Του Χρήστου Γκουνέλα*
Θορυβήθηκαν κάποιοι συμπολίτες μας και προκλήθηκε το...θρησκευτικό τους συναίσθημα από την προχθεσινή μη ορκωμοσία του νέου πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, αφού για πρώτη φορά Έλληνας πρωθυπουργός δίνει απλή διαβεβαίωση στην τιμή και τη συνείδησή του ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η πράξη όμως αυτή του νέου πρωθυπουργού όχι μόνο δεν δείχνει προσβολή της επικρατούσας θρησκείας στην Ελλάδα, αλλά ίσα - ίσα αυτό θα έπρεπε πάντα να τηρείται, αφού θεολογικά ο όρκος είναι έωλος, τόσο βάσει της Αγίας Γραφής, όσο και βάσει της ορθόδοξης παράδοσης, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τους πατέρες της Εκκλησίας. Έτσι, ο ίδιος ο Χριστός (Μτ 5, 33-37) απαγορεύει να ορκιζόμαστε στο Θεό κάτι το οποίο σημειώνουν μετ' επιτάσεως στα συγγράμματά τους και μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος ο Παλαμάς. Μάλιστα ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος απαγορεύει και τον γενικό όρκο, αφού όπως λέει, ο φιλαλήθης και να ορκιστεί πάλι φιλαλήθης θα είναι, αλλά και ο ψεύτης, και να ορκιστεί πάλι ψεύτης θα είναι.
Πώς λοιπόν μας προέκυψε ο...θρησκευτικός όρκος στη νεότερη Ελλάδα; Πρόκειται για αντικανονικό εφεύρημα του αρχιμανδρίτη Θεόκλητου Φαρμακίδη, φιλοβασιλικού και συμβούλου του Όθωνα, με σκοπό να ενισχύσει την παρουσία της Εκκλησίας στα πολιτικά πράγματα. Στην εισαγωγή του θρησκευτικού όρκου στα δημόσια πράγματα του νεοελληνικού κράτους αντέδρασε ένας άλλος αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, εκφράζοντας την παράδοση της Εκκλησίας, χωρίς ωστόσο να εισακουσθεί από τον Φαρμακίδη και τους τότε κυβερνώντες. Χαρακτηριστική λεπτομέρεια είναι ότι, και οι δύο κληρικοί που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στα εκκλησιαστικά, και ο Φαρμακίδης και στα πολιτικά πράγματα, κατάγονταν από την περιοχή της Λάρισας. Ο Φαρμακίδης από τη Νίκαια και ο Οικονόμος εξ Οικονόμων από την Τσαριτσάνη Ελασσόνας. Ωστόσο, οι δύο άνδρες είχαν και μια ακόμη σφοδρή σύγκρουση για τη δημιουργία του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος την οποία υποστήριζε και πέτυχε πραξικοπηματικά ο Φαρμακίδης, έναντι του Οικονόμου εξ Οικονόμων, ο οποίος υποστήριζε ότι έπρεπε να παραμείνουμε στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως όριζε η τάξη της Εκκλησίας. Βέβαια το θέμα της ορκωμοσίας απασχόλησε και πολύ παλιότερα, αρκετές φορές, ακόμη και την Βυζαντινή κοινωνία! Η αυτοκράτειρα Ειρήνη για παράδειγμα συνάζει όλη τη δογματική παράδοση της Εκκλησίας για να αποδείξει ότι ο όρκος είναι αντικανονικός. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το γεγονός της θρησκευτικής ορκωμοσίας και των συνακόλουθων αντιδράσεων είναι ένα τρανό δείγμα για το πως ολόκληρες κοινωνίες, διαχρονικά, εγκλωβίζονται σε απλά, αυτονόητα και ανούσια ίσως πράγματα, ικανά ωστόσο να τις διχάζουν, πολλές φορές, βαθιά.
Έτσι λοιπόν, κλείνοντας αυτή την παρένθεση για την ιστορία του πράγματος, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ο κ.Τσίπρας, αν και άθεος, κατά δήλωσή του, έπραξε ορθόδοξα και σωστά, κατά τη γνώμη μας, που δεν ορκίσθηκε θρησκευτικά. Και τονίζουμε ότι αυτή η θέση μας δεν είναι πολιτική ή κομματική, αλλά καθαρά θεολογική, ερμηνεύοντας την ξεκάθαρη παράδοση της Εκκλησίας. Όσο για την πολιτική πράξη του νέου πρωθυπουργού και της νέας κυβέρνησης θα την κρίνουμε όλοι μας εκ του αποτελέσματος και σε κάθε περίπτωση στις επόμενες εκλογές.
Τέλος, πιστεύουμε ότι είναι ανάγκη η διοίκηση της Εκκλησίας, δια μέσου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, να πάρει ξεκάθαρη θέση καταργώντας τον θρησκευτικό όρκο ακολουθώντας έτσι την μακραίωνη παράδοσή της, αλλά και τις φωνές πολλών σύγχρονων ιεραρχών που επιθυμούν, ορθώς, την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου. Ενώ παράλληλα, η αρχή ενός διαλόγου για το χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους και ο τελικός διαχωρισμός των δύο θεσμών πιστεύουμε ότι θα έκανε καλό στην Εκκλησία ενισχύοντας τη σταυρική της φύση μέσα στον κόσμο. Άλλωστε, μετά τον σταυρό υπάρχει η Ανάσταση, και χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει και Ανάσταση.
*Γκουνέλας Χρήστος, θεολόγος
Από το Alfa Vita
Θορυβήθηκαν κάποιοι συμπολίτες μας και προκλήθηκε το...θρησκευτικό τους συναίσθημα από την προχθεσινή μη ορκωμοσία του νέου πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, αφού για πρώτη φορά Έλληνας πρωθυπουργός δίνει απλή διαβεβαίωση στην τιμή και τη συνείδησή του ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η πράξη όμως αυτή του νέου πρωθυπουργού όχι μόνο δεν δείχνει προσβολή της επικρατούσας θρησκείας στην Ελλάδα, αλλά ίσα - ίσα αυτό θα έπρεπε πάντα να τηρείται, αφού θεολογικά ο όρκος είναι έωλος, τόσο βάσει της Αγίας Γραφής, όσο και βάσει της ορθόδοξης παράδοσης, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τους πατέρες της Εκκλησίας. Έτσι, ο ίδιος ο Χριστός (Μτ 5, 33-37) απαγορεύει να ορκιζόμαστε στο Θεό κάτι το οποίο σημειώνουν μετ' επιτάσεως στα συγγράμματά τους και μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος ο Παλαμάς. Μάλιστα ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος απαγορεύει και τον γενικό όρκο, αφού όπως λέει, ο φιλαλήθης και να ορκιστεί πάλι φιλαλήθης θα είναι, αλλά και ο ψεύτης, και να ορκιστεί πάλι ψεύτης θα είναι.
Πώς λοιπόν μας προέκυψε ο...θρησκευτικός όρκος στη νεότερη Ελλάδα; Πρόκειται για αντικανονικό εφεύρημα του αρχιμανδρίτη Θεόκλητου Φαρμακίδη, φιλοβασιλικού και συμβούλου του Όθωνα, με σκοπό να ενισχύσει την παρουσία της Εκκλησίας στα πολιτικά πράγματα. Στην εισαγωγή του θρησκευτικού όρκου στα δημόσια πράγματα του νεοελληνικού κράτους αντέδρασε ένας άλλος αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, εκφράζοντας την παράδοση της Εκκλησίας, χωρίς ωστόσο να εισακουσθεί από τον Φαρμακίδη και τους τότε κυβερνώντες. Χαρακτηριστική λεπτομέρεια είναι ότι, και οι δύο κληρικοί που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στα εκκλησιαστικά, και ο Φαρμακίδης και στα πολιτικά πράγματα, κατάγονταν από την περιοχή της Λάρισας. Ο Φαρμακίδης από τη Νίκαια και ο Οικονόμος εξ Οικονόμων από την Τσαριτσάνη Ελασσόνας. Ωστόσο, οι δύο άνδρες είχαν και μια ακόμη σφοδρή σύγκρουση για τη δημιουργία του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος την οποία υποστήριζε και πέτυχε πραξικοπηματικά ο Φαρμακίδης, έναντι του Οικονόμου εξ Οικονόμων, ο οποίος υποστήριζε ότι έπρεπε να παραμείνουμε στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως όριζε η τάξη της Εκκλησίας. Βέβαια το θέμα της ορκωμοσίας απασχόλησε και πολύ παλιότερα, αρκετές φορές, ακόμη και την Βυζαντινή κοινωνία! Η αυτοκράτειρα Ειρήνη για παράδειγμα συνάζει όλη τη δογματική παράδοση της Εκκλησίας για να αποδείξει ότι ο όρκος είναι αντικανονικός. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το γεγονός της θρησκευτικής ορκωμοσίας και των συνακόλουθων αντιδράσεων είναι ένα τρανό δείγμα για το πως ολόκληρες κοινωνίες, διαχρονικά, εγκλωβίζονται σε απλά, αυτονόητα και ανούσια ίσως πράγματα, ικανά ωστόσο να τις διχάζουν, πολλές φορές, βαθιά.
Έτσι λοιπόν, κλείνοντας αυτή την παρένθεση για την ιστορία του πράγματος, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ο κ.Τσίπρας, αν και άθεος, κατά δήλωσή του, έπραξε ορθόδοξα και σωστά, κατά τη γνώμη μας, που δεν ορκίσθηκε θρησκευτικά. Και τονίζουμε ότι αυτή η θέση μας δεν είναι πολιτική ή κομματική, αλλά καθαρά θεολογική, ερμηνεύοντας την ξεκάθαρη παράδοση της Εκκλησίας. Όσο για την πολιτική πράξη του νέου πρωθυπουργού και της νέας κυβέρνησης θα την κρίνουμε όλοι μας εκ του αποτελέσματος και σε κάθε περίπτωση στις επόμενες εκλογές.
Τέλος, πιστεύουμε ότι είναι ανάγκη η διοίκηση της Εκκλησίας, δια μέσου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, να πάρει ξεκάθαρη θέση καταργώντας τον θρησκευτικό όρκο ακολουθώντας έτσι την μακραίωνη παράδοσή της, αλλά και τις φωνές πολλών σύγχρονων ιεραρχών που επιθυμούν, ορθώς, την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου. Ενώ παράλληλα, η αρχή ενός διαλόγου για το χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους και ο τελικός διαχωρισμός των δύο θεσμών πιστεύουμε ότι θα έκανε καλό στην Εκκλησία ενισχύοντας τη σταυρική της φύση μέσα στον κόσμο. Άλλωστε, μετά τον σταυρό υπάρχει η Ανάσταση, και χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει και Ανάσταση.
*Γκουνέλας Χρήστος, θεολόγος
Από το Alfa Vita
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου