Συνέντευξη στον Χρήστο Σίμο
* Ποιες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες ευνόησαν την άνοδο του νεοναζισμού στην Ευρώπη;
Τα κοινωνικά και πολιτικά συμφραζόμενα πάνω στα οποία αναπτύχθηκαν τα ακροδεξιά κινήματα στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετικά και αντιτιθέμενα μεταξύ τους. Η άνοδος του νεοναζισμού αφορά κυρίως την Ελλάδα και κάποιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Στην Ελλάδα, η Χρυσή Αυγή επιχειρεί να εκμεταλλευτεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια, οργανώνοντας βίαιες μορφές δράσης κάτω από τη σημαία της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Στην Κεντρική Ευρώπη -κυρίως στην Ουγγαρία- η ανάδυση του φασισμού σχετίζεται με την επάνοδο στο προσκήνιο των παλιών εθνικισμών, οι οποίοι είχαν «παγώσει» κατά τις τέσσερις δεκαετίες του κρατικού σοσιαλισμού. Εκεί ο εθνικισμός επανεμφανίζεται με τις παλιές του μορφές και ιδεολογία.
Στη Δυτική Ευρώπη, αντίθετα, η άνοδος της ξενοφοβικής, ρατσιστικής και λαϊκιστικής Άκρας Δεξιάς δεν γίνεται με τη μορφή του νεοναζισμού. Παραδείγματος χάρη, η εκλογική επιρροή του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου στηρίζεται στην ικανότητα του να εμφανίζεται ως μια σεβαστή δύναμη, που έχει τη δυνατότητα να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας, προσελκύοντας έτσι πολλούς ψηφοφόρους από την παραδοσιακή Δεξιά. Πρόκειται για έναν μεταφασιστικό εθνικισμό, ο οποίος έχει προκύψει από την οικονομική κρίση. Οι εχθροί του είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι μετανάστες (κυρίως οι μουσουλμάνοι), οι οποίοι μετατρέπονται σε εξιλαστήρια θύματα της ίδιας της κρίσης. Πρέπει να κατανοήσουμε τη φύση αυτών των κινημάτων για να τα καταπολεμήσουμε.
* Υπάρχουν ομοιότητες ή αναλογίες της τρέχουσας περιόδου με την περίοδο του Μεσοπολέμου;
Η Ευρώπη βρίσκεται στην πιο βαθιά κρίση από την περίοδο του Μεσοπολέμου και μετά. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα σε εκείνη την κατακλυσμιαία περίοδο και την τωρινή. Κατά τη δεκαετία του '30, η Ευρώπη ήταν στο χείλος του γκρεμού. Ο σύγχρονος καπιταλισμός βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Η κρίση είναι μια κρίση χρηματοπιστωτική, που αφορά τα κράτη, όχι τον ίδιο τον καπιταλισμό.
Επιπλέον, στις μέρες μας ο καπιταλισμός δεν έχει απέναντί του κάποιο παγκόσμιο εναλλακτικό σχέδιο, όπως η ΕΣΣΔ, πριν αρχίσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Τέλος, ο φασισμός της δεκαετίας του '30 αποτελούσε σταθερή επιλογή για τις ευρωπαϊκές οικονομικές, πολιτικές ή ακόμα και τις πνευματικές ελίτ. Σήμερα οι ελίτ υποστηρίζουν την τρόικα, όχι τα νεοφασιστικά και εθνικιστικά κινήματα.
* Τι πρέπει να αλλάξει στην Ευρώπη ώστε να ξεπεραστεί αυτή η κατάσταση;
Η Ευρώπη θα αποφύγει τη συνολική κατάρρευση ή την παρατεταμένη παρακμή μόνο με μια ριζοσπαστική στροφή, η οποία προϋποθέτει ότι τα διάφορα μέρη που την απαρτίζουν θα κατανοήσουν ότι το κοινό τους μέλλον είναι μια ομοσπονδιακή δομή, που θα στηρίζεται στην οικονομική συνεργασία και την κοινωνική δικαιοσύνη, που θα μοιράζεται τα χρέη και τα πλεονεκτήματα του καθενός, αντί για την εκμετάλλευση. Μια τέτοια ομοσπονδία θα πρέπει να εκφράζει τη βούληση των πολιτών της και όχι την υπεράσπιση των συμφερόντων των τραπεζών και των διάφορων λόμπι. Τα παραδοσιακά κόμματα έχουν αποδειχτεί πλήρως ανίκανα να δράσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Αποτελούν μια ντροπιαστική παρωδία των προκατόχων τους. Άνθρωποι όπως ο Αντενάουερ, ο Ντε Γκασπέρι ή ο Ζαν Μονέ είχαν μια οπτική πιο διευρυμένη και πιο φιλόδοξη και ήταν πολύ λιγότερο ταγμένοι στα συμφέροντα των χρηματοπιστωτικών ομίλων.
Συνοψίζοντας, χρειαζόμαστε μια ριζοσπαστική αλλαγή, η οποία δεν μπορεί να προέλθει από τις υπάρχουσες πολιτικές ελίτ. Η αλλαγή αυτή μπορεί να προκύψει πέρα και έξω από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως αποτέλεσμα της κοινωνικής και πολιτικής κινητοποίησης των πολιτών. Μέχρι τώρα, παρακολουθούμε κατά κύριο λόγο την ανάπτυξη πολλών κατακερματισμένων κινημάτων σε διάφορες χώρες, ιδίως του ευρωπαϊκού Νότου. Χρειάζεται συντονισμός και συμπόρευση σε ένα παγκόσμιο, υπερεθνικό κίνημα.
* Σε μια σειρά ευρωπαϊκών χωρών (Ελλάδα, Ισπανία, κλπ) βλέπουμε να ενισχύονται τα κόμματα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Ειδικά στην Ελλάδα, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται πολύ κοντά στην εκλογική νίκη. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις στο ενδεχόμενο αυτό;
Η εξουσία είναι εξ ορισμού επικίνδυνη. Αποτελεί πηγή διαφθοράς, είναι εξαντλητική και, κάποιες φορές, ανεξέλεγκτη. Είναι βέβαιο ότι αν κερδίσει τις εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ θα εκτεθεί σε όλους τους εγγενείς κινδύνους της εξουσίας, καθώς και στις τεράστιες εσωτερικές και διεθνείς πιέσεις για την αλλαγή των θέσεών του, προκειμένου να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες του και να αποδεχτεί τους περιορισμούς της Ε.Ε. (και τις οικονομικές δυνάμεις πίσω από αυτούς).
Οι κίνδυνοι, λοιπόν, αυτοί είναι υπαρκτοί, ωστόσο ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται μπροστά σε μια ιστορική ευκαιρία: να αποδείξει ότι μια δύναμη της Αριστεράς που αντιτίθεται στον νεοφιλελευθερισμό και τον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό μπορεί να ανοίξει έναν διαφορετικό δρόμο για την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Δεν νομίζω ότι η ελληνική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να υπερισχύσει μόνη της, με τις δικές τις περιορισμένες δυνάμεις, έναντι τη Γερμανίας και της τρόικας. Ωστόσο, η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα προκαλέσει σοκ: θα μπορούσε να δείξει ότι η αντίσταση είναι εφικτή και θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην Ευρώπη και πρώτα απ' όλα στην Ισπανία, όπου το Podemos είναι επίσης σε θέση να κερδίσει τις εκλογές. Στην περίπτωση αυτή, η επαναθεμελίωση της Ευρωπαϊκής Αριστεράς θα τεθεί στο προσκήνιο, προσφέροντας μια συγκεκριμένη εναλλακτική λύση στον νεοφιλελευθερισμό.
Υπό μια έννοια, λοιπόν, στην Ελλάδα θα κριθεί το μέλλον της Ευρώπης. Κι αυτό αποτελεί μια νέα ελπίδα.
* Στο βιβλίο σας για τους διανοούμενους ισχυρίζεστε πως τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων και των αριστερών κομμάτων, δεν τους χρειάζονται πλέον. Πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;
Δυστυχώς, τα περισσότερα κόμματα της Αριστεράς φοβούνται κάθε έννοια κοινωνικού μετασχηματισμού και δεν χρειάζονται διανοούμενους. Εάν ο στόχος τους είναι μόνο η κατάκτηση και ο έλεγχος της εξουσίας, προκειμένου να εφαρμόσουν την ίδια πολιτική που έχει ήδη εφαρμοστεί από τα δεξιά κόμματα, δεν χρειάζεται διανοούμενοι, μόνο διαφημιστικές εταιρείες. Σε ό,τι αφορά το επίπεδο της διανόησης, το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Φρανσουά Ολάντ, το βρετανικό Εργατικό Κόμμα, όπως αυτό διαμορφώθηκε από τον Τόνι Μπλερ, και το ιταλικό Δημοκρατικό Κόμμα του Ματέο Ρέντζι αποτελούν έρημους, εγκαταλελειμμένους τόπους.
Είναι σίγουρο ότι μια κοινωνική αλλαγή κι ένα νέο σχέδιο για το μέλλον χρειάζονται τη συμβολή των διανοούμενων. Παρ' όλα αυτά, μου φαίνεται ότι η φιγούρα του "οργανικού διανοούμενου" που στρατεύεται στα αριστερά κόμματα, ανήκει στην Ιστορία του 20ού αιώνα. Τα νέα αριστερά κινήματα χρειάζονται εντελώς φρέσκες ιδέες, που θα προέρχονται από ανεξάρτητα πνεύματα. Στον 21ο αιώνα, ο ρόλος των διανοουμένων δεν πρέπει να αλλάξει. Η αποκάλυψη των ψεμάτων της εξουσίας, η καταγγελία της κοινωνικής αδικίας, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, η ερμηνεία του κόσμου με σκοπό την αλλαγή του, όλα αυτά θα πρέπει να παραμείνουν. Ωστόσο, οι διανοούμενοι δεν συνιστούν πλέον μια κοινωνική ελίτ. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν είναι ανεξάρτητοι συγγραφείς, αλλά καθηγητές πανεπιστημίων. Προκειμένου να διατηρήσουν τις κρίσιμες αρετές τους, θα πρέπει να αναζητούν τη σύνδεση με τα κοινωνικά κινήματα και όχι με τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και την πολιτιστική βιομηχανία.
ΑΥΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου