Γιάννης Περάκης
Σε κατ' οίκον περιορισμό πάνω από 3,9 δισ. άνθρωποι λόγω κορονοϊού, κοντά στο ένα εκατ. τα κρούσματα. Οι αριθμοί αυτοί δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό ότι αντικειμενικά συμμετέχουμε εκούσια ή ακούσια σε ένα «ψυχολογικό πείραμα άνευ προηγουμένου». Έτσι το χαρακτήρισε το παγκόσμιο lockdown το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ενώ προβλέπει πως οι ψυχικές επιπτώσεις θα επηρεάσουν και την οικονομία.
Η λέξη «καραντίνα» (quarantena στα ιταλικά, σημαίνει περίοδο σαράντα ημερών) αναφέρεται στο χρονικό διάστημα περιορισμού μετακινήσεων σε περίπτωση υποψίας ότι κάποιος μπορεί να είναι φορέας μιας μεταδοτικής ασθένειας. Η έννοια διαφέρει από την πλήρη απομόνωση, σε περίπτωση που νοσήσει κάποιος, με σκοπό την προστασία των υπολοίπων από τη μεταδοτική ασθένεια. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στη Βενετία, κατά την εποχή της επιδημίας της λέπρας στην αρχή του 12ου μ.Χ. αιώνα (1127) (υποχρέωναν τα καράβια με περιπτώσεις ασθένειας να παραμένουν σε ανοιχτή θάλασσα για σαράντα ημέρες πριν να πλησιάσουν), Τους τελευταίους μήνες, και μάλλον για πρώτη φορά στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, ολόκληρες περιοχές όπως το Huwan και η Βόρεια Ιταλία έχουν κλειστεί σε μέτρα καραντίνας, ενώ τώρα τα μέτρα αυτά αφορούν πλέον σε όλη την Ευρώπη και σε πολλές άλλες χώρες στον κόσμο. Μια παγκόσμια «καραντίνα». Ο κόσμος σταμάτησε σε χρόνο ρεκόρ. Μας φαίνεται απίθανο, αλλά είναι αληθινό. Όλο αυτό για ένα διάστημα του οποίου η διάρκεια είναι εντελώς αβέβαιη, και αναρωτιόμαστε σιωπηλά «πόσο θα αντέξουμε; Πόσο θα αντέξει μια κοινωνία;», «Πώς άντεξαν στην Κίνα τους τέσσερις μήνες;»
Υπάρχουν μερικά δεδομένα, σχετικά με τις επιπτώσεις που οι συνθήκες καραντίνας μπορεί να προκαλέσουν στην ψυχολογία των ανθρώπων. Οι Brooks και συνεργάτες (2020) ανασκόπησαν τη σχετική βιβλιογραφία και επικεντρώθηκαν σε 24 μελέτες που δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 2004 και του 2019 και αφορούσαν στις επιδημίες της Embola, SARS και την ίωση Η1Ν1. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αγχώδες διαταραχές, αίσθηση στρες και έντονου φόβου, θυμός, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, ψυχικές διαταραχές παρόμοιες με τις μετα-τραυματικές, συναισθηματική εξάντληση, ευερεθιστικότητα, αίσθηση μοναξιάς και αβοήθητου παρουσιάζονται σε ποσοστά από 7% έως 54%, ανάλογα με το συγκεκριμένο σύμπτωμα και τη μελέτη, τόσο σε ενήλικες όσο και σε εφήβους και παιδιά. Μερικά από αυτά τα συμπτώματα παρατηρήθηκαν μέχρι και τρία χρόνια αργότερα, με τη λήξη του περιορισμού. Επίσης, οι συνήθειες που αποκτήθηκαν στη διάρκεια της καραντίνας δεν εξαφανίζονται αμέσως και το 21%-54% των εξεταζόμενων, ανάλογα με τη μελέτη, συνέχιζαν να παρουσιάζουν αποφευκτικές συμπεριφορές και αγχώδες διαταραχές μετά τη λήξη της καραντίνας.
Το στοιχείο της ενημέρωσης του πληθυσμού φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στον βαθμό ψυχολογικής επιβάρυνσης του πληθυσμού στην τωρινή και σε προηγούμενες επιδημίες. Σύμφωνα με τους συγγραφείς και με βάση την εμπειρία των ημερών αυτών:
α) Η ακριβής, έγκυρη και τακτική πληροφόρηση του πληθυσμού που βρίσκεται σε συνθήκες καραντίνας είναι βασική. Μόνο με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι που βρίσκονται σε καραντίνα μπορεί να συνεργάζονται και να κατανοήσουν την κατάσταση καθώς και να αντιλαμβάνονται το συλλογικό νόημα της απομόνωσης.
β) Οι ιατρικές και καθημερινές προμήθειες πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες.
γ) Η περίοδος απομόνωσης πρέπει να είναι όσο γίνεται συντομότερη και η διάρκεια καθορισμένη, συνθήκες που προς το παρόν φαίνονται αβέβαιες.
δ) Οι περισσότερες από τις δυσμενείς επιπτώσεις προέρχονται από την επιβολή περιορισμού της ελευθερίας, ενώ η εθελοντική καραντίνα συνδέεται με λιγότερη δυσφορία και λιγότερες μακροχρόνιες επιπλοκές.
Μια δεύτερη, κρυφή πανδημία
Ήδη μπορούμε να δούμε σημάδια αποφυγής στις χώρες που εφαρμόζεται lockdown. Οι άνθρωποι φοβούνται να πάνε στη δουλειά τους λόγω του φόβου της λοίμωξης, ενώ μέσα σε τρεις με έξι μήνες, αναμένεται να υπάρξει μια δεύτερη κορύφωση αυτής της τάσης των εργαζομένων. Δηλαδή, ακριβώς τη στιγμή που θα απαιτείται η εργασία όλων προκειμένου η οικονομία να ανακάμψει. Λίγο πριν το lockdown το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκπόνησε μια έρευνα μεταξύ αντιπροσωπευτικού δείγματος του βελγικού πληθυσμού. Στο πλαίσιο της έρευνας φάνηκε ότι το 32% του πληθυσμού θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί ως «υψηλά ανθεκτικό», ενώ μόλις το 15% παρουσίαζε τοξικά επίπεδα στρες. Πιο πρόσφατη έρευνα του ίδιου οργανισμού, όμως, μόλις δύο εβδομάδες μετά την επιβολή lockdown είχε πολύ πιο δυσοίωνα ευρήματα. Το 32% («υψηλά ανθεκτικό») μειώθηκε στο 25% ενώ 15% (αυτό που παρουσίαζε τοξικά επίπεδα στρες) αυξήθηκε στο 25%.
Τα άτομα της «κόκκινης» κατηγορίας είναι πιο πιθανό να σημειώσουν εκτεταμένη απουσία από το χώρο εργασίας τους, ενώ ακόμη και αν επιστρέψουν στη θέση τους αναμένεται να είναι έως και 35% λιγότερο παραγωγικοί σύμφωνα με έρευνα της Euro found.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο; Σε γενικές γραμμές, γνωρίζουμε ότι οι ευπαθείς ομάδες για ανάπτυξη μακροπρόθεσμων προβλημάτων ψυχικής υγείας είναι το ιατρικό προσωπικό που εργάζεται στην πρώτη γραμμή, νέοι άνθρωποι κάτω των 30 ετών, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και εκείνοι που ζουν σε συνθήκες επισφάλειας, για παράδειγμα εξαιτίας της φτώχειας, κάποιας αναπηρίας ή ενός υποκείμενου προβλήματος ψυχικής υγείας.
1) Στη Γαλλία: Μια ένωση ερευνητών ξεκίνησε την έρευνα “Coconel” (κορονοϊός και απομόνωση), η οποία παρακολουθεί για καιρό τις επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων σε χίλιους ανθρώπους. Μετά το δεύτερο κύμα της έρευνας, που δημοσιεύθηκε στις 8 Απριλίου πριν την ανακοίνωση της παράτασης κατά ένα μήνα της καθολικής καραντίνας που ισχύει στη Γαλλία από τις 17 Μαρτίου, «συνολικά το 37% των ερωτηθέντων παρουσίαζε ενδείξεις ψυχολογικής πίεσης», ενώ δεν υπήρχαν σημαντικές διαφοροποιήσεις με το πρώτο κύμα της έρευνας που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο. Η σύγκριση με τα τελευταία στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τον γενικό πληθυσμό το 2017 δείχνουν επιδείνωση της ψυχικής υγείας στη διάρκεια της καραντίνας.
2) Στις ΗΠΑ: Όπου «περισσότερο από το ένα τρίτο των Αμερικανών (36%) δηλώνει ότι ο κορονοϊός έχει επηρεάσει σοβαρά την ψυχική τους υγείας», υπογράμμισε η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (APA) σε επιστολή που απηύθυνε στις 13 Απριλίου προς το Κογκρέσο. Προειδοποιώντας για τον κίνδυνο «να δούμε ακόμη περισσότερους Αμερικανούς να χρειάζονται ψυχολογική φροντίδα», η APA ζήτησε επενδύσεις για τις άμεσες ανάγκες “και για την περίοδο ανάκαμψης”, κυρίως σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε ψυχολογική φροντίδα και τις τηλεσυνεδρίες.
3) Στη Βρετανία: «Έκκληση σε δράση» και την οποία υπέγραψαν την Πέμπτη 24 επαγγελματίες και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet Psychiatry, την ημέρα της ανακοίνωσης της παράτασης της καραντίνας στη χώρα. Σε αυτή ζητούν κυρίως την ενισχυμένη εποπτεία των ψυχολογικών επιπτώσεων της επιδημίας, βασιζόμενοι και εκείνοι σε δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι οι Βρετανοί ανησυχούν περισσότεροι για τις ψυχο-κοινωνικές επιπτώσεις της covid-19 από το να αρρωστήσουν οι ίδιοι.
Η διαδικτυακή παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας: Οι περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας προσαρμόστηκαν σε χρόνο ρεκόρ στην ανάγκη παροχής ψυχολογικής υποστήριξης και ψυχοθεραπείας μέσω διαδικτύου. Μία δραστηριότητα που ήταν ακόμα περιορισμένη στον χώρο της ψυχικής υγείας σε σύγκριση με άλλους, αν και έδειξε μια ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Η αποτελεσματικότητα των ψηφιακών πρακτικών έχει μελετηθεί, κυρίως σε σχέση με την αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών και του μετατραυματικού στρες, και κυρίως στην εφαρμογή γνωσιακής-συμεριφορικής ψυχοθεραπείας. Αλλά υπάρχουν, πλέον, δεδομένα που αφορούν και σε άλλες διαταραχές και ποικίλους κλινικούς πληθυσμούς.
Τα ποσοστά προσαρμογής στην καινούρια πραγματικότητα, των εξυπηρετούμενων από ψυχοκοινωνικές και ψυχιατρικές υπηρεσίες, είναι εντυπωσιακά. Όπως δηλώνουν οι ψυχίατροι Fr. Di Paolo και Eva Angelini πάνω από το 50% των περιπτώσεων οργανώθηκαν για να συνδεθούν διαδικτυακά και δέχτηκαν τη νέα μορφή υποστήριξης χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες ή διαμαρτυρίες, πολλοί από αυτούς ανακουφισμένοι από την εξ’ αποστάσεως πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Το να αισθάνονται οι ίδιοι ασφαλείς, αποφεύγοντας τις μετακινήσεις και την έκθεση σε κοινούς χώρους όπου αυξάνεται το ενδεχόμενο μόλυνσης, δημιούργησε νέο κίνητρο χρήσης τεχνολογίας (για όσους δεν ήταν εξοικειωμένοι με αυτήν), ενώ αισθάνονται ότι εξασφαλίζεται η προσφορά συνέχειας της ψυχολογικής στήριξης από τους επαγγελματίες υγείας στις νέες, ψυχοπιεστικές, συνθήκες περιορισμών κινήσεων και κοινωνικών επαφών. Επίσης, οι ψηφιακές πρακτικές ενδέχεται να μειώνουν τον φόβο του στιγματισμού για ζητήματα ψυχικής υγείας, διευκολύνοντας την αναζήτηση βοήθειας μέσω της ανωνυμίας και της απόστασης, καθώς και την αποκάλυψη δύσκολων εμπειριών.
Η κυβέρνηση βρίσκεται ακόμα στην «παλαιολιθική εποχή» ως προς τις προτροπές και τις συστάσεις των επιστημόνων. Με την λήξη του lockdown θα εφαρμόσει... μια «θεραπεία» γνωστή από 2011, το «δόγμα του Σοκ», με «ηλεκτροσόκ» (με μπόλικα volt).
Ενώ οι πολίτες είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους η κυβέρνηση προετοιμάζει με πυρετώδεις ρυθμούς στα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης το νομοσχέδιο-μαμούθ, που περιλαμβάνει τον νέο Πτωχευτικό Κώδικα, διατάξεις για τις κατασχέσεις πρώτης κατοικίας και πρόβλεψη για δημιουργία ειδικού φορέα όπου θα περιέρχονται τα κατασχεμένα σπίτια. Πτωχεύσεις, εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων, κατασχέσεις α΄κατοικίας και στο βάθος αναδιανομή της επιχειρηματικής πίτας.
Όλα αυτά εν μέσω της πανδημίας κι ενώ η οικονομία οδεύει σε βαθιά ύφεση που θα φέρει εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και νοικοκυριά στα πρόθυρα «ασφυξίας», η κυβέρνηση βιάζεται να στρώσει το δρόμο στις τράπεζες για να προχωρήσουν σε μαζικές ρευστοποιήσεις και εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων οφειλετών, προκειμένου να εκκαθαρίσουν χαρτοφυλάκια κόκκινων δανείων και να κλείσουν εκκρεμότητες. Οι κινήσεις αυτές θα είναι το προοίμιο μεγάλων αλλαγών στον επιχειρηματικό χάρτη της χώρας, με αναδιάταξη δυνάμεων και αναδιανομή της πίτας σε πολλούς κλάδους.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των επιμέρους διατάξεων, του κυοφορούμενου νέου Πτωχευτικού Κώδικα είναι η «απλοποίηση της πτωχευτικής διαδικασίας» και η διαμόρφωση κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου ώστε οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων δηλαδή στα funds που αγοράζουν τιτλοποιημένα δάνεια να μπορούν «να τελειώνουν γρήγορα» με τους κόκκινους δανειολήπτες, επιτυγχάνοντας για τις ίδιες το καλύτερο δυνατό οικονομικό αποτέλεσμα.
Αποφάσεις ερήμην των μετόχων: Με τις νέες διατάξεις που εισάγονται, τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης αποκτούν ουσιαστικά «δικαίωμα ζωής ή θανάτου» για τις επιχειρήσεις που βρίσκονται σε αδυναμία πληρωμών:
Ουσιαστικά λύνονται τα χέρια των τραπεζών και των funds για να προχωρήσουν σε εκκαθάριση του επιχειρηματικού τοπίου, βάζοντας οριστικά λουκέτο σε “ημιθανείς” μη βιώσιμες επιχειρήσεις, αναδιαρθρώνοντας και στηρίζοντας όποιες έχουν δυνατότητες ανάκαμψης, “τεμαχίζοντας” μεγάλους ομίλους και πουλώντας τα αποδοτικά κομμάτια και τις κερδοφόρες θυγατρικές.
Αναδιάταξη του επιχειρηματικού χάρτη: Μέσα από αυτή τη διαδικασία, θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη μελλοντική διαμόρφωση του επιχειρηματικού χάρτη, στην ενίσχυση ορισμένων ομίλων ή στην αποδυνάμωση ανταγωνιστών τους, στη συγκρότηση νέων ισχυρότερων σχημάτων μέσα από εξαγορές και απορροφήσεις, συγχωνεύσεις κλπ. Με την προοπτική αυτή συναρτάται ως ένα βαθμό και η κίνηση του ομίλου Βαρδινογιάννη να εξαγοράσει την πρώην Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος (νυν Optima Bank), που έχει ισχυρή παρουσία στον τομέα εξαγορών-συγχωνεύσεων, με πολλά deals στο ενεργητικό της.
Ωφελημένοι θα είναι και πολλοί επιχειρηματικοί όμιλοι, που βρίσκονται σε καλή οικονομική κατάσταση, διατηρούν καλές σχέσεις ή έχουν ισχυρές προσβάσεις στο τραπεζικό σύστημα και μπορούν να προχωρήσουν σε κινήσεις επέκτασης, εξαγοράζοντας αποδοτικά “κομμάτια” υπερχρεωμένων επιχειρήσεων που θα οδηγούνται σε πτώχευση-εκκαθάριση και εκποίηση.
Οι νέες διατάξεις βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας με τις βασικές αλλαγές που εισάγονται στον πτωχευτικό κώδικα:
Η επιλεκτική πληρωμή κάποιων ληξιπρόθεσμων οφειλών δεν αίρει την παύση πληρωμών.
Ο οφειλέτης που δεν μπορεί να πληρώσει, δεν γλιτώνει ούτε εάν... πεθάνει: Μπορεί να κηρυχθεί σε πτώχευση ακόμη και ένα χρόνο μετά το θάνατο του, προκειμένου η περιουσία του να εκποιηθεί και να διανεμηθεί στους πιστωτές του.
Η τύχη της πρώτης κατοικίας: Ο Πτωχευτικός Κώδικας συμπληρώνεται με ειδικές ρυθμίσεις για τους δανειολήπτες που καλύπτονταν έως τώρα από το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας. Στο άρθρο 180 προβλέπεται ότι εάν κηρυχθεί σε πτώχευση οφειλέτης με αντικειμενική αξία α' κατοικίας έως 200.000 ευρώ (προσαυξανόμενη έως 300.000 με σύζυγο και δύο τέκνα), «θα έχει το δικαίωμα να μεταβιβάσει την πρώτη κατοικία του στον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης και να την μισθώσει από αυτόν».
Συμβάσεις εργασίας και δεδουλευμένα: Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διατάξεις του άρθρου 34 για τους εργαζόμενους επιχείρησης που πτωχεύει. Όπως αναφέρεται στις παραγράφους 1 και 2, με την κήρυξη της πτώχευσης δεν λύεται αυτομάτως η σύμβαση εργασίας. Ο σύνδικος μπορεί να λύσει τη σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου με καταγγελία, χωρίς να απαιτείται καταβολή αποζημίωσης.
Όσον αφορά τα δεδουλευμένα, στην επόμενη παράγραφο αναφέρεται: Οι απαιτήσεις των μισθωτών από μισθούς και λοιπές παροχές που γεννήθηκαν πριν την κήρυξη της πτώχευσης, καθώς και κάθε συναρτώμενη με την καταγγελία απαίτηση τους, όπως ιδίως αποζημίωση εκ του νόμου, αποτελούν πτωχευτικές απαιτήσεις, για τις οποίες οι μισθωτοί ικανοποιούνται ως πτωχευτικοί πιστωτές κατά τις ειδικότερες περί κατατάξεως των πιστωτών διατάξεις του παρόντος κώδικα.
Αυτή είναι η θεραπεία «του δόγματος του Σοκ», με ηλεκτροσόκ (με μπόλικα volt) που επιλέγει η κυβέρνηση. Δεν αποκλείεται να εμφανίσει και τα όπλα Τazer της Ελληνικής Αστυνομίας, τα οποία προμηθεύτηκε όπως αποκάλυψε ο κ. Χηνοφώτης λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 (σε επερώτηση στην βουλή το 2009 του Π. Κοροβέση). Σε... «μικρό αριθμό και κατανεμήθηκαν καταλλήλως προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε εξαιρετικές περιπτώσεις». Στην χρήση του όπλου αυτού οφείλονται για 245 δολοφονίες.
Το βέβαιο είναι ότι τα αρπακτικά και οι «ντελεριβεράδες» τους έχουν προετοιμάσει το έδαφος για την μετα-κορωνοϊό εποχή, με την παραμικρή λεπτομέρεια.
Εμείς πάλι με τα λιανοντούφεκα μας και ο καθένας στο ξεχωριστό κομματικό του «ταμπούρι». Το ερώτημα «συμμαχία με ποιους» είναι κολοβό. Για να έχει και ουρά χρειάζεται ένα ακόμη ερώτημα: «Συμμαχία πότε και για να κάνουμε τι;». Και αυτό το «πότε» έχει σχέση με την ωρίμανση των συνθηκών. Δηλαδή, αν το γκάστρωμα έχει προχωρήσει αρκετά και επίκειται φυσιολογική γέννα του καινούργιου» (Χ. Φλωράκης).
Λέτε μετά από τόσες ημέρες εγκλεισμού και με την βαρβαρότητα που έρχεται, να το ξανασκεφτούμε και να ακουστεί ένα σωτήριο κάλεσμα ενότητας πέντε ή δέκα βασικών σημείων από το ΚΚΕ, την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, την ΛΑΕ ή οποιαδήποτε άλλη συλλογικότητα. Την μεγαλύτερη ευθύνη του καλέσματος την φέρει το ΚΚΕ ως η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη του χώρου.
Πηγή: Ε.Ε.Σ.ΣΚΕ.Ψ.Ο./Συστημική Σκέψη & Ψυχοθεραπεία/Τεύχος 16, Μάιος 2020 Συγγραφέας: Βαλέρια Πομίνι Οικογένειες και Θεραπευτές στη δίνη της Πανδημίας του Κορωνοϊού, κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια: Α΄ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών.
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Σε κατ' οίκον περιορισμό πάνω από 3,9 δισ. άνθρωποι λόγω κορονοϊού, κοντά στο ένα εκατ. τα κρούσματα. Οι αριθμοί αυτοί δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό ότι αντικειμενικά συμμετέχουμε εκούσια ή ακούσια σε ένα «ψυχολογικό πείραμα άνευ προηγουμένου». Έτσι το χαρακτήρισε το παγκόσμιο lockdown το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ενώ προβλέπει πως οι ψυχικές επιπτώσεις θα επηρεάσουν και την οικονομία.
Η «καραντίνα» και οι ψυχολογικές επιπτώσεις της
Η λέξη «καραντίνα» (quarantena στα ιταλικά, σημαίνει περίοδο σαράντα ημερών) αναφέρεται στο χρονικό διάστημα περιορισμού μετακινήσεων σε περίπτωση υποψίας ότι κάποιος μπορεί να είναι φορέας μιας μεταδοτικής ασθένειας. Η έννοια διαφέρει από την πλήρη απομόνωση, σε περίπτωση που νοσήσει κάποιος, με σκοπό την προστασία των υπολοίπων από τη μεταδοτική ασθένεια. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στη Βενετία, κατά την εποχή της επιδημίας της λέπρας στην αρχή του 12ου μ.Χ. αιώνα (1127) (υποχρέωναν τα καράβια με περιπτώσεις ασθένειας να παραμένουν σε ανοιχτή θάλασσα για σαράντα ημέρες πριν να πλησιάσουν), Τους τελευταίους μήνες, και μάλλον για πρώτη φορά στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, ολόκληρες περιοχές όπως το Huwan και η Βόρεια Ιταλία έχουν κλειστεί σε μέτρα καραντίνας, ενώ τώρα τα μέτρα αυτά αφορούν πλέον σε όλη την Ευρώπη και σε πολλές άλλες χώρες στον κόσμο. Μια παγκόσμια «καραντίνα». Ο κόσμος σταμάτησε σε χρόνο ρεκόρ. Μας φαίνεται απίθανο, αλλά είναι αληθινό. Όλο αυτό για ένα διάστημα του οποίου η διάρκεια είναι εντελώς αβέβαιη, και αναρωτιόμαστε σιωπηλά «πόσο θα αντέξουμε; Πόσο θα αντέξει μια κοινωνία;», «Πώς άντεξαν στην Κίνα τους τέσσερις μήνες;»
Υπάρχουν μερικά δεδομένα, σχετικά με τις επιπτώσεις που οι συνθήκες καραντίνας μπορεί να προκαλέσουν στην ψυχολογία των ανθρώπων. Οι Brooks και συνεργάτες (2020) ανασκόπησαν τη σχετική βιβλιογραφία και επικεντρώθηκαν σε 24 μελέτες που δημοσιεύθηκαν μεταξύ του 2004 και του 2019 και αφορούσαν στις επιδημίες της Embola, SARS και την ίωση Η1Ν1. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αγχώδες διαταραχές, αίσθηση στρες και έντονου φόβου, θυμός, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, ψυχικές διαταραχές παρόμοιες με τις μετα-τραυματικές, συναισθηματική εξάντληση, ευερεθιστικότητα, αίσθηση μοναξιάς και αβοήθητου παρουσιάζονται σε ποσοστά από 7% έως 54%, ανάλογα με το συγκεκριμένο σύμπτωμα και τη μελέτη, τόσο σε ενήλικες όσο και σε εφήβους και παιδιά. Μερικά από αυτά τα συμπτώματα παρατηρήθηκαν μέχρι και τρία χρόνια αργότερα, με τη λήξη του περιορισμού. Επίσης, οι συνήθειες που αποκτήθηκαν στη διάρκεια της καραντίνας δεν εξαφανίζονται αμέσως και το 21%-54% των εξεταζόμενων, ανάλογα με τη μελέτη, συνέχιζαν να παρουσιάζουν αποφευκτικές συμπεριφορές και αγχώδες διαταραχές μετά τη λήξη της καραντίνας.
Το στοιχείο της ενημέρωσης του πληθυσμού φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στον βαθμό ψυχολογικής επιβάρυνσης του πληθυσμού στην τωρινή και σε προηγούμενες επιδημίες. Σύμφωνα με τους συγγραφείς και με βάση την εμπειρία των ημερών αυτών:
α) Η ακριβής, έγκυρη και τακτική πληροφόρηση του πληθυσμού που βρίσκεται σε συνθήκες καραντίνας είναι βασική. Μόνο με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι που βρίσκονται σε καραντίνα μπορεί να συνεργάζονται και να κατανοήσουν την κατάσταση καθώς και να αντιλαμβάνονται το συλλογικό νόημα της απομόνωσης.
β) Οι ιατρικές και καθημερινές προμήθειες πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες.
γ) Η περίοδος απομόνωσης πρέπει να είναι όσο γίνεται συντομότερη και η διάρκεια καθορισμένη, συνθήκες που προς το παρόν φαίνονται αβέβαιες.
δ) Οι περισσότερες από τις δυσμενείς επιπτώσεις προέρχονται από την επιβολή περιορισμού της ελευθερίας, ενώ η εθελοντική καραντίνα συνδέεται με λιγότερη δυσφορία και λιγότερες μακροχρόνιες επιπλοκές.
Μια δεύτερη, κρυφή πανδημία
Ήδη μπορούμε να δούμε σημάδια αποφυγής στις χώρες που εφαρμόζεται lockdown. Οι άνθρωποι φοβούνται να πάνε στη δουλειά τους λόγω του φόβου της λοίμωξης, ενώ μέσα σε τρεις με έξι μήνες, αναμένεται να υπάρξει μια δεύτερη κορύφωση αυτής της τάσης των εργαζομένων. Δηλαδή, ακριβώς τη στιγμή που θα απαιτείται η εργασία όλων προκειμένου η οικονομία να ανακάμψει. Λίγο πριν το lockdown το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκπόνησε μια έρευνα μεταξύ αντιπροσωπευτικού δείγματος του βελγικού πληθυσμού. Στο πλαίσιο της έρευνας φάνηκε ότι το 32% του πληθυσμού θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί ως «υψηλά ανθεκτικό», ενώ μόλις το 15% παρουσίαζε τοξικά επίπεδα στρες. Πιο πρόσφατη έρευνα του ίδιου οργανισμού, όμως, μόλις δύο εβδομάδες μετά την επιβολή lockdown είχε πολύ πιο δυσοίωνα ευρήματα. Το 32% («υψηλά ανθεκτικό») μειώθηκε στο 25% ενώ 15% (αυτό που παρουσίαζε τοξικά επίπεδα στρες) αυξήθηκε στο 25%.
Τα άτομα της «κόκκινης» κατηγορίας είναι πιο πιθανό να σημειώσουν εκτεταμένη απουσία από το χώρο εργασίας τους, ενώ ακόμη και αν επιστρέψουν στη θέση τους αναμένεται να είναι έως και 35% λιγότερο παραγωγικοί σύμφωνα με έρευνα της Euro found.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο; Σε γενικές γραμμές, γνωρίζουμε ότι οι ευπαθείς ομάδες για ανάπτυξη μακροπρόθεσμων προβλημάτων ψυχικής υγείας είναι το ιατρικό προσωπικό που εργάζεται στην πρώτη γραμμή, νέοι άνθρωποι κάτω των 30 ετών, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και εκείνοι που ζουν σε συνθήκες επισφάλειας, για παράδειγμα εξαιτίας της φτώχειας, κάποιας αναπηρίας ή ενός υποκείμενου προβλήματος ψυχικής υγείας.
Οι προτάσεις των επιστημόνων
1) Στη Γαλλία: Μια ένωση ερευνητών ξεκίνησε την έρευνα “Coconel” (κορονοϊός και απομόνωση), η οποία παρακολουθεί για καιρό τις επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων σε χίλιους ανθρώπους. Μετά το δεύτερο κύμα της έρευνας, που δημοσιεύθηκε στις 8 Απριλίου πριν την ανακοίνωση της παράτασης κατά ένα μήνα της καθολικής καραντίνας που ισχύει στη Γαλλία από τις 17 Μαρτίου, «συνολικά το 37% των ερωτηθέντων παρουσίαζε ενδείξεις ψυχολογικής πίεσης», ενώ δεν υπήρχαν σημαντικές διαφοροποιήσεις με το πρώτο κύμα της έρευνας που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο. Η σύγκριση με τα τελευταία στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τον γενικό πληθυσμό το 2017 δείχνουν επιδείνωση της ψυχικής υγείας στη διάρκεια της καραντίνας.
2) Στις ΗΠΑ: Όπου «περισσότερο από το ένα τρίτο των Αμερικανών (36%) δηλώνει ότι ο κορονοϊός έχει επηρεάσει σοβαρά την ψυχική τους υγείας», υπογράμμισε η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (APA) σε επιστολή που απηύθυνε στις 13 Απριλίου προς το Κογκρέσο. Προειδοποιώντας για τον κίνδυνο «να δούμε ακόμη περισσότερους Αμερικανούς να χρειάζονται ψυχολογική φροντίδα», η APA ζήτησε επενδύσεις για τις άμεσες ανάγκες “και για την περίοδο ανάκαμψης”, κυρίως σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε ψυχολογική φροντίδα και τις τηλεσυνεδρίες.
3) Στη Βρετανία: «Έκκληση σε δράση» και την οποία υπέγραψαν την Πέμπτη 24 επαγγελματίες και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet Psychiatry, την ημέρα της ανακοίνωσης της παράτασης της καραντίνας στη χώρα. Σε αυτή ζητούν κυρίως την ενισχυμένη εποπτεία των ψυχολογικών επιπτώσεων της επιδημίας, βασιζόμενοι και εκείνοι σε δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι οι Βρετανοί ανησυχούν περισσότεροι για τις ψυχο-κοινωνικές επιπτώσεις της covid-19 από το να αρρωστήσουν οι ίδιοι.
Η Θεραπεία
Η διαδικτυακή παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας: Οι περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας προσαρμόστηκαν σε χρόνο ρεκόρ στην ανάγκη παροχής ψυχολογικής υποστήριξης και ψυχοθεραπείας μέσω διαδικτύου. Μία δραστηριότητα που ήταν ακόμα περιορισμένη στον χώρο της ψυχικής υγείας σε σύγκριση με άλλους, αν και έδειξε μια ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Η αποτελεσματικότητα των ψηφιακών πρακτικών έχει μελετηθεί, κυρίως σε σχέση με την αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών και του μετατραυματικού στρες, και κυρίως στην εφαρμογή γνωσιακής-συμεριφορικής ψυχοθεραπείας. Αλλά υπάρχουν, πλέον, δεδομένα που αφορούν και σε άλλες διαταραχές και ποικίλους κλινικούς πληθυσμούς.
Τα ποσοστά προσαρμογής στην καινούρια πραγματικότητα, των εξυπηρετούμενων από ψυχοκοινωνικές και ψυχιατρικές υπηρεσίες, είναι εντυπωσιακά. Όπως δηλώνουν οι ψυχίατροι Fr. Di Paolo και Eva Angelini πάνω από το 50% των περιπτώσεων οργανώθηκαν για να συνδεθούν διαδικτυακά και δέχτηκαν τη νέα μορφή υποστήριξης χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες ή διαμαρτυρίες, πολλοί από αυτούς ανακουφισμένοι από την εξ’ αποστάσεως πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Το να αισθάνονται οι ίδιοι ασφαλείς, αποφεύγοντας τις μετακινήσεις και την έκθεση σε κοινούς χώρους όπου αυξάνεται το ενδεχόμενο μόλυνσης, δημιούργησε νέο κίνητρο χρήσης τεχνολογίας (για όσους δεν ήταν εξοικειωμένοι με αυτήν), ενώ αισθάνονται ότι εξασφαλίζεται η προσφορά συνέχειας της ψυχολογικής στήριξης από τους επαγγελματίες υγείας στις νέες, ψυχοπιεστικές, συνθήκες περιορισμών κινήσεων και κοινωνικών επαφών. Επίσης, οι ψηφιακές πρακτικές ενδέχεται να μειώνουν τον φόβο του στιγματισμού για ζητήματα ψυχικής υγείας, διευκολύνοντας την αναζήτηση βοήθειας μέσω της ανωνυμίας και της απόστασης, καθώς και την αποκάλυψη δύσκολων εμπειριών.
Στην Ελλάδα
Η κυβέρνηση βρίσκεται ακόμα στην «παλαιολιθική εποχή» ως προς τις προτροπές και τις συστάσεις των επιστημόνων. Με την λήξη του lockdown θα εφαρμόσει... μια «θεραπεία» γνωστή από 2011, το «δόγμα του Σοκ», με «ηλεκτροσόκ» (με μπόλικα volt).
Ενώ οι πολίτες είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους η κυβέρνηση προετοιμάζει με πυρετώδεις ρυθμούς στα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης το νομοσχέδιο-μαμούθ, που περιλαμβάνει τον νέο Πτωχευτικό Κώδικα, διατάξεις για τις κατασχέσεις πρώτης κατοικίας και πρόβλεψη για δημιουργία ειδικού φορέα όπου θα περιέρχονται τα κατασχεμένα σπίτια. Πτωχεύσεις, εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων, κατασχέσεις α΄κατοικίας και στο βάθος αναδιανομή της επιχειρηματικής πίτας.
Όλα αυτά εν μέσω της πανδημίας κι ενώ η οικονομία οδεύει σε βαθιά ύφεση που θα φέρει εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και νοικοκυριά στα πρόθυρα «ασφυξίας», η κυβέρνηση βιάζεται να στρώσει το δρόμο στις τράπεζες για να προχωρήσουν σε μαζικές ρευστοποιήσεις και εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων οφειλετών, προκειμένου να εκκαθαρίσουν χαρτοφυλάκια κόκκινων δανείων και να κλείσουν εκκρεμότητες. Οι κινήσεις αυτές θα είναι το προοίμιο μεγάλων αλλαγών στον επιχειρηματικό χάρτη της χώρας, με αναδιάταξη δυνάμεων και αναδιανομή της πίτας σε πολλούς κλάδους.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των επιμέρους διατάξεων, του κυοφορούμενου νέου Πτωχευτικού Κώδικα είναι η «απλοποίηση της πτωχευτικής διαδικασίας» και η διαμόρφωση κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου ώστε οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων δηλαδή στα funds που αγοράζουν τιτλοποιημένα δάνεια να μπορούν «να τελειώνουν γρήγορα» με τους κόκκινους δανειολήπτες, επιτυγχάνοντας για τις ίδιες το καλύτερο δυνατό οικονομικό αποτέλεσμα.
Αποφάσεις ερήμην των μετόχων: Με τις νέες διατάξεις που εισάγονται, τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης αποκτούν ουσιαστικά «δικαίωμα ζωής ή θανάτου» για τις επιχειρήσεις που βρίσκονται σε αδυναμία πληρωμών:
- Θα μπορούν να τις οδηγούν σε πτώχευση, σε εκκαθάριση ή σε καθεστώς διάσωσης-εξυγίανσης (με όρους που θα επιβάλλουν οι ίδιες), ακόμη και χωρίς τη συναίνεση των ιδιοκτητών.
- Ερήμην των μετόχων-ιδιοκτητών θα μπορούν επίσης να πωλούν επιχειρήσεις που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις δανειακές υποχρεώσεις τους, να εκποιούν περιουσιακά τους στοιχεία, να μεταβιβάζουν τα κερδοφόρα κομμάτια τους ή να τα αγοράζουν οι ίδιες έναντι απαιτήσεων τους, προκειμένου να τα πουλήσουν εν συνεχεία.
Ουσιαστικά λύνονται τα χέρια των τραπεζών και των funds για να προχωρήσουν σε εκκαθάριση του επιχειρηματικού τοπίου, βάζοντας οριστικά λουκέτο σε “ημιθανείς” μη βιώσιμες επιχειρήσεις, αναδιαρθρώνοντας και στηρίζοντας όποιες έχουν δυνατότητες ανάκαμψης, “τεμαχίζοντας” μεγάλους ομίλους και πουλώντας τα αποδοτικά κομμάτια και τις κερδοφόρες θυγατρικές.
Αναδιάταξη του επιχειρηματικού χάρτη: Μέσα από αυτή τη διαδικασία, θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη μελλοντική διαμόρφωση του επιχειρηματικού χάρτη, στην ενίσχυση ορισμένων ομίλων ή στην αποδυνάμωση ανταγωνιστών τους, στη συγκρότηση νέων ισχυρότερων σχημάτων μέσα από εξαγορές και απορροφήσεις, συγχωνεύσεις κλπ. Με την προοπτική αυτή συναρτάται ως ένα βαθμό και η κίνηση του ομίλου Βαρδινογιάννη να εξαγοράσει την πρώην Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος (νυν Optima Bank), που έχει ισχυρή παρουσία στον τομέα εξαγορών-συγχωνεύσεων, με πολλά deals στο ενεργητικό της.
Ωφελημένοι θα είναι και πολλοί επιχειρηματικοί όμιλοι, που βρίσκονται σε καλή οικονομική κατάσταση, διατηρούν καλές σχέσεις ή έχουν ισχυρές προσβάσεις στο τραπεζικό σύστημα και μπορούν να προχωρήσουν σε κινήσεις επέκτασης, εξαγοράζοντας αποδοτικά “κομμάτια” υπερχρεωμένων επιχειρήσεων που θα οδηγούνται σε πτώχευση-εκκαθάριση και εκποίηση.
Οι νέες διατάξεις βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας με τις βασικές αλλαγές που εισάγονται στον πτωχευτικό κώδικα:
- Οι πτωχευτικές διατάξεις θα ισχύουν πλέον και για τα φυσικά πρόσωπα δηλαδή τα νοικοκυριά θα αντιμετωπίζονται όπως και οι επιχειρήσεις
- Αλλάζει η έννοια της «παύσης πληρωμής» και οι πιστωτές (τράπεζες-funds) θα μπορούν να οδηγήσουν τον οφειλέτη σε πτώχευση, εάν επί εξάμηνο δεν καταβάλει το 20% των ληξιπρόθεσμων οφειλών του
- Στην πτωχευτική περιουσία εντάσσεται και η κατοικία του οφειλέτη, την οποία πρέπει να ρευστοποιήσει ή να καταβάλει την αξία της.
- Ο εξωδικαστικός μηχανισμός μονιμοποιείται ως προπτωχευτική διαδικασία και επεκτείνεται στα φυσικά πρόσωπα
- Μειώνεται σε 50% το ποσοστό πιστωτών που απαιτείται να συναινέσουν για επικύρωση συμφωνίας εξυγίανσης. Ετσι οι τράπεζες θα μπορούν κατά κανόνα να αποφασίζουν μόνες τους.
- Το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά Ταμεία γίνονται ουσιαστικά παρακολούθημα των τραπεζών στις συμφωνίες αναδιάρθρωσης-εξυγίανσης: Εάν οι απαιτήσεις τους είναι μέχρι 1,5 εκατ. ευρώ και αντιστοιχούν σε λιγότερο από 50% των συνολικών υποχρεώσεων της επιχείρησης, θα συνυπογράφουν ό,τι αποφασίζουν οι τράπεζες.
- Στους δημοσίους υπαλλήλους που υπογράφουν τέτοιες συμφωνίες με κούρεμα απαιτήσεων, παρέχεται ασυλία. Στο άρθρο 97 παράγραφος 6 ορίζεται ότι: Με την επιφύλαξη των διατάξεων για τη δωροδοκία, ουδείς υπάλληλος υπό την έννοια του άρθρου 13 του Ποινικού Κώδικα υπέχει οποιαδήποτε αστική, ποινική ή πειθαρχική ευθύνη για την αποδοχή συμφωνίας αναδιάρθρωσης οφειλών σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος κεφαλαίου ή για οποιαδήποτε ενέργεια σε υλοποίησή της ή σε αναγνώριση των νόμιμων συνεπειών της
Η επιλεκτική πληρωμή κάποιων ληξιπρόθεσμων οφειλών δεν αίρει την παύση πληρωμών.
Ο οφειλέτης που δεν μπορεί να πληρώσει, δεν γλιτώνει ούτε εάν... πεθάνει: Μπορεί να κηρυχθεί σε πτώχευση ακόμη και ένα χρόνο μετά το θάνατο του, προκειμένου η περιουσία του να εκποιηθεί και να διανεμηθεί στους πιστωτές του.
Η τύχη της πρώτης κατοικίας: Ο Πτωχευτικός Κώδικας συμπληρώνεται με ειδικές ρυθμίσεις για τους δανειολήπτες που καλύπτονταν έως τώρα από το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας. Στο άρθρο 180 προβλέπεται ότι εάν κηρυχθεί σε πτώχευση οφειλέτης με αντικειμενική αξία α' κατοικίας έως 200.000 ευρώ (προσαυξανόμενη έως 300.000 με σύζυγο και δύο τέκνα), «θα έχει το δικαίωμα να μεταβιβάσει την πρώτη κατοικία του στον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης και να την μισθώσει από αυτόν».
Συμβάσεις εργασίας και δεδουλευμένα: Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διατάξεις του άρθρου 34 για τους εργαζόμενους επιχείρησης που πτωχεύει. Όπως αναφέρεται στις παραγράφους 1 και 2, με την κήρυξη της πτώχευσης δεν λύεται αυτομάτως η σύμβαση εργασίας. Ο σύνδικος μπορεί να λύσει τη σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου με καταγγελία, χωρίς να απαιτείται καταβολή αποζημίωσης.
Όσον αφορά τα δεδουλευμένα, στην επόμενη παράγραφο αναφέρεται: Οι απαιτήσεις των μισθωτών από μισθούς και λοιπές παροχές που γεννήθηκαν πριν την κήρυξη της πτώχευσης, καθώς και κάθε συναρτώμενη με την καταγγελία απαίτηση τους, όπως ιδίως αποζημίωση εκ του νόμου, αποτελούν πτωχευτικές απαιτήσεις, για τις οποίες οι μισθωτοί ικανοποιούνται ως πτωχευτικοί πιστωτές κατά τις ειδικότερες περί κατατάξεως των πιστωτών διατάξεις του παρόντος κώδικα.
Αυτή είναι η θεραπεία «του δόγματος του Σοκ», με ηλεκτροσόκ (με μπόλικα volt) που επιλέγει η κυβέρνηση. Δεν αποκλείεται να εμφανίσει και τα όπλα Τazer της Ελληνικής Αστυνομίας, τα οποία προμηθεύτηκε όπως αποκάλυψε ο κ. Χηνοφώτης λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 (σε επερώτηση στην βουλή το 2009 του Π. Κοροβέση). Σε... «μικρό αριθμό και κατανεμήθηκαν καταλλήλως προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε εξαιρετικές περιπτώσεις». Στην χρήση του όπλου αυτού οφείλονται για 245 δολοφονίες.
Το βέβαιο είναι ότι τα αρπακτικά και οι «ντελεριβεράδες» τους έχουν προετοιμάσει το έδαφος για την μετα-κορωνοϊό εποχή, με την παραμικρή λεπτομέρεια.
Εμείς πάλι με τα λιανοντούφεκα μας και ο καθένας στο ξεχωριστό κομματικό του «ταμπούρι». Το ερώτημα «συμμαχία με ποιους» είναι κολοβό. Για να έχει και ουρά χρειάζεται ένα ακόμη ερώτημα: «Συμμαχία πότε και για να κάνουμε τι;». Και αυτό το «πότε» έχει σχέση με την ωρίμανση των συνθηκών. Δηλαδή, αν το γκάστρωμα έχει προχωρήσει αρκετά και επίκειται φυσιολογική γέννα του καινούργιου» (Χ. Φλωράκης).
Λέτε μετά από τόσες ημέρες εγκλεισμού και με την βαρβαρότητα που έρχεται, να το ξανασκεφτούμε και να ακουστεί ένα σωτήριο κάλεσμα ενότητας πέντε ή δέκα βασικών σημείων από το ΚΚΕ, την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, την ΛΑΕ ή οποιαδήποτε άλλη συλλογικότητα. Την μεγαλύτερη ευθύνη του καλέσματος την φέρει το ΚΚΕ ως η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη του χώρου.
Πηγή: Ε.Ε.Σ.ΣΚΕ.Ψ.Ο./Συστημική Σκέψη & Ψυχοθεραπεία/Τεύχος 16, Μάιος 2020 Συγγραφέας: Βαλέρια Πομίνι Οικογένειες και Θεραπευτές στη δίνη της Πανδημίας του Κορωνοϊού, κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια: Α΄ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών.
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου