Από διότι
Οι περισσότεροι από μας βέβαια κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να μένουμε ευτυχισμένοι στη νιρβάνα της άγνοιας, στον παράδεισο των ηλιθίων του Ντοστογιέφσκι.
Μικρή η ζωή. Και η γνώση μπορεί να είναι δύναμη, είναι όμως και πόνος. Είναι και ζόρι. Και προβληματισμός. Είναι και δουλειά. Είναι και ευθύνη. Και ρίσκο, που σημαίνει και πιθανή αποτυχία. Για κάποιους η γνώση μπορεί να γίνει και δυστυχία. Και προτιμούν την εθελοτυφλία. Προτιμούν το παραμύθιασμα του εαυτού τους. Συνειδητά ή ασυνείδητα ανακατασκευάζουν, ρετουσάρουν, φτιάχνουν με υλικά τα θέλω και τις ανάγκες τους φόρμες ζωής, τεχνητές αλήθειες που να αντέχονται και να μη πληγώνουν κρύβοντας τις σκοτεινές και δύσοσμες.
Μέχρι πότε όμως; Μέχρι πότε μπορείς να καμώνεσαι ότι όλα είναι καλά; Ότι η ζωή σου με ό,τι αυτή περιλαμβάνει από πράγματα, ανθρώπους, σχέσεις είναι μια νησίδα απροσπέλαστη; Ότι αυτά που συμβαίνουν γύρω σου είναι πολύ μακριά σου και δε σε αφορούν; Κάποια στιγμή το γυαλί θ αρχίσει να κάνει ρωγμές. Οι in vitro συνθήκες δοκιμαστικού σωλήνα εργαστηρίου δε θα μπορούν να καλύπτουν ολόκληρη τη ζωή. Η αλήθεια της πραγματικότητας με την τεράστια δύναμη που διαθέτει θα σπάσει όλα τα προστατευτικά φίλτρα και θα ορμήσει να πάρει την εκδίκησή της.
Ο έντιμος και σίγουρος δρόμος είναι ένας. Κι αυτός είναι που επιλέγεται από τους πραγματικά σκεπτόμενους και ώριμους ανθρώπους. Είναι να κάνεις την αλήθεια, αυτή που οδηγεί στη γνώση της πραγματικότητας, όχημα για την ευτυχία. Στην αλήθεια φτάνεις όμως με μοναδικό εργαλείο τη γνώση. Και η γνώση η αληθινή είναι πάντα αντικειμενική. Δεν είναι πίστη, δόγμα, μεταφυσική. Υπάρχει ανεξάρτητα από πεποιθήσεις, από προσωπικές στάσεις, υποκειμενικές αποτιμήσεις, συναισθήματα.
Δύσκολη και επίπονη βέβαια η κάθε είδους γνωστική διαδικασία πρέπει να περνάει από συνεχή αμφιβολία και διαρκή έρευνα. Γνώση και σύνδεση με την πραγματικότητα, λένε οι ειδικοί, αποτελεί το μέτρο και την ασφαλέστερη απόδειξη της ψυχικής και πνευματικής υγείας. Χωρίς τη λύση του προβλήματος της γνωσιμότητας του κόσμου, χωρίς τη γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας, λέει ο ιστορικός διαλεκτικός υλισμός, καμμιά αλλαγή δε συντελείται. Και έρχεται και ο Μπρεχτ στο θεατρικό του έργο «Η απόφαση» να επαναλάβει με τον πιο απόλυτο και κατηγορηματικό τρόπο. “….Μονάχα η πραγματικότητα μπορεί να μας μάθει πώς την πραγματικότητα ν’ αλλάξουμε.” Η γνώση της πραγματικότητας γίνεται έτσι η μοναδική απελευθερωτική αλήθεια άρα και δύναμη για να αλλάξουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας.
Μικρόκοσμος και μακρόκοσμος και στο κέντρο πάντα εμείς. Εμείς, που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με εργαλεία τη νόηση και τη συνείδησή μας συνθήκες αντικειμενικές που τις βρίσκουμε δοσμένες, διαμορφωμένες κι έχουν να κάνουν με την κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα, την οποία πρέπει να γνωρίσουμε, να κατανοήσουμε τους νόμους της λειτουργίας της, τις αιτίες που τη γέννησαν και τη διατηρούν και κυρίως το ρόλο μας ως υποκείμενα σ’ αυτό το αέναα μεταβαλλόμενο κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι.
Ο κόσμος μας είναι αυτός που είναι. Ζούμε μια εποχή βαθιάς και συνεχιζόμενης παρακμής. Το κοινωνικό μας σύστημα έχοντας εξαντλήσει τις δυνατότητες ανάπτυξής του μέσα στο μακρόσυρτο ρόγχο του θανάτου του γίνεται όλο και πιο σκληρά ταξικό, όλο και πιο επικίνδυνο, ασύλληπτα παράλογο και δολοφονικό. Οι οικονομικές κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη με την ύφεση, τη λιτότητα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τα φθίνοντα ατομικά πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, τη φτώχεια, την ανεργία, τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, τις εργασιακές σχέσεις γαλέρας να έχουν γίνει τρόπος ζωής για τεράστιες πληθυσμιακές ομάδες. Και όμως αυτό που συμβαίνει είναι το αδιέξοδο του συστήματος να γίνεται και αδιέξοδο στο μυαλό των θυμάτων του. Αντί να αναπτύσσονται οι δυνάμεις αντίστασης και ανατροπής, πληθαίνουν οι κοινωνικά απονευρωμένοι και πολιτικά ακίνδυνοι άνθρωποι που έχουν αποδεχθεί ότι το κάδρο δεν μπορεί να αλλάξει, ότι ο καπιταλισμός είναι μόνιμος και αήττητος.
Tί θα αποφασίσουμε λοιπόν; Θα παραμείνουμε, όπως γράφει ο Ντοστογιέφσκι, στον κόσμο των ευτυχισμένων ηλιθίων κάνοντας ότι πιστεύουμε πως με μικροαλλαγές και μερεμέτια ο καπιταλισμός θα γίνει ανθρώπινος; Θα παραμείνουμε ευτυχισμένοι ηλίθιοι ταυτίζοντας τη μοίρα μας με τη μοίρα ενός συστήματος που αργοπεθαίνει, αργοπεθαίνοντας κι εμείς και τα παιδιά μας μαζί του, ενώ μπορούμε να γίνουμε οι νεκροθάφτες του; Θα παραμείνουμε ευτυχισμένοι ηλίθιοι αποδεχόμενοι ότι οι ζωές μας αποτελούν φτηνά καπιταλιστικά προϊόντα, απλά γρανάζια στην παραγωγή και αναπαραγωγή του συστήματος; Θα προτιμήσουμε την ευτυχισμένη άγνοια των ηλιθίων αποποιούμενοι τη γνώση εκατομμυρίων χρόνων ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας, που μας διδάσκει τη νομοτελειακή, αντικειμενική κίνηση της ιστορίας; Που μας μαθαίνει, δηλαδή, ότι όλοι οι ταξικά κοινωνικοοικονομικοί σχηματισμοί που προηγήθηκαν, δουλοκτησία, φεουδαρχία, είχαν την αρχή τους και το τέλος τους μέσα από το πέρασμα των παραγωγικών σχέσεων από τα στάδια της εμφάνισης, της κυριαρχίας-ακμής και της αποδιοργάνωσης -κρίσης και παρακμής; Τη γνώση που αναδεικνύει ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας την ταξική πάλη, την αδιάκοπη δηλαδή μάχη του εκμεταλλευόμενου ανθρώπου με τις κοινωνικές δυνάμεις που του στέκονται εμπόδιο στο δρόμο για το σπάσιμο των δεσμών του και την απελευθέρωσή του; Την αλήθεια ότι αυτή η θέληση και απόφαση παρέμβασης στο ιστορικό γίγνεσθαι, αυτό που λέμε κοινωνική συνείδηση, δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην ικανότητα να αποφασίζει κανείς με γνώση της πραγματικότητας;
Αυτή η αλήθεια , που είναι και η μόνη επιστημονική αλήθεια, κι εδώ θα πάμε λίγο πιο πέρα από τον Ντοστογιέφσκι, δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να σχετίζεται με τη δυστυχία. Είναι η αλήθεια εκείνη που παρά τις δυσκολίες οδηγεί στην ευτυχία, αφού η ευτυχία, ο ύψιστος σκοπός της ανθρώπινης ζωής, συμβαδίζει χέρι με χέρι με την ελευθερία του ανθρώπου.
Η Σφήκα: Επιλογές
“Είναι καλύτερα να είσαι δυστυχισμένος γνωρίζοντας την αλήθεια, παρά να είσαι ευτυχισμένος στον παράδεισο των ηλιθίων.” (Ντοστογιέφσκι).
Οι περισσότεροι από μας βέβαια κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να μένουμε ευτυχισμένοι στη νιρβάνα της άγνοιας, στον παράδεισο των ηλιθίων του Ντοστογιέφσκι.
Μικρή η ζωή. Και η γνώση μπορεί να είναι δύναμη, είναι όμως και πόνος. Είναι και ζόρι. Και προβληματισμός. Είναι και δουλειά. Είναι και ευθύνη. Και ρίσκο, που σημαίνει και πιθανή αποτυχία. Για κάποιους η γνώση μπορεί να γίνει και δυστυχία. Και προτιμούν την εθελοτυφλία. Προτιμούν το παραμύθιασμα του εαυτού τους. Συνειδητά ή ασυνείδητα ανακατασκευάζουν, ρετουσάρουν, φτιάχνουν με υλικά τα θέλω και τις ανάγκες τους φόρμες ζωής, τεχνητές αλήθειες που να αντέχονται και να μη πληγώνουν κρύβοντας τις σκοτεινές και δύσοσμες.
Μέχρι πότε όμως; Μέχρι πότε μπορείς να καμώνεσαι ότι όλα είναι καλά; Ότι η ζωή σου με ό,τι αυτή περιλαμβάνει από πράγματα, ανθρώπους, σχέσεις είναι μια νησίδα απροσπέλαστη; Ότι αυτά που συμβαίνουν γύρω σου είναι πολύ μακριά σου και δε σε αφορούν; Κάποια στιγμή το γυαλί θ αρχίσει να κάνει ρωγμές. Οι in vitro συνθήκες δοκιμαστικού σωλήνα εργαστηρίου δε θα μπορούν να καλύπτουν ολόκληρη τη ζωή. Η αλήθεια της πραγματικότητας με την τεράστια δύναμη που διαθέτει θα σπάσει όλα τα προστατευτικά φίλτρα και θα ορμήσει να πάρει την εκδίκησή της.
Η γνώση της πραγματικότητας
Ο έντιμος και σίγουρος δρόμος είναι ένας. Κι αυτός είναι που επιλέγεται από τους πραγματικά σκεπτόμενους και ώριμους ανθρώπους. Είναι να κάνεις την αλήθεια, αυτή που οδηγεί στη γνώση της πραγματικότητας, όχημα για την ευτυχία. Στην αλήθεια φτάνεις όμως με μοναδικό εργαλείο τη γνώση. Και η γνώση η αληθινή είναι πάντα αντικειμενική. Δεν είναι πίστη, δόγμα, μεταφυσική. Υπάρχει ανεξάρτητα από πεποιθήσεις, από προσωπικές στάσεις, υποκειμενικές αποτιμήσεις, συναισθήματα.
Δύσκολη και επίπονη βέβαια η κάθε είδους γνωστική διαδικασία πρέπει να περνάει από συνεχή αμφιβολία και διαρκή έρευνα. Γνώση και σύνδεση με την πραγματικότητα, λένε οι ειδικοί, αποτελεί το μέτρο και την ασφαλέστερη απόδειξη της ψυχικής και πνευματικής υγείας. Χωρίς τη λύση του προβλήματος της γνωσιμότητας του κόσμου, χωρίς τη γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας, λέει ο ιστορικός διαλεκτικός υλισμός, καμμιά αλλαγή δε συντελείται. Και έρχεται και ο Μπρεχτ στο θεατρικό του έργο «Η απόφαση» να επαναλάβει με τον πιο απόλυτο και κατηγορηματικό τρόπο. “….Μονάχα η πραγματικότητα μπορεί να μας μάθει πώς την πραγματικότητα ν’ αλλάξουμε.” Η γνώση της πραγματικότητας γίνεται έτσι η μοναδική απελευθερωτική αλήθεια άρα και δύναμη για να αλλάξουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας.
Η ευθύνη μας στην εποχή της παρακμής
Μικρόκοσμος και μακρόκοσμος και στο κέντρο πάντα εμείς. Εμείς, που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με εργαλεία τη νόηση και τη συνείδησή μας συνθήκες αντικειμενικές που τις βρίσκουμε δοσμένες, διαμορφωμένες κι έχουν να κάνουν με την κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα, την οποία πρέπει να γνωρίσουμε, να κατανοήσουμε τους νόμους της λειτουργίας της, τις αιτίες που τη γέννησαν και τη διατηρούν και κυρίως το ρόλο μας ως υποκείμενα σ’ αυτό το αέναα μεταβαλλόμενο κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι.
Ο κόσμος μας είναι αυτός που είναι. Ζούμε μια εποχή βαθιάς και συνεχιζόμενης παρακμής. Το κοινωνικό μας σύστημα έχοντας εξαντλήσει τις δυνατότητες ανάπτυξής του μέσα στο μακρόσυρτο ρόγχο του θανάτου του γίνεται όλο και πιο σκληρά ταξικό, όλο και πιο επικίνδυνο, ασύλληπτα παράλογο και δολοφονικό. Οι οικονομικές κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη με την ύφεση, τη λιτότητα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τα φθίνοντα ατομικά πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, τη φτώχεια, την ανεργία, τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, τις εργασιακές σχέσεις γαλέρας να έχουν γίνει τρόπος ζωής για τεράστιες πληθυσμιακές ομάδες. Και όμως αυτό που συμβαίνει είναι το αδιέξοδο του συστήματος να γίνεται και αδιέξοδο στο μυαλό των θυμάτων του. Αντί να αναπτύσσονται οι δυνάμεις αντίστασης και ανατροπής, πληθαίνουν οι κοινωνικά απονευρωμένοι και πολιτικά ακίνδυνοι άνθρωποι που έχουν αποδεχθεί ότι το κάδρο δεν μπορεί να αλλάξει, ότι ο καπιταλισμός είναι μόνιμος και αήττητος.
Ο δρόμος για την απελευθέρωση του ανθρώπου
Tί θα αποφασίσουμε λοιπόν; Θα παραμείνουμε, όπως γράφει ο Ντοστογιέφσκι, στον κόσμο των ευτυχισμένων ηλιθίων κάνοντας ότι πιστεύουμε πως με μικροαλλαγές και μερεμέτια ο καπιταλισμός θα γίνει ανθρώπινος; Θα παραμείνουμε ευτυχισμένοι ηλίθιοι ταυτίζοντας τη μοίρα μας με τη μοίρα ενός συστήματος που αργοπεθαίνει, αργοπεθαίνοντας κι εμείς και τα παιδιά μας μαζί του, ενώ μπορούμε να γίνουμε οι νεκροθάφτες του; Θα παραμείνουμε ευτυχισμένοι ηλίθιοι αποδεχόμενοι ότι οι ζωές μας αποτελούν φτηνά καπιταλιστικά προϊόντα, απλά γρανάζια στην παραγωγή και αναπαραγωγή του συστήματος; Θα προτιμήσουμε την ευτυχισμένη άγνοια των ηλιθίων αποποιούμενοι τη γνώση εκατομμυρίων χρόνων ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας, που μας διδάσκει τη νομοτελειακή, αντικειμενική κίνηση της ιστορίας; Που μας μαθαίνει, δηλαδή, ότι όλοι οι ταξικά κοινωνικοοικονομικοί σχηματισμοί που προηγήθηκαν, δουλοκτησία, φεουδαρχία, είχαν την αρχή τους και το τέλος τους μέσα από το πέρασμα των παραγωγικών σχέσεων από τα στάδια της εμφάνισης, της κυριαρχίας-ακμής και της αποδιοργάνωσης -κρίσης και παρακμής; Τη γνώση που αναδεικνύει ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας την ταξική πάλη, την αδιάκοπη δηλαδή μάχη του εκμεταλλευόμενου ανθρώπου με τις κοινωνικές δυνάμεις που του στέκονται εμπόδιο στο δρόμο για το σπάσιμο των δεσμών του και την απελευθέρωσή του; Την αλήθεια ότι αυτή η θέληση και απόφαση παρέμβασης στο ιστορικό γίγνεσθαι, αυτό που λέμε κοινωνική συνείδηση, δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην ικανότητα να αποφασίζει κανείς με γνώση της πραγματικότητας;
Αυτή η αλήθεια , που είναι και η μόνη επιστημονική αλήθεια, κι εδώ θα πάμε λίγο πιο πέρα από τον Ντοστογιέφσκι, δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να σχετίζεται με τη δυστυχία. Είναι η αλήθεια εκείνη που παρά τις δυσκολίες οδηγεί στην ευτυχία, αφού η ευτυχία, ο ύψιστος σκοπός της ανθρώπινης ζωής, συμβαδίζει χέρι με χέρι με την ελευθερία του ανθρώπου.
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου