Γιώργος X. Παπασωτηρίου
Διαβάζω για το δόγμα της νέας διακυβέρνησης, για το «νόμο και την τάξη», για την κοινωνία ως σύμπραξη φοβισμένων ανθρώπων, για την επιβολή του φόβου είτε προέρχεται από την παραβατικότητα και το έγκλημα είτε από τα μίντια του καθεστώτος είτε από την κρατική βία των «μαύρων…» του μπρανκαλεόνε Χρυσοχοΐδη. Και μοιάζει ως εάν η κυρίαρχη εξουσία να παράγει μόνο βία και καταστολή.
Όμως η εξουσία παράγει πολιτισμό, τον δικό της εμπορευματοποιημένο πολιτισμό, παράγει ανθρώπους, τη δράση τους και τις συμπεριφορές τους, παράγει εμπορευματοποιημένες σχέσεις, παράγει κάτι το πραγματικό, παράγει τομείς αντικειμένων και τελετουργίες αλήθειας. Η εξουσία παράγει πραγματικότητα, τη δική της αλήθεια, την οποία επιβάλει αθόρυβα και την καθιστά Συμβολική Τάξη, που είναι χειρότερη από την άλλη τάξη, γιατί εδώ ο σιδερόφρακτος μπάτσος δεν είναι εκτός, αλλά εντός, είναι μέσα στο κεφάλι. Γι αυτό κάνουν λάθος όσοι υποτιμούν τον πολιτισμό, τις φιέστες εθνικιστικού τύπου, όπως αυτές για το 1821.
Η Δεξιά στην Ελλάδα νίκησε στον εμφύλιο αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να νομιμοποιήσει τη νίκη της. Αυτό προσπάθησε να κάνει με τη βία της χούντας. Απέτυχε ομοίως οικτρά. Τώρα επιχειρεί να οικειοποιηθεί την επανάσταση του 1821. Θα αποτύχει πάλι. Πάντα, όταν τα αδιέξοδα είναι μεγάλα, παρατηρούνται τέτοιες επιστροφές. Είναι η ανάγκη να ξαναειδωθούν αυτά που παραβλέφθηκαν ή που ενδεχομένως ηττήθηκαν και τώρα μπορούν να δώσουν τη λύση. Οι δεξιοί των ΗΠΑ (ρεπουμπλικανοί) επιστρέφουν στη δεκαετία του 1920 ή στη δεκαετία του Ρήγκαν, του πιο σκληρού νεοφιλελευθερισμού. Οι δημοκρατικοί επιστρέφουν στη δεκαετία του 1960, τότε που συντελέσθηκε η άνοδος της «μεσαίας τάξης» και η φοβερή αντίδραση των παιδιών της στον πόλεμο του Βιετνάμ.
Γενικά, η έννοια της καταπίεσης είναι εντελώς ακατάλληλη για να αντιληφθούμε τι είναι ακριβώς η παραγωγική πλευρά της εξουσίας. Όταν ορίζουμε τα αποτελέσματα της εξουσίας σαν καταπίεση, υιοθετούμε μια καθαρά νομική αντίληψη της εξουσίας αυτής. Αυτό που κάνει την εξουσία ανθεκτική είναι το ότι δεν περιορίζεται στην απαγόρευση, αλλά παράγει πράγματα, μορφές γνώσης και λόγο. Σύμφωνα με τον Φουκώ, πρέπει να θεωρηθεί ένα παραγωγικό πλέγμα που καλύπτει ολόκληρο το κοινωνικό σώμα. Αν η εξουσία ασκούνταν μόνο με αρνητικούς όρους, τότε θα ήταν πολύ εύθραυστη. Είναι όμως ισχυρή ακριβώς επειδή παράγει θετικά αποτελέσματα στο επίπεδο της επιθυμίας και της γνώσης.
Προσοχή, λοιπόν. Δεν είναι όλα «Σοκ και δέος». Σκοπός της βίας είναι ο περιορισμός, η εξαφάνιση του υποκειμένου. Σκοπός της εξουσίας είναι η συγκρότηση του υποκειμένου. Η εξουσία είναι μια μορφή δράσης ενός προσώπου ή μιας ομάδας προσώπων με σκοπό τη δημιουργία συγκεκριμένων «θετικών» συμπεριφορών. Είναι δράση επί δράσεων, ικανότητα επενέργειας επί σχέσεων. Η άσκηση της εξουσίας έχει στόχο να οριοθετήσει τις ενδεχόμενες συμπεριφορές των υποκειμένων, να δομήσει το ενδεχόμενο πεδίο δράσης των άλλων. Η εξουσία μας «χτίζει», μας δομεί, μας συγκροτεί. Η εξουσία λέει ο Φουκώ «είναι λιγότερο της τάξης της κατά μέτωπο αντιπαράθεσης δύο αντιπάλων απ’ ό,τι της τάξης της διακυβέρνησης».
Γι’ αυτό δεν είναι το θέμα ότι «είχες την κυβέρνηση αλλά δεν είχες την εξουσία». Αντιθέτως, είχες την κυβέρνηση και δρούσες με δεξιό τρόπο, καθώς ακολουθούσες και παρήγαγες «δεξιές συμπεριφορές». Αριστερή στάση είναι ο βίος εκείνου του πάμπτωχου λατινοαμερικάνου προέδρου. Και δεν είναι μόνο ότι το να διάγει ένας πολιτικός πλούσιο βίο κάνει ακόμα μεγαλύτερη τη δυσαρέσκεια των μη εχόντων, όπως έγραφε παλιά ο Όργουελ, είναι και η ακύρωση της ειδοποιού διαφοράς, της πολιτισμικής διαφοράς της αριστεράς έναντι της γενικευμένης αγοραίας, εμπορευματοποιημένης ιδεοληψίας της δεξιάς.
Η αριστερά οφείλει να σκέφτεται και να δρα διαφορετικά από τη δεξιά. Δεν μπορεί ένα στέλεχος της αριστεράς να δρα με τον εγωτικό, ανταγωνιστικό τρόπο των δεξιών πολιτικών. Η αλληλεγγύη και η συντροφικότητά του ή θα χτίζεται από τώρα στον αριστερό πολιτικό πόλο ως νέα ποιότητα κι ευαισθησία, ή θα είναι κατ’ επίφαση αριστερός με τους χυδαίους ποσοτικούς όρους των επιδομάτων, που αν δεν υποτιμούν, προσβάλουν την αξιοπρέπεια, παραπέμποντας στα φιλόπτωχα ταμεία των ενοριών. Με λίγα λόγια, αυτή είναι μία δεξιόστροφη αριστερά…
Πηγή: artinews.gr
Γιώργος X. Παπασωτηρίου: Σχετικά με τον συντάκτη
Διαβάζω για το δόγμα της νέας διακυβέρνησης, για το «νόμο και την τάξη», για την κοινωνία ως σύμπραξη φοβισμένων ανθρώπων, για την επιβολή του φόβου είτε προέρχεται από την παραβατικότητα και το έγκλημα είτε από τα μίντια του καθεστώτος είτε από την κρατική βία των «μαύρων…» του μπρανκαλεόνε Χρυσοχοΐδη. Και μοιάζει ως εάν η κυρίαρχη εξουσία να παράγει μόνο βία και καταστολή.
Όμως η εξουσία παράγει πολιτισμό, τον δικό της εμπορευματοποιημένο πολιτισμό, παράγει ανθρώπους, τη δράση τους και τις συμπεριφορές τους, παράγει εμπορευματοποιημένες σχέσεις, παράγει κάτι το πραγματικό, παράγει τομείς αντικειμένων και τελετουργίες αλήθειας. Η εξουσία παράγει πραγματικότητα, τη δική της αλήθεια, την οποία επιβάλει αθόρυβα και την καθιστά Συμβολική Τάξη, που είναι χειρότερη από την άλλη τάξη, γιατί εδώ ο σιδερόφρακτος μπάτσος δεν είναι εκτός, αλλά εντός, είναι μέσα στο κεφάλι. Γι αυτό κάνουν λάθος όσοι υποτιμούν τον πολιτισμό, τις φιέστες εθνικιστικού τύπου, όπως αυτές για το 1821.
Η Δεξιά στην Ελλάδα νίκησε στον εμφύλιο αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να νομιμοποιήσει τη νίκη της. Αυτό προσπάθησε να κάνει με τη βία της χούντας. Απέτυχε ομοίως οικτρά. Τώρα επιχειρεί να οικειοποιηθεί την επανάσταση του 1821. Θα αποτύχει πάλι. Πάντα, όταν τα αδιέξοδα είναι μεγάλα, παρατηρούνται τέτοιες επιστροφές. Είναι η ανάγκη να ξαναειδωθούν αυτά που παραβλέφθηκαν ή που ενδεχομένως ηττήθηκαν και τώρα μπορούν να δώσουν τη λύση. Οι δεξιοί των ΗΠΑ (ρεπουμπλικανοί) επιστρέφουν στη δεκαετία του 1920 ή στη δεκαετία του Ρήγκαν, του πιο σκληρού νεοφιλελευθερισμού. Οι δημοκρατικοί επιστρέφουν στη δεκαετία του 1960, τότε που συντελέσθηκε η άνοδος της «μεσαίας τάξης» και η φοβερή αντίδραση των παιδιών της στον πόλεμο του Βιετνάμ.
Γενικά, η έννοια της καταπίεσης είναι εντελώς ακατάλληλη για να αντιληφθούμε τι είναι ακριβώς η παραγωγική πλευρά της εξουσίας. Όταν ορίζουμε τα αποτελέσματα της εξουσίας σαν καταπίεση, υιοθετούμε μια καθαρά νομική αντίληψη της εξουσίας αυτής. Αυτό που κάνει την εξουσία ανθεκτική είναι το ότι δεν περιορίζεται στην απαγόρευση, αλλά παράγει πράγματα, μορφές γνώσης και λόγο. Σύμφωνα με τον Φουκώ, πρέπει να θεωρηθεί ένα παραγωγικό πλέγμα που καλύπτει ολόκληρο το κοινωνικό σώμα. Αν η εξουσία ασκούνταν μόνο με αρνητικούς όρους, τότε θα ήταν πολύ εύθραυστη. Είναι όμως ισχυρή ακριβώς επειδή παράγει θετικά αποτελέσματα στο επίπεδο της επιθυμίας και της γνώσης.
Προσοχή, λοιπόν. Δεν είναι όλα «Σοκ και δέος». Σκοπός της βίας είναι ο περιορισμός, η εξαφάνιση του υποκειμένου. Σκοπός της εξουσίας είναι η συγκρότηση του υποκειμένου. Η εξουσία είναι μια μορφή δράσης ενός προσώπου ή μιας ομάδας προσώπων με σκοπό τη δημιουργία συγκεκριμένων «θετικών» συμπεριφορών. Είναι δράση επί δράσεων, ικανότητα επενέργειας επί σχέσεων. Η άσκηση της εξουσίας έχει στόχο να οριοθετήσει τις ενδεχόμενες συμπεριφορές των υποκειμένων, να δομήσει το ενδεχόμενο πεδίο δράσης των άλλων. Η εξουσία μας «χτίζει», μας δομεί, μας συγκροτεί. Η εξουσία λέει ο Φουκώ «είναι λιγότερο της τάξης της κατά μέτωπο αντιπαράθεσης δύο αντιπάλων απ’ ό,τι της τάξης της διακυβέρνησης».
Γι’ αυτό δεν είναι το θέμα ότι «είχες την κυβέρνηση αλλά δεν είχες την εξουσία». Αντιθέτως, είχες την κυβέρνηση και δρούσες με δεξιό τρόπο, καθώς ακολουθούσες και παρήγαγες «δεξιές συμπεριφορές». Αριστερή στάση είναι ο βίος εκείνου του πάμπτωχου λατινοαμερικάνου προέδρου. Και δεν είναι μόνο ότι το να διάγει ένας πολιτικός πλούσιο βίο κάνει ακόμα μεγαλύτερη τη δυσαρέσκεια των μη εχόντων, όπως έγραφε παλιά ο Όργουελ, είναι και η ακύρωση της ειδοποιού διαφοράς, της πολιτισμικής διαφοράς της αριστεράς έναντι της γενικευμένης αγοραίας, εμπορευματοποιημένης ιδεοληψίας της δεξιάς.
Η αριστερά οφείλει να σκέφτεται και να δρα διαφορετικά από τη δεξιά. Δεν μπορεί ένα στέλεχος της αριστεράς να δρα με τον εγωτικό, ανταγωνιστικό τρόπο των δεξιών πολιτικών. Η αλληλεγγύη και η συντροφικότητά του ή θα χτίζεται από τώρα στον αριστερό πολιτικό πόλο ως νέα ποιότητα κι ευαισθησία, ή θα είναι κατ’ επίφαση αριστερός με τους χυδαίους ποσοτικούς όρους των επιδομάτων, που αν δεν υποτιμούν, προσβάλουν την αξιοπρέπεια, παραπέμποντας στα φιλόπτωχα ταμεία των ενοριών. Με λίγα λόγια, αυτή είναι μία δεξιόστροφη αριστερά…
Πηγή: artinews.gr
Γιώργος X. Παπασωτηρίου: Σχετικά με τον συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου