Σπύρος Μανουσέλης
Η Συνθετική Βιολογία αναπτύχθηκε εντυπωσιακά την τελευταία δεκαετία, με στόχο τη δημιουργία «συνθετικών» οργανισμών-μηχανών, οι οποίες θα είναι ικανές να παράγουν βιολογικά καύσιμα, φαρμακευτικές ουσίες, τροφές υψηλής διατροφικής αξίας. Πρόκειται για γενετικά τροποποιημένους και επανασχεδιασμένους μικροοργανισμούς ή φυτά που όταν δεν προορίζονται να παράγουν χρήσιμες για τον άνθρωπο βιοχημικές ουσίες, θα μπορούν να αφομοιώνουν διοξείδιο του άνθρακα και άλλες βλαπτικές ουσίες από το περιβάλλον.
Παρά τις έντονες ανησυχίες για την ασφάλεια αλλά και τα σοβαρά βιοηθικά ζητήματα που προκύπτουν, οι οικονομικοί επενδυτές προσελκύονται από τη μεγάλη -δυνητικά απεριόριστη!- αγορά της Συνθετικής Βιολογίας, αλλά και τη σχεδόν κατακόρυφη πτώση του κόστους της παραγωγής συνθετικών μορφών ζωής.
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση οι «Μηχανές του Νου» φιλοξενούν, σήμερα, τον Αρη Πατρινό, έναν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της νέας τεχνοεπιστημονικής περιπέτειας, που αρκετοί ειδικοί την περιγράφουν ήδη ως «επανάσταση» στην ανθρώπινη ιστορία. Οι απόψεις του κορυφαίου Ελληνα επιστήμονα έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού θεωρείται ένας από τους πατέρες της... συνθετικής ζωής.
• Ποιες, κατά τη γνώμη σας, είναι οι πιο σημαντικές εξελίξεις και οι πιο πρόσφατες επιτυχίες της Συνθετικής Βιολογίας;
Οι σημαντικότερες πρόοδοι και οι πιο αξιόλογες τεχνολογικές εξελίξεις στο πεδίο της Συνθετικής Βιολογίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, στηρίζονται στα διαρκώς τελειοποιούμενα εργαλεία της Μοριακής Βιολογίας.
Για να αναφέρω μόνο μερικά από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα: κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος επαναπρογραμματίζονται ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα και να τους επιτίθενται μόλις εμφανίζονται.
Εναλλακτικά, μπορούμε να επαναπρογραμματίζουμε κανονικά κύτταρα ώστε να αποκτούν ανοσοποιητικές ιδιότητες και να επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα.
Μια άλλη επιτυχία ήταν η δημιουργία εντελώς νέων ζευγών νουκλεοτιδικών βάσεων Χ και Ψ που όταν ενσωματωθούν εργαστηριακά στο DNA των βακτηριδίων αντικαθιστούν ένα ζευγάρι από τις τέσσερις γνωστές νουκλεοτιδικές βάσεις του DNA.
Ετσι τα βακτηρίδια αποκτούν τη γενετική ικανότητα να παράγουν έναν εντελώς νέο αγγελιοφόρο RNA που, με τη σειρά του, μεταφράζεται σε εντελώς νέες πρωτεΐνες.
Ενα πρόσφατο βιοτεχνολογικό επίτευγμα που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία πρωτεϊνών με καινοφανείς βιολογικές ιδιότητες και λειτουργίες.
Επίσης, σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί στο ερευνητικό πεδίο των μεταμοσχεύσεων σε ανθρώπους γενετικά τροποποιημένων βιολογικών οργάνων χοίρων.
Περισσότερο από το ένα τρίτο του γονιδιώματος του ζυμομύκητα (Saccharomyces cerevisiae), το οποίο περιέχει 6 χρωμοσώματα, έχει ήδη συντεθεί εργαστηριακά και τα συνθετικά χρωμοσώματα συμπεριφέρονται όπως ακριβώς και τα φυσικά μη συνθετικά χρωμοσώματα. Μια μεγάλη επιτυχία που ανοίγει πλέον τον δρόμο για τη δημιουργία συνθετικών ζυμομυκήτων με εντελώς νέες λειτουργίες.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι για όλες αυτές τις επιτυχίες αποφασιστικό ρόλο έχουν παίξει η εντυπωσιακή ανάπτυξη των βιοτεχνολογικών μας εργαλείων και μεθόδων, καθώς και η μείωση του κόστους για την παραγωγή μικρών αλλά και μεγαλύτερων «τεμαχίων» συνθετικού DNA.
• Η Συνθετική Βιολογία έχει προοδεύσει αρκετά ώστε να μπορεί πλέον να δημιουργεί τεχνητές μορφές ζωής. Ομως, το ότι μπορούμε να το κάνουμε δεν σημαίνει αυτομάτως ότι αυτό είναι και ασφαλές. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα σοβαρότερα προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν από την ελεύθερη δημιουργία και κυρίως από τη μαζική απελευθέρωση στο περιβάλλον συνθετικών μορφών ζωής;
Τα ηθικά-νομικά αλλά και τα, εν πολλοίς, άγνωστα κοινωνικά ζητήματα που εγείρονται από την πρόσφατη δυνατότητά μας να δημιουργούμε και κυρίως να απελευθερώνουμε στο περιβάλλον συνθετικές μορφές ζωής αποτελούν ήδη αντικείμενο σημαντικών μελετών και έντονου προβληματισμού τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι παρά τις ραγδαίες εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα, είμαστε ακόμη πολύ μακριά από το να μπορούμε να δημιουργούμε πολύπλοκους συνθετικούς οργανισμούς και ακόμη λιγότερο βέβαια συνθετικά ανθρώπινα πλάσματα.
Πάντως, ακόμη και ένας σχετικά απλός προκαρυωτικός συνθετικός οργανισμός, όπως π.χ. ένα μικρόβιο, θα μπορούσε να έχει ολέθριες επιπτώσεις τόσο στην υγεία των ανθρώπων και των ζώων όσο και στα αγροτικά ή και τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Είναι ωστόσο αρκετά ενθαρρυντικό ότι οι περισσότερες χώρες έχουν ήδη αναγνωρίσει αυτούς τους κινδύνους και επιδιώκουν, από κοινού, να καταλήξουν σε μια διεθνή συμφωνία ως προς τα κοινά αποδεκτά μέτρα που απαιτούνται ώστε να αποφευχθούν τέτοιες δυνητικές καταστροφές.
Μολονότι βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της διαμόρφωσής τους, αυτά τα προστατευτικά μέτρα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: την εκπαίδευση ειδικών επιστημόνων που να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να αναφέρουν εγκαίρως τους πιθανούς κινδύνους, τη δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης τα οποία θα παρέχουν τις κατάλληλες προειδοποιήσεις ή συναγερμούς όταν αυτό απαιτείται.
Τέλος, σχεδιάζονται διεθνείς συμφωνίες και ρητά διατυπωμένοι διακρατικοί περιορισμοί ως προς τις επιτρεπτές εφαρμογές της Συνθετικής Βιολογίας.
Οσον αφορά τις εφαρμογές της Συνθετικής Βιολογίας, ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η σχετικά πρόσφατη νοοτροπία τού «Κάν’ το μόνος σου» (Do-it-yourself), για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της οποίας απαιτούνται επιπρόσθετη επιτήρηση και αυστηρότεροι διεθνείς έλεγχοι.
Πρόκειται για προβλήματα ασφάλειας που, τα τελευταία χρόνια, έχουν κυριαρχήσει στην επαγγελματική μου ζωή, καθώς και σε αυτήν αρκετών στενών συνεργατών μου.
• Αφού σας ευχαριστήσω θερμά για αυτή την αποκλειστική συνέντευξη, σας θέτω ευθέως το ερώτημα: Εσάς προσωπικά σας ανησυχεί η προοπτική εφαρμογής μιας τόσο πρόσφατης τεχνολογίας στο ανθρώπινο είδος; Θεωρείτε ότι χρειάζεται από τώρα να θέσουμε κάποια όρια; Απαιτείται ή όχι ένα εντελώς νέο και πολύ πιο αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία της ιδιαιτερότητας και της μοναδικότητας κάθε ανθρώπινου όντος;
Οπως σας ανέφερα παραπάνω, η δυνατότητα, σήμερα, δημιουργίας συνθετικών ανθρώπινων υπάρξεων ανήκει, για την ώρα, στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.
Παρ’ όλα αυτά, αρχίζουμε από τώρα να «ξύνουμε αυτή την επιφάνεια» με τις νέες τεχνικές «μονταρίσματος γονιδιωμάτων», όπως είναι οι τεχνικές CRISPR της γενετικής μηχανικής.
Είμαι πεπεισμένος ότι πολύ σύντομα θα πρέπει να υπάρξει μια διεθνής συμφωνία σχετικά με κάποια απολύτως εύλογα και απαραβίαστα όρια ως προς τον βαθμό ή την ελευθερία «μονταρίσματος» του ανθρώπινου γονιδιώματος.
Αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη, άμεσα, των κατάλληλων μηχανισμών μελέτης και ελέγχου των πρωτοφανών ηθικών-νομικών προβλημάτων και των κοινωνικών επιπτώσεων από τις εφαρμογές της Συνθετικής Βιολογίας. Με στόχο πάντοτε τον έγκαιρο εντοπισμό και την αποτροπή των όποιων επικίνδυνων ή απαράδεκτων πρακτικών.
Η ανάγκη επομένως διεθνούς συναίνεσης γύρω από τις νέες βιοτεχνολογικές δυνατότητές μας είναι όχι μόνο αισθητή αλλά και επιτακτική: μια διεθνής συμφωνία η οποία όχι μόνο θα επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα ύπαρξης κοινά συμφωνημένων κανόνων αλλά και θα μπορεί να επιβάλλει την τήρησή τους.
Ο Αριστείδης (Αρης) Πατρινός γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1947 από Ελληνες γονείς με καταγωγή από τη Χίο. Το 1965 ήλθε στην Αθήνα όπου σπούδασε στο ΕΜΠ μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος μηχανικός.
Το 1975 πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Northwestern του Σικάγου στη μηχανολογία και, αφού δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ (1975-76), εργάστηκε στα ερευνητικά κέντρα Oak (1976-1980) και Brookhaven (1980-1988) στη Νέα Υόρκη.
Από το 1988 έως το 2006 διετέλεσε αναπληρωτής διευθυντής Βιολογικής και Περιβαλλοντικής Ερευνας του Τμήματος Ενέργειας στις ΗΠΑ (1988-2006).
Επαιξε ηγετικό ρόλο στο Πρόγραμμα χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος και θεωρείται διεθνώς ένας από τους πρωταγωνιστές στην επανάσταση της Γονιδιωματικής και ειδικότερα της Συνθετικής Βιολογίας.
Το 2006 μετακινήθηκε στην εταιρεία Synthetic Genomics (SGI) του διάσημου Κρεγκ Βέντερ (Craig Venter), επιστήμονα-επιχειρηματία και πρωτοπόρου στον τομέα της γενετικής μηχανικής.
Ο Αριστείδης Πατρινός είναι πίσω από τη δημιουργία των πρώτων συνθετικών κυττάρων στο Ινστιτούτο J. Craig Venter.
Είναι ο πρώτος που ασχολείται συστηματικά με την επέκταση της βιοτεχνολογίας και τη μετεξέλιξή της σε Συνθετική Βιολογία.
Από το 2012 ανέλαβε διευθυντική θέση στο ερευνητικό κέντρο Center for Urban Science and Progress (CUSP). Σήμερα, είναι καθηγητής στα Τμήματα Μηχανολόγων και Βιομοριακών Μηχανικών της περίφημης Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης, σύμβουλος στο υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, στο CUSP και στη Synthetic Genomics, καθώς και μέλος στα Δ.Σ. των εταιρειών Tsakos Energy NavigaMon και Liberty Biosecurity.
Επιπλέον, συμμετέχει και στην επιτροπή Ατμοσφαιρικών Επιστημών και Κλίματος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.
Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα, όπου έρχεται πολύ συχνά.
Εχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις από την αμερικανική κυβέρνηση, ενώ το 2013 τα ΕΛΤΑ τον συμπεριέλαβαν στην αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων «Διακεκριμένες ελληνικές προσωπικότητες».
Πρόσφατα κυκλοφόρησε και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Utopia, η αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου «Συνθετική Βιολογία, βασικές αρχές».
Πρόκειται για την πιο πρόσφατη συνοπτική επισκόπηση των βασικών εννοιών, αρχών και μεθόδων του «δι-επιστημονικού» και «πολυ-επιστημονικού» πεδίου της Συνθετικής Βιολογίας.
Το βιβλίο δεν απευθύνεται ωστόσο μόνο σε ειδικούς, αλλά μπορεί να διαβαστεί σχετικά εύκολα από κάθε φιλομαθή αναγνώστη ή αναγνώστρια που διαθέτει κάποια επιστημονική παιδεία.
Δεδομένου μάλιστα ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ένα ανάλογο επιστημονικό σύγγραμμα στον τόπο μας, η επιμελημένη μετάφρασή του από τον δρα Κωνσταντίνο Γκαραγκούνη για τις εκδόσεις Utopia αποτελεί μια σημαντική προσφορά στην ελληνική βιβλιογραφία.
Μια επιπλέον αρετή αυτού του βιβλίου είναι ότι τα κείμενά του υπογράφονται από μερικούς διεθνώς αναγνωρισμένους ειδικούς, οι οποίοι, υπό την καθοδήγηση των Βρετανών καθηγητών P. Freemont και R. Kitney, κατάφεραν με τρόπο ισορροπημένο και κυρίως εύληπτο να αναδείξουν τον επαναστατικό χαρακτήρα αυτού του συναρπαστικού και ταχύτατα αναπτυσσόμενου επιστημονικού και τεχνολογικού πεδίου, χωρίς να παραλείψουν να αναδείξουν και τα σύνθετα κοινωνικά και ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από αυτή τη νέα, αμιγώς μηχανική και συστημική προσέγγιση της ζωής!
Το βιβλίο αποτελεί μια καλή εισαγωγή τόσο στις θεμελιώδεις έννοιες και μεθόδους της Μοριακής Βιολογίας και της Βιοτεχνολογίας όσο και στις αρχές της μηχανικής και της μοντελοποίησης, της θεωρίας των συστημάτων, που από κοινού προσφέρουν μια πρώτη επαφή και εξοικείωση με τις βασικές έννοιες της σύγχρονης τεχνοεπιστήμης και τις ποικίλες εφαρμογές τους.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι την επιστημονική επιμέλεια της ελληνικής μετάφρασης ανέλαβαν οι καθηγητές Φραγκίσκος Κολίσης, Κωνσταντίνος Ματθιόπουλος και Καλλιόπη Παπαδοπούλου.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Η Συνθετική Βιολογία αναπτύχθηκε εντυπωσιακά την τελευταία δεκαετία, με στόχο τη δημιουργία «συνθετικών» οργανισμών-μηχανών, οι οποίες θα είναι ικανές να παράγουν βιολογικά καύσιμα, φαρμακευτικές ουσίες, τροφές υψηλής διατροφικής αξίας. Πρόκειται για γενετικά τροποποιημένους και επανασχεδιασμένους μικροοργανισμούς ή φυτά που όταν δεν προορίζονται να παράγουν χρήσιμες για τον άνθρωπο βιοχημικές ουσίες, θα μπορούν να αφομοιώνουν διοξείδιο του άνθρακα και άλλες βλαπτικές ουσίες από το περιβάλλον.
Παρά τις έντονες ανησυχίες για την ασφάλεια αλλά και τα σοβαρά βιοηθικά ζητήματα που προκύπτουν, οι οικονομικοί επενδυτές προσελκύονται από τη μεγάλη -δυνητικά απεριόριστη!- αγορά της Συνθετικής Βιολογίας, αλλά και τη σχεδόν κατακόρυφη πτώση του κόστους της παραγωγής συνθετικών μορφών ζωής.
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση οι «Μηχανές του Νου» φιλοξενούν, σήμερα, τον Αρη Πατρινό, έναν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της νέας τεχνοεπιστημονικής περιπέτειας, που αρκετοί ειδικοί την περιγράφουν ήδη ως «επανάσταση» στην ανθρώπινη ιστορία. Οι απόψεις του κορυφαίου Ελληνα επιστήμονα έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού θεωρείται ένας από τους πατέρες της... συνθετικής ζωής.
• Ποιες, κατά τη γνώμη σας, είναι οι πιο σημαντικές εξελίξεις και οι πιο πρόσφατες επιτυχίες της Συνθετικής Βιολογίας;
Οι σημαντικότερες πρόοδοι και οι πιο αξιόλογες τεχνολογικές εξελίξεις στο πεδίο της Συνθετικής Βιολογίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, στηρίζονται στα διαρκώς τελειοποιούμενα εργαλεία της Μοριακής Βιολογίας.
Για να αναφέρω μόνο μερικά από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα: κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος επαναπρογραμματίζονται ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα και να τους επιτίθενται μόλις εμφανίζονται.
Εναλλακτικά, μπορούμε να επαναπρογραμματίζουμε κανονικά κύτταρα ώστε να αποκτούν ανοσοποιητικές ιδιότητες και να επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα.
Μια άλλη επιτυχία ήταν η δημιουργία εντελώς νέων ζευγών νουκλεοτιδικών βάσεων Χ και Ψ που όταν ενσωματωθούν εργαστηριακά στο DNA των βακτηριδίων αντικαθιστούν ένα ζευγάρι από τις τέσσερις γνωστές νουκλεοτιδικές βάσεις του DNA.
Ετσι τα βακτηρίδια αποκτούν τη γενετική ικανότητα να παράγουν έναν εντελώς νέο αγγελιοφόρο RNA που, με τη σειρά του, μεταφράζεται σε εντελώς νέες πρωτεΐνες.
Ενα πρόσφατο βιοτεχνολογικό επίτευγμα που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία πρωτεϊνών με καινοφανείς βιολογικές ιδιότητες και λειτουργίες.
Επίσης, σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί στο ερευνητικό πεδίο των μεταμοσχεύσεων σε ανθρώπους γενετικά τροποποιημένων βιολογικών οργάνων χοίρων.
Περισσότερο από το ένα τρίτο του γονιδιώματος του ζυμομύκητα (Saccharomyces cerevisiae), το οποίο περιέχει 6 χρωμοσώματα, έχει ήδη συντεθεί εργαστηριακά και τα συνθετικά χρωμοσώματα συμπεριφέρονται όπως ακριβώς και τα φυσικά μη συνθετικά χρωμοσώματα. Μια μεγάλη επιτυχία που ανοίγει πλέον τον δρόμο για τη δημιουργία συνθετικών ζυμομυκήτων με εντελώς νέες λειτουργίες.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι για όλες αυτές τις επιτυχίες αποφασιστικό ρόλο έχουν παίξει η εντυπωσιακή ανάπτυξη των βιοτεχνολογικών μας εργαλείων και μεθόδων, καθώς και η μείωση του κόστους για την παραγωγή μικρών αλλά και μεγαλύτερων «τεμαχίων» συνθετικού DNA.
• Η Συνθετική Βιολογία έχει προοδεύσει αρκετά ώστε να μπορεί πλέον να δημιουργεί τεχνητές μορφές ζωής. Ομως, το ότι μπορούμε να το κάνουμε δεν σημαίνει αυτομάτως ότι αυτό είναι και ασφαλές. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα σοβαρότερα προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν από την ελεύθερη δημιουργία και κυρίως από τη μαζική απελευθέρωση στο περιβάλλον συνθετικών μορφών ζωής;
Τα ηθικά-νομικά αλλά και τα, εν πολλοίς, άγνωστα κοινωνικά ζητήματα που εγείρονται από την πρόσφατη δυνατότητά μας να δημιουργούμε και κυρίως να απελευθερώνουμε στο περιβάλλον συνθετικές μορφές ζωής αποτελούν ήδη αντικείμενο σημαντικών μελετών και έντονου προβληματισμού τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι παρά τις ραγδαίες εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα, είμαστε ακόμη πολύ μακριά από το να μπορούμε να δημιουργούμε πολύπλοκους συνθετικούς οργανισμούς και ακόμη λιγότερο βέβαια συνθετικά ανθρώπινα πλάσματα.
Πάντως, ακόμη και ένας σχετικά απλός προκαρυωτικός συνθετικός οργανισμός, όπως π.χ. ένα μικρόβιο, θα μπορούσε να έχει ολέθριες επιπτώσεις τόσο στην υγεία των ανθρώπων και των ζώων όσο και στα αγροτικά ή και τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Είναι ωστόσο αρκετά ενθαρρυντικό ότι οι περισσότερες χώρες έχουν ήδη αναγνωρίσει αυτούς τους κινδύνους και επιδιώκουν, από κοινού, να καταλήξουν σε μια διεθνή συμφωνία ως προς τα κοινά αποδεκτά μέτρα που απαιτούνται ώστε να αποφευχθούν τέτοιες δυνητικές καταστροφές.
Μολονότι βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της διαμόρφωσής τους, αυτά τα προστατευτικά μέτρα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: την εκπαίδευση ειδικών επιστημόνων που να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να αναφέρουν εγκαίρως τους πιθανούς κινδύνους, τη δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης τα οποία θα παρέχουν τις κατάλληλες προειδοποιήσεις ή συναγερμούς όταν αυτό απαιτείται.
Τέλος, σχεδιάζονται διεθνείς συμφωνίες και ρητά διατυπωμένοι διακρατικοί περιορισμοί ως προς τις επιτρεπτές εφαρμογές της Συνθετικής Βιολογίας.
Οσον αφορά τις εφαρμογές της Συνθετικής Βιολογίας, ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η σχετικά πρόσφατη νοοτροπία τού «Κάν’ το μόνος σου» (Do-it-yourself), για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της οποίας απαιτούνται επιπρόσθετη επιτήρηση και αυστηρότεροι διεθνείς έλεγχοι.
Πρόκειται για προβλήματα ασφάλειας που, τα τελευταία χρόνια, έχουν κυριαρχήσει στην επαγγελματική μου ζωή, καθώς και σε αυτήν αρκετών στενών συνεργατών μου.
• Αφού σας ευχαριστήσω θερμά για αυτή την αποκλειστική συνέντευξη, σας θέτω ευθέως το ερώτημα: Εσάς προσωπικά σας ανησυχεί η προοπτική εφαρμογής μιας τόσο πρόσφατης τεχνολογίας στο ανθρώπινο είδος; Θεωρείτε ότι χρειάζεται από τώρα να θέσουμε κάποια όρια; Απαιτείται ή όχι ένα εντελώς νέο και πολύ πιο αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία της ιδιαιτερότητας και της μοναδικότητας κάθε ανθρώπινου όντος;
Οπως σας ανέφερα παραπάνω, η δυνατότητα, σήμερα, δημιουργίας συνθετικών ανθρώπινων υπάρξεων ανήκει, για την ώρα, στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.
Παρ’ όλα αυτά, αρχίζουμε από τώρα να «ξύνουμε αυτή την επιφάνεια» με τις νέες τεχνικές «μονταρίσματος γονιδιωμάτων», όπως είναι οι τεχνικές CRISPR της γενετικής μηχανικής.
Είμαι πεπεισμένος ότι πολύ σύντομα θα πρέπει να υπάρξει μια διεθνής συμφωνία σχετικά με κάποια απολύτως εύλογα και απαραβίαστα όρια ως προς τον βαθμό ή την ελευθερία «μονταρίσματος» του ανθρώπινου γονιδιώματος.
Αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη, άμεσα, των κατάλληλων μηχανισμών μελέτης και ελέγχου των πρωτοφανών ηθικών-νομικών προβλημάτων και των κοινωνικών επιπτώσεων από τις εφαρμογές της Συνθετικής Βιολογίας. Με στόχο πάντοτε τον έγκαιρο εντοπισμό και την αποτροπή των όποιων επικίνδυνων ή απαράδεκτων πρακτικών.
Η ανάγκη επομένως διεθνούς συναίνεσης γύρω από τις νέες βιοτεχνολογικές δυνατότητές μας είναι όχι μόνο αισθητή αλλά και επιτακτική: μια διεθνής συμφωνία η οποία όχι μόνο θα επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα ύπαρξης κοινά συμφωνημένων κανόνων αλλά και θα μπορεί να επιβάλλει την τήρησή τους.
Ποιος είναι
Ο Αριστείδης (Αρης) Πατρινός γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1947 από Ελληνες γονείς με καταγωγή από τη Χίο. Το 1965 ήλθε στην Αθήνα όπου σπούδασε στο ΕΜΠ μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος μηχανικός.
Το 1975 πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Northwestern του Σικάγου στη μηχανολογία και, αφού δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ (1975-76), εργάστηκε στα ερευνητικά κέντρα Oak (1976-1980) και Brookhaven (1980-1988) στη Νέα Υόρκη.
Από το 1988 έως το 2006 διετέλεσε αναπληρωτής διευθυντής Βιολογικής και Περιβαλλοντικής Ερευνας του Τμήματος Ενέργειας στις ΗΠΑ (1988-2006).
Επαιξε ηγετικό ρόλο στο Πρόγραμμα χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος και θεωρείται διεθνώς ένας από τους πρωταγωνιστές στην επανάσταση της Γονιδιωματικής και ειδικότερα της Συνθετικής Βιολογίας.
Το 2006 μετακινήθηκε στην εταιρεία Synthetic Genomics (SGI) του διάσημου Κρεγκ Βέντερ (Craig Venter), επιστήμονα-επιχειρηματία και πρωτοπόρου στον τομέα της γενετικής μηχανικής.
Ο Αριστείδης Πατρινός είναι πίσω από τη δημιουργία των πρώτων συνθετικών κυττάρων στο Ινστιτούτο J. Craig Venter.
Είναι ο πρώτος που ασχολείται συστηματικά με την επέκταση της βιοτεχνολογίας και τη μετεξέλιξή της σε Συνθετική Βιολογία.
Από το 2012 ανέλαβε διευθυντική θέση στο ερευνητικό κέντρο Center for Urban Science and Progress (CUSP). Σήμερα, είναι καθηγητής στα Τμήματα Μηχανολόγων και Βιομοριακών Μηχανικών της περίφημης Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης, σύμβουλος στο υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, στο CUSP και στη Synthetic Genomics, καθώς και μέλος στα Δ.Σ. των εταιρειών Tsakos Energy NavigaMon και Liberty Biosecurity.
Επιπλέον, συμμετέχει και στην επιτροπή Ατμοσφαιρικών Επιστημών και Κλίματος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.
Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα, όπου έρχεται πολύ συχνά.
Εχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις από την αμερικανική κυβέρνηση, ενώ το 2013 τα ΕΛΤΑ τον συμπεριέλαβαν στην αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων «Διακεκριμένες ελληνικές προσωπικότητες».
Για να μάθετε περισσότερα για τη Συνθετική Βιολογία
Πρόσφατα κυκλοφόρησε και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Utopia, η αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου «Συνθετική Βιολογία, βασικές αρχές».Πρόκειται για την πιο πρόσφατη συνοπτική επισκόπηση των βασικών εννοιών, αρχών και μεθόδων του «δι-επιστημονικού» και «πολυ-επιστημονικού» πεδίου της Συνθετικής Βιολογίας.
Το βιβλίο δεν απευθύνεται ωστόσο μόνο σε ειδικούς, αλλά μπορεί να διαβαστεί σχετικά εύκολα από κάθε φιλομαθή αναγνώστη ή αναγνώστρια που διαθέτει κάποια επιστημονική παιδεία.
Δεδομένου μάλιστα ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ένα ανάλογο επιστημονικό σύγγραμμα στον τόπο μας, η επιμελημένη μετάφρασή του από τον δρα Κωνσταντίνο Γκαραγκούνη για τις εκδόσεις Utopia αποτελεί μια σημαντική προσφορά στην ελληνική βιβλιογραφία.
Μια επιπλέον αρετή αυτού του βιβλίου είναι ότι τα κείμενά του υπογράφονται από μερικούς διεθνώς αναγνωρισμένους ειδικούς, οι οποίοι, υπό την καθοδήγηση των Βρετανών καθηγητών P. Freemont και R. Kitney, κατάφεραν με τρόπο ισορροπημένο και κυρίως εύληπτο να αναδείξουν τον επαναστατικό χαρακτήρα αυτού του συναρπαστικού και ταχύτατα αναπτυσσόμενου επιστημονικού και τεχνολογικού πεδίου, χωρίς να παραλείψουν να αναδείξουν και τα σύνθετα κοινωνικά και ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από αυτή τη νέα, αμιγώς μηχανική και συστημική προσέγγιση της ζωής!
Το βιβλίο αποτελεί μια καλή εισαγωγή τόσο στις θεμελιώδεις έννοιες και μεθόδους της Μοριακής Βιολογίας και της Βιοτεχνολογίας όσο και στις αρχές της μηχανικής και της μοντελοποίησης, της θεωρίας των συστημάτων, που από κοινού προσφέρουν μια πρώτη επαφή και εξοικείωση με τις βασικές έννοιες της σύγχρονης τεχνοεπιστήμης και τις ποικίλες εφαρμογές τους.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι την επιστημονική επιμέλεια της ελληνικής μετάφρασης ανέλαβαν οι καθηγητές Φραγκίσκος Κολίσης, Κωνσταντίνος Ματθιόπουλος και Καλλιόπη Παπαδοπούλου.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου