστικό τομέα στην Ελλάδα. Αλλά και η Alstom είχε εμπλακεί σε πολλές υποθέσεις διαφθοράς ανά τον κόσμο. Η δράση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, μέσα στο πλαίσιο της γραφειοκρατίας, μοιάζει γενικά με ένα οργανωμένο έγκλημα, που στηρίζεται σε δίκτυα γνωριμιών (πολιτικοί-επιχειρηματίες-δικαστές-Ανεξάρτητες Αρχές), καταστρατηγεί τους θεσμοθετημένους κανόνες (αν υπάρχουν) και αποκομίζει παράνομα έσοδα που διαχέονται σε όλα τα μέρη του δικτύου.
Οι εγκληματικές παραλείψεις της κυβέρνησης, όπως το μπάζωμα, η απόκρυψη στοιχείων, η λειτουργία της «δικαιοσύνης», αλλά και ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού θεωρούνται «φυσικές» συνέπειες της προηγούμενης θεωρητικής θεμελίωσης του κρατικού-εταιρικού εγκλήματος, με την βέβαιη ενοχή και συνενοχή τους.
Τέλος, για την αποφυγή πολιτικών «ψευδαισθήσεων», θα πρέπει να τονιστεί ότι το κρατικό-εταιρικό έγκλημα θα συνεχίσει να υπάρχει, όσο υπάρχει το σύστημα εξουσίας που.... Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και ποινικό δίκαιο και μαζί με αυτό και τον καθηγητή που κάνει παραδόσεις για το ποινικό δίκαιο και επιπλέον το αναπόφευκτο εγχειρίδιο, με το οποίο αυτός ο ίδιος ο καθηγητής ρίχνει τις παραδόσεις του στη γενική αγορά με τη μορφή «εμπορεύματος»… Ο εγκληματίας παράγει ακόμα όλη την αστυνομία και την ποινική δικαιοσύνη, τους δικαστικούς κλητήρες, τους δικαστές, τους δημίους, τους ενόρκους κ.λπ. Επίσης, ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγχειρίδια για το ποινικό δίκαιο, ούτε μόνο κώδικες ποινικής νομοθεσίας και μαζί τους ποινικούς νομοθέτες, αλλά και τέχνη, λογοτεχνία, μυθιστορήματα…» (Κ.Μάρξ, τομ. 1, σελ. 432-434.).
Πηγές:
1. «Εγκλήματα των ισχυρών». Διαφθορά, οικονομικό και οργανωμένο έγκλημα», Σοφίας Βιδάλη, του Νικόλαου K. Κουλούρη και του Χάρη Παπαχαραλάμπους.
2. Ποιοι είναι οι «εγκληματίες» στην εποχή μας; Η διαχρονική απάντηση του εγκλήματος του λευκού κολάρου, Βασιλαντωνοπούλου Βίκυ.
Γιάννης Περάκης- Οικονομολόγος
Πτυχιούχος μεταπτυχιακού του ΕΚΠΑ, «Φιλοσοφία και Διοίκηση (Philosophy and Management)»
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου