Σεμίνα Διγενή
Παρατηρώντας τότε τη μεταστροφή του μεγάλου συγγραφέα, ο σύμβουλος του Λένιν σε θέματα Πολιτισμού Ανατόλι Λουνατσάρσκι γράφει: «Για τον άνθρωπο που γεννήθηκε από την επανάσταση και συνέβαλε στη νίκη της, δεν θα ήταν σωστό να μην γνωρίζει έναν τέτοιο γίγαντα όπως είναι ο Ντοστογιέφσκι. Θα ήταν όμως ντροπή, και από κοινωνική άποψη μη υγιές, να πέσει στην επίδραση αυτού του συγγραφέα».
Στο βιβλίο της «Ξένοι Λογοτέχνες», η Ελλη Αλεξίου περιλαμβάνει ένα δοκίμιο για τον Ντοστογιέφσκι στο οποίο χωρίζει το έργο του σε δύο εποχές «...δύο εντελώς ανόμοια μεταξύ τους κεφάλαια, με ενδιάμεσο, στεγανό, θα λέγαμε, διάφραγμα, μια δεκαετία κάθειρξής του και εξορίας».
Γράφει για εκείνη την περίοδο: «Φεύγει δημοκρατικός, οργανωμένος στο τοτινό κίνημα της νεολαίας, που απέβλεπε στη χειραφέτηση του αγρότη και την αποδέσμευση της συνείδησης από τα σκοτάδια και επιστρέφει φανατικός σλαβόφιλος, πατριώτης με την πιο στενή σημασία της λέξης. Ανοίγει Σχολή Σλαβόφιλων για να κηρύξει την απομάκρυνση από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την αναμόρφωση του ρωσικού λαού και όλου του κόσμου με την προσήλωση στη χριστιανική ορθοδοξία και στη ρωσική παράδοση. Ιδιαίτερα καυτηριάζει και μισεί τις μέθοδες προσηλυτισμού και εξάπλωσης του καθολικισμού και τα θρησκευτικά φανατισμένα κινήματα που ξεσήκωσε με τους ανηλεείς διωγμούς και τις χιλιάδες τα θύματα. Κι ακόμα αντιστρατεύεται τα οργανωμένα γενικά ρεύματα ιδεών, όπως ήταν στην εποχή του οι αρτισύστατες σοσιαλιστικές οργανώσεις, που εκήρυτταν τις νέες ιδέες της ισότητας και της δικαιοσύνης, μα που ο Ντοστογιέφσκι τις έβλεπε δεσμευτικές των ατόμων, καθώς ξεκινούσαν από ιδεολογικά συγκροτημένες ομάδες».
Κι ο Μάρκος Αυγέρης συμπληρώνει: «Ο Ντοστογιέφσκι μέσα στα τέσσερα χρόνια της ζωής του στο κάτεργο διαποτίστηκε βαθιά από το μυστικόπαθο ανθρωπισμό του Ευαγγελίου, που ήταν το μόνο του ανάγνωσμα, και οι μεταφυσικές έννοιες γιγαντώθηκαν μέσα στη σκέψη του».
Είναι αλήθεια πως η ταραγμένη ψυχή του Ντοστογιέφσκι προσπαθεί μέσα από την τέχνη του να βγάλει άκρη με τον εσωτερικό του διχασμό. Παλινδρομεί ανάμεσα στο «Ρωσία ή Δύση;» ή στο «Ορθοδοξία ή αθεϊσμός/σοσιαλισμός;» ελπίζοντας σ' έναν συμβιβασμό, μια σύνθεση, που όμως δεν καταφέρνει να πραγματοποιήσει.
Μην ξεχνάμε πως ζει σε μια χώρα στην οποία η ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία έχει σφίξει στη μέγγενή της όλη την κοινωνία. Μέχρι το τέλος της ζωής του, δεν θα καταφέρει να βγει από την ομίχλη της θρησκευτικής υποταγής στο μοιραίο.
Σαν να μην καταλαβαίνει πως όσο αναμένουμε τη δικαίωση στην μετά θάνατο ζωή, η πραγματική ζωή μας θα κομματιάζεται από την αδικία, τη φτώχεια και την εκμετάλλευση.
Οταν ο μεγάλος κλασικός, ο ποιητής της οδύνης, που κάποτε πολέμησε το κακό και τις κοινωνικές αιτίες που το γεννούν, που υπερασπίστηκε τους μικρούς και αδύναμους ανθρώπους, στις 11 Νοέμβρη του 1881 πεθαίνει, η νεολαία της Πετρούπολης τον συνοδεύει, κρατώντας ψηλά τις αλυσίδες που του είχαν φορέσει στο κάτεργο. Ισως γιατί τα νέα παιδιά ένιωθαν πως εκείνα τα τέσσερα κιλά αλυσίδων στα πόδια του, όταν πήγαινε κατάδικος στη Σιβηρία, δεν βγήκαν ποτέ από πάνω του.
Διαβάστε Περισσότερα »
«Είμαι παιδί του αιώνα.
Εμεινα ως τώρα και θα μείνω, ως την ώρα που θα καρφώσουν την κάσα μου, ένα παιδί της άρνησης και της αμφιβολίας».
Μια δήλωση του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ενός ιδιοφυούς ανθρώπου, ο οποίος «μόλυνε ανεπανόρθωτα το σώμα της λογοτεχνίας με τον ιό της αμφιβολίας».
16 Νοέμβρη του 1849, ο Ντοστογιέφσκι, ένας από τους σημαντικότερους ψυχογράφους, το έργο του οποίου αποτελεί ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία, ο οποίος συμμετείχε σε μια ομάδα ριζοσπαστών συγγραφέων και διανοουμένων, στοχοποιείται και φυλακίζεται με την πρόφαση ότι συμμετείχε στη συνωμοσία για την ανατροπή του Τσάρου Νικόλαου του Α'. Αποφασίζεται η εκτέλεσή του.
Οταν όμως το εκτελεστικό απόσπασμα είναι έτοιμο να τον πυροβολήσει, φτάνει το μήνυμα της χάριτος. Γλιτώνει την εκτέλεση, αλλά στέλνεται στη Σιβηρία για τέσσερα χρόνια καταναγκαστικής εργασίας, μέσα σε φρικτές συνθήκες.
Ετσι, εκείνη τη χρονιά, μέσα στο τσαρικό κάτεργο, όπου υποφέρει από κρυοπαγήματα και επιληπτικές κρίσεις, διακόπτεται βίαια η πνευματική δημιουργία του. Κανείς δεν ακούει γι' αυτόν, επί 11 χρόνια.
Επιστρέφοντας όμως από την κόλαση, γεννιέται ο μέγας συγγραφέας βιβλίων που θα μείνουν στην Ιστορία.
Η συγγραφική του καριέρα, βέβαια, έχει ήδη ξεκινήσει στις αρχές της δεκαετίας του 1840, με το έργο «Ο Φτωχόκοσμος». Ο ήρωας σ' αυτό αποφασίζει να πάψει να είναι ταπεινός και υποταγμένος, όπως δηλαδή τον θέλει η εκμεταλλευτική κοινωνία και επιλέγει να αγωνιστεί στο πλευρό των καταπιεσμένων. Για πρώτη φορά συνειδητοποιεί το δίκιο των αδύναμων και το άδικο των δυνατών.
Ο ανθρωποκεντρικός Ντοστογιέφσκι στον «Φτωχόκοσμο» νιώθει έντονα την κοινωνική αδικία που ταλανίζει τους φτωχούς της εποχής του και τον αποδίδει τόσο γλαφυρά και δυνατά, που ο κριτικός Vissarion Belinsky γράφει: «Τιμή και δόξα στον νέο ποιητή, που η μούσα του αγαπάει τους ανθρώπους που ζουν στις τρώγλες και στα υπόγεια».
Ακολουθούν το «Εγκλημα και Τιμωρία», «Ο Ηλίθιος», «Οι Δαιμονισμένοι», οι «Αδελφοί Καραμαζώφ», οι «Σημειώσεις από το υπόγειο» κ.ά... Οι εμπειρίες μάλιστα της Σιβηρίας τού δίνουν υλικό για το έργο «Το Σπίτι των Νεκρών».
Στο πλευρό «των κολασμένων»
Μελετάει την κοινωνία και τον κόσμο όχι στα βιβλία, αλλά από κοντά. Πρώτα ζει για καιρό σε πένθιμα τοπία και φτωχογειτονιές, έχει επαφή με τους εξαθλιωμένους, μοιράζεται τη φτώχεια, τον πόνο, τα αδιέξοδα των ταπεινών ανθρώπων, βιώνει και ο ίδιος τα ανθρώπινα πάθη, και μετά κάθεται να γράψει.
Η επαφή του αυτή με τη σκληρή πραγματικότητα μιας κοινωνίας, όπου κυριαρχεί ο νόμος του λύκου, διαμορφώνει τον αγωνιστή και επαναστάτη συγγραφέα. Αυτόν που τελικά φιλοτεχνεί αριστοτεχνικά το σκοτεινό πορτρέτο μιας χώρας στην οποία κυριαρχεί η δουλεία, που είναι βυθισμένη στο σκοτάδι της αμάθειας, εξαιτίας της καταστροφικής επιρροής της σκοταδιστικής ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας, της κυριαρχίας του πιο σκληρού δεσποτισμού και της πιο απάνθρωπης φεουδαρχίας και της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης του τέλους του 19ου αιώνα.
Γράφει συνολικά 12 μυθιστορήματα, 4 νουβέλες, 16 διηγήματα και άλλα πολλά κείμενα. Οι κριτικοί λογοτεχνίας τον θεωρούν έναν από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πολλά από τα έργα του θεωρούνται όχι μόνο αριστουργήματα, αλλά και πολύ επιδραστικά. Η δε νουβέλα του «Σημειώσεις από το Υπόγειο» θεωρείται ένα από τα πρώτα έργα της υπαρξιστικής λογοτεχνίας.
Ο Αϊνστάιν λέει γι' αυτόν: «Ο Dostoyevsky μου προσφέρει πολύ περισσότερα, από οποιονδήποτε επιστήμονα».
Ο Καμύ τον αναγνωρίζει ως τον σπουδαιότερο προφήτη του 20ού αιώνα, ο Φραντς Κάφκα τον αποκαλεί «συγγενή εξ αίματος», ενώ ο Νίτσε τον βλέπει ως «τον μοναδικό ψυχολόγο από τον οποίο έχει να μάθει κάτι».
Ο Ντοστογιέφσκι πιστεύει πως τίποτα δεν είναι πιο δύσκολο από την ευθύτητα και τίποτα πιο εύκολο από την κολακεία. Οτι είναι καλύτερο να είσαι δυστυχισμένος και να γνωρίζεις το χειρότερο παρά να είσαι ευτυχής στον παράδεισο των ηλιθίων.
Λέει πως «δεν χρειάζεται πολύ για να καταστρέψεις έναν άνθρωπο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τον πείσεις ότι η δουλειά που κάνει, στερείται εντελώς χρησιμότητας και νοήματος».
Διερευνώντας τόσο διεξοδικά την ανθρώπινη ψυχολογία, σ' εκείνη την ταραγμένη πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά ατμόσφαιρα της Ρωσίας, πριν την ανατολή του 20ού αιώνα, καταλήγει και σε κάποιες διαπιστώσεις, αλλά και παραινέσεις:
- «Μη γεμίζεις την μνήμη σου με τις φορές που σε προσέβαλλαν. Ισως καταλήξεις να μην έχεις χώρο για τις υπέροχες στιγμές που πέρασες».
- «Ενας άνθρωπος που ξέρει πώς να αγκαλιάσει έναν άλλον, είναι καλός άνθρωπος».
- «Η ψυχή γιατρεύεται όταν είσαι κοντά σε παιδιά».
Γιατί όμως εξακολουθούμε να μιλάμε σήμερα για τον Ντοστογιέφσκι;
Γιατί απασχολούν ακόμη τόσα εκατομμύρια αναγνωστών του, σ' όλη τη Γη, τα γραφτά του;
Πού οφείλεται αυτή η εκπληκτική διαχρονικότητά του;
Ισως γιατί (μαζί με τον Τολστόι, αυτοί οι δυο γίγαντες της ρωσικής γης) είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.
Ισως γιατί και σήμερα απλώνεται μπροστά μας η μαυρίλα ενός νέου - αλλά τόσο παλιού - και αγριεμένου κόσμου, αυτού του άνομου κέρδους και του εγκλήματος, με έναν αφηνιασμένο καπιταλισμό και έναν αιματοβαμμένο ιμπεριαλισμό.
Ισως γιατί κονταροχτυπήθηκε κι ο ίδιος κι οι ήρωές του με το καλό και το κακό, το ηθικό και το ανήθικο, το δίκαιο και το άδικο, μέσα σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, την οποία κάποια στιγμή - στην ταραχώδη και πολυκύμαντη διαδρομή του - αποφασίζει να την κατεδαφίσει, παλεύοντας στο πλευρό «των κολασμένων».
Εμεινα ως τώρα και θα μείνω, ως την ώρα που θα καρφώσουν την κάσα μου, ένα παιδί της άρνησης και της αμφιβολίας».
Μια δήλωση του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ενός ιδιοφυούς ανθρώπου, ο οποίος «μόλυνε ανεπανόρθωτα το σώμα της λογοτεχνίας με τον ιό της αμφιβολίας».
16 Νοέμβρη του 1849, ο Ντοστογιέφσκι, ένας από τους σημαντικότερους ψυχογράφους, το έργο του οποίου αποτελεί ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία, ο οποίος συμμετείχε σε μια ομάδα ριζοσπαστών συγγραφέων και διανοουμένων, στοχοποιείται και φυλακίζεται με την πρόφαση ότι συμμετείχε στη συνωμοσία για την ανατροπή του Τσάρου Νικόλαου του Α'. Αποφασίζεται η εκτέλεσή του.
Οταν όμως το εκτελεστικό απόσπασμα είναι έτοιμο να τον πυροβολήσει, φτάνει το μήνυμα της χάριτος. Γλιτώνει την εκτέλεση, αλλά στέλνεται στη Σιβηρία για τέσσερα χρόνια καταναγκαστικής εργασίας, μέσα σε φρικτές συνθήκες.
Ετσι, εκείνη τη χρονιά, μέσα στο τσαρικό κάτεργο, όπου υποφέρει από κρυοπαγήματα και επιληπτικές κρίσεις, διακόπτεται βίαια η πνευματική δημιουργία του. Κανείς δεν ακούει γι' αυτόν, επί 11 χρόνια.
Επιστρέφοντας όμως από την κόλαση, γεννιέται ο μέγας συγγραφέας βιβλίων που θα μείνουν στην Ιστορία.
Η συγγραφική του καριέρα, βέβαια, έχει ήδη ξεκινήσει στις αρχές της δεκαετίας του 1840, με το έργο «Ο Φτωχόκοσμος». Ο ήρωας σ' αυτό αποφασίζει να πάψει να είναι ταπεινός και υποταγμένος, όπως δηλαδή τον θέλει η εκμεταλλευτική κοινωνία και επιλέγει να αγωνιστεί στο πλευρό των καταπιεσμένων. Για πρώτη φορά συνειδητοποιεί το δίκιο των αδύναμων και το άδικο των δυνατών.
Ο ανθρωποκεντρικός Ντοστογιέφσκι στον «Φτωχόκοσμο» νιώθει έντονα την κοινωνική αδικία που ταλανίζει τους φτωχούς της εποχής του και τον αποδίδει τόσο γλαφυρά και δυνατά, που ο κριτικός Vissarion Belinsky γράφει: «Τιμή και δόξα στον νέο ποιητή, που η μούσα του αγαπάει τους ανθρώπους που ζουν στις τρώγλες και στα υπόγεια».
Ακολουθούν το «Εγκλημα και Τιμωρία», «Ο Ηλίθιος», «Οι Δαιμονισμένοι», οι «Αδελφοί Καραμαζώφ», οι «Σημειώσεις από το υπόγειο» κ.ά... Οι εμπειρίες μάλιστα της Σιβηρίας τού δίνουν υλικό για το έργο «Το Σπίτι των Νεκρών».
Στο πλευρό «των κολασμένων»
Μελετάει την κοινωνία και τον κόσμο όχι στα βιβλία, αλλά από κοντά. Πρώτα ζει για καιρό σε πένθιμα τοπία και φτωχογειτονιές, έχει επαφή με τους εξαθλιωμένους, μοιράζεται τη φτώχεια, τον πόνο, τα αδιέξοδα των ταπεινών ανθρώπων, βιώνει και ο ίδιος τα ανθρώπινα πάθη, και μετά κάθεται να γράψει.
Η επαφή του αυτή με τη σκληρή πραγματικότητα μιας κοινωνίας, όπου κυριαρχεί ο νόμος του λύκου, διαμορφώνει τον αγωνιστή και επαναστάτη συγγραφέα. Αυτόν που τελικά φιλοτεχνεί αριστοτεχνικά το σκοτεινό πορτρέτο μιας χώρας στην οποία κυριαρχεί η δουλεία, που είναι βυθισμένη στο σκοτάδι της αμάθειας, εξαιτίας της καταστροφικής επιρροής της σκοταδιστικής ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας, της κυριαρχίας του πιο σκληρού δεσποτισμού και της πιο απάνθρωπης φεουδαρχίας και της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης του τέλους του 19ου αιώνα.
Γράφει συνολικά 12 μυθιστορήματα, 4 νουβέλες, 16 διηγήματα και άλλα πολλά κείμενα. Οι κριτικοί λογοτεχνίας τον θεωρούν έναν από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πολλά από τα έργα του θεωρούνται όχι μόνο αριστουργήματα, αλλά και πολύ επιδραστικά. Η δε νουβέλα του «Σημειώσεις από το Υπόγειο» θεωρείται ένα από τα πρώτα έργα της υπαρξιστικής λογοτεχνίας.
Ο Αϊνστάιν λέει γι' αυτόν: «Ο Dostoyevsky μου προσφέρει πολύ περισσότερα, από οποιονδήποτε επιστήμονα».
Ο Καμύ τον αναγνωρίζει ως τον σπουδαιότερο προφήτη του 20ού αιώνα, ο Φραντς Κάφκα τον αποκαλεί «συγγενή εξ αίματος», ενώ ο Νίτσε τον βλέπει ως «τον μοναδικό ψυχολόγο από τον οποίο έχει να μάθει κάτι».
Ο Ντοστογιέφσκι πιστεύει πως τίποτα δεν είναι πιο δύσκολο από την ευθύτητα και τίποτα πιο εύκολο από την κολακεία. Οτι είναι καλύτερο να είσαι δυστυχισμένος και να γνωρίζεις το χειρότερο παρά να είσαι ευτυχής στον παράδεισο των ηλιθίων.
Λέει πως «δεν χρειάζεται πολύ για να καταστρέψεις έναν άνθρωπο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τον πείσεις ότι η δουλειά που κάνει, στερείται εντελώς χρησιμότητας και νοήματος».
Διερευνώντας τόσο διεξοδικά την ανθρώπινη ψυχολογία, σ' εκείνη την ταραγμένη πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά ατμόσφαιρα της Ρωσίας, πριν την ανατολή του 20ού αιώνα, καταλήγει και σε κάποιες διαπιστώσεις, αλλά και παραινέσεις:
- «Μη γεμίζεις την μνήμη σου με τις φορές που σε προσέβαλλαν. Ισως καταλήξεις να μην έχεις χώρο για τις υπέροχες στιγμές που πέρασες».
- «Ενας άνθρωπος που ξέρει πώς να αγκαλιάσει έναν άλλον, είναι καλός άνθρωπος».
- «Η ψυχή γιατρεύεται όταν είσαι κοντά σε παιδιά».
Γιατί όμως εξακολουθούμε να μιλάμε σήμερα για τον Ντοστογιέφσκι;
Γιατί απασχολούν ακόμη τόσα εκατομμύρια αναγνωστών του, σ' όλη τη Γη, τα γραφτά του;
Πού οφείλεται αυτή η εκπληκτική διαχρονικότητά του;
Ισως γιατί (μαζί με τον Τολστόι, αυτοί οι δυο γίγαντες της ρωσικής γης) είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.
Ισως γιατί και σήμερα απλώνεται μπροστά μας η μαυρίλα ενός νέου - αλλά τόσο παλιού - και αγριεμένου κόσμου, αυτού του άνομου κέρδους και του εγκλήματος, με έναν αφηνιασμένο καπιταλισμό και έναν αιματοβαμμένο ιμπεριαλισμό.
Ισως γιατί κονταροχτυπήθηκε κι ο ίδιος κι οι ήρωές του με το καλό και το κακό, το ηθικό και το ανήθικο, το δίκαιο και το άδικο, μέσα σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, την οποία κάποια στιγμή - στην ταραχώδη και πολυκύμαντη διαδρομή του - αποφασίζει να την κατεδαφίσει, παλεύοντας στο πλευρό «των κολασμένων».
Από το επαναστατικό όραμα στον μυστικισμό και την οπισθοδρόμηση
Ερχεται όμως η στιγμή που ο Ντοστογιέφσκι αρχίζει να διαφοροποιείται από την προοδευτική πρωτοπορία του επαναστατικού ρεαλισμού και να αντικαθιστά το ιδανικό του σοσιαλισμού με εκείνο της χριστιανικής ορθοδοξίας.
Γίνεται όλο και πιο συντηρητικός και γλιστράει στον μυστικισμό και στην οπισθοδρόμηση. Είναι τότε που το φιλοσοφικό και πολιτικό του κήρυγμα γίνεται επίκεντρο σφοδρών αντιπαραθέσεων. Ο μέγας ουμανιστής, αυτός που είχε παραδεχθεί πως «όλοι έχουμε βγει από το "Παλτό" του Γκόγκολ», καταλήγει να προτρέπει τον αναγνώστη να δέχεται αγόγγυστα τα βάσανά του (γιατί μέσα απ' αυτό - υποτίθεται - θα πετύχει την ηθική του ανύψωση) και να απαρνηθεί κάθε πιθανότητα αγώνα για εξανθρωπισμό της κοινωνίας.
Ερχεται όμως η στιγμή που ο Ντοστογιέφσκι αρχίζει να διαφοροποιείται από την προοδευτική πρωτοπορία του επαναστατικού ρεαλισμού και να αντικαθιστά το ιδανικό του σοσιαλισμού με εκείνο της χριστιανικής ορθοδοξίας.
Γίνεται όλο και πιο συντηρητικός και γλιστράει στον μυστικισμό και στην οπισθοδρόμηση. Είναι τότε που το φιλοσοφικό και πολιτικό του κήρυγμα γίνεται επίκεντρο σφοδρών αντιπαραθέσεων. Ο μέγας ουμανιστής, αυτός που είχε παραδεχθεί πως «όλοι έχουμε βγει από το "Παλτό" του Γκόγκολ», καταλήγει να προτρέπει τον αναγνώστη να δέχεται αγόγγυστα τα βάσανά του (γιατί μέσα απ' αυτό - υποτίθεται - θα πετύχει την ηθική του ανύψωση) και να απαρνηθεί κάθε πιθανότητα αγώνα για εξανθρωπισμό της κοινωνίας.
Παρατηρώντας τότε τη μεταστροφή του μεγάλου συγγραφέα, ο σύμβουλος του Λένιν σε θέματα Πολιτισμού Ανατόλι Λουνατσάρσκι γράφει: «Για τον άνθρωπο που γεννήθηκε από την επανάσταση και συνέβαλε στη νίκη της, δεν θα ήταν σωστό να μην γνωρίζει έναν τέτοιο γίγαντα όπως είναι ο Ντοστογιέφσκι. Θα ήταν όμως ντροπή, και από κοινωνική άποψη μη υγιές, να πέσει στην επίδραση αυτού του συγγραφέα».
Στο βιβλίο της «Ξένοι Λογοτέχνες», η Ελλη Αλεξίου περιλαμβάνει ένα δοκίμιο για τον Ντοστογιέφσκι στο οποίο χωρίζει το έργο του σε δύο εποχές «...δύο εντελώς ανόμοια μεταξύ τους κεφάλαια, με ενδιάμεσο, στεγανό, θα λέγαμε, διάφραγμα, μια δεκαετία κάθειρξής του και εξορίας».
Γράφει για εκείνη την περίοδο: «Φεύγει δημοκρατικός, οργανωμένος στο τοτινό κίνημα της νεολαίας, που απέβλεπε στη χειραφέτηση του αγρότη και την αποδέσμευση της συνείδησης από τα σκοτάδια και επιστρέφει φανατικός σλαβόφιλος, πατριώτης με την πιο στενή σημασία της λέξης. Ανοίγει Σχολή Σλαβόφιλων για να κηρύξει την απομάκρυνση από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την αναμόρφωση του ρωσικού λαού και όλου του κόσμου με την προσήλωση στη χριστιανική ορθοδοξία και στη ρωσική παράδοση. Ιδιαίτερα καυτηριάζει και μισεί τις μέθοδες προσηλυτισμού και εξάπλωσης του καθολικισμού και τα θρησκευτικά φανατισμένα κινήματα που ξεσήκωσε με τους ανηλεείς διωγμούς και τις χιλιάδες τα θύματα. Κι ακόμα αντιστρατεύεται τα οργανωμένα γενικά ρεύματα ιδεών, όπως ήταν στην εποχή του οι αρτισύστατες σοσιαλιστικές οργανώσεις, που εκήρυτταν τις νέες ιδέες της ισότητας και της δικαιοσύνης, μα που ο Ντοστογιέφσκι τις έβλεπε δεσμευτικές των ατόμων, καθώς ξεκινούσαν από ιδεολογικά συγκροτημένες ομάδες».
Κι ο Μάρκος Αυγέρης συμπληρώνει: «Ο Ντοστογιέφσκι μέσα στα τέσσερα χρόνια της ζωής του στο κάτεργο διαποτίστηκε βαθιά από το μυστικόπαθο ανθρωπισμό του Ευαγγελίου, που ήταν το μόνο του ανάγνωσμα, και οι μεταφυσικές έννοιες γιγαντώθηκαν μέσα στη σκέψη του».
Είναι αλήθεια πως η ταραγμένη ψυχή του Ντοστογιέφσκι προσπαθεί μέσα από την τέχνη του να βγάλει άκρη με τον εσωτερικό του διχασμό. Παλινδρομεί ανάμεσα στο «Ρωσία ή Δύση;» ή στο «Ορθοδοξία ή αθεϊσμός/σοσιαλισμός;» ελπίζοντας σ' έναν συμβιβασμό, μια σύνθεση, που όμως δεν καταφέρνει να πραγματοποιήσει.
Μην ξεχνάμε πως ζει σε μια χώρα στην οποία η ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία έχει σφίξει στη μέγγενή της όλη την κοινωνία. Μέχρι το τέλος της ζωής του, δεν θα καταφέρει να βγει από την ομίχλη της θρησκευτικής υποταγής στο μοιραίο.
Σαν να μην καταλαβαίνει πως όσο αναμένουμε τη δικαίωση στην μετά θάνατο ζωή, η πραγματική ζωή μας θα κομματιάζεται από την αδικία, τη φτώχεια και την εκμετάλλευση.
Οταν ο μεγάλος κλασικός, ο ποιητής της οδύνης, που κάποτε πολέμησε το κακό και τις κοινωνικές αιτίες που το γεννούν, που υπερασπίστηκε τους μικρούς και αδύναμους ανθρώπους, στις 11 Νοέμβρη του 1881 πεθαίνει, η νεολαία της Πετρούπολης τον συνοδεύει, κρατώντας ψηλά τις αλυσίδες που του είχαν φορέσει στο κάτεργο. Ισως γιατί τα νέα παιδιά ένιωθαν πως εκείνα τα τέσσερα κιλά αλυσίδων στα πόδια του, όταν πήγαινε κατάδικος στη Σιβηρία, δεν βγήκαν ποτέ από πάνω του.
Ο Λένιν και οι λάμπες
Κάποτε ο Λένιν επισκέπτεται μαζί με τον φίλο του, Λουνατσάρσκι, ένα σχολείο όπου σπουδάζουν κορίτσια εργατών. Εκεί ρωτάει, πόσες ώρες η βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή γι' αυτούς που θέλουν να διαβάσουν, όταν σχολούν από τη δουλειά.
«Τον χειμώνα κλείνουμε πριν να σχολάσουν οι εργάτες, γιατί σκοτεινιάζει νωρίς, σύντροφε και δεν έχουμε φώτα!», απαντά ο διευθυντής.
Οταν φεύγουν από εκεί, ο Λένιν λέει στον Λουνατσάρσκι:
- Γράφε: Λάμπες, πολλές λάμπες. Πρέπει ν' αγοράσουμε λάμπες, να στείλουμε σε όλες τις βιβλιοθήκες της Ρωσίας, για να είναι ανοιχτές όλο το εικοσιτετράωρο!
Είπε με δυο κουβέντες αυτό που χρειαζόμαστε, όσο ποτέ, σήμερα. Διάβασμα, πολύ διάβασμα. Να βρούμε και να συνειδητοποιήσουμε διαβάζοντας τη σχέση ανάμεσα στο κοινωνικό και στο πολιτικό. Να ξέρουμε τις αιτίες αυτών που μας συμβαίνουν. Να συστηθούμε σωστά με την εποχή μας.
Είναι ο αγώνας δύσκολος και δεν κερδίζουν όλοι. Πολλοί λοξοδρομούν και χάνονται, στη σύγκρουση με το παλιό, όσο σπουδαίοι κι αν είναι.
Πάλι ο Λένιν το είπε καλύτερα: «...είναι ένας επίμονος αγώνας, αιματηρός και αναίμακτος, βίαιος και ειρηνικός, πολεμικός και οικονομικός, παιδαγωγικός και διοικητικός, ενάντια στις δυνάμεις της παλιάς κοινωνίας»!
Της Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ
Πηγή: rizospastis
Η Σφήκα: Επιλογές
Κάποτε ο Λένιν επισκέπτεται μαζί με τον φίλο του, Λουνατσάρσκι, ένα σχολείο όπου σπουδάζουν κορίτσια εργατών. Εκεί ρωτάει, πόσες ώρες η βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή γι' αυτούς που θέλουν να διαβάσουν, όταν σχολούν από τη δουλειά.
«Τον χειμώνα κλείνουμε πριν να σχολάσουν οι εργάτες, γιατί σκοτεινιάζει νωρίς, σύντροφε και δεν έχουμε φώτα!», απαντά ο διευθυντής.
Οταν φεύγουν από εκεί, ο Λένιν λέει στον Λουνατσάρσκι:
- Γράφε: Λάμπες, πολλές λάμπες. Πρέπει ν' αγοράσουμε λάμπες, να στείλουμε σε όλες τις βιβλιοθήκες της Ρωσίας, για να είναι ανοιχτές όλο το εικοσιτετράωρο!
Είπε με δυο κουβέντες αυτό που χρειαζόμαστε, όσο ποτέ, σήμερα. Διάβασμα, πολύ διάβασμα. Να βρούμε και να συνειδητοποιήσουμε διαβάζοντας τη σχέση ανάμεσα στο κοινωνικό και στο πολιτικό. Να ξέρουμε τις αιτίες αυτών που μας συμβαίνουν. Να συστηθούμε σωστά με την εποχή μας.
Είναι ο αγώνας δύσκολος και δεν κερδίζουν όλοι. Πολλοί λοξοδρομούν και χάνονται, στη σύγκρουση με το παλιό, όσο σπουδαίοι κι αν είναι.
Πάλι ο Λένιν το είπε καλύτερα: «...είναι ένας επίμονος αγώνας, αιματηρός και αναίμακτος, βίαιος και ειρηνικός, πολεμικός και οικονομικός, παιδαγωγικός και διοικητικός, ενάντια στις δυνάμεις της παλιάς κοινωνίας»!
Της Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ
Πηγή: rizospastis
Η Σφήκα: Επιλογές
