Στέφανος Πρίντσιος
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας παγκόσμιος αναβρασμός, που ακόμα κανένας δεν ξέρει την κατάληξή του. Ας περιοριστούμε στον ευρωπαϊκό χώρο με αφορμή τα Κίτρινα Γιλέκα. Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο όλες αυτές οι αντιδράσεις μπορούν να ενταχθούν σε μία "επαναστατική κατάσταση" με τα επακόλουθά της, σύμφωνα με την μαρξιστική ερμηνεία ή απλά είναι βούτυρο στο ψωμί των εξουσιαστών.
Ο Λένιν έδωσε ως εξής τον επιστημονικό ορισμό της επαναστατικής κατάστασης:
«Για έναν μαρξιστή δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επανάσταση είναι αδύνατο να γίνει χωρίς επαναστατική κατάσταση. Ποια είναι, μιλώντας γενικά, τα γνωρίσματα μιας επαναστατικής κατάστασης; Ασφαλώς, δε θα πέσουμε έξω, αν υποδείξουμε τρία βασικά γνωρίσματα, τα παρακάτω:
1) Η αδυναμία των κυρίαρχων τάξεων να διατηρήσουν σε αναλλοίωτη μορφή την κυριαρχία τους: η μια είτε η άλλη κρίση των "κορυφών", η κρίση της πολιτικής της κυρίαρχης τάξης που δημιουργεί ρωγμή, απ' όπου εισχωρεί η δυσαρέσκεια και ο αναβρασμός των καταπιεζόμενων τάξεων. Συνήθως, για να ξεσπάσει η επανάσταση δεν είναι αρκετό "τα κάτω στρώματα να μη θέλουν", μα χρειάζεται ακόμη και "οι κορυφές να μην μπορούν" να ζήσουν όπως παλιά.
2) Επιδείνωση μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη της ανέχειας και της αθλιότητας των καταπιεζόμενων τάξεων.
3) Σημαντικό ανέβασμα για τους παραπάνω λόγους της δραστηριότητας των μαζών, που σε "ειρηνική" εποχή αφήνουν να τις ληστεύουν ήσυχα, ενώ σε καιρούς θύελλας τραβιούνται τόσο από όλες τις συνθήκες της κρίσης, όσο και από τις ίδιες τις "κορυφές" σε αυτοτελή ιστορική δράση.
Χωρίς αυτές τις αντικειμενικές αλλαγές, που δεν εξαρτώνται ούτε από τη θέληση ορισμένων χωριστών ομάδων και κομμάτων, αλλά ούτε και από τη θέληση ορισμένων χωριστών τάξεων, η επανάσταση, κατά κανόνα, δεν μπορεί να γίνει.»
Σύμφωνα με την ανάλυση του Ριζοσπάστη (Κυριακή 17 Αυγούστου 2008):
«Εξετάζοντας το πρώτο γνώρισμα, την κρίση των «κορυφών», δεν εννοούμε τις «δυσκολίες» που συχνά παρουσιάζονται στο αστικό πολιτικό σύστημα, π.χ. παραιτήσεις αστικών κυβερνήσεων, αντιπαραθέσεις μεταξύ των αστικών κομμάτων, αλλαγές στο αστικό πολιτικό σύστημα, με την εξαφάνιση παλιών κομμάτων και τη δημιουργία νέων, εναλλαγές στην πολιτειακή μορφή της αστικής δικτατορίας, στη Συνταγματική τους έκφραση κ.λπ. Κρίση κορυφών έχουμε όταν η πολιτική της αστικής τάξης χρεοκοπεί, έχει εμφανή δυσκολία να διαχειριστεί συνθήκες κρίσης (οικονομική κρίση, πόλεμος κ.ά.), οι οποίες αναπτύσσουν και διευρύνουν σε ασυνήθιστο βαθμό τη λαϊκή δυσαρέσκεια, με αποτέλεσμα «οι κάτω» να μην ελέγχονται όπως πριν από τους «πάνω», στις «κορυφές» να κυριαρχεί σύγχυση και σε αυτή τη βάση να οξύνονται και ενδοαστικές αντιθέσεις.
Είναι το κρίσιμο σημείο που το αστικό κράτος, οι θεσμοί και οι μηχανισμοί του αδυνατούν πλέον να επιβάλουν την πολιτική κυριαρχία τους στις λαϊκές μάζες με την ευκολία και τις μεθόδους που γίνονταν πριν...
Οσον αφορά το δεύτερο γνώρισμα: Την όξυνση της ανέχειας και της αθλιότητας των μαζών. Οι οικονομικοί όροι και συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων αποτελούν σημαντικό παράγοντα που επιδρούν στη δραστηριοποίησή τους. Η απότομη αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας, η επιδείνωση των όρων εργασίας και ζωής προκαλούν απότομη εκδήλωση της λαϊκής δυσαρέσκειας. Διαμορφώνουν μαζική στάση εγκατάλειψης των αστικών κομμάτων από τις εργατικές και λαϊκές μάζες. Πολλοί παράγοντες μπορούν να πυροδοτήσουν μια τέτοια απότομη αλλαγή στις υλικές συνθήκες της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, με αποτέλεσμα αλλαγή στις διαθέσεις. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι και επεμβάσεις, η αύξηση της πολιτικής αντίδρασης που περιορίζει ή και καταργεί στοιχειώδη πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, η αστική αδυναμία στη διαχείριση μεγάλων καταστροφών.
Οι ταξικές αντιθέσεις μπορούν να οξυνθούν ως το επίπεδο της επαναστατικής κατάστασης μέσα από το συνδυασμό και αλληλεπίδραση οικονομικών και πολιτικών αιτιών. Ο Λένιν θεωρεί την απότομη αλλαγή στις διαθέσεις και τη δραστηριότητα των μαζών τη συγκεκριμένη στιγμή ως φαινόμενο αντικειμενικού χαρακτήρα, δηλαδή ανεξάρτητου από τη συνείδηση των τάξεων, τη θέληση των κομμάτων.»
Μετά από δέκα χρόνια εν έτι 2018 μήπως ωρίμασαν οι συνθήκες; Μήπως όλα αυτά τα προαναφερθέντα ως ζητούμενα είναι σήμερα εμφανή και όχι δυσδιάκριτα; Αν καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι πράγματι βρισκόμαστε στην αρχή μιας επαναστατικής κατάστασης, τότε ο επόμενος προβληματισμός είναι το ποιόν, η πορεία και η τύχη του μαζικού κινήματος που δρα μέσα σε αυτή την επαναστατική κατάσταση.
Πάλι ο Λένιν διατυπώνει ξεκάθαρα τη θέση του για τα μαζικά κινήματα:
« Όποιος περιμένει μια «καθαρή» κοινωνική επανάσταση, δε θα τη δει ποτέ του. Αυτός είναι επαναστάτης στα λόγια που δεν καταλαβαίνει τι θα πει αληθινή επανάσταση… Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά το ξέσπασμα της μαζικής πάλης όλων των καταπιεζομένων και δυσαρεστημένων. Αναπόφευκτα θα πάρουν μέρος σ’ αυτήν τμήματα των μικροαστών και των καθυστερημένων εργατών –χωρίς μια τέτοια συμμετοχή δεν είναι δυνατή η μαζική πάλη, δεν είναι δυνατή καμιά επανάσταση– κι εξίσου αναπόφευκτα θα φέρουν μαζί τους στο κίνημα τις προλήψεις τους, τις αντιδραστικές τους φαντασιοπληξίες, τις αδυναμίες και τα λάθη τους. Αντικειμενικά, όμως, θα επιτίθενται ενάντια στο κεφάλαιο και η συνειδητή εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, το πρωτοπόρο προλεταριάτο, εκφράζοντας αυτή την αντικειμενική αλήθεια της ποικιλόχρωμης και ποικιλόφωνης, παρδαλής κι εξωτερικά κομματιασμένης μαζικής πάλης θα μπορέσει να τη συνενώσει και να την κατευθύνει, να καταχτήσει την εξουσία, να καταλάβει τις τράπεζες, να απαλλοτριώσει τα μισητά για όλους (αν και για διάφορους λόγους!) τραστ και να πραγματοποιήσει άλλα δικτατορικά μέτρα, που στο σύνολό τους μας δίνουν την ανατροπή της αστικής τάξης και τη νίκη του σοσιαλισμού, νίκη που κάθε άλλο παρά «θα ξεκαθαρίσει» αμέσως τη μικροαστική σκουριά » (Λένιν: «Άπαντα», τ. 30, σελ. 54-55).
Πάντα σύμφωνα με την ανάλυση του Ριζοσπάστη, που είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, διαβάζουμε:
«…Αλλά και η εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης δεν οδηγεί σε μια νέα στατική κατάσταση. Γι' αυτό ο υποκειμενικός παράγοντας για την επιτυχή αξιοποίησή της πρέπει από πριν να είναι προετοιμασμένος - ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά - για δράση μέσα σε αυτή την ευνοϊκή κατάσταση. Κι ακόμη, να έχει την ικανότητα εκτίμησης της καλύτερης «στιγμής» για την «έφοδο», για την κατάληψη της εξουσίας, «ούτε πιο νωρίς, ούτε πιο αργά», όπως έλεγε ο Λένιν. Με αυτή την έννοια, ούτε η εργατική τάξη και το κόμμα της ούτε το κεφάλαιο με το κράτος του και τα κόμματά του μπορούν να προκαλέσουν ή να αποτρέψουν την εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης. Προφανώς, η προηγούμενη δράση του κομμουνιστικού κόμματος, η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος μπορεί να επιδράσει στα στοιχεία εκδήλωσης της επαναστατικής κατάστασης. Όταν, λοιπόν, δημιουργείται επαναστατική κατάσταση, ο βαθμός ανάπτυξης της κινητοποίησης της εργατικής τάξης που λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις και αποτελεί απότομη στροφή στην ταξική πάλη, είναι ένα αντικειμενικό στοιχείο που πρέπει να το υπολογίσει το Κόμμα, ώστε η επαναστατική κατάσταση να οδηγήσει στην επανάσταση.»
Τι γίνεται όμως και σήμερα και εξ’ αρχής της μνημονιακής κατάστασης; Όπου πάει να εμφανιστεί ανυπακουή, αντίδραση, εξέγερση, αρχής γενομένης από τους «αγανακτισμένους» στο Σύνταγμα ως τα πρόσφατα «Κίτρινα Γιλέκα» στη Γαλλία καταγγέλλεται πάραυτα ως αντιδραστική, αναποτελεσματική, προβοκατόρικη κ.λ.π. ενέργεια! Αποτέλεσμα; Η μετέπειτα φυσική τραγική κατάληξη του εγχειρήματος (καπέλωμα από εθνικιστικές δυνάμεις, εκτόνωση, κ.λ.π.), με επωδό την διθυραμβική επιβεβαίωση. «Εμείς καλά σας τα λέγαμε!»
Δεν γνωρίζουμε την εσωτερική αντιπαράθεση στη μέχρι χθες γραμμή του ΚΚΕ. Γεγονός πάντως σήμερα είναι η θετική ανακοίνωση συμπαράστασης στα «Κίτρινα Γιλέκα» της Γαλλίας!
Κάλλιο αργά παρά ποτέ!
Στέφανος Πρίντσιος: Σχετικά με τον συντάκτη
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας παγκόσμιος αναβρασμός, που ακόμα κανένας δεν ξέρει την κατάληξή του. Ας περιοριστούμε στον ευρωπαϊκό χώρο με αφορμή τα Κίτρινα Γιλέκα. Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο όλες αυτές οι αντιδράσεις μπορούν να ενταχθούν σε μία "επαναστατική κατάσταση" με τα επακόλουθά της, σύμφωνα με την μαρξιστική ερμηνεία ή απλά είναι βούτυρο στο ψωμί των εξουσιαστών.
Ο Λένιν έδωσε ως εξής τον επιστημονικό ορισμό της επαναστατικής κατάστασης:
«Για έναν μαρξιστή δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επανάσταση είναι αδύνατο να γίνει χωρίς επαναστατική κατάσταση. Ποια είναι, μιλώντας γενικά, τα γνωρίσματα μιας επαναστατικής κατάστασης; Ασφαλώς, δε θα πέσουμε έξω, αν υποδείξουμε τρία βασικά γνωρίσματα, τα παρακάτω:
1) Η αδυναμία των κυρίαρχων τάξεων να διατηρήσουν σε αναλλοίωτη μορφή την κυριαρχία τους: η μια είτε η άλλη κρίση των "κορυφών", η κρίση της πολιτικής της κυρίαρχης τάξης που δημιουργεί ρωγμή, απ' όπου εισχωρεί η δυσαρέσκεια και ο αναβρασμός των καταπιεζόμενων τάξεων. Συνήθως, για να ξεσπάσει η επανάσταση δεν είναι αρκετό "τα κάτω στρώματα να μη θέλουν", μα χρειάζεται ακόμη και "οι κορυφές να μην μπορούν" να ζήσουν όπως παλιά.
2) Επιδείνωση μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη της ανέχειας και της αθλιότητας των καταπιεζόμενων τάξεων.
3) Σημαντικό ανέβασμα για τους παραπάνω λόγους της δραστηριότητας των μαζών, που σε "ειρηνική" εποχή αφήνουν να τις ληστεύουν ήσυχα, ενώ σε καιρούς θύελλας τραβιούνται τόσο από όλες τις συνθήκες της κρίσης, όσο και από τις ίδιες τις "κορυφές" σε αυτοτελή ιστορική δράση.
Χωρίς αυτές τις αντικειμενικές αλλαγές, που δεν εξαρτώνται ούτε από τη θέληση ορισμένων χωριστών ομάδων και κομμάτων, αλλά ούτε και από τη θέληση ορισμένων χωριστών τάξεων, η επανάσταση, κατά κανόνα, δεν μπορεί να γίνει.»
Σύμφωνα με την ανάλυση του Ριζοσπάστη (Κυριακή 17 Αυγούστου 2008):
«Εξετάζοντας το πρώτο γνώρισμα, την κρίση των «κορυφών», δεν εννοούμε τις «δυσκολίες» που συχνά παρουσιάζονται στο αστικό πολιτικό σύστημα, π.χ. παραιτήσεις αστικών κυβερνήσεων, αντιπαραθέσεις μεταξύ των αστικών κομμάτων, αλλαγές στο αστικό πολιτικό σύστημα, με την εξαφάνιση παλιών κομμάτων και τη δημιουργία νέων, εναλλαγές στην πολιτειακή μορφή της αστικής δικτατορίας, στη Συνταγματική τους έκφραση κ.λπ. Κρίση κορυφών έχουμε όταν η πολιτική της αστικής τάξης χρεοκοπεί, έχει εμφανή δυσκολία να διαχειριστεί συνθήκες κρίσης (οικονομική κρίση, πόλεμος κ.ά.), οι οποίες αναπτύσσουν και διευρύνουν σε ασυνήθιστο βαθμό τη λαϊκή δυσαρέσκεια, με αποτέλεσμα «οι κάτω» να μην ελέγχονται όπως πριν από τους «πάνω», στις «κορυφές» να κυριαρχεί σύγχυση και σε αυτή τη βάση να οξύνονται και ενδοαστικές αντιθέσεις.
Είναι το κρίσιμο σημείο που το αστικό κράτος, οι θεσμοί και οι μηχανισμοί του αδυνατούν πλέον να επιβάλουν την πολιτική κυριαρχία τους στις λαϊκές μάζες με την ευκολία και τις μεθόδους που γίνονταν πριν...
Οσον αφορά το δεύτερο γνώρισμα: Την όξυνση της ανέχειας και της αθλιότητας των μαζών. Οι οικονομικοί όροι και συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων αποτελούν σημαντικό παράγοντα που επιδρούν στη δραστηριοποίησή τους. Η απότομη αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας, η επιδείνωση των όρων εργασίας και ζωής προκαλούν απότομη εκδήλωση της λαϊκής δυσαρέσκειας. Διαμορφώνουν μαζική στάση εγκατάλειψης των αστικών κομμάτων από τις εργατικές και λαϊκές μάζες. Πολλοί παράγοντες μπορούν να πυροδοτήσουν μια τέτοια απότομη αλλαγή στις υλικές συνθήκες της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, με αποτέλεσμα αλλαγή στις διαθέσεις. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι και επεμβάσεις, η αύξηση της πολιτικής αντίδρασης που περιορίζει ή και καταργεί στοιχειώδη πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, η αστική αδυναμία στη διαχείριση μεγάλων καταστροφών.
Οι ταξικές αντιθέσεις μπορούν να οξυνθούν ως το επίπεδο της επαναστατικής κατάστασης μέσα από το συνδυασμό και αλληλεπίδραση οικονομικών και πολιτικών αιτιών. Ο Λένιν θεωρεί την απότομη αλλαγή στις διαθέσεις και τη δραστηριότητα των μαζών τη συγκεκριμένη στιγμή ως φαινόμενο αντικειμενικού χαρακτήρα, δηλαδή ανεξάρτητου από τη συνείδηση των τάξεων, τη θέληση των κομμάτων.»
Μετά από δέκα χρόνια εν έτι 2018 μήπως ωρίμασαν οι συνθήκες; Μήπως όλα αυτά τα προαναφερθέντα ως ζητούμενα είναι σήμερα εμφανή και όχι δυσδιάκριτα; Αν καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι πράγματι βρισκόμαστε στην αρχή μιας επαναστατικής κατάστασης, τότε ο επόμενος προβληματισμός είναι το ποιόν, η πορεία και η τύχη του μαζικού κινήματος που δρα μέσα σε αυτή την επαναστατική κατάσταση.
Πάλι ο Λένιν διατυπώνει ξεκάθαρα τη θέση του για τα μαζικά κινήματα:
« Όποιος περιμένει μια «καθαρή» κοινωνική επανάσταση, δε θα τη δει ποτέ του. Αυτός είναι επαναστάτης στα λόγια που δεν καταλαβαίνει τι θα πει αληθινή επανάσταση… Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά το ξέσπασμα της μαζικής πάλης όλων των καταπιεζομένων και δυσαρεστημένων. Αναπόφευκτα θα πάρουν μέρος σ’ αυτήν τμήματα των μικροαστών και των καθυστερημένων εργατών –χωρίς μια τέτοια συμμετοχή δεν είναι δυνατή η μαζική πάλη, δεν είναι δυνατή καμιά επανάσταση– κι εξίσου αναπόφευκτα θα φέρουν μαζί τους στο κίνημα τις προλήψεις τους, τις αντιδραστικές τους φαντασιοπληξίες, τις αδυναμίες και τα λάθη τους. Αντικειμενικά, όμως, θα επιτίθενται ενάντια στο κεφάλαιο και η συνειδητή εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, το πρωτοπόρο προλεταριάτο, εκφράζοντας αυτή την αντικειμενική αλήθεια της ποικιλόχρωμης και ποικιλόφωνης, παρδαλής κι εξωτερικά κομματιασμένης μαζικής πάλης θα μπορέσει να τη συνενώσει και να την κατευθύνει, να καταχτήσει την εξουσία, να καταλάβει τις τράπεζες, να απαλλοτριώσει τα μισητά για όλους (αν και για διάφορους λόγους!) τραστ και να πραγματοποιήσει άλλα δικτατορικά μέτρα, που στο σύνολό τους μας δίνουν την ανατροπή της αστικής τάξης και τη νίκη του σοσιαλισμού, νίκη που κάθε άλλο παρά «θα ξεκαθαρίσει» αμέσως τη μικροαστική σκουριά » (Λένιν: «Άπαντα», τ. 30, σελ. 54-55).
Πάντα σύμφωνα με την ανάλυση του Ριζοσπάστη, που είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, διαβάζουμε:
«…Αλλά και η εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης δεν οδηγεί σε μια νέα στατική κατάσταση. Γι' αυτό ο υποκειμενικός παράγοντας για την επιτυχή αξιοποίησή της πρέπει από πριν να είναι προετοιμασμένος - ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά - για δράση μέσα σε αυτή την ευνοϊκή κατάσταση. Κι ακόμη, να έχει την ικανότητα εκτίμησης της καλύτερης «στιγμής» για την «έφοδο», για την κατάληψη της εξουσίας, «ούτε πιο νωρίς, ούτε πιο αργά», όπως έλεγε ο Λένιν. Με αυτή την έννοια, ούτε η εργατική τάξη και το κόμμα της ούτε το κεφάλαιο με το κράτος του και τα κόμματά του μπορούν να προκαλέσουν ή να αποτρέψουν την εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης. Προφανώς, η προηγούμενη δράση του κομμουνιστικού κόμματος, η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος μπορεί να επιδράσει στα στοιχεία εκδήλωσης της επαναστατικής κατάστασης. Όταν, λοιπόν, δημιουργείται επαναστατική κατάσταση, ο βαθμός ανάπτυξης της κινητοποίησης της εργατικής τάξης που λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις και αποτελεί απότομη στροφή στην ταξική πάλη, είναι ένα αντικειμενικό στοιχείο που πρέπει να το υπολογίσει το Κόμμα, ώστε η επαναστατική κατάσταση να οδηγήσει στην επανάσταση.»
Τι γίνεται όμως και σήμερα και εξ’ αρχής της μνημονιακής κατάστασης; Όπου πάει να εμφανιστεί ανυπακουή, αντίδραση, εξέγερση, αρχής γενομένης από τους «αγανακτισμένους» στο Σύνταγμα ως τα πρόσφατα «Κίτρινα Γιλέκα» στη Γαλλία καταγγέλλεται πάραυτα ως αντιδραστική, αναποτελεσματική, προβοκατόρικη κ.λ.π. ενέργεια! Αποτέλεσμα; Η μετέπειτα φυσική τραγική κατάληξη του εγχειρήματος (καπέλωμα από εθνικιστικές δυνάμεις, εκτόνωση, κ.λ.π.), με επωδό την διθυραμβική επιβεβαίωση. «Εμείς καλά σας τα λέγαμε!»
Δεν γνωρίζουμε την εσωτερική αντιπαράθεση στη μέχρι χθες γραμμή του ΚΚΕ. Γεγονός πάντως σήμερα είναι η θετική ανακοίνωση συμπαράστασης στα «Κίτρινα Γιλέκα» της Γαλλίας!
Κάλλιο αργά παρά ποτέ!
Στέφανος Πρίντσιος: Σχετικά με τον συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου