Κατέ Καζάντη
Γιατί, αλήθεια, εντυπωσιάζει ο τρόπος που σκέφτονται ο Κυριάκος Μητσοτάκης ή ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος; Γιατί φαίνεται –σε όσους φαίνεται- ακραία ή οπισθοδρομική η απροσχημάτιστη δήλωση πως η φυσικοποίηση της κοινωνίας είναι ο μόνος ορθός τρόπος για να στοχάζεσαι και να ασκείς πολιτική;
Η φορμαλιστική λογική όλου εκείνου του πολιτικού φάσματος που αποκαλείται Δεξιά, πάντοτε και παντού, ακολουθούσε τις ίδιες ανατριχιαστικές διαδρομές. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, γέννημα της δυτικής κυρίως Ευρώπης, για λόγους πολλούς και διάφορους, ενσωμάτωσε, στην πορεία της διαμόρφωσής του σε σύστημα, με τρόπους επίσης πολλούς και διάφορους, όποιο παλαιό ιδεολόγημα προωθούσε τον ατομισμό. Πήρε, ας πούμε, από τον χριστιανισμό ό,τι βόλευε: σε αντίθεση με το κοινοτικό πνεύμα –κομμάτι μάλλον της ορθόδοξης Ανατολής-, κράτησε την αυγουστίνεια θεολογία του Απόλυτου Προορισμού των εκλεκτών του θεού (ή θεοδικία των προνομίων). Χοντρικά, όπως ο «φυσικός άνθρωπος» του Αυγουστίνου αδυνατεί να λυτρωθεί από την αμαρτία και να κερδίσει τη βασιλεία των ουρανών, έτσι και στη μητσοτάκεια λογική ο πτωχός είναι απολύτως καταδικασμένος στη φτώχεια του. Στην αυγουστίνεια θεολογία διότι θα πάει κόντρα στις βουλές του θεού, στη μητσοτάκεια διότι θα καταστρατηγήσει τη δημοκρατία.
Αν ο Αυγουστίνος απαξιώνει το ρόλο της ανθρώπινης βούλησης στη μεταθανάτια σωτηρία, παραβλέποντας το αυτεξούξιο, ο Κ. Μητσοτάκης απαξιώνει κάθε προσπάθεια κοινωνικού μετασχηματισμού, βασισμένος σε μια παντελώς στρεβλή αντίληψη: ο πρόεδρος της Ν.Δ. θεωρεί μεν πως «όσοι το επιχείρησαν (μια κοινωνία χωρίς ανισότητες) καταστρατήγησαν τελικά την ίδια τη δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα». Λησμονεί όμως πως πεμπτουσία κάθε πολιτεύματος που ορίζεται δημοκρατικό δεν είναι παρά η εμπέδωση της ισότητας των πολιτών -ή ο αγώνας για τούτη. Και πως μια κοινωνία με ανισότητες πόρρω απέχει από το να θεωρείται δημοκρατική.
Αλλά «η αστική φιλοσοφία του διαφωτισμού είχε χαθεί μέσα στη θετικιστική πλευρά της» έλεγαν οι Χορκχάιμερ–Αντόρνο*. «Μπροστά στο Διαφωτισμό, οι έννοιες βρίσκονται στην ίδια θέση με τους μικροεπιχειρηματίες μπροστά στα βιομηχανικά τραστ: δεν υπάρχει καμιά σιγουριά».
Οπότε και μπροστά στην έννοια της δημοκρατίας, καμιά, επίσης σιγουριά. Και αφού η κοινωνία δίχως ανισότητα «είναι αντίθετο στην ανθρώπινη φύση», ο λογικός συνειρμός είναι πως και η δημοκρατική κοινωνία είναι επίσης αντίθετη στην ανθρώπινη φύση.
Είναι όμως οι θέσεις της εγχώριας δεξιάς, των τίγρεων, των ελεφάντων και άλλων τινών, ελληνική παραδοξότητα; Όχι, προφανώς. Ο ακραίος Σόιμπλε, αλλά και οι λιγότερο ακραίοι όπως η Μέι ή ο Μακρόν, την ίδια πολιτική παράδοση ακολουθούν. Διότι το πολιτικό σύστημα που θεμελίωσαν ο Διαφωτισμός ως διανοητικό ρεύμα και η Γαλλική Επανάσταση, ως επανάσταση των αστών, χρησιμοποιεί, επί της ουσίας, την ισότητα προσχηματικά: οι «αβράκωτοι», αφού επιτέλεσαν τον ιστορικό τους ρόλο, την αλλαγή δηλαδή της εξουσιαστικής τάξης (έμποροι στη θέση των φεουδαρχών), μπορούν να παραμείνουν τέτοιοι.
Η φετιχοποίηση της προόδου όπως συντελέστηκε στην καπιταλιστική Δύση, βελτίωσε την ζωή –όχι όλων- των ανθρώπων, άφησε όμως σκοτεινά σημεία πάμπολλα. Ρηξικέλευθοι, όχι όμως προοδευτικοί, όπως τουλάχιστον στοχάζεται ένας μαρξιστής την έννοια της προόδου, οι υπερασπιστές του καπιταλισμού παραμένουν ιδεολογικά ανυπόληπτοι. «Η μυστηριώδης προδιάθεση των τεχνολογικά διαπαιδαγωγημένων μαζών να γοητεύονται από οποιονδήποτε δεσποτισμό, η αυτοκαταστροφική τους συγγένεια με τη ρατσιστική παράνοια, όλος αυτός ο ακατανόητος παραλογισμός αποκαλύπτει την αδυναμία της τωρινής θεωρητικής νόησης», συνεχίζουν οι Χορκχάιμερ – Αντόρνο.
Μήτρα των κοινωνιών των Διαφωτισμένων καπιταλιστών παραμένει η προκαπιταλιστική κοινωνία του φεουδαλισμού και στενοί συγγενείς τους οι δεσποτισμοί και η ρατσιστική παράνοια. Η Δύση του Αυγουστίνου και των Σόιμπλε - Μητσοτάκη - Ανδριανόπουλου μοιάζουν, ακόμα, σε πολλά.
Μοναχά ένας μαρξιστής, κριτικός απέναντι στις σχέσεις παραγωγής και σε ό,τι αυτές δημιουργούν στο κοινωνικό σώμα, μπορεί να απαντήσει. Στη θεωρία, αλλά, προπαντός, στη πράξη.
*Η διαλεκτική του διαφωτισμού, εκδ. Ύψιλον
Πηγή: artinews.gr
Κατέ Καζάντη: Σχετικά με τον Συντάκτη
Γιατί, αλήθεια, εντυπωσιάζει ο τρόπος που σκέφτονται ο Κυριάκος Μητσοτάκης ή ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος; Γιατί φαίνεται –σε όσους φαίνεται- ακραία ή οπισθοδρομική η απροσχημάτιστη δήλωση πως η φυσικοποίηση της κοινωνίας είναι ο μόνος ορθός τρόπος για να στοχάζεσαι και να ασκείς πολιτική;
Η φορμαλιστική λογική όλου εκείνου του πολιτικού φάσματος που αποκαλείται Δεξιά, πάντοτε και παντού, ακολουθούσε τις ίδιες ανατριχιαστικές διαδρομές. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, γέννημα της δυτικής κυρίως Ευρώπης, για λόγους πολλούς και διάφορους, ενσωμάτωσε, στην πορεία της διαμόρφωσής του σε σύστημα, με τρόπους επίσης πολλούς και διάφορους, όποιο παλαιό ιδεολόγημα προωθούσε τον ατομισμό. Πήρε, ας πούμε, από τον χριστιανισμό ό,τι βόλευε: σε αντίθεση με το κοινοτικό πνεύμα –κομμάτι μάλλον της ορθόδοξης Ανατολής-, κράτησε την αυγουστίνεια θεολογία του Απόλυτου Προορισμού των εκλεκτών του θεού (ή θεοδικία των προνομίων). Χοντρικά, όπως ο «φυσικός άνθρωπος» του Αυγουστίνου αδυνατεί να λυτρωθεί από την αμαρτία και να κερδίσει τη βασιλεία των ουρανών, έτσι και στη μητσοτάκεια λογική ο πτωχός είναι απολύτως καταδικασμένος στη φτώχεια του. Στην αυγουστίνεια θεολογία διότι θα πάει κόντρα στις βουλές του θεού, στη μητσοτάκεια διότι θα καταστρατηγήσει τη δημοκρατία.
Αν ο Αυγουστίνος απαξιώνει το ρόλο της ανθρώπινης βούλησης στη μεταθανάτια σωτηρία, παραβλέποντας το αυτεξούξιο, ο Κ. Μητσοτάκης απαξιώνει κάθε προσπάθεια κοινωνικού μετασχηματισμού, βασισμένος σε μια παντελώς στρεβλή αντίληψη: ο πρόεδρος της Ν.Δ. θεωρεί μεν πως «όσοι το επιχείρησαν (μια κοινωνία χωρίς ανισότητες) καταστρατήγησαν τελικά την ίδια τη δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα». Λησμονεί όμως πως πεμπτουσία κάθε πολιτεύματος που ορίζεται δημοκρατικό δεν είναι παρά η εμπέδωση της ισότητας των πολιτών -ή ο αγώνας για τούτη. Και πως μια κοινωνία με ανισότητες πόρρω απέχει από το να θεωρείται δημοκρατική.
Αλλά «η αστική φιλοσοφία του διαφωτισμού είχε χαθεί μέσα στη θετικιστική πλευρά της» έλεγαν οι Χορκχάιμερ–Αντόρνο*. «Μπροστά στο Διαφωτισμό, οι έννοιες βρίσκονται στην ίδια θέση με τους μικροεπιχειρηματίες μπροστά στα βιομηχανικά τραστ: δεν υπάρχει καμιά σιγουριά».
Οπότε και μπροστά στην έννοια της δημοκρατίας, καμιά, επίσης σιγουριά. Και αφού η κοινωνία δίχως ανισότητα «είναι αντίθετο στην ανθρώπινη φύση», ο λογικός συνειρμός είναι πως και η δημοκρατική κοινωνία είναι επίσης αντίθετη στην ανθρώπινη φύση.
Είναι όμως οι θέσεις της εγχώριας δεξιάς, των τίγρεων, των ελεφάντων και άλλων τινών, ελληνική παραδοξότητα; Όχι, προφανώς. Ο ακραίος Σόιμπλε, αλλά και οι λιγότερο ακραίοι όπως η Μέι ή ο Μακρόν, την ίδια πολιτική παράδοση ακολουθούν. Διότι το πολιτικό σύστημα που θεμελίωσαν ο Διαφωτισμός ως διανοητικό ρεύμα και η Γαλλική Επανάσταση, ως επανάσταση των αστών, χρησιμοποιεί, επί της ουσίας, την ισότητα προσχηματικά: οι «αβράκωτοι», αφού επιτέλεσαν τον ιστορικό τους ρόλο, την αλλαγή δηλαδή της εξουσιαστικής τάξης (έμποροι στη θέση των φεουδαρχών), μπορούν να παραμείνουν τέτοιοι.
Η φετιχοποίηση της προόδου όπως συντελέστηκε στην καπιταλιστική Δύση, βελτίωσε την ζωή –όχι όλων- των ανθρώπων, άφησε όμως σκοτεινά σημεία πάμπολλα. Ρηξικέλευθοι, όχι όμως προοδευτικοί, όπως τουλάχιστον στοχάζεται ένας μαρξιστής την έννοια της προόδου, οι υπερασπιστές του καπιταλισμού παραμένουν ιδεολογικά ανυπόληπτοι. «Η μυστηριώδης προδιάθεση των τεχνολογικά διαπαιδαγωγημένων μαζών να γοητεύονται από οποιονδήποτε δεσποτισμό, η αυτοκαταστροφική τους συγγένεια με τη ρατσιστική παράνοια, όλος αυτός ο ακατανόητος παραλογισμός αποκαλύπτει την αδυναμία της τωρινής θεωρητικής νόησης», συνεχίζουν οι Χορκχάιμερ – Αντόρνο.
Μήτρα των κοινωνιών των Διαφωτισμένων καπιταλιστών παραμένει η προκαπιταλιστική κοινωνία του φεουδαλισμού και στενοί συγγενείς τους οι δεσποτισμοί και η ρατσιστική παράνοια. Η Δύση του Αυγουστίνου και των Σόιμπλε - Μητσοτάκη - Ανδριανόπουλου μοιάζουν, ακόμα, σε πολλά.
Μοναχά ένας μαρξιστής, κριτικός απέναντι στις σχέσεις παραγωγής και σε ό,τι αυτές δημιουργούν στο κοινωνικό σώμα, μπορεί να απαντήσει. Στη θεωρία, αλλά, προπαντός, στη πράξη.
*Η διαλεκτική του διαφωτισμού, εκδ. Ύψιλον
Πηγή: artinews.gr
Κατέ Καζάντη: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου