Πολιτισμός
Η Σεζάρια Έβορα (27 Αυγούστου 1941-17 Δεκεμβρίου 2011) (Cesária Évora) ήταν διεθνώς γνωστή τραγουδίστρια από το Πράσινο ακρωτήρι (Κάπο Βέρντε ), που μάγεψε ολόκληρο τον κόσμο με την μοναδική φωνή της. Υπήρξε η πιο εμβληματική μορφή της μόρνα, της μουσικής που έχει ως θέμα κυρίως την ελευθερία, την αγάπη, τους σκλάβους και τα όνειρα , τη δύσκολη ζωή , τη λύπη και την μελαγχολία.
Είχε το προσωνύμιο «ξυπόλητη ντίβα» εξαιτίας της προτίμησής της στο να τραγουδά χωρίς να φορά παπούτσια και στην Ελλάδα ήταν πολύ δημοφιλής είχε πραγματοποιήσει πολλές συναυλίες και είχε συνεργαστεί με αρκετούς καλλιτέχνες (Αρβανιτάκη, Γαλάνη κ.α.). Ξεκίνησε την πορεία της στην πόλη Μιντέλο του νησιού Σάο Βισέντε, στο Πράσινο Ακρωτήρι, όπου και γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου του 1941.
Έμεινε πολύ νωρίς, σε ηλικία 7 ετών, ορφανή από πατέρα. Και λόγω των οικονομιών δυσκολιών που αντιμετώπιζε η μητέρα της οδηγήθηκε σε ορφανοτροφείο όπου μέσα από τη χορωδία που υπήρχε εκεί ήρθε στην πρώτη της επαφή με το τραγούδι.
Από τα 16 της ξεκινάει η πιο ουσιαστική σχέση της με το τραγούδι. Ο άνθρωπος που την δίδαξε τα παραδοσιακά μουσικά στιλ των coladeiras και mornas, τα οποία εκπροσώπησε επάξια σε όλη της την καριέρα ήταν έναν ναυτικό από το Πράσινο Ακρωτήριο, ο οποίος ονομαζόταν Εντουάρντο. Ενώ και ο θείος της, Μπι Λέτσα, ποιητής, συγγραφέας και συνθέτης mornas, ήταν ο άνθρωπος που την ώθησε να ασχοληθεί με το τραγούδι. Η Εβόρα γρήγορα γίνετια διάσημη στο νησί (όχι όμως έξω από αυτό αρχικά) αλλά δεν μπορεί αυτό να μετουσιωθεί σε καλυτέρευση της οικονομικής της κατάστασης. Εν τέλει η δυσχερής οικονομική και πολιτική κατάσταση στη νησιωτική της χώρα, σε συνδυασμό με τα προσωπικά και οικονομικά της προβλήματα, την οδήγησαν στην απόφαση να σταματήσει το τραγούδι, ώστε να υποστηρίξει οικονομικά την οικογένειά της. Τα επόμενα χρόναι τα οποία η ίδια έχει ονομάσει «σκοτεινά» θα τα περάσει χωρίς τραγούδι και εντός προβλημάτων με τον αλκοολισμό.
Θα πρέπει να εμφανιστεί ένας εξόριστος μουσικός από το Πράσινο Ακρωτήρι, ο Μπάνα, που θα την προσκαλέσει στην Πορτογαλία ώστε να πραγματοποιήσει συναυλίες εκεί. Αυτό θα αποτελέσει το έναυσμα της επανεκκίνησς της παροσίας της στη μουσική.
Η Σεζάρια θα μεταβεί στο Παρίσι και θα ηχογραφήσει το άλμπουμ La Diva Aux Pieds Nus («Η Ξυπόλητη Ντίβα»). Μεγάλη επιτυχία εκείνου του άλμπουμ και το τραγούδι Sodade που θα σηματοδοτήσει και την απογείωση της καριέρας της διεθνώς. Ο όρος sοdade (ή saudade) έχει περίπλοκη σημασία, που είναι δύσκολο να μεταφραστεί. Σημαίνει γενικά νοσταλγία, πόθο, λύπη και μετάνοια ή πιο απλά «σε θυμάμαι». Η επιτυχία της συνεχίστηκε με το άλμπουμ του 1992, Miss Perfumado, το οποίο σημείωσε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Έτσι, η τραγουδίστρια έγινε διεθνές αστέρι σε ηλικία 47 ετών.
Τον Σεπτέμβριο του 2011 ανακοίνωσε πως θέτει τέλος στη μουσική της καριέρα, ακυρώνοντας τις προγραμματισμένες συναυλίες της, καθώς βρισκόταν «σε κατάσταση μεγάλης εξάντλησης». Η Έβορα είχε υποβληθεί το 2010 σε επέμβαση ανοιχτής καρδιάς, στο Παρίσι, έπειτα από σοβαρά προβλήματα που παρουσίασε στην στεφανιαία αορτή. Έφυγε τελικά από τη ζωή στις 17 Δεκεμβρίου 2011 ενώ νοσηλευόταν στην εντατική σε κρίσιμη κατάσταση.
Επισκέπτεσθε την Ελλάδα εδώ και χρόνια και το κοινό σας σάς ακολουθεί σε κάθε σας βήμα, σε κάθε συναυλία που δίνετε. Υπάρχει κάποιος μυστικός δεσμός που σας δένει με το ελληνικό κοινό και την Ελλάδα;
Γνωρίζω ότι στους Έλληνες αρέσει η μουσική μου: όταν ήμουν στο Πράσινο Ακρωτήρι και τραγουδούσα στα μπαρ, υπήρχαν τριγύρω πολλοί ψαράδες, που άκουγαν τη μουσική μου και τους άρεσε πάρα πολύ, άρα είμαι σίγουρη ότι έχω ένα υπέροχο και ζεστό κοινό στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει μυστικό. Αγάπη είναι…
Το γεγονός ότι είστε πολίτης του κόσμου σας δίνει την δυνατότητα να συνδυάζετε πάντα στη μουσική σας και στοιχεία άλλων πολιτισμών, όπως στοιχεία από την Βραζιλιάνικη, την Κουβανική, την Ισπανική, την Πορτογαλική, την Αφρικάνικη, ακόμη και την Αραβική μουσική. Πιστεύετε ότι στην «μόρνα» σας μπορεί να «χωρέσει» και το μπουζούκι ή ελληνικού τύπου ενορχηστρώσεις κάποια στιγμή;
Γιατί όχι! Στη μουσική γίνονται πολλών ειδών παντρέματα.
Τα τραγούδια σας είναι κατά κύριο λόγο μελαγχολικά – οι «μόρνες» –όμως κάποια από αυτά είναι πιο ρυθμικά– τα «κολαντέιρας». Ποια από τα δύο είδη είναι πιο κοντά στην προσωπικότητα και την καρδιά σας;
Και τα δύο. Ωστόσο, εξαρτάται από τη διάθεσή μου. Οφείλω να πω πως τώρα, καθώς μεγαλώνω, νομίζω πως πιο κοντά μου είναι οι «μόρνες».
Ξέρετε να χορεύετε; Ποιο είδος μουσικής μπορεί να σας παρασύρει στο χορό;
Ναι, ξέρω να χορεύω. Μ’ αρέσει η μουσική με ρυθμό. Τώρα είμαι σχετικά ήσυχη αλλά όταν ήμουν νέα…
Ποια είναι η γνώμη σας για την επόμενη γενιά της «μόρνα»; Ποιοι είναι οι καλλιτέχνες τους οποίους πιστεύετε περισσότερο και ποιοι είναι πιο αντιπροσωπευτικοί του είδους;
Οι νέοι σήμερα προτιμούν την μοντέρνα μουσική και πολλοί νέοι τραγουδιστές ακολουθούν αυτόν τον δρόμο, αλλά υπάρχουν ακόμη κάποιοι που τραγουδούν «μόρνα», έτσι πιστεύω ότι η παραδοσιακή μας μουσική θα συνεχίσει να υπάρχει.
Τι είδους μουσική ακούτε κατά τον ελεύθερο χρόνο σας; Ποιοι είναι οι μουσικοί που θαυμάζετε;
Απ’ όταν ήμουν νέα είχα τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες όπως η Αμαλία Ροντρίγκες, η Εντίθ Πιάφ, ο Νατ Κινγκ Κόουλ, ο Σαρλς Ασναβούρ, ο Φρανκ Σινάτρα, ο Χούλιο Ιγκλέσιας και άλλους. Τι υπέροχες φωνές!
Επίσης, συμμετέχετε σε διάφορες αγαθοεργίες όπως το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης των Ηνωμένων Εθνών και σε έναν άλλον οργανισμό ο οποίος βοηθά τα παιδιά στο Πράσινο Ακρωτήρι, να λαμβάνουν μουσική εκπαίδευση. Είναι αυτός ένας τρόπος για να επιστρέψετε ένα μέρος από την καλοσύνη που έχετε δει και δεχθεί στη ζωή σας;
Ναι, είναι. Πάντα μου άρεσε να βοηθάω ανθρώπους ακόμη κι αν δεν είχα χρήματα, απ’ όταν ήμουν μικρή. Τώρα ο Θεός με βοηθάει έτσι ώστε να μοιράζομαι περισσότερα με τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.
Καθώς είστε η πιο γνωστή μουσικός και τραγουδίστρια από το Πράσινο Ακρωτήρι, ποιο θα ήταν το μήνυμα που θα θέλατε να διαμηνύσετε στον κόσμο εκ μέρους της χώρας σας;
Θα ήθελα να επικοινωνήσω τον πολιτισμό μου μέσω της μουσικής μου.
Σήμερα, στα 69 σας χρόνια, τι σημαίνει για εσάς ευτυχία;
Ευτυχία είναι να είμαι υγιής και να χαίρομαι τη ζωή με την οικογένειά μου.
Μετά από τέσσερις δεκαετίες γεμάτες συναυλίες και περιοδείες, μετά από 11 άλμπουμ και 3 Βραβεία Grammy, ποια είναι η πιο σπουδαία εμπειρία που έχετε αποκομίσει κατά τη διάρκεια της μουσικής σας καριέρας;
Είναι το Grammy. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι είχα κερδίσει ένα τέτοιο βραβείο.
Είχατε μία περιπετειώδη χρονιά, όσον αφορά στην υγεία σας αλλά επιστρέψατε πολύ σύντομα στην ενεργό δράση. Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίσατε σας έκαναν να αλλάξετε την οπτική σας για την ζωή ή τις προτεραιότητές σας;
Όχι. Είμαι ευτυχής που γύρισα πίσω τόσο σύντομα. Νιώθω υγιής και έτσι μπορώ να συνεχίσω να κάνω τους ανθρώπους χαρούμενους με τη μουσική μου.
Η ζωή σας είναι ένα υπέροχο ταξίδι, και παρότι ξεκίνησε δύσκολα, σήμερα είστε μία σταρ της μουσικής σε εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Τι άλλο περιμένετε από τη ζωή και τι εύχεστε να σας επιφυλάσσει το μέλλον;
Έχω αρκετά για να είμαι ευτυχισμένη. Εύχομαι να συνεχίσω να είμαι υγιής, με πολλή πολλή ενέργεια στην σκηνή για πολύ καιρό ακόμη.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το καλοκαίρι και για την επόμενη χρονιά; Ίσως ετοιμάζετε κάποιο δίσκο;
Το καλοκαίρι θα είμαι σε περιοδεία. Ετοιμάζω ένα νέο άλμπουμ αλλά δε γνωρίζω ακόμη πότε θα είναι έτοιμο.
Η Ελλάδα περνά μία δύσκολη περίοδο με πολλά οικονομικά προβλήματα και πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν σε άλλες χώρες. Καθώς έχετε αντιμετωπίσει κι εσείς παρόμοια προβλήματα μπορείτε να μας δώσετε μία ευχή για το μέλλον;
Θα έρθουν καλύτερες μέρες. Να είστε χαρούμενοι!
μετάφραση: Άντυ Δημοπούλου, πηγή]
Το Περιοδικό
Είχε το προσωνύμιο «ξυπόλητη ντίβα» εξαιτίας της προτίμησής της στο να τραγουδά χωρίς να φορά παπούτσια και στην Ελλάδα ήταν πολύ δημοφιλής είχε πραγματοποιήσει πολλές συναυλίες και είχε συνεργαστεί με αρκετούς καλλιτέχνες (Αρβανιτάκη, Γαλάνη κ.α.). Ξεκίνησε την πορεία της στην πόλη Μιντέλο του νησιού Σάο Βισέντε, στο Πράσινο Ακρωτήρι, όπου και γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου του 1941.
Έμεινε πολύ νωρίς, σε ηλικία 7 ετών, ορφανή από πατέρα. Και λόγω των οικονομιών δυσκολιών που αντιμετώπιζε η μητέρα της οδηγήθηκε σε ορφανοτροφείο όπου μέσα από τη χορωδία που υπήρχε εκεί ήρθε στην πρώτη της επαφή με το τραγούδι.
Από τα 16 της ξεκινάει η πιο ουσιαστική σχέση της με το τραγούδι. Ο άνθρωπος που την δίδαξε τα παραδοσιακά μουσικά στιλ των coladeiras και mornas, τα οποία εκπροσώπησε επάξια σε όλη της την καριέρα ήταν έναν ναυτικό από το Πράσινο Ακρωτήριο, ο οποίος ονομαζόταν Εντουάρντο. Ενώ και ο θείος της, Μπι Λέτσα, ποιητής, συγγραφέας και συνθέτης mornas, ήταν ο άνθρωπος που την ώθησε να ασχοληθεί με το τραγούδι. Η Εβόρα γρήγορα γίνετια διάσημη στο νησί (όχι όμως έξω από αυτό αρχικά) αλλά δεν μπορεί αυτό να μετουσιωθεί σε καλυτέρευση της οικονομικής της κατάστασης. Εν τέλει η δυσχερής οικονομική και πολιτική κατάσταση στη νησιωτική της χώρα, σε συνδυασμό με τα προσωπικά και οικονομικά της προβλήματα, την οδήγησαν στην απόφαση να σταματήσει το τραγούδι, ώστε να υποστηρίξει οικονομικά την οικογένειά της. Τα επόμενα χρόναι τα οποία η ίδια έχει ονομάσει «σκοτεινά» θα τα περάσει χωρίς τραγούδι και εντός προβλημάτων με τον αλκοολισμό.
Θα πρέπει να εμφανιστεί ένας εξόριστος μουσικός από το Πράσινο Ακρωτήρι, ο Μπάνα, που θα την προσκαλέσει στην Πορτογαλία ώστε να πραγματοποιήσει συναυλίες εκεί. Αυτό θα αποτελέσει το έναυσμα της επανεκκίνησς της παροσίας της στη μουσική.
Η Σεζάρια θα μεταβεί στο Παρίσι και θα ηχογραφήσει το άλμπουμ La Diva Aux Pieds Nus («Η Ξυπόλητη Ντίβα»). Μεγάλη επιτυχία εκείνου του άλμπουμ και το τραγούδι Sodade που θα σηματοδοτήσει και την απογείωση της καριέρας της διεθνώς. Ο όρος sοdade (ή saudade) έχει περίπλοκη σημασία, που είναι δύσκολο να μεταφραστεί. Σημαίνει γενικά νοσταλγία, πόθο, λύπη και μετάνοια ή πιο απλά «σε θυμάμαι». Η επιτυχία της συνεχίστηκε με το άλμπουμ του 1992, Miss Perfumado, το οποίο σημείωσε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Έτσι, η τραγουδίστρια έγινε διεθνές αστέρι σε ηλικία 47 ετών.
Τον Σεπτέμβριο του 2011 ανακοίνωσε πως θέτει τέλος στη μουσική της καριέρα, ακυρώνοντας τις προγραμματισμένες συναυλίες της, καθώς βρισκόταν «σε κατάσταση μεγάλης εξάντλησης». Η Έβορα είχε υποβληθεί το 2010 σε επέμβαση ανοιχτής καρδιάς, στο Παρίσι, έπειτα από σοβαρά προβλήματα που παρουσίασε στην στεφανιαία αορτή. Έφυγε τελικά από τη ζωή στις 17 Δεκεμβρίου 2011 ενώ νοσηλευόταν στην εντατική σε κρίσιμη κατάσταση.
****
[Παράρτημα: Δείτε τι είχε πει σε μια συνέντευξη που έδωσε τον Μάιο του 2011 στην Κορίνα Λασκαρίδου για το musicpaper.gr .
Επισκέπτεσθε την Ελλάδα εδώ και χρόνια και το κοινό σας σάς ακολουθεί σε κάθε σας βήμα, σε κάθε συναυλία που δίνετε. Υπάρχει κάποιος μυστικός δεσμός που σας δένει με το ελληνικό κοινό και την Ελλάδα;
Γνωρίζω ότι στους Έλληνες αρέσει η μουσική μου: όταν ήμουν στο Πράσινο Ακρωτήρι και τραγουδούσα στα μπαρ, υπήρχαν τριγύρω πολλοί ψαράδες, που άκουγαν τη μουσική μου και τους άρεσε πάρα πολύ, άρα είμαι σίγουρη ότι έχω ένα υπέροχο και ζεστό κοινό στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει μυστικό. Αγάπη είναι…
Το γεγονός ότι είστε πολίτης του κόσμου σας δίνει την δυνατότητα να συνδυάζετε πάντα στη μουσική σας και στοιχεία άλλων πολιτισμών, όπως στοιχεία από την Βραζιλιάνικη, την Κουβανική, την Ισπανική, την Πορτογαλική, την Αφρικάνικη, ακόμη και την Αραβική μουσική. Πιστεύετε ότι στην «μόρνα» σας μπορεί να «χωρέσει» και το μπουζούκι ή ελληνικού τύπου ενορχηστρώσεις κάποια στιγμή;
Γιατί όχι! Στη μουσική γίνονται πολλών ειδών παντρέματα.
Τα τραγούδια σας είναι κατά κύριο λόγο μελαγχολικά – οι «μόρνες» –όμως κάποια από αυτά είναι πιο ρυθμικά– τα «κολαντέιρας». Ποια από τα δύο είδη είναι πιο κοντά στην προσωπικότητα και την καρδιά σας;
Και τα δύο. Ωστόσο, εξαρτάται από τη διάθεσή μου. Οφείλω να πω πως τώρα, καθώς μεγαλώνω, νομίζω πως πιο κοντά μου είναι οι «μόρνες».
Ξέρετε να χορεύετε; Ποιο είδος μουσικής μπορεί να σας παρασύρει στο χορό;
Ναι, ξέρω να χορεύω. Μ’ αρέσει η μουσική με ρυθμό. Τώρα είμαι σχετικά ήσυχη αλλά όταν ήμουν νέα…
Ποια είναι η γνώμη σας για την επόμενη γενιά της «μόρνα»; Ποιοι είναι οι καλλιτέχνες τους οποίους πιστεύετε περισσότερο και ποιοι είναι πιο αντιπροσωπευτικοί του είδους;Οι νέοι σήμερα προτιμούν την μοντέρνα μουσική και πολλοί νέοι τραγουδιστές ακολουθούν αυτόν τον δρόμο, αλλά υπάρχουν ακόμη κάποιοι που τραγουδούν «μόρνα», έτσι πιστεύω ότι η παραδοσιακή μας μουσική θα συνεχίσει να υπάρχει.
Τι είδους μουσική ακούτε κατά τον ελεύθερο χρόνο σας; Ποιοι είναι οι μουσικοί που θαυμάζετε;
Απ’ όταν ήμουν νέα είχα τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες όπως η Αμαλία Ροντρίγκες, η Εντίθ Πιάφ, ο Νατ Κινγκ Κόουλ, ο Σαρλς Ασναβούρ, ο Φρανκ Σινάτρα, ο Χούλιο Ιγκλέσιας και άλλους. Τι υπέροχες φωνές!
Επίσης, συμμετέχετε σε διάφορες αγαθοεργίες όπως το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης των Ηνωμένων Εθνών και σε έναν άλλον οργανισμό ο οποίος βοηθά τα παιδιά στο Πράσινο Ακρωτήρι, να λαμβάνουν μουσική εκπαίδευση. Είναι αυτός ένας τρόπος για να επιστρέψετε ένα μέρος από την καλοσύνη που έχετε δει και δεχθεί στη ζωή σας;
Ναι, είναι. Πάντα μου άρεσε να βοηθάω ανθρώπους ακόμη κι αν δεν είχα χρήματα, απ’ όταν ήμουν μικρή. Τώρα ο Θεός με βοηθάει έτσι ώστε να μοιράζομαι περισσότερα με τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.
Καθώς είστε η πιο γνωστή μουσικός και τραγουδίστρια από το Πράσινο Ακρωτήρι, ποιο θα ήταν το μήνυμα που θα θέλατε να διαμηνύσετε στον κόσμο εκ μέρους της χώρας σας;
Θα ήθελα να επικοινωνήσω τον πολιτισμό μου μέσω της μουσικής μου.
Σήμερα, στα 69 σας χρόνια, τι σημαίνει για εσάς ευτυχία;
Ευτυχία είναι να είμαι υγιής και να χαίρομαι τη ζωή με την οικογένειά μου.
Μετά από τέσσερις δεκαετίες γεμάτες συναυλίες και περιοδείες, μετά από 11 άλμπουμ και 3 Βραβεία Grammy, ποια είναι η πιο σπουδαία εμπειρία που έχετε αποκομίσει κατά τη διάρκεια της μουσικής σας καριέρας;
Είναι το Grammy. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι είχα κερδίσει ένα τέτοιο βραβείο.
Είχατε μία περιπετειώδη χρονιά, όσον αφορά στην υγεία σας αλλά επιστρέψατε πολύ σύντομα στην ενεργό δράση. Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίσατε σας έκαναν να αλλάξετε την οπτική σας για την ζωή ή τις προτεραιότητές σας;
Όχι. Είμαι ευτυχής που γύρισα πίσω τόσο σύντομα. Νιώθω υγιής και έτσι μπορώ να συνεχίσω να κάνω τους ανθρώπους χαρούμενους με τη μουσική μου.
Η ζωή σας είναι ένα υπέροχο ταξίδι, και παρότι ξεκίνησε δύσκολα, σήμερα είστε μία σταρ της μουσικής σε εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Τι άλλο περιμένετε από τη ζωή και τι εύχεστε να σας επιφυλάσσει το μέλλον;
Έχω αρκετά για να είμαι ευτυχισμένη. Εύχομαι να συνεχίσω να είμαι υγιής, με πολλή πολλή ενέργεια στην σκηνή για πολύ καιρό ακόμη.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το καλοκαίρι και για την επόμενη χρονιά; Ίσως ετοιμάζετε κάποιο δίσκο;
Το καλοκαίρι θα είμαι σε περιοδεία. Ετοιμάζω ένα νέο άλμπουμ αλλά δε γνωρίζω ακόμη πότε θα είναι έτοιμο.
Η Ελλάδα περνά μία δύσκολη περίοδο με πολλά οικονομικά προβλήματα και πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν σε άλλες χώρες. Καθώς έχετε αντιμετωπίσει κι εσείς παρόμοια προβλήματα μπορείτε να μας δώσετε μία ευχή για το μέλλον;
Θα έρθουν καλύτερες μέρες. Να είστε χαρούμενοι!
μετάφραση: Άντυ Δημοπούλου, πηγή]
****
[Παράρτημα 2 : Παρακάτω μερικά από τα πιο γνωστά και όμορφα τραγούδια της που επιλέξαμε και μπορείτε να ακούσετε:
Εδώ remixαρισμένο το γνωστό Carnaval de Sao Vicente από τους François k. & Joe Claussell:
Και εδώ από τον Ντέιβιντ Μπερν των Talking Heads το τραγούδι της Έβορα «Ausencia» (σε μουσική του Goran Bregovic) :
****
Το Περιοδικό
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου