Να μην πετάμε στα σύννεφα, αλλά και να μην είμαστε κατώτεροι των περιστάσεων

Στέλιος Ελληνιάδης

Μας λείπει το όραμα. Ο υψηλός στόχος. Τουλάχιστον ένα σκαλοπάτι πάνω από την κοινοτοπία. Κι αυτό μας δυσκολεύει πολύ. Σήμερα, κορύφωση της πάλης μας είναι η κατάργηση του Μνημονίου. Φτάνει, όμως, αυτό για μια πραγματική αλλαγή; Στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία, αλλά και τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, λείπει το όραμα. Ο αγώνας κατά της λιτότητας κι ο αγώνας για την υπεράσπιση των κεκτημένων είναι αγώνες αναγκαίοι, αλλά αμυντικοί ή κοντοπρόθεσμοι. Κατά βάση μεταρρυθμιστικοί και όχι ανατρεπτικοί, γιατί σε αυτό το επίπεδο βρίσκεται η αντιπαράθεση συμφερόντων στο δυτικό κόσμο.

Εμείς, που μιλάμε, έστω συνθηματολογικά, για ανατροπή, μπορεί και να είμαστε οι πιο ριζοσπαστικοί στο στρατόπεδο, εάν υπάρχει κάτι τέτοιο, της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Αλλά κι εμείς έχουμε το όραμα θολό. Γιατί το όραμα, η προοπτική, το σχέδιο, η πρόταση, η επιδίωξη για ένα άλλο μοντέλο, ένα εναλλακτικό στον καπιταλισμό κοινωνικό σύστημα, είτε δεν υπάρχει είτε είναι κρυμμένο πίσω από τις κουρτίνες που κρύβουν τις απογοητεύσεις, τις ήττες, τις οπισθοδρομήσεις και τις αυτομολίες που έχει υποστεί η Αριστερά, ιδίως τις τελευταίες δεκαετίες. Αλλά χωρίς όραμα μπορεί ο πολίτης να εξεγερθεί; Μπορεί να βάλει τον εαυτό του κι ό,τι του έχει απομείνει από τα υπάρχοντά του, την προσωπική του ασφάλεια και την αξιοπρέπειά του, σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο, εάν δεν πιστεύει σε κάτι ανώτερο; Εάν δεν έχει μπροστά του μια απελευθερωτική ιδέα, ένα ωραιότερο κόσμο, μια έξοδο διαφυγής από τη μιζέρια, την υποταγή και την αλλοτρίωση;

Καμία επανάσταση δεν έγινε ποτέ, καμία εξέγερση, κανένας μεγάλος αγώνας χωρίς ένα αντάξιο όραμα. Ο Λεωνίδας για την πατρίδα, ο Σπάρτακος για την ελευθερία, ο Ροβεσπιέρος για την ισότητα, ο Κολοκοτρώνης για την ανεξαρτησία, ο Σιμόν Μπολίβαρ για την απελευθέρωση, ο Λένιν για το σοσιαλισμό, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ κόντρα στο φασισμό για ψωμί και ανεξαρτησία, ο Γκάντι για την ειρήνη και την εθνική κυριαρχία, ο Μάο για τη λαϊκή δημοκρατία, ο Τσε και ο Κάστρο για την ανεξαρτησία και το σοσιαλισμό, ο Αλιέντε για τη δημοκρατία, ο Τσάβες για την ισότητα και την ανεξαρτησία… Ακόμα και οι ισλαμιστές έχουν ένα κινητήριο όραμα, τον ύψιστο με τις αξίες και τον παράδεισό του, που τους κάνει αδάμαστους, άφοβους, αποφασισμένους, μαχητικούς…

Ο δυτικός άνθρωπος είναι ηττημένος ενώ νομίζει ότι είναι νικητής. Φοβισμένος μην χάσει εντελώς τις κατακτήσεις του, τις στοιχειώδεις ανέσεις του και την επιτηρούμενη ασφάλειά του, τώρα και την κακοπληρωμένη δουλειά του, δεν έχει όραμα, δεν πιστεύει ότι μπορεί να υπάρξει κάτι ριζικά διαφορετικό που θα τον απαλλάξει από τα άγχη, την εύθραυστη επιβίωση και το αβέβαιό του μέλλον. Με την πλύση εγκεφάλου που έχει υποστεί, για τη χειροτέρευση της κατάστασής του, φταίει περισσότερο ο Καντάφι, ο Σαντάμ Χουσεΐν, οι Ταλιμπάν και ο Ισλαμικός Στρατός από τους ολιγάρχες, τους τραπεζίτες, τους στρατηγούς και τους πολιτικούς που τον κυβερνούν. Δεν φαίνεται να πολυπιστεύει, κι ας απαξιώνει τους ηγέτες του, ότι το πρόβλημά του, το πρόβλημα της κοινωνίας, της χώρας και του μπλοκ στο οποίο αυτή ανήκει, είναι εσωτερικό, κι ότι είναι φυσικό επακόλουθο του συστήματος στο οποίο ζει.

Λείπει, λοιπόν, το κινητήριο όραμα στις δυτικές κοινωνίες, στις οποίες και το καπιταλιστικό όραμα, των απεριόριστων ευκαιριών, του ατελείωτου πλούτου, της άνευ ορίων ελευθερίας και της πολιτιστικής ανωτερότητας μαραίνεται πλέον ραγδαίως, αφού γνώρισε μια επιθανάτια έξαρση στις χώρες του ανατολικού μπλοκ, πρόσκαιρη, καθώς κι αυτές προσγειώνονται άτσαλα στην άγρια φύση της οικονομίας της αγοράς.

Τώρα, σε τι πιστεύουμε, άραγε;

Η ελκυστική ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, με μπόλικα «μπόνους», άμβλυνε πολύ το αίτημα της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας. Περίπου αντίστοιχα άμβλυνε και το αίσθημα της ελευθερίας, αφού αυτή που γνωρίσαμε μεταδικτατορικά ήταν πράγματι πρωτόγνωρη σε σχέση με το παρελθόν. Και το ίδιο μπορεί να πει κανείς για το ψωμί, την παιδεία, την υγεία και την ειρήνη, στη φάση της ευημερίας που δεν ικανοποίησε τους πάντες ισότιμα, αλλά δεν άφησε και κανέναν να λιμοκτονεί. Στον αντίποδα, ο σοσιαλισμός δυσφημίστηκε πάρα πολύ όχι μόνο από την κυρίαρχη ιδεολογία και τους τελειοποιημένους μηχανισμούς της, αλλά και από τη διαστρέβλωση που υπέστη από τους ίδιους τους εφαρμοστές του.

Υπάρχουν, βέβαια, εκείνοι που εξακολουθούν να διατυμπανίζουν το σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό τους πρόταγμα, π.χ. το ΚΚΕ, αλλά σαν αίρεση, καθώς εμμένουν σε ένα πεπερασμένο μοντέλο και ένα άκαμπτο δόγμα που δεν φαίνεται να επηρεάστηκε καθόλου από τις θεμελιακές ανατροπές που συνέβησαν στο παγκόσμιο σοσιαλιστικό στρατόπεδο.

Μείναμε, λοιπόν, κι εμείς, οι μη δογματικοί αριστεροί, μπουκάλα. Ενώ υπονοούμε ότι εξακολουθούμε να είμαστε σοσιαλιστές και κομμουνιστές, δεν το έχουμε και σημαία. Λόγω της απογοήτευσης και λόγω της κυρίαρχης προπαγάνδας που δεν μας αφήνει εύκολα να ανακάμψουμε και λόγω της δυσπιστίας της κοινωνίας απέναντι σ’ αυτό που κατά βάθος πρεσβεύουμε. Οι προκαταλήψεις, οι αφορισμοί, οι αντιπαλότητες και οι στερεότυπες αντιλήψεις που έχουν διαποτίσει εμάς τους ίδιους, αποτελούν μεγάλο εμπόδιο για μια νέα πορεία της Αριστεράς.

Όμως, τώρα, τα πράγματα σφίγγουν, ο κόσμος δεινοπαθεί και πολλοί άνθρωποι άρχισαν να προβληματίζονται με πιο ανοιχτό μυαλό. Είναι, λοιπόν, μεγάλη ευκαιρία, να κάνουμε κι αυτό που δεν κάναμε με επάρκεια τόσον καιρό. Να καθαρίσουμε τις δικές μας σκέψεις από τα μπάζα που μας έχει ρίξει ο καπιταλισμός, να ξαναδούμε την πραγματικότητα με καθαρότερο μυαλό και να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας με πίστη στα αμετάβλητα ιδανικά της Αριστεράς, τη δημοκρατία, την ελευθερία, την ανεξαρτησία, την ειρήνη, τη δικαιοσύνη, την αδερφοσύνη και την ισότητα. Με βάση αυτές τις αρχές και με κληρονομιά τους μεγάλους αγώνες και τις θυσίες των λαών, αλλά και τα επιτεύγματα της γιγαντιαίας πάλης για το σοσιαλισμό, τα οποία είναι πάρα πολύ σημαντικά εάν τα απαλλάξουμε με ψυχραιμία και ευαισθησία από τις στρεβλώσεις και κακοποιήσεις που υπέστησαν κατά την εφαρμογή τους, θα μπορέσουμε να ξαναδιατυπώσουμε με σύγχρονο λόγο το όραμα για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, χωρίς καταστροφή της φύσης, χωρίς πολέμους και χωρίς ολιγάρχες. Να μην πετάμε στα σύννεφα, αλλά και να μην είμαστε κατώτεροι των περιστάσεων. Και, τότε, μ’ αυτό το όραμα, ο πολίτης, ξεπερνώντας τις φοβίες, τους δισταγμούς και τις αμφιβολίες που έχει, θα υψώσει θαρραλέα το ανάστημα του και θα παλέψει για να γίνει ο ρυθμιστής της ζωής του.

  Από τον Δρόμο της Αριστεράς