Από διότι
Με τρεις ερωτήσεις ο Μπρεχτ μας αφαιρεί και το τελευταίο φύλλο συκής που θα μπορούσε να κρύψει τη γύμνια της ηττοπάθειας, της αδιαφορίας, της κουτοπονηριάς μας και τόσων άλλων δικαιολογιών που προβάλλουμε όταν καθόμαστε στα αυγά μας ενώ θίγονται τα δικαιώματά μας στη ζωή. Μας φέρνει πραγματικά “ενώπιος ενωπίω” όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε εμπόδια που φαίνονται ανυπέρβλητα.
Ορθά κοφτά μας ρωτάει: “Μπορεί η αλήθεια να ‘ν΄ θνητή, το ψέμα αθάνατο;” Κι εμείς, που βλέπουμε τον ένα μετά τον άλλο, παλιούς και νέους εθνοσωτήρες, να μας εξαπατούν κι αντί για την Ελπίδα που μας πουλάνε προεκλογικά να μας σερβίρουν μετεκλογικά τη μαύρη απελπισία. Ναι, απαντάμε ορθά κοφτά στον Μπρεχτ, “έτσι δείχνουν όλα”. Το ψέμα μοιάζει αθάνατο, διότι οι παππούδες μας υποφέρανε, οι πατεράδες μας υποφέρανε κι εμείς συνεχίζουμε να υποφέρουμε ακούγοντας τις ίδιες κάλπικες υποσχέσεις, τα ίδια τροπάρια για την επερχόμενη σωτηρία.
Και ο Μπρεχτ συνεχίζει: “Που είδες, η αδικία να μη ξεμασκαρεύεται χρόνους και καιρούς;” Την αδικία εμείς πραγματικά τη νοιώθουμε στο πετσί μας. Όσοι βγάζουν το ψωμί τους με τον ιδρώτα τους είναι οι αδικημένοι ενώ μια χούφτα χαραμοφάηδες, τα μεγάλα αφεντικά, καρπώνονται τον ιδρώτα των πολλών. Οι μεγαλομέτοχοι, μεγαλοεπιχειρηματίες, μεγαλοκομπιναδόροι αυγατίζουν τα κέρδη τους πετώντας το πολύ-πολύ και κανένα ξεροκόμματο, κι αυτό μόνο αν για κάποιο λόγο τους συμφέρει. Κι έτσι και πάλι συμφωνούμε με το Μπρεχτ απαντώντας πως στη χώρα μας αυτή την κατάσταση τη ζούμε στο πετσί μας μέρα-νύχτα.
“Μα ξέρεις κάποιον που η βία να του ‘χει φέρει τύχη;” επιμένει στις ερωτήσεις του ο Μπρεχτ. Αυτό πια το ερώτημα κι αν είναι οφθαλμοφανές. Τα αφεντικά έχουν την τύχη με το μέρος τους διότι προκειμένου να κλέψουν τον ιδρώτα των εργαζομένων χρησιμοποιούν “το καρότο και το μαστίγιο”. Όπου δηλαδή δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος. Η βία δεν εκφράζεται μόνο με τις δυνάμεις καταστολής και τους στρατούς που επεμβαίνουν μόλις σηκώσει κανείς κεφάλι. Η άδικη νομοθεσία επιβάλλεται κι αυτή με τη βία, κι ο βιασμένος διδάσκεται να τη συνηθίζει, να την υπομένει, να την αντέχει. Καθένας μπορεί πια να δει πως η τύχη βρίσκεται διαρκώς με το μέρος των εκμεταλλευτών ενώ αυτοί που βγάζουν το ψωμί τους με τον ιδρώτα τους καταριούνται την κακή τους μοίρα.
Ναι, όλοι μας λίγο ως πολύ βλέπουμε γύρω μας το ψέμα να θριαμβεύει, την αδικία να χτυπά ξεδιάντροπα και τη βία να καταδυναστεύει όλους και ιδιαίτερα αυτούς που τολμάνε να σηκώσουν κεφάλι. Αυτό το κοινωνικό σύστημα που βιώνουμε, ο καπιταλισμός, έχει πάρει πια την πιο αποκρουστική του μορφή, είναι ένας τύραννος που κάνει τη ζωή της πλειοψηφίας των ανθρώπων μαύρη κι άραχνη. Άνεργοι καταδικασμένοι στην πείνα ή κάποιοι που αναγκάζονται να ξενιτευτούν αναζητώντας εργασία, εργαζόμενοι με μισθούς πείνας, μισοαπασχολούμενοι με αμοιβή χαρτζιλίκι, απελπισμένοι αυτοαπασχολούμενοι, συνταξιούχοι στο έλεος της μοίρας τους, απελπισμένοι νεολαίοι, στρατιές φτωχών και εξαθλιωμένων, αυτός είναι ο κόσμος που στενάζει κάτω από τη μπότα του τύραννου καπιταλισμού, που δείχνει παντοδύναμος. Κι εδώ ο Μπρεχτ με το ρηξικέλευθο “Εσύ” δείχνει τον ένα και μοναδικό αντίπαλο του τυράννου: Τον καθένα μας.
Δάσκαλος και διαφωτιστής ο Μπρεχτ φωτίζει με τις ερωταπαντήσεις του απλές και πασίγνωστες αλήθειες. Το ψέμα, η αδικία και η συνεπακόλουθη βία είναι σύμφυτα με το σύστημα, στο οποίο ζούμε αλλά και γνωρίσματα όλων των ταξικών κοινωνιών που γνώρισε η ανθρωπότητα από τότε που δημιουργήθηκε πλεόνασμα παραγωγής, από τότε που μπήκε ο πρώτος πάσσαλος για να οριοθετήσει ένα κομμάτι γης, από τότε δηλαδή που έχουμε ατομική ιδιοκτησία. Όσο οι αφεντάδες, που παλιά ονομάζονταν δουλοκτήτες μετά φεουδάρχες και σήμερα καπιταλιστές ιδιοποιούνται το προϊόν της εργασίας των πολλών, όσο η εκμετάλλευση του μόχθου και του ιδρώτα παράγει κέρδος, το ψέμα, η αδικία και η βία θα καταδυναστεύουν και θα είναι οι κυρίαρχες αξίες στη ζωή μας.
Στον καθένα από μας απευθύνεται ο Μπρεχτ. Οι δυσκολίες και ο άνισος αγώνας δεν είναι δικαιολογία για ηττοπάθεια και μοιρολατρία. Αν εσύ θεωρείς ανίκητο το ψέμα την αδικία και τη βία ή αν εσύ με κουτοπονηριά περιμένεις από τον άλλον “να βγάλει το φίδι από την τρύπα” η τυραννία θα συνεχίζει το μακάβριο έργο της κι εσύ θα είσαι ο χαμένος. Εσύ που πάντα βγαίνεις γελασμένος, εσύ ο αδικημένος, εσύ που στενάζεις κάτω από τη βία του συστήματος, εσύ είσαι αυτός που πρέπει να αγωνιστεί, εσύ θα μπορείς να γίνεις ο νικητής του αύριο.
Με τρεις ερωτήσεις ο Μπρεχτ μας αφαιρεί και το τελευταίο φύλλο συκής που θα μπορούσε να κρύψει τη γύμνια της ηττοπάθειας, της αδιαφορίας, της κουτοπονηριάς μας και τόσων άλλων δικαιολογιών που προβάλλουμε όταν καθόμαστε στα αυγά μας ενώ θίγονται τα δικαιώματά μας στη ζωή. Μας φέρνει πραγματικά “ενώπιος ενωπίω” όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε εμπόδια που φαίνονται ανυπέρβλητα.
Ορθά κοφτά μας ρωτάει: “Μπορεί η αλήθεια να ‘ν΄ θνητή, το ψέμα αθάνατο;” Κι εμείς, που βλέπουμε τον ένα μετά τον άλλο, παλιούς και νέους εθνοσωτήρες, να μας εξαπατούν κι αντί για την Ελπίδα που μας πουλάνε προεκλογικά να μας σερβίρουν μετεκλογικά τη μαύρη απελπισία. Ναι, απαντάμε ορθά κοφτά στον Μπρεχτ, “έτσι δείχνουν όλα”. Το ψέμα μοιάζει αθάνατο, διότι οι παππούδες μας υποφέρανε, οι πατεράδες μας υποφέρανε κι εμείς συνεχίζουμε να υποφέρουμε ακούγοντας τις ίδιες κάλπικες υποσχέσεις, τα ίδια τροπάρια για την επερχόμενη σωτηρία.
Και ο Μπρεχτ συνεχίζει: “Που είδες, η αδικία να μη ξεμασκαρεύεται χρόνους και καιρούς;” Την αδικία εμείς πραγματικά τη νοιώθουμε στο πετσί μας. Όσοι βγάζουν το ψωμί τους με τον ιδρώτα τους είναι οι αδικημένοι ενώ μια χούφτα χαραμοφάηδες, τα μεγάλα αφεντικά, καρπώνονται τον ιδρώτα των πολλών. Οι μεγαλομέτοχοι, μεγαλοεπιχειρηματίες, μεγαλοκομπιναδόροι αυγατίζουν τα κέρδη τους πετώντας το πολύ-πολύ και κανένα ξεροκόμματο, κι αυτό μόνο αν για κάποιο λόγο τους συμφέρει. Κι έτσι και πάλι συμφωνούμε με το Μπρεχτ απαντώντας πως στη χώρα μας αυτή την κατάσταση τη ζούμε στο πετσί μας μέρα-νύχτα.
“Μα ξέρεις κάποιον που η βία να του ‘χει φέρει τύχη;” επιμένει στις ερωτήσεις του ο Μπρεχτ. Αυτό πια το ερώτημα κι αν είναι οφθαλμοφανές. Τα αφεντικά έχουν την τύχη με το μέρος τους διότι προκειμένου να κλέψουν τον ιδρώτα των εργαζομένων χρησιμοποιούν “το καρότο και το μαστίγιο”. Όπου δηλαδή δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος. Η βία δεν εκφράζεται μόνο με τις δυνάμεις καταστολής και τους στρατούς που επεμβαίνουν μόλις σηκώσει κανείς κεφάλι. Η άδικη νομοθεσία επιβάλλεται κι αυτή με τη βία, κι ο βιασμένος διδάσκεται να τη συνηθίζει, να την υπομένει, να την αντέχει. Καθένας μπορεί πια να δει πως η τύχη βρίσκεται διαρκώς με το μέρος των εκμεταλλευτών ενώ αυτοί που βγάζουν το ψωμί τους με τον ιδρώτα τους καταριούνται την κακή τους μοίρα.
Ναι, όλοι μας λίγο ως πολύ βλέπουμε γύρω μας το ψέμα να θριαμβεύει, την αδικία να χτυπά ξεδιάντροπα και τη βία να καταδυναστεύει όλους και ιδιαίτερα αυτούς που τολμάνε να σηκώσουν κεφάλι. Αυτό το κοινωνικό σύστημα που βιώνουμε, ο καπιταλισμός, έχει πάρει πια την πιο αποκρουστική του μορφή, είναι ένας τύραννος που κάνει τη ζωή της πλειοψηφίας των ανθρώπων μαύρη κι άραχνη. Άνεργοι καταδικασμένοι στην πείνα ή κάποιοι που αναγκάζονται να ξενιτευτούν αναζητώντας εργασία, εργαζόμενοι με μισθούς πείνας, μισοαπασχολούμενοι με αμοιβή χαρτζιλίκι, απελπισμένοι αυτοαπασχολούμενοι, συνταξιούχοι στο έλεος της μοίρας τους, απελπισμένοι νεολαίοι, στρατιές φτωχών και εξαθλιωμένων, αυτός είναι ο κόσμος που στενάζει κάτω από τη μπότα του τύραννου καπιταλισμού, που δείχνει παντοδύναμος. Κι εδώ ο Μπρεχτ με το ρηξικέλευθο “Εσύ” δείχνει τον ένα και μοναδικό αντίπαλο του τυράννου: Τον καθένα μας.
Δάσκαλος και διαφωτιστής ο Μπρεχτ φωτίζει με τις ερωταπαντήσεις του απλές και πασίγνωστες αλήθειες. Το ψέμα, η αδικία και η συνεπακόλουθη βία είναι σύμφυτα με το σύστημα, στο οποίο ζούμε αλλά και γνωρίσματα όλων των ταξικών κοινωνιών που γνώρισε η ανθρωπότητα από τότε που δημιουργήθηκε πλεόνασμα παραγωγής, από τότε που μπήκε ο πρώτος πάσσαλος για να οριοθετήσει ένα κομμάτι γης, από τότε δηλαδή που έχουμε ατομική ιδιοκτησία. Όσο οι αφεντάδες, που παλιά ονομάζονταν δουλοκτήτες μετά φεουδάρχες και σήμερα καπιταλιστές ιδιοποιούνται το προϊόν της εργασίας των πολλών, όσο η εκμετάλλευση του μόχθου και του ιδρώτα παράγει κέρδος, το ψέμα, η αδικία και η βία θα καταδυναστεύουν και θα είναι οι κυρίαρχες αξίες στη ζωή μας.
Στον καθένα από μας απευθύνεται ο Μπρεχτ. Οι δυσκολίες και ο άνισος αγώνας δεν είναι δικαιολογία για ηττοπάθεια και μοιρολατρία. Αν εσύ θεωρείς ανίκητο το ψέμα την αδικία και τη βία ή αν εσύ με κουτοπονηριά περιμένεις από τον άλλον “να βγάλει το φίδι από την τρύπα” η τυραννία θα συνεχίζει το μακάβριο έργο της κι εσύ θα είσαι ο χαμένος. Εσύ που πάντα βγαίνεις γελασμένος, εσύ ο αδικημένος, εσύ που στενάζεις κάτω από τη βία του συστήματος, εσύ είσαι αυτός που πρέπει να αγωνιστεί, εσύ θα μπορείς να γίνεις ο νικητής του αύριο.
(Μπέρτολ Μπρεχτ, Ερωτήσεις και αποκρίσεις)
Μπορεί η αλήθεια να ‘ν΄ θνητή, το ψέμα αθάνατο;
– Έτσι δείχνουν όλα.
– Που είδες, η αδικία να μη ξεμασκαρεύεται χρόνους και καιρούς;
– Εδώ.
– Μα ξέρεις κάποιον που η βία να του ‘χει φέρει τύχη;
– Και ποιος δεν ξέρει;
– Τότε ποιος μπορεί, σ΄ έναν τέτοιο κόσμο,
να τσακίσει τον τύραννο;
– Εσύ.
Η Σφήκα: Επιλογές
Μπορεί η αλήθεια να ‘ν΄ θνητή, το ψέμα αθάνατο;
– Έτσι δείχνουν όλα.
– Που είδες, η αδικία να μη ξεμασκαρεύεται χρόνους και καιρούς;
– Εδώ.
– Μα ξέρεις κάποιον που η βία να του ‘χει φέρει τύχη;
– Και ποιος δεν ξέρει;
– Τότε ποιος μπορεί, σ΄ έναν τέτοιο κόσμο,
να τσακίσει τον τύραννο;
– Εσύ.
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου