Του Χάρη Σ. Πουλάκη*
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τάση αλλαγής του συσχετισμού δύναμης στην κορυφή του ιμπεριαλιστικού συστήματος, με τις ΗΠΑ να αντιμετωπίζουν προβλήματα πχ στην ανταγωνιστικότητα και στην κερδοφορία τους και με την Κίνα να εμφανίζεται ως η ανερχόμενη ιμπεριαλιστική υπερδύναμη. Αυτή η τάση αλλαγής εκφράζεται στα αυξανόμενα μερίδια της Κίνας στο παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν, στις διεθνείς ροές κεφαλαίων, στην παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή, στις παραγωγικές επενδύσεις κλπ. Επιπλέον τα δημοσιονομικά μεγέθη της Κίνας όπως το δημόσιο χρέος το δημοσιονομικό έλλειμμα το ισοζύγιο πληρωμών κλπ παρουσιάζονται «υγιέστερα» σε σχέση με τους ανταγωνιστές της.
Επιπλέον η Κίνα είναι η «παγκόσμια πρωταθλήτρια» των εξαγωγών και λαμβάνει όλο και μεγαλύτερα μερίδια σε κρίσιμους τομείς υψηλής τεχνολογίας και ανάπτυξης. Ακόμα το κινέζικο κεφάλαιο καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερα τμήματα εντός της εσωτερικής κινέζικης αγοράς, οικονομίας και παραγωγής σε σχέση με τα ξένα μονοπώλια και φυσικά από τα αμερικάνικα που δραστηριοποιούνται εκεί. Η τελευταία εξέλιξη, δηλαδή ότι οι Aμερικάνοι κεφαλαιοκράτες χάνουν μερίδια από την υπεραξία που παράγουν οι Κινέζοι εργάτες δεν είναι ευχάριστη για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Παράλληλα κινέζικα μονοπώλια ανταγωνίζονται σφοδρότατα τα αμερικάνικα στην διεθνή οικονομία ακόμα και στην εσωτερική αγορά των ΗΠΑ. Ο νούμερο ένα τόπος προορισμού των κινέζικων εξαγωγών είναι οι ΗΠΑ. Βέβαια περίπου το 40% του εμπορικού πλεονάσματος που εμφανίζει το Πεκίνο σε σχέση με την Ουάσιγκτον στην πραγματικότητα παράγεται και εξάγεται από αμερικανικά μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στην Κίνα.
Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση μάλιστα ενίσχυσε αυτήν την τάση αλλαγής του συσχετισμού δύναμης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας (όταν πχ το 2008-2013 η βιομηχανική παραγωγή στις ΗΠΑ παρουσίαζε σοβαρή κάμψη στην Κίνα εκτινάσσονταν) και έτσι όξυνε τις ενδοιμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης λειτούργησε λοιπόν ενάντια στις ΗΠΑ. Έτσι η Κίνα τόσο για το 2016, το 2017 και το 2018 αναδείχθηκε ως η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο σε όρους ΑΕΠ ισοδυναμίας αγοραστικών δυνάμεων (25,27 τρις $).
Φυσικά όμως ένα μεγάλο μέρος του παραγόμενου προϊόντος στην Κίνα παράγεται για λογαριασμό των ξένων μονοπωλίων και φυσικά των αμερικάνικων που δραστηριοποιούνται εκεί. Πέρα από τις ροές επενδύσεων από τις ΗΠΑ στην Κίνα (και το ανάποδο) τα αμερικανικά μονοπώλια εξακολουθούν να έχουν πολύ μεγάλο απόθεμα κεφαλαίου στην Κίνα (πολύ μεγαλύτερο από ότι το αντίστροφο) και μέσω αυτού τα αποκτούν τεράστια κέρδη. Όμως όπως προαναφέραμε το κινέζικο κεφάλαιο λαμβάνει όλο και μεγαλύτερα μερίδια στην εσωτερική του αγορά. Ακόμα το 1/3 της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής της Κίνας παράγεται από τον κρατικό τομέα. Επιπλέον κυρίως λόγω του επενδυτικού πλαισίου (πχ με τον αυστηρό έλεγχο των επενδύσεων, με την πολιτική της συμμετοχικής επένδυσης, με την απόσπαση αμερικανικής υψηλής τεχνολογίας μέσω αυτής κλπ) οι αμερικανικές επενδύσεις υπήρξαν επωφελής για το σύνολο του κινέζικου ιμπεριαλισμού και υποβοηθούσαν και την δική του συσσώρευση.
Τα ίδια αποτελέσματα έχει αν και σε μικρότερο βαθμό και το φορολογικό πλαίσιο. Έτσι το αμερικανικό κεφάλαιο υπό την πίεση του ανταγωνισμού, με κίνητρο το κέρδος και με σκοπό την απρόσκοπτη συσσώρευση ανάπτυξε τις παραγωγικές δυνάμεις της Κίνας. Η μεταφορά τεχνογνωσίας στους Κινέζους καπιταλιστές, το χαλαρό πλαίσιο προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων. η αναγκαστική από την νομοθεσία συμμετοχή κινέζων εταίρων σε αμερικανικές επενδύσεις (πολιτική συμμετοχικής επένδυσης) κλπ και τα όσα προκύπτουν από αυτά ήταν προς γνώση των αμερικανικών μονοπωλίων.
Οι επιχειρηματικοί αυτοί κολοσσοί έκαναν ανάλυση κόστους-οφέλους και κατέληγαν ότι παρά τα προαναφερθέντα η επένδυση τους συνέφερε ακόμα και αν με αυτό τον τρόπο προετοιμάζουν τους αυριανούς τους ανταγωνιστές. Ωστόσο έτσι υποσκάπτονταν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του συνόλου του αμερικανικού καπιταλισμού, κάτι που κατανοούσε και μια σημαντική μερίδα της αμερικανικής αστικής τάξης. Πλέον το κράτος των ΗΠΑ αναλαμβάνει δράση για να διασφαλίσει την διευρυμένη αναπαραγωγή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
Παράλληλα το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος δανειστής των ΗΠΑ από τις ξένες χώρες, διαθέτει ένα ανταγωνιστικό εθνικό νόμισμα και τα τελευταία χρόνια έχει κάνει σημαντικά βήματα για την διεθνοποίηση του. Ακόμα η Κίνα είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα συναλλαγματικά διαθέσιμα στον κόσμο. Το Πεκίνο συσσώρευσε αυτά τα αποθέματα κυρίως μέσω εξαγωγών, λόγω του ανταγωνιστικό πλεονεκτήματος απόλυτου κόστους των κινεζικών εταιριών. Τα τεράστια συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας της επιτρέπουν να παρεμβαίνει στις αγορές συναλλάγματος και να διαμορφώνει ισοτιμίες που ευνοούν τον εξαγωγικό προσανατολισμό της οικονομίας της ενώ ελέγχει και τις κίνησεις κεφαλαίων. Έτσι κατηγορείτε πολύ συχνά από τις ΗΠΑ ότι χειραγωγεί το νόμισμα της. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και τα φαινόμενα ανταγωνιστικών υποτιμήσεων («συναλλαγματικός πόλεμος») που εμφανίστηκαν μετά το 2010.
Επιπλέον το Πεκίνο τα τελευταία χρόνια πρωταγωνίστησε στην δημιουργία χρηματοοικονομικών και επενδυτικών θεσμών όπως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS και η Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών στην οποία ενώ δεν συμμετέχουν οι ΗΠΑ εντάσσονται ιμπεριαλιστικές δυνάμεις όπως η Γαλλία, η Βρετανία και η Γερμανία. Αυτοί οι θεσμοί αποτελούν «αντίβαρα» στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα που κυριαρχούν οι ΗΠΑ. Παράλληλα το Πεκίνο αναπτύσσει την πολεμική του μηχανή, ενισχύεται γεωστρατηγικά και πολιτικά, θωρακίζεται ενεργειακά μέσω συμφωνιών με την Ρωσία και αναπτύσσοντας ραγδαία εναλλακτικές πήγες ενέργειας όπως τα φωτοβολταικά κλπ. Παράλληλα η Κίνα μέσω γιγαντιαίων και πολύμορφων εκροών κεφαλαίων (πχ παροχή δανείων σε κράτη και επιχειρήσεις κλπ) και επενδύσεων προς την Αφρική, δημιουργεί στην Μαύρη Ήπειρο μια χωροχρονική σταθερά κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης και την μετατρέπει σε «σφαίρα επιρροής» της. Επενδύσεις πραγματοποιούνται επίσης και στην Ασία αλλά και στην Ε.Ε. από το κινέζικο κεφάλαιο.
Παράλληλα τα παραπάνω συνδέονται με το μεγαλεπήβολο ιμπεριαλιστικό σχέδιο που έχει στα σκαριά η Κίνα και φέρει τον τίτλο «Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού», στον οποίο δρόμο εντάσσεται και η Ελλάδα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εξαγορά του 67% του «Οργανισμού Λιμένων Πειραιά» από την COSCO. Προφανώς βέβαια και οι «κινέζικες επιτυχίες» βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα τρομακτικά επίπεδα εκμετάλλευσης της κινεζικής εργατικής τάξης, στην εξαθλίωση και την φτώχεια των λαϊκών στρωμάτων της πόλης και της υπαίθρου. Έτσι παρότι πράγματι το βιοτικό επίπεδο σε σχέση με το 1978 είναι πολύ σημαντικά αυξημένο, εν τούτοις οι εισοδηματικές ανισότητες εκτινάχθηκαν επίσης. Έτσι και στην Κίνα υπογραμμίζεται η ισχύς της τάσης της σχετικής – αλλά και απόλυτης σε κάποιες περιπτώσεις- εξαθλίωσης της εργατικής τάξης.
Ωστόσο η μεγέθυνση του κινεζικού ΑΕΠ δείχνει σημάδια λαχανιάσματος, η πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους εντοπίζεται και στην κινέζικη οικονομία ενώ τα προβλήματα στο διεθνές εμπόριο και η συμπιεσμένη ζήτηση προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στην κινεζική οικονομία. Οι ΗΠΑ λοιπόν επέλεξαν να χτυπήσουν σε αυτήν την συγκυρία. Άλλωστε είναι γεγονός πως η Κίνα είναι η μοναδική χώρα στον πλανήτη που με την τεράστια συσσώρευση σταθερού και μεταβλητού κεφαλαίου, την τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη κλπ μπορεί να αμφισβητήσει την ιμπεριαλιστική θέση των ΗΠΑ. Έτσι πλέον η Κίνα χαρακτηρίζεται ανοιχτά από την Ουάσιγκτον ως στρατηγικός ανταγωνιστής σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Επιπλέον οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποτρέψουν με κάθε μέσω ένα ενιαίο μπλοκ Μόσχας και Πεκίνου.
Οι ΗΠΑ λοιπόν παραμένουν μια ιμπεριαλιστική υπερδύναμη σε πολιτικό, οικονομικό και κυρίως σε στρατιωτικό επίπεδο όπου υπερτερούν σημαντικά σε σχέση πχ με την Κίνα. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να ελέγχουν τις θαλάσσιες εμπορικές οδούς μέσω του πολεμικού τους ναυτικού, να ηγούνται στο ΝΑΤΟ κλπ. Οι ΗΠΑ λοιπόν δεν είναι διατεθειμένες να αφήσουν «αμαχητί» την κορυφή του ιμπεριαλιστικού συστήματος, να αφήσουν «ανυπεράσπιστο» το Μονοπωλιακό τους κεφάλαιο στον λυσσαλέο κεφαλαιοκρατικό ανταγωνισμό, να χάσουν εκ νέου μερίδια αγορών, επενδύσεων κλπ. Επιδιώκουν επιπλέον να μειώσουν τα ογκώδη εμπορικά τους ελλείμματα με το Πεκίνο (419,162 δις $ για το 2018) [1] , να μειώσουν την «εξάρτηση» της εγχώριας οικονομίας τους από τις εισαγωγές εμπορευμάτων (ειδικά κρίσιμων προϊόντων για την βιομηχανική παραγωγή, προϊόντων τεχνολογίας κλπ) αλλά και κεφαλαίων (πχ δημόσιο δανεισμός από το Πεκίνο) από την Κίνα.
Επιπλέον οι ΗΠΑ προσπαθούν να δημιουργήσουν μέσω συμφωνιών – και όχι μόνο- ένα νέο οικονομικό εμπορικό καθεστώς και σε παγκόσμια κλίμακα προς όφελος τους. Επιδιώκουν να ενισχύσουν την συσσώρευση των δικών τους παραγωγικών μονοπωλίων σε μια περίοδο μάλιστα που τα ποσοστά κέρδους δεν έχουν επανέλθει στα προ του 2008 επίπεδα και που στον Χρηματοπιστωτικό τους τομέα κυοφορείτο «νέα φούσκα».
Επιπλέον οι ΗΠΑ κατηγορούν την Κίνα ως «κλέφτη» τεχνολογίας. Έτσι προσπαθούν να την εμποδίσουν από το να έχει πρόσβαση σε πνευματικά δικαιώματα, πατέντες και στην τεχνογνωσία των αμερικανικών μονοπωλίων. Με κάθε μέσω η Ουάσιγκτον επιχειρεί να κρατήσει τα πρωτεία στα αγαθά υψηλής τεχνολογίας, να διαφυλάξει τα κεκτημένα της στις επιστημονικοτεχνικές μεθόδους, στην υψηλή τεχνολογία, έρευνα και ανάπτυξη. Ένα όπλο στην φαρέτρα των ΗΠΑ για να πετύχουν τους παραπάνω – και άλλους πολλούς – στόχους είναι και ο εμπορικός πόλεμος που πλέον έχουν εξαπολύσει ανοιχτά. Αυτός ο ανοιχτός πλέον εμπορικός πόλεμος (δηλαδή με εκατέρωθεν δασμούς κλπ) μαίνεται από τον Γενάρη του 2018 και κορυφώνεται μετά την περασμένη άνοιξη.
Επιπλέον μέσω του εμπορικού πολέμου οι ΗΠΑ επιδιώκουν να εμποδίσουν την συνεχιζόμενη οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη της Κίνας. Η επιστημονικοτεχνική πρόοδος και η ανάπτυξη της τεχνολογίας προσδίδει από αυξημένη παραγωγικότητα μέχρι και στρατιωτική δύναμη. Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες λοιπόν να δώσουν τεράστια μάχη σε αυτόν τον τομέα με όλα τα μέσα. Παρότι σίγουρα η Κίνα έχει υποκλέψει αμερικανική τεχνολογία κλπ εν τούτοις το μεγαλύτερο μέρος των επιτευγμάτων της στους εν λόγω τομείς είναι αποτέλεσμα δική της εσωτερικής προσπάθειας. Ας μην ξεχνάμε ότι τα Κινεζικά Μονοπώλια ευελπιστούν να πρωταγωνιστήσουν και δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η πληροφορική, η ρομποτική, η αεροδιαστημική, οι σιδηρόδρομοι, η τεχνίτη νοημοσύνη, τα μικροτσίπ υπολογιστών τα ηλεκτρικά οχήματα, η νανοτεχνολογία, τα δίκτυα 5G κλπ.
Έτσι, η κινεζική κυβέρνηση σχεδιάζει να συνεχίσει την πολύμορφη κρατική στήριξη τέτοιων τομέων με επιδοτήσεις αλλά και με την ίδρυση 40 κέντρων βιομηχανικής καινοτομίας έως το 2025. Το γεγονός λοιπόν ότι οι εμπορικοί πόλεμοι δεν επιδιώκουν απλώς να διορθώσουν τις εμπορικές ανισορροπίες μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ( ανισορροπίες που προκύπτουν φυσιολογικά από το ελεύθερο καπιταλιστικό εμπόριο και τον πραγματικό κεφαλαιοκρατικό ανταγωνισμό) επιβεβαίωσαν τα έγγραφα που διέρρευσαν από «διαπραγματευτές» των ΗΠΑ και διαδόθηκαν στα κινεζικά κοινωνικά δίκτυα. Αυτά τα έγγραφα περιελάμβαναν τα αιτήματα των ΗΠΑ τον περασμένο Μάη του 2018.
Σύμφωνα με τα εν λόγω έγγραφα μεταξύ των όρων που πρέπει να αποδεχτεί το Πεκίνο για να λάβει δασμολογικές ελαφρύνσεις είναι: Το άνοιγμα στον πλήρη αμερικανικό ανταγωνισμό των τομέων υπηρεσιών και γεωργίας στους οποίους οι κινεζικές επιχειρήσεις διαθέτουν εγγενές πλεονέκτημα και η αναστολή όλων των κρατικών επιδοτήσεων σε προηγμένες μεταποιητικές βιομηχανίες που εντάσσονται στο πρόγραμμα Made in China 2025. Στο εν λόγω πρόγραμμα εντάσσονται 10 βασικοί τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, της ρομποτικής, της αεροπορικής βιομηχανίας, των μικροτσίπ υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης .
Στον τομέα του τεχνολογικού προστατευτισμού και πολέμου εντάσσεται και ο πόλεμος των ΗΠΑ ενάντια στην κινεζική Huawei. Ειδικότερα οι ΗΠΑ έχουν καλέσει ανοιχτά τους συμμάχους τους να μην χρησιμοποιούν προϊόντα της εταιρείας και έχουν ασκήσει τεράστια πίεση στις συμμαχικές ασιατικές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να εμποδίσουν την συγκεκριμένη εταιρία από το να αναπτύξει επιχειρηματική δράση στις χώρες τους, Προφανώς και αυτές οι ενέργειες συνδέονται με τον αγώνα για την επικράτηση στον τομέα της τεχνολογίας.
Ειδικότερα η Huawei προσπαθεί να κερδίσει ηγετική θέση στην παγκόσμια ανάπτυξη των ασύρματων επικοινωνιών πέμπτης γενιάς (5G). Τα 5G ασύρματα συστήματα έχουν την δυνατότητα να μεταδίδουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων σε πολύ ταχύτερους ρυθμούς από ότι σήμερα. Κάτι τέτοιο μπορεί να διευκολύνει την εξέλιξη των αυτόνομων αυτοκινήτων, της ρομποτικής και της τεχνίτης νοημοσύνης. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι η Huawei είναι δεύτερη πίσω από την Samsung ως η μεγαλύτερη εταιρία κατασκευής και πωλήσεων Smartphone και ήδη έχει ξεπεράσει την αμερικανική Apple. Πριν από λίγες μέρες λοιπόν εκδόθηκε εκτελεστικό διάταγμα που θα μπορούσε να αποκλείσει τη Huawei και την επίσης κινεζικών συμφερόντων ΖΤΕ από την αμερικανική αγορά. Ακόμα η Huawei συμπεριλήφθη σε «μαύρη λίστα», που σημαίνει ότι οι Αμερικανοί εισαγωγείς θα πρέπει να έχουν άδεια για να πωλούν ανταλλακτικά της κινεζικής εταιρείας. Σε αυτό το πλαίσιο ο αμερικανικός κολοσσός Google απέκλεισε τη Huawei από τις μελλοντικές αναβαθμίσεις του λειτουργικού συστήματος Android. Επιπλέον οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει την Huawei για κατασκοπία για λογαριασμό της Κινεζικής Κυβέρνησης.
Στο ίδιο πλαίσιο των ανταγωνισμών εντάσσονται και οι εκατέρωθεν επιθέσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ στον κυβερνοχώρο. Ειδικότερα οι ΗΠΑ κατηγορούν την Κίνα ότι μέσω του διαδικτύου προσπαθεί να υποκλέψει στρατιωτικά και εταιρικά μυστικά. Ταυτόχρονα οξύνονται και οι γεωπολιτικοί και στρατιωτικοί ανταγωνισμοί μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ στον Ειρηνικό και στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Επιπλέον μέσα στον Μάη οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στην μεταλλευτική βιομηχανία του Ιράν και συγκεκριμένα σε τομείς τις βιομηχανίας που αφορούν τον χάλυβα, το αλουμίνιο και το χαλκό προκειμένου να πιέσουν ακόμα περισσότερο την Τεχεράνη που είναι ιδιαίτερα επιθετική απέναντι στα μονοπώλια των ΗΠΑ. Επίσης φέτος την άνοιξη εντάθηκαν οι προσπάθειες των ΗΠΑ ώστε με κάθε «θεμιτό» και αθέμιτο μέσο να αναμειχθούν στην εσωτερική πολιτική ζωή της Βενεζουέλας. Επιδίωξη τους να εγκαταστήσουν έναν Πρόεδρο της αρεσκείας τους ώστε να αποσπάσουν τα αποθέματα πετρελαίου – που είναι τα μεγαλύτερα στον κόσμο- τις πλουτοπαραγωγικές και ενεργειακές πηγές καθώς και τις βιομηχανίες εξόρυξης πετρελαίου της Βενεζουέλας για λογαριασμό τους.
Η ανακωχή μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ για την επιβολή εκατέρωθεν δασμών που ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου 2018 έληξε εφόσον οι ΗΠΑ δεν απέσπασαν κάποια συμφωνία που τις ευνοεί ξεκάθαρα. Έτσι μέσα στον Μάη, η Αμερικανική Προεδρία αποφάσισε να εντείνει τις πιέσεις της στο Πεκίνο. Αποφάσισε λοιπόν να αυξήσει τους δασμούς στο 25% σε μια σειρά κινέζικων προϊόντων και να επιβάλει επιπρόσθετους δασμούς και σε άλλα εισαγόμενα είδη, συνολικής αξίας 325 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Με την ανακοίνωση των νέων δασμών τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια της Γαλλίας, της Γερμανίας (ο Γερμανικός DΑΧ επηρεάζεται ιδιαίτερα από τις εξελίξεις στην Κίνα),της Ιταλίας και της Ισπανίας κατέγραψαν πτώση άνω του 1% . Παράλληλα λόγω και των νέων εμπορικών συγκρούσεων το κινέζικο εθνικό νόμισμα άρχισε να διολισθαίνει και στις 19/5/2019 έφτασε στο 6,91 έναντι του δολαρίου . Αυτή η εξέλιξη είναι δίκοπο μαχαίρι για την Κίνα καθώς από την μια καθιστά πιο ανταγωνιστικές τις εξαγωγές αλλά από την άλλη κάνει πιο ακριβές τις εισαγωγές και αυξάνει τον κίνδυνο εκροών κεφαλαίου (παρά τους ελέγχους) από την κινέζικη οικονομία.
Η Κινέζικη πλευρά ανταπάντησε και έτσι το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τους δασμούς σε 5.140 εισαγόμενα αμερικανικά προϊόντα αξίας 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ειδικότερα από την 1η Ιούνη του 2019 οι δασμοί θα αυξηθούν ανάλογα στο 5,10, 20, η και στο 25% στο σύνολο των αμερικανικών εμπορευμάτων που ήδη υπόκεινται σε δασμούς όπως ανακοίνωσε το Γραφείο της Επιτροπής Δασμών της Κίνας. Με τα δεδομένα των εκατέρωθεν δασμών ο δείκτης Dow Jones υποχώρησε κατά 700 μονάδες. Τις επόμενες μέρες υποχώρησαν τόσο ο Dow Jones εκ νέου όσο και ο Nasdaq και ο S&P.
Επιπλέον στις 13/5/2019 η αμερικανική πλευρά έδωσε την δημοσιότητα μια λίστα κινεζικών αγαθών αξίας 300 δις δολαρίων στα οποία περιλαμβάνονται από είδη ένδυσης και παιχνίδια μέχρι φορητοί υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα. Αυτά τα αγαθά αξίας 300 δις η Αμερικανική Προεδρία απειλεί να τα δασμολογήσει με 25%. Ταυτόχρονα αυτήν την εβδομάδα το Μεξικό και ο Καναδάς δεσμεύτηκαν να λάβουν σκληρά μέτρα ενάντια στις εισαγωγές κινέζικου χάλυβα με αντάλλαγμα την άρση των δασμών στις εξαγωγές αλουμινίου και χάλυβα στις ΗΠΑ. Η αλληλεξάρτηση κινεζικών και αμερικανικών μονοπωλίων και των οικονομιών τους, η αλληλοδιείσδυση κεφαλαίων μεταξύ των δύο πλευρών και η ύπαρξη πυρηνικών όπλων και το συνακόλουθο δόγμα αμοιβαίας καταστροφής είναι μερικοί από τους βασικούς παράγοντες που αποτρέπουν μια γενικευμένη και άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο σφοδρότατος εμπορικός πόλεμος μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ μαίνεται, επιβεβαιώνοντας το αναπόφευκτο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Μάλιστα ο ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ θα ενταθεί μέσα στο επόμενο διάστημα και δεν είναι καθόλου απίθανο να ακολουθήσουν και νέα δασμολογικά μέτρα και αντίμετρα. Άλλωστε σύμφωνα με την έκθεση της CIA περί της Παγκόσμιας Αξιολόγησης Απειλών για το 2019, η Κίνα θα συνεχίσει να προσπαθεί να επεκτείνει την παγκόσμια οικονομική, πολιτική και στρατιωτική της εμβέλεια[2]. Παράλληλα στην ίδια έκθεση, εκτιμάται πως μέσω της στρατιωτικής ισχύος αλλά και του σχεδίου «Νέος Δρόμος του Μεταξιού» το Πεκίνο θα αποπειραθεί να μειώσει εκ νέου την επιρροή και την ισχύ των ΗΠΑ και κάτι τέτοιο φυσικά δεν είναι αποδεκτό από την Ουάσιγκτον.
Οι εμπορικές συγκρούσεις έχουν προφανώς αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, που ήδη κινείται σε σχετικά χαμηλούς ρυθμούς, και στην μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Την στιγμή που οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις δεν έχουν επιστρέψει στα επίπεδα κερδοφορίας που είχαν πριν την κρίση, η υπάρχουσα κατάσταση δυσχεραίνει εκ νέου τις διεθνείς ροές κεφαλαίων, εμπορευμάτων και τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Παράλληλα και λόγω των εμπορικών συγκρούσεων – αλλά όχι μόνο- επιβραδύνθηκε ο ρυθμός μεγέθυνσης των οικονομιών των ΗΠΑ και της Κίνας. Προβλήματα εμφανίζονται και στην Ε.Ε.-Ε/Ζ, στις αναδυόμενες οικονομίες, στις αγορές συναλλάγματος και στα χρηματιστήρια κλπ. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι η Ε.Ε. είχε εμπλακεί και αυτή σε ηπιότερη εμπορική διαμάχη με τις ΗΠΑ που έχουν βάλει στο στόχαστρο τα θηριώδη γερμανικά εμπορικά πλεονάσματα, την ενεργειακή πολιτική της Γερμανίας κλπ.
Τα όσα συμβαίνουν δεν είναι ούτε παράδοξα ούτε ανεξήγητα ούτε καινοφανή. Πρέπει να επισημάνουμε πως το καπιταλιστικό διεθνές εμπόριο είναι εκ φύσεως συγκρουσιακό καθώς διέπεται από τους νόμους του ανταγωνισμού. Οι εμπορικές συγκρούσεις είναι συνεπώς ένα εγγενές στοιχείο του καπιταλισμού όπως και ο ανταγωνισμός εν γένει. Επιπλέον το καπιταλιστικό διεθνές εμπόριο έχει την ροπή προς ανισορροπίες καθώς τα συνολικά μεγαλύτερα, τα ανώτερα τεχνολογικά και πιο παραγωγικά κεφάλαια πραγματοποιούν υπερκέρδη. Έτσι δημιουργούνται ογκώδη ελλείμματα και πλεονάσματα που δεν είναι η εξαίρεση στο ισορροπημένο διεθνές εμπόριο. όπως προσπαθούν να μας πείσουν οι αστοί οικονομολόγοι πολιτικοί κλπ, αλλά ο κανόνας. Ακόμα η ιστορία του καπιταλισμού στην «μακρά διάρκεια» μας διδάσκει ότι όσο πιο δραστήρια αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις του παγκόσμιου καπιταλισμού, όσο πιο πολύ αναπτύσσεται το διεθνές εμπόριο, οι διεθνείς ροές κεφαλαίων κλπ τόσο πιο πολύ οξύνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των κεφαλαίων.
Επιπλέον είναι τελείως λάθος να θεωρείτε ότι το ελεύθερο διεθνές εμπόριο κλπ ταυτίζεται με το καπιταλιστικό σύστημα. Οι «ελεύθερες συναλλαγές» εμφανίζονται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες εφόσον βοηθούν στην διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Αυτό τεκμηριώνεται καθώς η ιστορία του καπιταλισμού παρουσιάζει «κύματα» ελεύθερου εμπορίου που εναλλάσσονται με «κύματα» προστατευτισμού, κύματα συστολής και περιστολής της παγκοσμιοποίησης κλπ. Έτσι λοιπόν ιστορικά η πολιτική του ελεύθερου εμπορίου είναι παραδοσιακά η πολιτική της κυρίαρχης ιμπεριαλιστικής δύναμης που την μεταστρέφει όταν απειλείτε θανάσιμα από τους ανταγωνιστές της. Συνεπώς τόσο το ελεύθερο εμπόριο κλπ όσο και ο προστατευτισμός και η εσωτερική καπιταλιστική αναδίπλωση είναι επιλογές που κινούνται εντός των ορίων του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και εξυπηρετούν τα εκάστοτε συμφέροντα του κεφαλαίου.
Παρά τις δυσοίωνες εξελίξεις στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία τα αστικά κόμματα και μάλιστα ενόψει των ευρωεκλογών δεν αναφέρονται καθόλου σε αυτές. Προτιμούν να θολώνουν το τοπίο με κότερα, με σέλφι και με ψευτομαγκιές για να μην δείξουν που οδηγεί το σάπιο σύστημα στο οποίο ζούμε στην Ελλάδα και παγκόσμια. Η Ν.Δ., ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΙΝΑΛΛ κλπ ουσιαστικά μας λένε ότι όλα θα πάνε καλά αρκεί αυτοι να βρίσκονται στην Κυβέρνηση. Η παρούσα Κυβέρνηση, η ΝΔ κλπ δεν βλέπουν κανένα πρόβλημα στον παγκόσμιο οικονομικό ορίζοντα, τάζουν «αριστερούς» λαγούς με νεοφιλελεύθερα πετραχήλια και θεωρούν δίκαιη ή βιώσιμη ανάπτυξη το γεγονός ότι για το 2014 (και τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει δραματικά από τότε) το 1% του πληθυσμού στην πατρίδα μας κατείχε το 56,1% του εγχώριου πλούτου της χώρας, όταν το 2007 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 48,6%.
Την ώρα που ο εν Ελλάδι καπιταλισμός δεν έχει ξεπεράσει οριστικά την κρίση υπερσυσσώρευσης του, που τα δημοσιονομικά και μακροοικονομικά μεγέθη του παρουσιάζουν πολλά προβλήματα στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον πυκνώνουν τα μαύρα σύννεφα. Από την πλευρά του εργατικού-λαϊκού κινήματος απαιτείτε ετοιμότητα και εγρήγορση… Ψυχή Βαθιά…
*Ο Χάρης Σ. Πουλάκης είναι ιστορικός, τελειόφοιτος μεταπτυχιακός φοιτητής στο αντικείμενο της «Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας»
[1 ] Trade in Goods with China
[2] Worldwide Threat Assessment
Πηγή: imerodromos.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τάση αλλαγής του συσχετισμού δύναμης στην κορυφή του ιμπεριαλιστικού συστήματος, με τις ΗΠΑ να αντιμετωπίζουν προβλήματα πχ στην ανταγωνιστικότητα και στην κερδοφορία τους και με την Κίνα να εμφανίζεται ως η ανερχόμενη ιμπεριαλιστική υπερδύναμη. Αυτή η τάση αλλαγής εκφράζεται στα αυξανόμενα μερίδια της Κίνας στο παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν, στις διεθνείς ροές κεφαλαίων, στην παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή, στις παραγωγικές επενδύσεις κλπ. Επιπλέον τα δημοσιονομικά μεγέθη της Κίνας όπως το δημόσιο χρέος το δημοσιονομικό έλλειμμα το ισοζύγιο πληρωμών κλπ παρουσιάζονται «υγιέστερα» σε σχέση με τους ανταγωνιστές της.
Επιπλέον η Κίνα είναι η «παγκόσμια πρωταθλήτρια» των εξαγωγών και λαμβάνει όλο και μεγαλύτερα μερίδια σε κρίσιμους τομείς υψηλής τεχνολογίας και ανάπτυξης. Ακόμα το κινέζικο κεφάλαιο καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερα τμήματα εντός της εσωτερικής κινέζικης αγοράς, οικονομίας και παραγωγής σε σχέση με τα ξένα μονοπώλια και φυσικά από τα αμερικάνικα που δραστηριοποιούνται εκεί. Η τελευταία εξέλιξη, δηλαδή ότι οι Aμερικάνοι κεφαλαιοκράτες χάνουν μερίδια από την υπεραξία που παράγουν οι Κινέζοι εργάτες δεν είναι ευχάριστη για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Παράλληλα κινέζικα μονοπώλια ανταγωνίζονται σφοδρότατα τα αμερικάνικα στην διεθνή οικονομία ακόμα και στην εσωτερική αγορά των ΗΠΑ. Ο νούμερο ένα τόπος προορισμού των κινέζικων εξαγωγών είναι οι ΗΠΑ. Βέβαια περίπου το 40% του εμπορικού πλεονάσματος που εμφανίζει το Πεκίνο σε σχέση με την Ουάσιγκτον στην πραγματικότητα παράγεται και εξάγεται από αμερικανικά μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στην Κίνα.
Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση μάλιστα ενίσχυσε αυτήν την τάση αλλαγής του συσχετισμού δύναμης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας (όταν πχ το 2008-2013 η βιομηχανική παραγωγή στις ΗΠΑ παρουσίαζε σοβαρή κάμψη στην Κίνα εκτινάσσονταν) και έτσι όξυνε τις ενδοιμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης λειτούργησε λοιπόν ενάντια στις ΗΠΑ. Έτσι η Κίνα τόσο για το 2016, το 2017 και το 2018 αναδείχθηκε ως η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο σε όρους ΑΕΠ ισοδυναμίας αγοραστικών δυνάμεων (25,27 τρις $).
Φυσικά όμως ένα μεγάλο μέρος του παραγόμενου προϊόντος στην Κίνα παράγεται για λογαριασμό των ξένων μονοπωλίων και φυσικά των αμερικάνικων που δραστηριοποιούνται εκεί. Πέρα από τις ροές επενδύσεων από τις ΗΠΑ στην Κίνα (και το ανάποδο) τα αμερικανικά μονοπώλια εξακολουθούν να έχουν πολύ μεγάλο απόθεμα κεφαλαίου στην Κίνα (πολύ μεγαλύτερο από ότι το αντίστροφο) και μέσω αυτού τα αποκτούν τεράστια κέρδη. Όμως όπως προαναφέραμε το κινέζικο κεφάλαιο λαμβάνει όλο και μεγαλύτερα μερίδια στην εσωτερική του αγορά. Ακόμα το 1/3 της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής της Κίνας παράγεται από τον κρατικό τομέα. Επιπλέον κυρίως λόγω του επενδυτικού πλαισίου (πχ με τον αυστηρό έλεγχο των επενδύσεων, με την πολιτική της συμμετοχικής επένδυσης, με την απόσπαση αμερικανικής υψηλής τεχνολογίας μέσω αυτής κλπ) οι αμερικανικές επενδύσεις υπήρξαν επωφελής για το σύνολο του κινέζικου ιμπεριαλισμού και υποβοηθούσαν και την δική του συσσώρευση.
Τα ίδια αποτελέσματα έχει αν και σε μικρότερο βαθμό και το φορολογικό πλαίσιο. Έτσι το αμερικανικό κεφάλαιο υπό την πίεση του ανταγωνισμού, με κίνητρο το κέρδος και με σκοπό την απρόσκοπτη συσσώρευση ανάπτυξε τις παραγωγικές δυνάμεις της Κίνας. Η μεταφορά τεχνογνωσίας στους Κινέζους καπιταλιστές, το χαλαρό πλαίσιο προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων. η αναγκαστική από την νομοθεσία συμμετοχή κινέζων εταίρων σε αμερικανικές επενδύσεις (πολιτική συμμετοχικής επένδυσης) κλπ και τα όσα προκύπτουν από αυτά ήταν προς γνώση των αμερικανικών μονοπωλίων.
Οι επιχειρηματικοί αυτοί κολοσσοί έκαναν ανάλυση κόστους-οφέλους και κατέληγαν ότι παρά τα προαναφερθέντα η επένδυση τους συνέφερε ακόμα και αν με αυτό τον τρόπο προετοιμάζουν τους αυριανούς τους ανταγωνιστές. Ωστόσο έτσι υποσκάπτονταν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του συνόλου του αμερικανικού καπιταλισμού, κάτι που κατανοούσε και μια σημαντική μερίδα της αμερικανικής αστικής τάξης. Πλέον το κράτος των ΗΠΑ αναλαμβάνει δράση για να διασφαλίσει την διευρυμένη αναπαραγωγή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
Παράλληλα το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος δανειστής των ΗΠΑ από τις ξένες χώρες, διαθέτει ένα ανταγωνιστικό εθνικό νόμισμα και τα τελευταία χρόνια έχει κάνει σημαντικά βήματα για την διεθνοποίηση του. Ακόμα η Κίνα είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα συναλλαγματικά διαθέσιμα στον κόσμο. Το Πεκίνο συσσώρευσε αυτά τα αποθέματα κυρίως μέσω εξαγωγών, λόγω του ανταγωνιστικό πλεονεκτήματος απόλυτου κόστους των κινεζικών εταιριών. Τα τεράστια συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας της επιτρέπουν να παρεμβαίνει στις αγορές συναλλάγματος και να διαμορφώνει ισοτιμίες που ευνοούν τον εξαγωγικό προσανατολισμό της οικονομίας της ενώ ελέγχει και τις κίνησεις κεφαλαίων. Έτσι κατηγορείτε πολύ συχνά από τις ΗΠΑ ότι χειραγωγεί το νόμισμα της. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και τα φαινόμενα ανταγωνιστικών υποτιμήσεων («συναλλαγματικός πόλεμος») που εμφανίστηκαν μετά το 2010.
Επιπλέον το Πεκίνο τα τελευταία χρόνια πρωταγωνίστησε στην δημιουργία χρηματοοικονομικών και επενδυτικών θεσμών όπως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS και η Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών στην οποία ενώ δεν συμμετέχουν οι ΗΠΑ εντάσσονται ιμπεριαλιστικές δυνάμεις όπως η Γαλλία, η Βρετανία και η Γερμανία. Αυτοί οι θεσμοί αποτελούν «αντίβαρα» στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα που κυριαρχούν οι ΗΠΑ. Παράλληλα το Πεκίνο αναπτύσσει την πολεμική του μηχανή, ενισχύεται γεωστρατηγικά και πολιτικά, θωρακίζεται ενεργειακά μέσω συμφωνιών με την Ρωσία και αναπτύσσοντας ραγδαία εναλλακτικές πήγες ενέργειας όπως τα φωτοβολταικά κλπ. Παράλληλα η Κίνα μέσω γιγαντιαίων και πολύμορφων εκροών κεφαλαίων (πχ παροχή δανείων σε κράτη και επιχειρήσεις κλπ) και επενδύσεων προς την Αφρική, δημιουργεί στην Μαύρη Ήπειρο μια χωροχρονική σταθερά κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης και την μετατρέπει σε «σφαίρα επιρροής» της. Επενδύσεις πραγματοποιούνται επίσης και στην Ασία αλλά και στην Ε.Ε. από το κινέζικο κεφάλαιο.
Παράλληλα τα παραπάνω συνδέονται με το μεγαλεπήβολο ιμπεριαλιστικό σχέδιο που έχει στα σκαριά η Κίνα και φέρει τον τίτλο «Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού», στον οποίο δρόμο εντάσσεται και η Ελλάδα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εξαγορά του 67% του «Οργανισμού Λιμένων Πειραιά» από την COSCO. Προφανώς βέβαια και οι «κινέζικες επιτυχίες» βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα τρομακτικά επίπεδα εκμετάλλευσης της κινεζικής εργατικής τάξης, στην εξαθλίωση και την φτώχεια των λαϊκών στρωμάτων της πόλης και της υπαίθρου. Έτσι παρότι πράγματι το βιοτικό επίπεδο σε σχέση με το 1978 είναι πολύ σημαντικά αυξημένο, εν τούτοις οι εισοδηματικές ανισότητες εκτινάχθηκαν επίσης. Έτσι και στην Κίνα υπογραμμίζεται η ισχύς της τάσης της σχετικής – αλλά και απόλυτης σε κάποιες περιπτώσεις- εξαθλίωσης της εργατικής τάξης.
Ωστόσο η μεγέθυνση του κινεζικού ΑΕΠ δείχνει σημάδια λαχανιάσματος, η πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους εντοπίζεται και στην κινέζικη οικονομία ενώ τα προβλήματα στο διεθνές εμπόριο και η συμπιεσμένη ζήτηση προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στην κινεζική οικονομία. Οι ΗΠΑ λοιπόν επέλεξαν να χτυπήσουν σε αυτήν την συγκυρία. Άλλωστε είναι γεγονός πως η Κίνα είναι η μοναδική χώρα στον πλανήτη που με την τεράστια συσσώρευση σταθερού και μεταβλητού κεφαλαίου, την τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη κλπ μπορεί να αμφισβητήσει την ιμπεριαλιστική θέση των ΗΠΑ. Έτσι πλέον η Κίνα χαρακτηρίζεται ανοιχτά από την Ουάσιγκτον ως στρατηγικός ανταγωνιστής σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Επιπλέον οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποτρέψουν με κάθε μέσω ένα ενιαίο μπλοκ Μόσχας και Πεκίνου.
Οι ΗΠΑ λοιπόν παραμένουν μια ιμπεριαλιστική υπερδύναμη σε πολιτικό, οικονομικό και κυρίως σε στρατιωτικό επίπεδο όπου υπερτερούν σημαντικά σε σχέση πχ με την Κίνα. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να ελέγχουν τις θαλάσσιες εμπορικές οδούς μέσω του πολεμικού τους ναυτικού, να ηγούνται στο ΝΑΤΟ κλπ. Οι ΗΠΑ λοιπόν δεν είναι διατεθειμένες να αφήσουν «αμαχητί» την κορυφή του ιμπεριαλιστικού συστήματος, να αφήσουν «ανυπεράσπιστο» το Μονοπωλιακό τους κεφάλαιο στον λυσσαλέο κεφαλαιοκρατικό ανταγωνισμό, να χάσουν εκ νέου μερίδια αγορών, επενδύσεων κλπ. Επιδιώκουν επιπλέον να μειώσουν τα ογκώδη εμπορικά τους ελλείμματα με το Πεκίνο (419,162 δις $ για το 2018) [1] , να μειώσουν την «εξάρτηση» της εγχώριας οικονομίας τους από τις εισαγωγές εμπορευμάτων (ειδικά κρίσιμων προϊόντων για την βιομηχανική παραγωγή, προϊόντων τεχνολογίας κλπ) αλλά και κεφαλαίων (πχ δημόσιο δανεισμός από το Πεκίνο) από την Κίνα.
Επιπλέον οι ΗΠΑ προσπαθούν να δημιουργήσουν μέσω συμφωνιών – και όχι μόνο- ένα νέο οικονομικό εμπορικό καθεστώς και σε παγκόσμια κλίμακα προς όφελος τους. Επιδιώκουν να ενισχύσουν την συσσώρευση των δικών τους παραγωγικών μονοπωλίων σε μια περίοδο μάλιστα που τα ποσοστά κέρδους δεν έχουν επανέλθει στα προ του 2008 επίπεδα και που στον Χρηματοπιστωτικό τους τομέα κυοφορείτο «νέα φούσκα».
Επιπλέον οι ΗΠΑ κατηγορούν την Κίνα ως «κλέφτη» τεχνολογίας. Έτσι προσπαθούν να την εμποδίσουν από το να έχει πρόσβαση σε πνευματικά δικαιώματα, πατέντες και στην τεχνογνωσία των αμερικανικών μονοπωλίων. Με κάθε μέσω η Ουάσιγκτον επιχειρεί να κρατήσει τα πρωτεία στα αγαθά υψηλής τεχνολογίας, να διαφυλάξει τα κεκτημένα της στις επιστημονικοτεχνικές μεθόδους, στην υψηλή τεχνολογία, έρευνα και ανάπτυξη. Ένα όπλο στην φαρέτρα των ΗΠΑ για να πετύχουν τους παραπάνω – και άλλους πολλούς – στόχους είναι και ο εμπορικός πόλεμος που πλέον έχουν εξαπολύσει ανοιχτά. Αυτός ο ανοιχτός πλέον εμπορικός πόλεμος (δηλαδή με εκατέρωθεν δασμούς κλπ) μαίνεται από τον Γενάρη του 2018 και κορυφώνεται μετά την περασμένη άνοιξη.
Επιπλέον μέσω του εμπορικού πολέμου οι ΗΠΑ επιδιώκουν να εμποδίσουν την συνεχιζόμενη οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη της Κίνας. Η επιστημονικοτεχνική πρόοδος και η ανάπτυξη της τεχνολογίας προσδίδει από αυξημένη παραγωγικότητα μέχρι και στρατιωτική δύναμη. Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες λοιπόν να δώσουν τεράστια μάχη σε αυτόν τον τομέα με όλα τα μέσα. Παρότι σίγουρα η Κίνα έχει υποκλέψει αμερικανική τεχνολογία κλπ εν τούτοις το μεγαλύτερο μέρος των επιτευγμάτων της στους εν λόγω τομείς είναι αποτέλεσμα δική της εσωτερικής προσπάθειας. Ας μην ξεχνάμε ότι τα Κινεζικά Μονοπώλια ευελπιστούν να πρωταγωνιστήσουν και δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η πληροφορική, η ρομποτική, η αεροδιαστημική, οι σιδηρόδρομοι, η τεχνίτη νοημοσύνη, τα μικροτσίπ υπολογιστών τα ηλεκτρικά οχήματα, η νανοτεχνολογία, τα δίκτυα 5G κλπ.
Έτσι, η κινεζική κυβέρνηση σχεδιάζει να συνεχίσει την πολύμορφη κρατική στήριξη τέτοιων τομέων με επιδοτήσεις αλλά και με την ίδρυση 40 κέντρων βιομηχανικής καινοτομίας έως το 2025. Το γεγονός λοιπόν ότι οι εμπορικοί πόλεμοι δεν επιδιώκουν απλώς να διορθώσουν τις εμπορικές ανισορροπίες μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ( ανισορροπίες που προκύπτουν φυσιολογικά από το ελεύθερο καπιταλιστικό εμπόριο και τον πραγματικό κεφαλαιοκρατικό ανταγωνισμό) επιβεβαίωσαν τα έγγραφα που διέρρευσαν από «διαπραγματευτές» των ΗΠΑ και διαδόθηκαν στα κινεζικά κοινωνικά δίκτυα. Αυτά τα έγγραφα περιελάμβαναν τα αιτήματα των ΗΠΑ τον περασμένο Μάη του 2018.
Σύμφωνα με τα εν λόγω έγγραφα μεταξύ των όρων που πρέπει να αποδεχτεί το Πεκίνο για να λάβει δασμολογικές ελαφρύνσεις είναι: Το άνοιγμα στον πλήρη αμερικανικό ανταγωνισμό των τομέων υπηρεσιών και γεωργίας στους οποίους οι κινεζικές επιχειρήσεις διαθέτουν εγγενές πλεονέκτημα και η αναστολή όλων των κρατικών επιδοτήσεων σε προηγμένες μεταποιητικές βιομηχανίες που εντάσσονται στο πρόγραμμα Made in China 2025. Στο εν λόγω πρόγραμμα εντάσσονται 10 βασικοί τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, της ρομποτικής, της αεροπορικής βιομηχανίας, των μικροτσίπ υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης .
Στον τομέα του τεχνολογικού προστατευτισμού και πολέμου εντάσσεται και ο πόλεμος των ΗΠΑ ενάντια στην κινεζική Huawei. Ειδικότερα οι ΗΠΑ έχουν καλέσει ανοιχτά τους συμμάχους τους να μην χρησιμοποιούν προϊόντα της εταιρείας και έχουν ασκήσει τεράστια πίεση στις συμμαχικές ασιατικές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να εμποδίσουν την συγκεκριμένη εταιρία από το να αναπτύξει επιχειρηματική δράση στις χώρες τους, Προφανώς και αυτές οι ενέργειες συνδέονται με τον αγώνα για την επικράτηση στον τομέα της τεχνολογίας.
Ειδικότερα η Huawei προσπαθεί να κερδίσει ηγετική θέση στην παγκόσμια ανάπτυξη των ασύρματων επικοινωνιών πέμπτης γενιάς (5G). Τα 5G ασύρματα συστήματα έχουν την δυνατότητα να μεταδίδουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων σε πολύ ταχύτερους ρυθμούς από ότι σήμερα. Κάτι τέτοιο μπορεί να διευκολύνει την εξέλιξη των αυτόνομων αυτοκινήτων, της ρομποτικής και της τεχνίτης νοημοσύνης. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι η Huawei είναι δεύτερη πίσω από την Samsung ως η μεγαλύτερη εταιρία κατασκευής και πωλήσεων Smartphone και ήδη έχει ξεπεράσει την αμερικανική Apple. Πριν από λίγες μέρες λοιπόν εκδόθηκε εκτελεστικό διάταγμα που θα μπορούσε να αποκλείσει τη Huawei και την επίσης κινεζικών συμφερόντων ΖΤΕ από την αμερικανική αγορά. Ακόμα η Huawei συμπεριλήφθη σε «μαύρη λίστα», που σημαίνει ότι οι Αμερικανοί εισαγωγείς θα πρέπει να έχουν άδεια για να πωλούν ανταλλακτικά της κινεζικής εταιρείας. Σε αυτό το πλαίσιο ο αμερικανικός κολοσσός Google απέκλεισε τη Huawei από τις μελλοντικές αναβαθμίσεις του λειτουργικού συστήματος Android. Επιπλέον οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει την Huawei για κατασκοπία για λογαριασμό της Κινεζικής Κυβέρνησης.
Στο ίδιο πλαίσιο των ανταγωνισμών εντάσσονται και οι εκατέρωθεν επιθέσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ στον κυβερνοχώρο. Ειδικότερα οι ΗΠΑ κατηγορούν την Κίνα ότι μέσω του διαδικτύου προσπαθεί να υποκλέψει στρατιωτικά και εταιρικά μυστικά. Ταυτόχρονα οξύνονται και οι γεωπολιτικοί και στρατιωτικοί ανταγωνισμοί μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ στον Ειρηνικό και στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Επιπλέον μέσα στον Μάη οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στην μεταλλευτική βιομηχανία του Ιράν και συγκεκριμένα σε τομείς τις βιομηχανίας που αφορούν τον χάλυβα, το αλουμίνιο και το χαλκό προκειμένου να πιέσουν ακόμα περισσότερο την Τεχεράνη που είναι ιδιαίτερα επιθετική απέναντι στα μονοπώλια των ΗΠΑ. Επίσης φέτος την άνοιξη εντάθηκαν οι προσπάθειες των ΗΠΑ ώστε με κάθε «θεμιτό» και αθέμιτο μέσο να αναμειχθούν στην εσωτερική πολιτική ζωή της Βενεζουέλας. Επιδίωξη τους να εγκαταστήσουν έναν Πρόεδρο της αρεσκείας τους ώστε να αποσπάσουν τα αποθέματα πετρελαίου – που είναι τα μεγαλύτερα στον κόσμο- τις πλουτοπαραγωγικές και ενεργειακές πηγές καθώς και τις βιομηχανίες εξόρυξης πετρελαίου της Βενεζουέλας για λογαριασμό τους.
Η ανακωχή μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ για την επιβολή εκατέρωθεν δασμών που ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου 2018 έληξε εφόσον οι ΗΠΑ δεν απέσπασαν κάποια συμφωνία που τις ευνοεί ξεκάθαρα. Έτσι μέσα στον Μάη, η Αμερικανική Προεδρία αποφάσισε να εντείνει τις πιέσεις της στο Πεκίνο. Αποφάσισε λοιπόν να αυξήσει τους δασμούς στο 25% σε μια σειρά κινέζικων προϊόντων και να επιβάλει επιπρόσθετους δασμούς και σε άλλα εισαγόμενα είδη, συνολικής αξίας 325 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Με την ανακοίνωση των νέων δασμών τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια της Γαλλίας, της Γερμανίας (ο Γερμανικός DΑΧ επηρεάζεται ιδιαίτερα από τις εξελίξεις στην Κίνα),της Ιταλίας και της Ισπανίας κατέγραψαν πτώση άνω του 1% . Παράλληλα λόγω και των νέων εμπορικών συγκρούσεων το κινέζικο εθνικό νόμισμα άρχισε να διολισθαίνει και στις 19/5/2019 έφτασε στο 6,91 έναντι του δολαρίου . Αυτή η εξέλιξη είναι δίκοπο μαχαίρι για την Κίνα καθώς από την μια καθιστά πιο ανταγωνιστικές τις εξαγωγές αλλά από την άλλη κάνει πιο ακριβές τις εισαγωγές και αυξάνει τον κίνδυνο εκροών κεφαλαίου (παρά τους ελέγχους) από την κινέζικη οικονομία.
Η Κινέζικη πλευρά ανταπάντησε και έτσι το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τους δασμούς σε 5.140 εισαγόμενα αμερικανικά προϊόντα αξίας 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ειδικότερα από την 1η Ιούνη του 2019 οι δασμοί θα αυξηθούν ανάλογα στο 5,10, 20, η και στο 25% στο σύνολο των αμερικανικών εμπορευμάτων που ήδη υπόκεινται σε δασμούς όπως ανακοίνωσε το Γραφείο της Επιτροπής Δασμών της Κίνας. Με τα δεδομένα των εκατέρωθεν δασμών ο δείκτης Dow Jones υποχώρησε κατά 700 μονάδες. Τις επόμενες μέρες υποχώρησαν τόσο ο Dow Jones εκ νέου όσο και ο Nasdaq και ο S&P.
Επιπλέον στις 13/5/2019 η αμερικανική πλευρά έδωσε την δημοσιότητα μια λίστα κινεζικών αγαθών αξίας 300 δις δολαρίων στα οποία περιλαμβάνονται από είδη ένδυσης και παιχνίδια μέχρι φορητοί υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα. Αυτά τα αγαθά αξίας 300 δις η Αμερικανική Προεδρία απειλεί να τα δασμολογήσει με 25%. Ταυτόχρονα αυτήν την εβδομάδα το Μεξικό και ο Καναδάς δεσμεύτηκαν να λάβουν σκληρά μέτρα ενάντια στις εισαγωγές κινέζικου χάλυβα με αντάλλαγμα την άρση των δασμών στις εξαγωγές αλουμινίου και χάλυβα στις ΗΠΑ. Η αλληλεξάρτηση κινεζικών και αμερικανικών μονοπωλίων και των οικονομιών τους, η αλληλοδιείσδυση κεφαλαίων μεταξύ των δύο πλευρών και η ύπαρξη πυρηνικών όπλων και το συνακόλουθο δόγμα αμοιβαίας καταστροφής είναι μερικοί από τους βασικούς παράγοντες που αποτρέπουν μια γενικευμένη και άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο σφοδρότατος εμπορικός πόλεμος μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ μαίνεται, επιβεβαιώνοντας το αναπόφευκτο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Μάλιστα ο ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ θα ενταθεί μέσα στο επόμενο διάστημα και δεν είναι καθόλου απίθανο να ακολουθήσουν και νέα δασμολογικά μέτρα και αντίμετρα. Άλλωστε σύμφωνα με την έκθεση της CIA περί της Παγκόσμιας Αξιολόγησης Απειλών για το 2019, η Κίνα θα συνεχίσει να προσπαθεί να επεκτείνει την παγκόσμια οικονομική, πολιτική και στρατιωτική της εμβέλεια[2]. Παράλληλα στην ίδια έκθεση, εκτιμάται πως μέσω της στρατιωτικής ισχύος αλλά και του σχεδίου «Νέος Δρόμος του Μεταξιού» το Πεκίνο θα αποπειραθεί να μειώσει εκ νέου την επιρροή και την ισχύ των ΗΠΑ και κάτι τέτοιο φυσικά δεν είναι αποδεκτό από την Ουάσιγκτον.
Οι εμπορικές συγκρούσεις έχουν προφανώς αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, που ήδη κινείται σε σχετικά χαμηλούς ρυθμούς, και στην μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Την στιγμή που οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις δεν έχουν επιστρέψει στα επίπεδα κερδοφορίας που είχαν πριν την κρίση, η υπάρχουσα κατάσταση δυσχεραίνει εκ νέου τις διεθνείς ροές κεφαλαίων, εμπορευμάτων και τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Παράλληλα και λόγω των εμπορικών συγκρούσεων – αλλά όχι μόνο- επιβραδύνθηκε ο ρυθμός μεγέθυνσης των οικονομιών των ΗΠΑ και της Κίνας. Προβλήματα εμφανίζονται και στην Ε.Ε.-Ε/Ζ, στις αναδυόμενες οικονομίες, στις αγορές συναλλάγματος και στα χρηματιστήρια κλπ. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι η Ε.Ε. είχε εμπλακεί και αυτή σε ηπιότερη εμπορική διαμάχη με τις ΗΠΑ που έχουν βάλει στο στόχαστρο τα θηριώδη γερμανικά εμπορικά πλεονάσματα, την ενεργειακή πολιτική της Γερμανίας κλπ.
Τα όσα συμβαίνουν δεν είναι ούτε παράδοξα ούτε ανεξήγητα ούτε καινοφανή. Πρέπει να επισημάνουμε πως το καπιταλιστικό διεθνές εμπόριο είναι εκ φύσεως συγκρουσιακό καθώς διέπεται από τους νόμους του ανταγωνισμού. Οι εμπορικές συγκρούσεις είναι συνεπώς ένα εγγενές στοιχείο του καπιταλισμού όπως και ο ανταγωνισμός εν γένει. Επιπλέον το καπιταλιστικό διεθνές εμπόριο έχει την ροπή προς ανισορροπίες καθώς τα συνολικά μεγαλύτερα, τα ανώτερα τεχνολογικά και πιο παραγωγικά κεφάλαια πραγματοποιούν υπερκέρδη. Έτσι δημιουργούνται ογκώδη ελλείμματα και πλεονάσματα που δεν είναι η εξαίρεση στο ισορροπημένο διεθνές εμπόριο. όπως προσπαθούν να μας πείσουν οι αστοί οικονομολόγοι πολιτικοί κλπ, αλλά ο κανόνας. Ακόμα η ιστορία του καπιταλισμού στην «μακρά διάρκεια» μας διδάσκει ότι όσο πιο δραστήρια αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις του παγκόσμιου καπιταλισμού, όσο πιο πολύ αναπτύσσεται το διεθνές εμπόριο, οι διεθνείς ροές κεφαλαίων κλπ τόσο πιο πολύ οξύνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των κεφαλαίων.
Επιπλέον είναι τελείως λάθος να θεωρείτε ότι το ελεύθερο διεθνές εμπόριο κλπ ταυτίζεται με το καπιταλιστικό σύστημα. Οι «ελεύθερες συναλλαγές» εμφανίζονται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες εφόσον βοηθούν στην διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Αυτό τεκμηριώνεται καθώς η ιστορία του καπιταλισμού παρουσιάζει «κύματα» ελεύθερου εμπορίου που εναλλάσσονται με «κύματα» προστατευτισμού, κύματα συστολής και περιστολής της παγκοσμιοποίησης κλπ. Έτσι λοιπόν ιστορικά η πολιτική του ελεύθερου εμπορίου είναι παραδοσιακά η πολιτική της κυρίαρχης ιμπεριαλιστικής δύναμης που την μεταστρέφει όταν απειλείτε θανάσιμα από τους ανταγωνιστές της. Συνεπώς τόσο το ελεύθερο εμπόριο κλπ όσο και ο προστατευτισμός και η εσωτερική καπιταλιστική αναδίπλωση είναι επιλογές που κινούνται εντός των ορίων του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και εξυπηρετούν τα εκάστοτε συμφέροντα του κεφαλαίου.
Παρά τις δυσοίωνες εξελίξεις στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία τα αστικά κόμματα και μάλιστα ενόψει των ευρωεκλογών δεν αναφέρονται καθόλου σε αυτές. Προτιμούν να θολώνουν το τοπίο με κότερα, με σέλφι και με ψευτομαγκιές για να μην δείξουν που οδηγεί το σάπιο σύστημα στο οποίο ζούμε στην Ελλάδα και παγκόσμια. Η Ν.Δ., ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΙΝΑΛΛ κλπ ουσιαστικά μας λένε ότι όλα θα πάνε καλά αρκεί αυτοι να βρίσκονται στην Κυβέρνηση. Η παρούσα Κυβέρνηση, η ΝΔ κλπ δεν βλέπουν κανένα πρόβλημα στον παγκόσμιο οικονομικό ορίζοντα, τάζουν «αριστερούς» λαγούς με νεοφιλελεύθερα πετραχήλια και θεωρούν δίκαιη ή βιώσιμη ανάπτυξη το γεγονός ότι για το 2014 (και τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει δραματικά από τότε) το 1% του πληθυσμού στην πατρίδα μας κατείχε το 56,1% του εγχώριου πλούτου της χώρας, όταν το 2007 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 48,6%.
Την ώρα που ο εν Ελλάδι καπιταλισμός δεν έχει ξεπεράσει οριστικά την κρίση υπερσυσσώρευσης του, που τα δημοσιονομικά και μακροοικονομικά μεγέθη του παρουσιάζουν πολλά προβλήματα στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον πυκνώνουν τα μαύρα σύννεφα. Από την πλευρά του εργατικού-λαϊκού κινήματος απαιτείτε ετοιμότητα και εγρήγορση… Ψυχή Βαθιά…
*Ο Χάρης Σ. Πουλάκης είναι ιστορικός, τελειόφοιτος μεταπτυχιακός φοιτητής στο αντικείμενο της «Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας»
[1 ] Trade in Goods with China
[2] Worldwide Threat Assessment
Πηγή: imerodromos.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου