Στέλιος Ελληνιάδης
Πριν από 60 χρόνια, το 1969, ο πολιτισμός έχασε δύο από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του εικοστού αιώνα, τον Βάλτερ Γκρόπιους και τον Λούντβιχ Μις Βαν ντερ Ρόε, βασικούς συντελεστές του Μπάουχαους, του κινήματος που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο «χτιζόταν» ο κόσμος, από τη Γερμανία και τις ΗΠΑ ώς την Ιαπωνία και την Κίνα. Αυτό το γεγονός μαζί με πολλά άλλα αναδεικνύονται σε πρώτο πλάνο φέτος, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την αφετηρία ενός πρωτοποριακού καλλιτεχνικού-κοινωνικού κινήματος που αναπτύχθηκε στη χαοτική μετά από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανία.
Όπως γράφουν οι Γερμανοί σήμερα, «η Σχολή Μπάουχαους ήθελε να επανακαθορίσει τη σχέση ανάμεσα στην εκπαίδευση, την Τέχνη και την κοινωνία. Αυτή η προσέγγιση, διατυπωμένη στο μανιφέστο του Walter Gropius, το 1919, συντονίστηκε με άλλα κινήματα του 20 αιώνα, περιλαμβανομένων εκείνων της Ιαπωνίας και της Ρωσίας.»
Το μανιφέστο του Μπάουχαους έθεσε τους στόχους και το πρόγραμμα της Σχολής, η οποία ιδρύθηκε το 1919 στη Βαϊμάρη, μεταφέρθηκε στη συνέχεια στο Ντεσάου και αργότερα στο Βερολίνο, μέχρι να κλείσει οριστικά από τους ναζί το 1933, έχοντας εκπαιδεύσει 1.250 σπουδαστές.
Το Μπάουχαους ένωνε όλα τα είδη των τεχνών. «Αρχιτέκτονες, ζωγράφοι και γλύπτες πρέπει να αναγνωρίσουν εκ νέου και να μάθουν να χειρίζονται τον σύνθετο χαρακτήρα ενός κτηρίου στην ενότητά του και στα διαφορετικά του μέρη». Για να ξαναβρεθεί το «αρχιτεκτονικό πνεύμα» που είχε χαθεί στην «τέχνη του σαλονιού». «Ας δημιουργήσουμε ένα νέο είδος μαστόρων χωρίς τις ταξικές διαφορές που υψώνουν ένα αλαζονικό φράγμα ανάμεσα στον τεχνίτη και τον καλλιτέχνη! Ας δημιουργήσουμε μαζί τη νέα δομή του μέλλοντος, που θα αγκαλιάζει την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη ζωγραφική σε μια ενότητα, και η οποία μια μέρα θα ανέβει προς τον ουρανό από τα χέρια εκατομμυρίων εργατών σαν το κρυστάλλινο σύμβολο μιας νέας πίστης».
Στη Σχολή εφαρμόστηκαν προχωρημένες γνώσεις παιδαγωγικής για τη διαμόρφωση δημιουργικών μυαλών. «Δεν θα υπάρχουν δάσκαλοι ή μαθητές στο Μπάουχαους παρά μόνο μαστόροι, ταξιδευτές και μαθητευόμενοι». Εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, υφαντουργίας, κεραμικής, επιπλοποιίας, γλυπτικής, φωτογραφίας, ζωγραφικής, τυπογραφίας, διακοσμητικής, γραφιστικής και βιομηχανικού ντιζάιν παρήγαν εύχρηστα, καλαίσθητα, γεωμετρικά και χωρίς «διακοσμητικά» προϊόντα. Από κρεβάτια και καρέκλες μέχρι πόμολα, φωτιστικά και κρεμάστρες. Ρεύματα ιδεών και αντιπαραθέσεις αισθητικής, παιδαγωγικής και πολιτικοϊδεολογικής υφής αναπτύσσονταν στη Σχολή. Η ατομικότητα εκφραζόταν ελεύθερα μέσα από τη συλλογική οργάνωση και δράση. Όλα κοινή συναινέσει, με κοινωνική συνείδηση και συλλογικό όραμα. Σκέφτονταν ριζοσπαστικά με στόχο τα έργα τους να υπηρετούν το κοινωνικό σύνολο. Να είναι απλά και χρηστικά, αλλά και εξαιρετικά σχεδιασμένα. «Η φόρμα ακολουθεί τη λειτουργικότητα».
Δεν άφηναν τίποτα στην τύχη. Οι εξωτερικοί και οι εσωτερικοί χώροι σχεδιάζονταν λεπτομερώς. Τα δωμάτια ήταν μορφοποιημένα με πολύ συγκεκριμένη άποψη. Δεν ενθαρρύνονταν ούτε οι κουρτίνες στα παράθυρα ούτε τα άσχετα κάδρα στους τοίχους. Οι δάσκαλοι, οι masters, ζούσαν σε σπίτια που μαζί με τη Σχολή και τα εργαστήρια ανήκαν στο συγκρότημα κτηρίων που αποτελούσε το Μπάουχαους.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Herbert Bayer σχεδίασε τις γραμματοσειρές του που άλλαξαν την τυπογραφία και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται σε δημιουργικούς χώρους, όπως είναι η διαφήμιση, τα λογότυπα, οι αφίσες κ.λπ. Και ο Πάουλ Κλέε, επηρεασμένος από τον Εξπρεσιονισμό, την Κυβισμό και τον Σουρεαλισμό, έδωσε το δικό του στίγμα στο Μπάουχαους. Αλλά μία από τις πιο εξέχουσες φυσιογνωμίες του εγχειρήματος αναμφίβολα είναι ο Ρώσος Wassily Kandinsky που συγκέντρωσε πάνω του τα πιο εχθρικά πυρά από τους ναζί, οι οποίοι ζήτησαν από τον τότε διευθυντή της Σχολής Mies van der Rohe να τον διώξει με την παραδοχή ότι «ο τρόπος που είναι σεταρισμένο το μυαλό του τον κάνει επικίνδυνο για μας»! Ο Kandinsky διέφυγε στο Παρίσι, φιλοξενήθηκε από τον Marcel Duchamp και συνέχισε να σχεδιάζει τα πολύ πρωτοποριακά έργα του που επηρέασαν όχι μόνο τους σπουδαστές του Μπάουχαους, αλλά και τους καλλιτέχνες πολλών επόμενων γενιών.
Επρόκειτο για μια νέα αντίληψη στη δημιουργία των απαραίτητων αντικειμένων για την ευζωΐα των πλατιών λαϊκών στρωμάτων. Τα ωραία και χρηστικά πράγματα να είναι προσιτά στον κάθε πολίτη και όχι μόνο στους προνομιούχους. Ο σχεδιασμός και η χρηστικότητα συνδέονταν με ένα ηθικό και πολιτικό υπόβαθρο. Με ένα όραμα. Και ταυτόχρονα αποτελούσαν μια χειροπιαστή αναγγελία ενός επερχόμενου μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Κάτι τόσο προχωρημένο και τόσο προσιτό που άφηνε πίσω την αισθητική των ελίτ και την προνομιακή έως και αποκλειστική τους σχέση με το ωραίο και το μοντέρνο. Με έδρα στη Γερμανία, οι δάσκαλοι, που αποκαλούνταν «μάστορες», και οι σπουδαστές της Σχολής ανέπτυσσαν τις νέες ιδέες και τις υλοποιούσαν με προοπτική οικουμενική.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό, σε μια εποχή που η γυναίκα ακόμα δεν είχε ξεφύγει από την επιτήρηση του άντρα, την πρώτη χρονιά της Σχολής οι φοιτήτριες ήταν περισσότερες από τους φοιτητές.
Αλλά το πνεύμα ανατρεπτικού δημιουργικού στοχασμού, τελικά, έβαλε το Μπάουχαους στο στόχαστρο. Όταν ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία, οι ναζί απαγόρευσαν τη λειτουργία του και το έκλεισαν. Η «μοντέρνα τέχνη» χαρακτηρίστηκε «έκφυλη τέχνη». Ανάμεσα στα έργα που κατασχέθηκαν ως «μη γερμανικά», «εβραϊκά» και «μπολσεβίκικα» και κάηκαν δημόσια περιλαμβάνονταν έργα μελών του Μπάουχαους όπως του Ελβετού ζωγράφου Πάουλ Κλέε και του ρώσου ζωγράφου και θεωρητικού της τέχνης Βασίλι Καντίνσκι, που του έριξαν στην πυρά ακόμα και τις παρτιτούρες! Επίσης, κατέστρεψαν το μνημείο που σχεδίασε ο Μις Βαν ντερ Ρόε για τους δολοφονηθέντες Ρόζα Λούξεμπουργκ και Καρλ Λίμπκνεχτ.
Παραδόξως, αποκαλύπτει ο Winfried Nerdinger, υπήρξαν και κάποιοι σπουδαστές που συνεργάστηκαν με τους ναζί, αναφέροντας τους Ερνστ Νόιφερτ και Χανς Ντούστμαν.
Με την επικράτηση των ναζί, πολλά μέλη του Μπάουχαους μετανάστευσαν ή επέστρεψαν στις πατρίδες τους, όπως ο «κύκλος» Chug που δραστηριοποιήθηκε στην Παλαιστίνη. Αλλά και μια πολύ σημαντική ομάδα αποφάσισε να πάρει μέρος στο σοσιαλιστικό εγχείρημα που ήταν σε εξέλιξη στη Σοβιετική Ένωση. Επικεφαλής ήταν ο Ελβετός αρχιτέκτονας Χάνες Μέγιερ ο οποίος ίδρυσε την «Κόκκινη Μπριγάδα Μπάουχαους» και συμμετείχε στον πολεοδομικό σχεδιασμό της Μόσχας. Ο Μέγιερ ήθελε το Μπαουχάους να υπηρετεί «τις ανάγκες του λαού αντί για τις ανάγκες εκείνων που ζουν στην πολυτέλεια». Τα χρόνια που ήταν διευθυντής στη Σχολή, στο εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης «Μπάουχαους 1928-1930» μια αφίσα ανέφερε «Οι εργαζόμενες γυναίκες αγωνίζονται μαζί μας για το μεροκάματο και το ψωμί – Ψήφισε κομμουνιστές». Όχι τυχαία, πολλοί αποκαλούσαν τον Χάνες Μέγιερ «σοβιετικό αρχιτέκτονα». Ανάμεσα στους σπουδαστές που τον ακολούθησαν ήταν αρχιτέκτονες και σχεδιαστές που έγραψαν ξεχωριστή ιστορία, όπως ο πολεοδόμος Konrad Püschel και ο αρχιτέκτονας Philipp Tolziner που έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του στη Μόσχα. Αλλά και η Lotte Stam-Beese που έκανε τα σχέδια της στην πόλη Ορσκ της δυτικής Ρωσίας και στη συνέχεια μετακόμισε στην Ολλανδία όπου διακρίθηκε για το σχεδιασμό της ανοικοδόμησης του Ρότερνταμ μετά τον πόλεμο.
Οι επαφές του Μπαουχάους με τη Σοβιετική Ένωση είχαν ξεκινήσει το 1927, όταν η πρώτη αποστολή με τον Ηλία Έρενμπουργκ και τον Ανατόλι Λουνατσάρσκι επισκέφθηκε τη Σχολή.
Γι’ αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο που η πρώτη έκθεση για τα 100 χρόνια υπό τον τίτλο Bauhaus Imaginista έγινε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μόσχα. Με φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια, σημειωματάρια, χάρτες, επιστολές και άλλα ντοκουμέντα, η έκθεση έδειξε πώς αντιλαμβάνονταν οι πρωταγωνιστές την ενσάρκωση των σοσιαλιστικών ιδεών, πώς προωθούσαν τις συνεργατικές πρακτικές, με ποιο τρόπο επιδίωκαν των άνοδο του αισθητικού και βιοτικού επιπέδου των λαών της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Χίνερκ Σέπερ, επικεφαλής του εργαστηρίου χρωματισμών, προσεκλήθη από τους Σοβιετικούς για να οργανώσει τον τομέα διακόσμησης κτηρίων. Ο Φρεντ Φορμπάτ εντάχθηκε στην Μπριγάδα του Ερνστ Μέι για την ανάπλαση του Μαγκνιτογκόρσκ και ο Στεφάν Σεμπιόκ σχεδίασε σιδηροδρομικούς σταθμούς και ένα πρωτοποριακό μνημείο για τον Ουκρανό ποιητή Ταράς Σεβτσένκο στο Χάρκοβο, στη «γραμμή» του Γκρόπιους για την όπερα της ίδιας πόλης. Όμως, λόγω του Ψυχρού Πολέμου, η συμβολή 30 στελεχών του Μπάουχαους στη σοσιαλιστική οικοδόμηση υποβαθμίστηκε. Οι Δυτικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρατήσουν το σημαντικό έργο τους στην αφάνεια.
Πολύ σημαντική ήταν η παρουσία και επιρροή του Μπάουχαους στην Αμερική, που για προφανείς λόγους ήταν πολύ ανοιχτή στους διανοούμενους που έφευγαν κυνηγημένοι από τους ναζί. Μεγάλες φυσιογνωμίες του Μπάουχαους έγιναν δεκτοί στα μεγάλα πανεπιστήμια και τα σχέδια τους βρήκαν ανταπόκριση από σημαντικά ιδρύματα και μεγάλες εταιρίες. Ο Γκρόπιους δημιούργησε την Αρχιτεκτονική Κολεκτίβα και έγινε πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Χάρβαρντ και ο Λούντβιχ Μις Βαν ντερ Ρόε σχεδίασε το Seagram στη Νέα Υόρκη και άλλα εμβληματικά κτήρια που τον καθιέρωσαν ως έναν από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ. Με τη διδασκαλία τους επηρέασαν αποφασιστικά πάρα πολλούς σπουδαστές που αναδείχτηκαν διεθνώς. Μαθητές του Μαρσέλ Μπρόιερ, που σχεδίασε και το Whitney Museum of American Art στη Νέα Υόρκη, ήταν ο Ι. Πέι και ο Φίλιπ Τζόνσον και του Τζόζεφ Άλμπερς ο Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ και ο Τζον Κέιτζ. Ο Ούγγρος ζωγράφος και φωτογράφος Μοχόλι-Νάγκι ίδρυσε το 1937 το Νέο Μπάουχαουζ στο Σικάγο. Ο διάσημος Αμερικάνος συγγραφέας και δημοσιογράφος Τομ Γουλφ αποκάλεσε τους πρωτοπόρους του Μπάουχαους «λευκούς θεούς» και βάφτισε τον Γκρόπιους «ασημένιο πρίγκιπα»! Οι Andreas Feininger, Herbert Bayer, Xanti Schawinsky, Anni Albers κ.ά. διακρίθηκαν επίσης στα πανεπιστήμια και τα ιδρύματα γραμμάτων και τεχνών.
Η Τζέιμς Τσακράμπορτι συμπεραίνει ότι ο Γκρόπιους, προβάλλοντας υπέρμετρα την αντιφασιστική πλευρά του, έκανε αποδεκτό το μοντερνισμό από τους Αμερικανούς. Και ο Κρεγκ Καστίγιο εκτιμά ότι ο Γκρόπιους ως πρεσβευτής της αμερικάνικης κουλτούρας βοήθησε άθελά του να αναχθεί το «μοντέρνο» σε «εργαλείο» του Ψυχρού Πολέμου.
Έχοντας, όμως, χάσει την έδρα και τη συνοχή του, στην Αμερική, το Μπάουχαους δεν λειτούργησε ως συγκροτημένη ομάδα με κέντρο μία Σχολή. Διακρίθηκε μέσα από το έργο των συντελεστών του ως μονάδων που ο καθένας πλέον υλοποιούσε ένα συγκεκριμένο έργο που είχε τα γνωρίσματα του Μπάουχαους, αλλά δεν είχε πια την ίδια κοινωνική αποστολή και δυναμική. Η φιλοσοφία του κατακερματίστηκε και άφησε μνημειώδη έργα, αλλά όχι μια συνέχεια της Παιδαγωγικής της Τέχνης. Η αλληλεπίδραση και η συνεργατικότητα, και πολύ περισσότερο το συλλογικό όραμα, δεν ξαναβρήκαν τη συνοχή, το χώρο και το ρυθμό τους.
Στην Αθήνα, ο Γκρόπιους ανέλαβε τη δημιουργία του κτιρίου της αμερικανικής πρεσβείας το οποίο έπρεπε να επιδεικνύει την αμερικάνικη αρχιτεκτονική και να εκφράζει τη δημοκρατία των ΗΠΑ χωρίς να παραγνωρίζει την ιστορία του τόπου (περιοδικό Time, 15.7.1957). Χτίστηκε με σύγχρονες τεχνικές, κολόνες εμπνευσμένες από τον Παρθενώνα και πεντελικό μάρμαρο, σε μια χώρα που το Μπάουχαους επηρέασε με αμφιλεγόμενο τρόπο την αρχιτεκτονική. Το Ωδείον Αθηνών, το Πολεμικό Μουσείο, η Εθνική Πινακοθήκη και δεκάδες άλλα μέγαρα και κτήρια στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη έχουν τη σφραγίδα του Μπάουχαους.
«Η Ελλάδα έχει μάθει να αυτοσχεδιάζει. Πρώτα χτίζει και μετά κάνει την υποδομή», μου είπε ο ζωγράφος Δημήτρης Σεβαστάκης. «Τεράστιοι πληθυσμοί που συγκεντρώνονταν στις πόλεις πίεσαν στην εφαρμογή ενός νέου προτύπου. Στο οικονομικό βρέθηκε η φόρμουλα της αντιπαροχής και στο αισθητικό δομικά στοιχεία του Μπαουχάους. Το εντόπιο ημιαστικό χωριάτικο κακοφορμισμένο ιδίωμα δεν μπορούσε παρά να στρεβλώσει το Μπάουχαους, αλλά έφτιαξε μια αισθητική του αναγκαίου. Αυτή η απελευθέρωση βόλεψε πάρα πολύ το ελληνικό υπόδειγμα».
Ο αρχιτέκτονας Γιώργος Αραχωβίτης πρόσθεσε ότι: «Οι καλές τέχνες και η τεχνική εκπαίδευση ήταν διαχωρισμένες και σε αντιπαλότητα. Το Μπάουχαους τα ένωσε σε ένα. Συνένωσε την αισθητική με την καθημερινότητα και έδωσε αισθητική στο βιομηχανικό προϊόν. Αυτό είναι μοναδικό στον εικοστό αιώνα. Είδε την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τα σκεύη, την υφαντουργία, τα καθίσματα, είδε ό,τι συγκροτεί το σύνολο μιας ζωής στους νέους χρόνους. Και χρησιμοποίησε τη βιομηχανία σαν εργαλείο, όχι σαν αυτοσκοπό. Ένα πολιτικοποιημένο κίνημα, πολυεθνικό, που υπηρετούσε το κοινωνικό σύνολο. Η σχέση μαθητών-δασκάλων ήταν σχεδόν κοινοβιακή και οι μισοί σπουδαστές ήταν γυναίκες. Έβλεπε την κοινωνία σαν σύνολο, ενώ σήμερα τη βλέπουμε κομματιασμένη».
Και ο Σεβαστάκης συμπλήρωσε ότι «το Μπάουχαους έχει θεμελιακή σχέση με το αναγκαίο. Ωραίο είναι το χρήσιμο. Διασπείρω το έργο και έρχεται σε επαφή με την υψηλή αισθητική ο απλός άνθρωπος. Μια δημοκρατική σύλληψη, ουτοπική, αλλά μεγάλη. Δίδαξε μία συλλογικότητα άλλου επιπέδου σε σχέση με τον κλασικισμό και τα προ-μοντέρνα υβρίδια, όπου η αριστοκρατία αποκομμένη γεύεται τους καρπούς της υψηλής αισθητικής».
Παρ’ όλο που το εγχείρημα στη Γερμανία κράτησε μόνο 14 χρόνια λόγω της ναζιστικής δίωξης, κτήρια Μπάουχαους συνέχισαν να ανεγείρονται και να παραμένουν στη θέση τους μέχρι σήμερα σε πολλές χώρες του κόσμου.
Εξαιτίας της μεγάλης επιρροής του Μπάουχαους, η μελέτη του βρίσκεται διεθνώς σε εξέλιξη. «Εμπεριείχε τους σπόρους της σύγκρουσης, από το ξεκίνημά του. Η αντίληψη ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να ασχοληθεί με τις τεχνολογικές καινοτομίες της μηχανοποίησης και της μαζικής παραγωγής ανήκει στο Μπαουχάους», γράφει η Εύα Φοργκάκς.
Μερικοί μελετητές αναθεωρούν «τη μυθική του υπόσταση ως ένα αριστερό ουτοπικό προπύργιο», υπογραμμίζοντας την πολιτικά ισορροπιστική θέση του Γκρόπιους και την πιο ουδέτερη έως απολίτικη του Μις, σε αντίθεση με τη μαρξιστική του Μέγερ.
Πολλοί ειδήμονες διαχωρίζουν τη Σχολή από τη μετέπειτα πορεία των συντελεστών της και άλλοι τονίζουν ότι αυτό που πρέπει να διαφυλαχτεί για το μέλλον δεν είναι απλώς κάποιο «έργο», αλλά η κεντρική ιδέα της συνύπαρξης διαφορετικών αντιλήψεων που αποτελεί τη δύναμη του Μπάουχαους, στο οποίο ενσωματώνονταν η παράδοση, ο κονστρουκτιβισμός, ο εξπρεσιονισμός, η αφηρημένη τέχνη, ο φουτουρισμό κ.λπ., δημιουργώντας ένα μοντέλο υψηλής τέχνης.
Σήμερα, ενώ το Μπάουχαους διατηρεί την αξία του, η κερδοσκοπία, η ανιστορικότητα των πολιτικών ηγεσιών, η έλλειψη οικοδομήσιμης επιφάνειας κ.λπ. είχαν σαν συνέπεια να καταστραφούν πολλά κτίρια του είδους. Στην Ελλάδα, μερικά «Ξενία» του Άρη Κωνσταντινίδη και άλλων αρχιτεκτόνων δεν είχαν την «τύχη» των προσφυγικών πολυκατοικιών στην Αλεξάνδρας, που ο πολυετής αγώνας ευαίσθητων πολιτών και η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ανάγκασαν το υπουργείο Πολιτισμού να τα χαρακτηρίσει διατηρητέα. Αλλά κι αυτά, βέβαια, μέχρι σήμερα μένουν ερειπωμένα και αναξιοποίητα.
Στη Ρωσία, σημαντικά κτίρια σαρώθηκαν για να χτιστούν πολυτελείς κατοικίες για νεόπλουτους. Και στην πρώην Ανατολική Γερμανία, η εξαφάνιση –μετά το 1990- κτηρίων σημαντικών δημιουργών, όπως είχε επισημάνει ο διευθυντής του Ιδρύματος Μπάουχαους Φίλιπ Όσβαλτ, ήταν πολύ μεγάλο λάθος. Πάντως, στο Ντεσάου, το καινούργιο Μουσείο Μπάουχαους που θα ανοίξει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, θα περιλαμβάνει 49.000 αντικείμενα! Πολύ περισσότερα από το επίσης καινούργιο μουσείο Μπάουχαους που εγκαινιάστηκε φέτος στη Βαϊμάρη με 13.000 εκθέματα. Και στο Βερολίνο τρέχει ήδη μια αντίστοιχη έκθεση στο Σπίτι των Παγκόσμιων Πολιτισμών, ενώ σε πολλές άλλες πόλεις γίνονται εκθέσεις και εκδηλώσεις, συνολικά πάνω από 600, για τα 100 χρόνια.
Η επιρροή του Μπάουχαους απλώθηκε σε όλη τη γη όπως επιβεβαιώνουν όχι μόνοι εκθέσεις για τα 100 χρόνια στο Πεκίνο και το Σεντσέν, αλλά και η ίδρυση στην Κίνα του China Design Museum, στο Σιανσάν, το οποίο είναι σχεδιασμένο ειδικά για να εκθέτει τα 7.000 αντικείμενα του μοντερνιστικού κινήματος –στο οποίο προεξάρχει το Μπάουχαους– για τα οποία η Κινέζικη Ακαδημία Τεχνών διέθεσε για την αγορά τους 55 εκ. ευρώ!
Γενικότερα, κρίνοντας από το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται διεθνώς, στο Μεξικό, τη Βραζιλία, την Ελλάδα (βλ. Ινστιτούτο Γκαίτε) κ.λπ., και την έμφαση που δίνεται φέτος στη Γερμανία κι αλλού για τα 100 χρόνια του, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το Μπάουχαους δεν αποτελεί απλά ένα μνημείο, αλλά κάτι που παραμένει ζωντανό και επιδραστικό.
Πηγή: e-dromos.gr
Στέλιος Ελληνιάδης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Πριν από 60 χρόνια, το 1969, ο πολιτισμός έχασε δύο από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του εικοστού αιώνα, τον Βάλτερ Γκρόπιους και τον Λούντβιχ Μις Βαν ντερ Ρόε, βασικούς συντελεστές του Μπάουχαους, του κινήματος που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο «χτιζόταν» ο κόσμος, από τη Γερμανία και τις ΗΠΑ ώς την Ιαπωνία και την Κίνα. Αυτό το γεγονός μαζί με πολλά άλλα αναδεικνύονται σε πρώτο πλάνο φέτος, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την αφετηρία ενός πρωτοποριακού καλλιτεχνικού-κοινωνικού κινήματος που αναπτύχθηκε στη χαοτική μετά από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανία.
Όπως γράφουν οι Γερμανοί σήμερα, «η Σχολή Μπάουχαους ήθελε να επανακαθορίσει τη σχέση ανάμεσα στην εκπαίδευση, την Τέχνη και την κοινωνία. Αυτή η προσέγγιση, διατυπωμένη στο μανιφέστο του Walter Gropius, το 1919, συντονίστηκε με άλλα κινήματα του 20 αιώνα, περιλαμβανομένων εκείνων της Ιαπωνίας και της Ρωσίας.»
Το μανιφέστο του Μπάουχαους έθεσε τους στόχους και το πρόγραμμα της Σχολής, η οποία ιδρύθηκε το 1919 στη Βαϊμάρη, μεταφέρθηκε στη συνέχεια στο Ντεσάου και αργότερα στο Βερολίνο, μέχρι να κλείσει οριστικά από τους ναζί το 1933, έχοντας εκπαιδεύσει 1.250 σπουδαστές.
Το Μπάουχαους ένωνε όλα τα είδη των τεχνών. «Αρχιτέκτονες, ζωγράφοι και γλύπτες πρέπει να αναγνωρίσουν εκ νέου και να μάθουν να χειρίζονται τον σύνθετο χαρακτήρα ενός κτηρίου στην ενότητά του και στα διαφορετικά του μέρη». Για να ξαναβρεθεί το «αρχιτεκτονικό πνεύμα» που είχε χαθεί στην «τέχνη του σαλονιού». «Ας δημιουργήσουμε ένα νέο είδος μαστόρων χωρίς τις ταξικές διαφορές που υψώνουν ένα αλαζονικό φράγμα ανάμεσα στον τεχνίτη και τον καλλιτέχνη! Ας δημιουργήσουμε μαζί τη νέα δομή του μέλλοντος, που θα αγκαλιάζει την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη ζωγραφική σε μια ενότητα, και η οποία μια μέρα θα ανέβει προς τον ουρανό από τα χέρια εκατομμυρίων εργατών σαν το κρυστάλλινο σύμβολο μιας νέας πίστης».
Νέα παιδαγωγική
Στη Σχολή εφαρμόστηκαν προχωρημένες γνώσεις παιδαγωγικής για τη διαμόρφωση δημιουργικών μυαλών. «Δεν θα υπάρχουν δάσκαλοι ή μαθητές στο Μπάουχαους παρά μόνο μαστόροι, ταξιδευτές και μαθητευόμενοι». Εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, υφαντουργίας, κεραμικής, επιπλοποιίας, γλυπτικής, φωτογραφίας, ζωγραφικής, τυπογραφίας, διακοσμητικής, γραφιστικής και βιομηχανικού ντιζάιν παρήγαν εύχρηστα, καλαίσθητα, γεωμετρικά και χωρίς «διακοσμητικά» προϊόντα. Από κρεβάτια και καρέκλες μέχρι πόμολα, φωτιστικά και κρεμάστρες. Ρεύματα ιδεών και αντιπαραθέσεις αισθητικής, παιδαγωγικής και πολιτικοϊδεολογικής υφής αναπτύσσονταν στη Σχολή. Η ατομικότητα εκφραζόταν ελεύθερα μέσα από τη συλλογική οργάνωση και δράση. Όλα κοινή συναινέσει, με κοινωνική συνείδηση και συλλογικό όραμα. Σκέφτονταν ριζοσπαστικά με στόχο τα έργα τους να υπηρετούν το κοινωνικό σύνολο. Να είναι απλά και χρηστικά, αλλά και εξαιρετικά σχεδιασμένα. «Η φόρμα ακολουθεί τη λειτουργικότητα».
Δεν άφηναν τίποτα στην τύχη. Οι εξωτερικοί και οι εσωτερικοί χώροι σχεδιάζονταν λεπτομερώς. Τα δωμάτια ήταν μορφοποιημένα με πολύ συγκεκριμένη άποψη. Δεν ενθαρρύνονταν ούτε οι κουρτίνες στα παράθυρα ούτε τα άσχετα κάδρα στους τοίχους. Οι δάσκαλοι, οι masters, ζούσαν σε σπίτια που μαζί με τη Σχολή και τα εργαστήρια ανήκαν στο συγκρότημα κτηρίων που αποτελούσε το Μπάουχαους.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Herbert Bayer σχεδίασε τις γραμματοσειρές του που άλλαξαν την τυπογραφία και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται σε δημιουργικούς χώρους, όπως είναι η διαφήμιση, τα λογότυπα, οι αφίσες κ.λπ. Και ο Πάουλ Κλέε, επηρεασμένος από τον Εξπρεσιονισμό, την Κυβισμό και τον Σουρεαλισμό, έδωσε το δικό του στίγμα στο Μπάουχαους. Αλλά μία από τις πιο εξέχουσες φυσιογνωμίες του εγχειρήματος αναμφίβολα είναι ο Ρώσος Wassily Kandinsky που συγκέντρωσε πάνω του τα πιο εχθρικά πυρά από τους ναζί, οι οποίοι ζήτησαν από τον τότε διευθυντή της Σχολής Mies van der Rohe να τον διώξει με την παραδοχή ότι «ο τρόπος που είναι σεταρισμένο το μυαλό του τον κάνει επικίνδυνο για μας»! Ο Kandinsky διέφυγε στο Παρίσι, φιλοξενήθηκε από τον Marcel Duchamp και συνέχισε να σχεδιάζει τα πολύ πρωτοποριακά έργα του που επηρέασαν όχι μόνο τους σπουδαστές του Μπάουχαους, αλλά και τους καλλιτέχνες πολλών επόμενων γενιών.
Σχεδιασμός με όραμα
 |
| Μπάουχαους 1926 (από αριστερά): Josef Albers, Hinnerk Scheper, Georg Muche, Laszlo Moholy-Nagy, Herbert Bayer, Joost Schmidt, Walter Gropius, Marcel Breuer, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Gunta Stölzl and Oskar Schlemmer. Λείπουν οι διατελέσαντες και διευθυντές Hannes Meyer and Ludwig Mies van der Rohe και, βέβαια, πολλοί άλλοι «μάστορες». |
Επρόκειτο για μια νέα αντίληψη στη δημιουργία των απαραίτητων αντικειμένων για την ευζωΐα των πλατιών λαϊκών στρωμάτων. Τα ωραία και χρηστικά πράγματα να είναι προσιτά στον κάθε πολίτη και όχι μόνο στους προνομιούχους. Ο σχεδιασμός και η χρηστικότητα συνδέονταν με ένα ηθικό και πολιτικό υπόβαθρο. Με ένα όραμα. Και ταυτόχρονα αποτελούσαν μια χειροπιαστή αναγγελία ενός επερχόμενου μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Κάτι τόσο προχωρημένο και τόσο προσιτό που άφηνε πίσω την αισθητική των ελίτ και την προνομιακή έως και αποκλειστική τους σχέση με το ωραίο και το μοντέρνο. Με έδρα στη Γερμανία, οι δάσκαλοι, που αποκαλούνταν «μάστορες», και οι σπουδαστές της Σχολής ανέπτυσσαν τις νέες ιδέες και τις υλοποιούσαν με προοπτική οικουμενική.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό, σε μια εποχή που η γυναίκα ακόμα δεν είχε ξεφύγει από την επιτήρηση του άντρα, την πρώτη χρονιά της Σχολής οι φοιτήτριες ήταν περισσότερες από τους φοιτητές.
Αλλά το πνεύμα ανατρεπτικού δημιουργικού στοχασμού, τελικά, έβαλε το Μπάουχαους στο στόχαστρο. Όταν ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία, οι ναζί απαγόρευσαν τη λειτουργία του και το έκλεισαν. Η «μοντέρνα τέχνη» χαρακτηρίστηκε «έκφυλη τέχνη». Ανάμεσα στα έργα που κατασχέθηκαν ως «μη γερμανικά», «εβραϊκά» και «μπολσεβίκικα» και κάηκαν δημόσια περιλαμβάνονταν έργα μελών του Μπάουχαους όπως του Ελβετού ζωγράφου Πάουλ Κλέε και του ρώσου ζωγράφου και θεωρητικού της τέχνης Βασίλι Καντίνσκι, που του έριξαν στην πυρά ακόμα και τις παρτιτούρες! Επίσης, κατέστρεψαν το μνημείο που σχεδίασε ο Μις Βαν ντερ Ρόε για τους δολοφονηθέντες Ρόζα Λούξεμπουργκ και Καρλ Λίμπκνεχτ.
Παραδόξως, αποκαλύπτει ο Winfried Nerdinger, υπήρξαν και κάποιοι σπουδαστές που συνεργάστηκαν με τους ναζί, αναφέροντας τους Ερνστ Νόιφερτ και Χανς Ντούστμαν.
Συμβολή στο σοσιαλιστικό εγχείρημα
 |
| Σχολή Μπάουχαους, Ντεσσάου, Γερμανία. |
Με την επικράτηση των ναζί, πολλά μέλη του Μπάουχαους μετανάστευσαν ή επέστρεψαν στις πατρίδες τους, όπως ο «κύκλος» Chug που δραστηριοποιήθηκε στην Παλαιστίνη. Αλλά και μια πολύ σημαντική ομάδα αποφάσισε να πάρει μέρος στο σοσιαλιστικό εγχείρημα που ήταν σε εξέλιξη στη Σοβιετική Ένωση. Επικεφαλής ήταν ο Ελβετός αρχιτέκτονας Χάνες Μέγιερ ο οποίος ίδρυσε την «Κόκκινη Μπριγάδα Μπάουχαους» και συμμετείχε στον πολεοδομικό σχεδιασμό της Μόσχας. Ο Μέγιερ ήθελε το Μπαουχάους να υπηρετεί «τις ανάγκες του λαού αντί για τις ανάγκες εκείνων που ζουν στην πολυτέλεια». Τα χρόνια που ήταν διευθυντής στη Σχολή, στο εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης «Μπάουχαους 1928-1930» μια αφίσα ανέφερε «Οι εργαζόμενες γυναίκες αγωνίζονται μαζί μας για το μεροκάματο και το ψωμί – Ψήφισε κομμουνιστές». Όχι τυχαία, πολλοί αποκαλούσαν τον Χάνες Μέγιερ «σοβιετικό αρχιτέκτονα». Ανάμεσα στους σπουδαστές που τον ακολούθησαν ήταν αρχιτέκτονες και σχεδιαστές που έγραψαν ξεχωριστή ιστορία, όπως ο πολεοδόμος Konrad Püschel και ο αρχιτέκτονας Philipp Tolziner που έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του στη Μόσχα. Αλλά και η Lotte Stam-Beese που έκανε τα σχέδια της στην πόλη Ορσκ της δυτικής Ρωσίας και στη συνέχεια μετακόμισε στην Ολλανδία όπου διακρίθηκε για το σχεδιασμό της ανοικοδόμησης του Ρότερνταμ μετά τον πόλεμο.
Οι επαφές του Μπαουχάους με τη Σοβιετική Ένωση είχαν ξεκινήσει το 1927, όταν η πρώτη αποστολή με τον Ηλία Έρενμπουργκ και τον Ανατόλι Λουνατσάρσκι επισκέφθηκε τη Σχολή.
Γι’ αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο που η πρώτη έκθεση για τα 100 χρόνια υπό τον τίτλο Bauhaus Imaginista έγινε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μόσχα. Με φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια, σημειωματάρια, χάρτες, επιστολές και άλλα ντοκουμέντα, η έκθεση έδειξε πώς αντιλαμβάνονταν οι πρωταγωνιστές την ενσάρκωση των σοσιαλιστικών ιδεών, πώς προωθούσαν τις συνεργατικές πρακτικές, με ποιο τρόπο επιδίωκαν των άνοδο του αισθητικού και βιοτικού επιπέδου των λαών της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Χίνερκ Σέπερ, επικεφαλής του εργαστηρίου χρωματισμών, προσεκλήθη από τους Σοβιετικούς για να οργανώσει τον τομέα διακόσμησης κτηρίων. Ο Φρεντ Φορμπάτ εντάχθηκε στην Μπριγάδα του Ερνστ Μέι για την ανάπλαση του Μαγκνιτογκόρσκ και ο Στεφάν Σεμπιόκ σχεδίασε σιδηροδρομικούς σταθμούς και ένα πρωτοποριακό μνημείο για τον Ουκρανό ποιητή Ταράς Σεβτσένκο στο Χάρκοβο, στη «γραμμή» του Γκρόπιους για την όπερα της ίδιας πόλης. Όμως, λόγω του Ψυχρού Πολέμου, η συμβολή 30 στελεχών του Μπάουχαους στη σοσιαλιστική οικοδόμηση υποβαθμίστηκε. Οι Δυτικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρατήσουν το σημαντικό έργο τους στην αφάνεια.
Στην Αμερική
 |
| Εργοστάσιο Fagus, έργο του Γκρόπιους. |
Πολύ σημαντική ήταν η παρουσία και επιρροή του Μπάουχαους στην Αμερική, που για προφανείς λόγους ήταν πολύ ανοιχτή στους διανοούμενους που έφευγαν κυνηγημένοι από τους ναζί. Μεγάλες φυσιογνωμίες του Μπάουχαους έγιναν δεκτοί στα μεγάλα πανεπιστήμια και τα σχέδια τους βρήκαν ανταπόκριση από σημαντικά ιδρύματα και μεγάλες εταιρίες. Ο Γκρόπιους δημιούργησε την Αρχιτεκτονική Κολεκτίβα και έγινε πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Χάρβαρντ και ο Λούντβιχ Μις Βαν ντερ Ρόε σχεδίασε το Seagram στη Νέα Υόρκη και άλλα εμβληματικά κτήρια που τον καθιέρωσαν ως έναν από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ. Με τη διδασκαλία τους επηρέασαν αποφασιστικά πάρα πολλούς σπουδαστές που αναδείχτηκαν διεθνώς. Μαθητές του Μαρσέλ Μπρόιερ, που σχεδίασε και το Whitney Museum of American Art στη Νέα Υόρκη, ήταν ο Ι. Πέι και ο Φίλιπ Τζόνσον και του Τζόζεφ Άλμπερς ο Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ και ο Τζον Κέιτζ. Ο Ούγγρος ζωγράφος και φωτογράφος Μοχόλι-Νάγκι ίδρυσε το 1937 το Νέο Μπάουχαουζ στο Σικάγο. Ο διάσημος Αμερικάνος συγγραφέας και δημοσιογράφος Τομ Γουλφ αποκάλεσε τους πρωτοπόρους του Μπάουχαους «λευκούς θεούς» και βάφτισε τον Γκρόπιους «ασημένιο πρίγκιπα»! Οι Andreas Feininger, Herbert Bayer, Xanti Schawinsky, Anni Albers κ.ά. διακρίθηκαν επίσης στα πανεπιστήμια και τα ιδρύματα γραμμάτων και τεχνών.
Η Τζέιμς Τσακράμπορτι συμπεραίνει ότι ο Γκρόπιους, προβάλλοντας υπέρμετρα την αντιφασιστική πλευρά του, έκανε αποδεκτό το μοντερνισμό από τους Αμερικανούς. Και ο Κρεγκ Καστίγιο εκτιμά ότι ο Γκρόπιους ως πρεσβευτής της αμερικάνικης κουλτούρας βοήθησε άθελά του να αναχθεί το «μοντέρνο» σε «εργαλείο» του Ψυχρού Πολέμου.
Έχοντας, όμως, χάσει την έδρα και τη συνοχή του, στην Αμερική, το Μπάουχαους δεν λειτούργησε ως συγκροτημένη ομάδα με κέντρο μία Σχολή. Διακρίθηκε μέσα από το έργο των συντελεστών του ως μονάδων που ο καθένας πλέον υλοποιούσε ένα συγκεκριμένο έργο που είχε τα γνωρίσματα του Μπάουχαους, αλλά δεν είχε πια την ίδια κοινωνική αποστολή και δυναμική. Η φιλοσοφία του κατακερματίστηκε και άφησε μνημειώδη έργα, αλλά όχι μια συνέχεια της Παιδαγωγικής της Τέχνης. Η αλληλεπίδραση και η συνεργατικότητα, και πολύ περισσότερο το συλλογικό όραμα, δεν ξαναβρήκαν τη συνοχή, το χώρο και το ρυθμό τους.
Η ελληνική εμπειρία
 |
| Πολυχώρος με καφέ, αίθουσα χορού και θέα στις όχθες του ποταμού Έλβα, Ντεσάου. Έργο του Καρλ Φίγκερ. |
Στην Αθήνα, ο Γκρόπιους ανέλαβε τη δημιουργία του κτιρίου της αμερικανικής πρεσβείας το οποίο έπρεπε να επιδεικνύει την αμερικάνικη αρχιτεκτονική και να εκφράζει τη δημοκρατία των ΗΠΑ χωρίς να παραγνωρίζει την ιστορία του τόπου (περιοδικό Time, 15.7.1957). Χτίστηκε με σύγχρονες τεχνικές, κολόνες εμπνευσμένες από τον Παρθενώνα και πεντελικό μάρμαρο, σε μια χώρα που το Μπάουχαους επηρέασε με αμφιλεγόμενο τρόπο την αρχιτεκτονική. Το Ωδείον Αθηνών, το Πολεμικό Μουσείο, η Εθνική Πινακοθήκη και δεκάδες άλλα μέγαρα και κτήρια στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη έχουν τη σφραγίδα του Μπάουχαους.
«Η Ελλάδα έχει μάθει να αυτοσχεδιάζει. Πρώτα χτίζει και μετά κάνει την υποδομή», μου είπε ο ζωγράφος Δημήτρης Σεβαστάκης. «Τεράστιοι πληθυσμοί που συγκεντρώνονταν στις πόλεις πίεσαν στην εφαρμογή ενός νέου προτύπου. Στο οικονομικό βρέθηκε η φόρμουλα της αντιπαροχής και στο αισθητικό δομικά στοιχεία του Μπαουχάους. Το εντόπιο ημιαστικό χωριάτικο κακοφορμισμένο ιδίωμα δεν μπορούσε παρά να στρεβλώσει το Μπάουχαους, αλλά έφτιαξε μια αισθητική του αναγκαίου. Αυτή η απελευθέρωση βόλεψε πάρα πολύ το ελληνικό υπόδειγμα».
Ο αρχιτέκτονας Γιώργος Αραχωβίτης πρόσθεσε ότι: «Οι καλές τέχνες και η τεχνική εκπαίδευση ήταν διαχωρισμένες και σε αντιπαλότητα. Το Μπάουχαους τα ένωσε σε ένα. Συνένωσε την αισθητική με την καθημερινότητα και έδωσε αισθητική στο βιομηχανικό προϊόν. Αυτό είναι μοναδικό στον εικοστό αιώνα. Είδε την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τα σκεύη, την υφαντουργία, τα καθίσματα, είδε ό,τι συγκροτεί το σύνολο μιας ζωής στους νέους χρόνους. Και χρησιμοποίησε τη βιομηχανία σαν εργαλείο, όχι σαν αυτοσκοπό. Ένα πολιτικοποιημένο κίνημα, πολυεθνικό, που υπηρετούσε το κοινωνικό σύνολο. Η σχέση μαθητών-δασκάλων ήταν σχεδόν κοινοβιακή και οι μισοί σπουδαστές ήταν γυναίκες. Έβλεπε την κοινωνία σαν σύνολο, ενώ σήμερα τη βλέπουμε κομματιασμένη».
Και ο Σεβαστάκης συμπλήρωσε ότι «το Μπάουχαους έχει θεμελιακή σχέση με το αναγκαίο. Ωραίο είναι το χρήσιμο. Διασπείρω το έργο και έρχεται σε επαφή με την υψηλή αισθητική ο απλός άνθρωπος. Μια δημοκρατική σύλληψη, ουτοπική, αλλά μεγάλη. Δίδαξε μία συλλογικότητα άλλου επιπέδου σε σχέση με τον κλασικισμό και τα προ-μοντέρνα υβρίδια, όπου η αριστοκρατία αποκομμένη γεύεται τους καρπούς της υψηλής αισθητικής».
Μικρή διάρκεια, μακρά επιρροή
Παρ’ όλο που το εγχείρημα στη Γερμανία κράτησε μόνο 14 χρόνια λόγω της ναζιστικής δίωξης, κτήρια Μπάουχαους συνέχισαν να ανεγείρονται και να παραμένουν στη θέση τους μέχρι σήμερα σε πολλές χώρες του κόσμου.
Εξαιτίας της μεγάλης επιρροής του Μπάουχαους, η μελέτη του βρίσκεται διεθνώς σε εξέλιξη. «Εμπεριείχε τους σπόρους της σύγκρουσης, από το ξεκίνημά του. Η αντίληψη ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να ασχοληθεί με τις τεχνολογικές καινοτομίες της μηχανοποίησης και της μαζικής παραγωγής ανήκει στο Μπαουχάους», γράφει η Εύα Φοργκάκς.
Μερικοί μελετητές αναθεωρούν «τη μυθική του υπόσταση ως ένα αριστερό ουτοπικό προπύργιο», υπογραμμίζοντας την πολιτικά ισορροπιστική θέση του Γκρόπιους και την πιο ουδέτερη έως απολίτικη του Μις, σε αντίθεση με τη μαρξιστική του Μέγερ.
Πολλοί ειδήμονες διαχωρίζουν τη Σχολή από τη μετέπειτα πορεία των συντελεστών της και άλλοι τονίζουν ότι αυτό που πρέπει να διαφυλαχτεί για το μέλλον δεν είναι απλώς κάποιο «έργο», αλλά η κεντρική ιδέα της συνύπαρξης διαφορετικών αντιλήψεων που αποτελεί τη δύναμη του Μπάουχαους, στο οποίο ενσωματώνονταν η παράδοση, ο κονστρουκτιβισμός, ο εξπρεσιονισμός, η αφηρημένη τέχνη, ο φουτουρισμό κ.λπ., δημιουργώντας ένα μοντέλο υψηλής τέχνης.
Μπάουχαους για πάντα
Σήμερα, ενώ το Μπάουχαους διατηρεί την αξία του, η κερδοσκοπία, η ανιστορικότητα των πολιτικών ηγεσιών, η έλλειψη οικοδομήσιμης επιφάνειας κ.λπ. είχαν σαν συνέπεια να καταστραφούν πολλά κτίρια του είδους. Στην Ελλάδα, μερικά «Ξενία» του Άρη Κωνσταντινίδη και άλλων αρχιτεκτόνων δεν είχαν την «τύχη» των προσφυγικών πολυκατοικιών στην Αλεξάνδρας, που ο πολυετής αγώνας ευαίσθητων πολιτών και η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ανάγκασαν το υπουργείο Πολιτισμού να τα χαρακτηρίσει διατηρητέα. Αλλά κι αυτά, βέβαια, μέχρι σήμερα μένουν ερειπωμένα και αναξιοποίητα.
Στη Ρωσία, σημαντικά κτίρια σαρώθηκαν για να χτιστούν πολυτελείς κατοικίες για νεόπλουτους. Και στην πρώην Ανατολική Γερμανία, η εξαφάνιση –μετά το 1990- κτηρίων σημαντικών δημιουργών, όπως είχε επισημάνει ο διευθυντής του Ιδρύματος Μπάουχαους Φίλιπ Όσβαλτ, ήταν πολύ μεγάλο λάθος. Πάντως, στο Ντεσάου, το καινούργιο Μουσείο Μπάουχαους που θα ανοίξει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, θα περιλαμβάνει 49.000 αντικείμενα! Πολύ περισσότερα από το επίσης καινούργιο μουσείο Μπάουχαους που εγκαινιάστηκε φέτος στη Βαϊμάρη με 13.000 εκθέματα. Και στο Βερολίνο τρέχει ήδη μια αντίστοιχη έκθεση στο Σπίτι των Παγκόσμιων Πολιτισμών, ενώ σε πολλές άλλες πόλεις γίνονται εκθέσεις και εκδηλώσεις, συνολικά πάνω από 600, για τα 100 χρόνια.
Η επιρροή του Μπάουχαους απλώθηκε σε όλη τη γη όπως επιβεβαιώνουν όχι μόνοι εκθέσεις για τα 100 χρόνια στο Πεκίνο και το Σεντσέν, αλλά και η ίδρυση στην Κίνα του China Design Museum, στο Σιανσάν, το οποίο είναι σχεδιασμένο ειδικά για να εκθέτει τα 7.000 αντικείμενα του μοντερνιστικού κινήματος –στο οποίο προεξάρχει το Μπάουχαους– για τα οποία η Κινέζικη Ακαδημία Τεχνών διέθεσε για την αγορά τους 55 εκ. ευρώ!
Γενικότερα, κρίνοντας από το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται διεθνώς, στο Μεξικό, τη Βραζιλία, την Ελλάδα (βλ. Ινστιτούτο Γκαίτε) κ.λπ., και την έμφαση που δίνεται φέτος στη Γερμανία κι αλλού για τα 100 χρόνια του, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το Μπάουχαους δεν αποτελεί απλά ένα μνημείο, αλλά κάτι που παραμένει ζωντανό και επιδραστικό.
Πηγή: e-dromos.gr
Στέλιος Ελληνιάδης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου