Γιώργος Στάμκος
Από τις σλοβενικές Άλπεις ως τις ακτές του Αιγαίου κι από τις δαλματικές ακτές ως τις εκβολές του Δούναβη, όλες οι βαλκανικές χώρες υφίστανται τις τελευταίες δεκαετίες μια δημογραφική κατάπτωση, που χαρακτηρίζεται από μείωση της γεννητικότητας, συνεχιζόμενη εκροή μεταναστών, δραματική αύξηση της γήρανσης, που οδηγούν σε ένα όλο και μικρότερο και πιο γερασμένο πληθυσμό.
Υπολογίζεται πως όλα τα Βαλκάνια χάνουν κάθε χρόνο περίπου 800.000 με ένα εκατομμύριο κατοίκους τους. Από αυτούς πάνω από μισό εκατομμύριο μεταναστεύει κάθε χρόνο προς τη Δύση (μόνο από τα Δυτικά Βαλκάνια 238.000 άνθρωποι μετανάστευσαν κατά το 2018). Οι υπόλοιπες απώλειες οφείλονται στην καθαρή υπεροχή των θανάτων επί των γεννήσεων, που στερεί από κάθε βαλκανική χώρα τον πληθυσμό μιας επαρχιακής πόλης. Παντού στα Βαλκάνια συναντά κανείς την εικόνα των κλειστών δημοτικών σχολείων και των γεμάτων νεκροταφείων. Άδειες κούνιες και γεμάτα φέρετρα προεικάζουν μια γκρίζα προοπτική για τα Βαλκάνια του 21ου αιώνα.
Σερβία και Κροατία, δύο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, που ήταν εχθροί και σε εμπόλεμη κατάσταση κατά τη δεκαετία του 1990, μοιράζονται πλέον την ίδια ζοφερή δημογραφική μοίρα, που είναι ωστόσο κοινή σε όλα τα Βαλκάνια.
Η Σερβία θα χάσει σχεδόν το ένα τέταρτο του σημερινού πληθυσμού της έως το 2050, καθώς οι νέοι και οι ειδικευμένοι μεταναστεύουν σε αναζήτηση εργασίας και όχι μόνο. Από το 1989 ως το 2050 η Σερβία θα έχει χάσει το 23,81% του πληθυσμού της, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Έτσι ο πληθυσμός της Σερβίας θα πέσει στα 5,79 εκατομμύρια μέχρι το 2050 από 6,95 εκκατομύρια σήμερα και 7,81 εκατομμύρια το 1991.
Αλλά και το νεώτερο κράτος μέλος της Ε.Ε., η Κροατία, αν και μια από τις “νικήτριες” χώρες των γιουγκοσλαβικών πολέμων, μαστίζεται από παρόμοια δημογραφική και μεταναστευτική κρίση με την “ηττημένη” Σερβία. Ο πληθυσμός της Κροατίας έπεσε, για πρώτη φορά από το 1955, κάτω από τα 4 εκατομμύρια το 2019. Από 4,7 εκατομμύρια που ήταν το 1989, παρά την εισροή περίπου 200.000 Κροατών από τη Σερβία και τη Βοσνία -υπολογίζοντας και τη φυγή περισσότερων από 200.000 Σέρβων της Κροατίας.
Μια μελέτη του ΟΗΕ προβλέπει ότι ο πληθυσμός της Κροατίας θα μειωθεί στα 3,46 εκατομμύρια μέχρι το 2050 ή κατά 22,42%. Οι δύο χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, που βρέθηκαν αντιμέτωπες στη δίνη των πολέμων της γιουγκοσλαβικής διαδοχής κατά τη δεκαετία του 1990, θα χάσουν ως το 2050 σχεδόν το 1/4 του πληθυσμού τους χωρίς να “πέσει ούτε μία σφαίρα” αλλά ως θύματα της “λευκής πανούκλας” του δημογραφικού.
Κανείς δεν έχει μια κρυστάλλινη σφαίρα για να προβλέψει το μέλλον. Τα αμείλικτα όμως στατιστικά δεδομένα από το παρελθόν αφηγούνται μια ιστορία συνεχόμενης δημογραφικής κατάπτωσης τόσο της Σερβίας, όσο και της Κροατίας. Η Κροατία έλπιζε πως η είσοδος της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2013 θα ανέκοπτε τη δημογραφική της κρίση μέσω της υποσχόμενης ανάπτυξης και της πολιτικής σταθερότητας. Στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο, καθώς η χώρα γνώρισε μια οικονομική κρίση διάρκειας τριών χρόνων.. Μετά το 2013, όταν η Κροατία προσχώρησε στην Ε.Ε., περίπου 230.000 χιλιάδες, κυρίως νέοι, Κροάτες εγκατέλειψαν τη χώρα για να να μεταναστεύσουν στη Δύση. Από αυτούς το 71% μετανάστευσαν στη Γερμανία, το 8% στην Αυστρία και το 7% στην Ιρλανδία.
Από την 1η Ιουλίου του 2019, όταν η Κροατία θα έχει συμπληρώσει επτά χρόνια απο την είσοδό της στην Ε.Ε. και οι Κροάτες πολίτες θα έχουν πλήρη ελευθερία εγκατάστασης και εργασίας στις χώρες της Ένωσης. Πολλοί στο Ζάγκεμπ φοβούνται ότι το κύμα της μετανάστευσης Κροατών προς τη Δύση θα διογκωθεί επικίνδυνα. Και τότε ο πληθυσμός της χώρας θα αρχίσει να μειώνεται και να γηράσκει με μεγαλύτερη ταχύτητα. Σήμερα οι γυναίκες της Κροατίας έχουν κατά μέσο όρο 1,44 παιδιά, τα οποία δεν είναι μόνο κάτω από τα 2,1 που χρειάζονται για την αντικατάσταση του πληθυσμού μιας χώρας, αλλά το δεύτερο χαμηλότερο από τα επτά κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Το 2018, περίπου 37.000 βρέφη γεννήθηκαν στην Κροατία (το 1992, παρότι πόλεμος, γεννήθηκαν στη χώρα 43.000 μωρά), σχεδόν 400 περισσότερα από ό, τι το 2017 και οι Κροάτες αναθάρρησαν κάπως. Το 2017 ήταν το χειρότερο δημογραφικά έτος από το 1960, όταν στην Κροατία, γεννήθηκαν 76.156 μωρά. "Αυτό είναι ένα νέο φαινόμενο και δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο που έχει τόσο υψηλό ποσοστό μετανάστευσης και τέτοιο συνεχιζόμενο χαμηλό ποσοστό γονιμότητας". υποστηρίζει ο Ivica Bosnjak, αναπληρωτής υπουργός στο υπουργείο Δημογραφίας της Κροατίας.
Ο πληθυσμός της Κροατίας λοιπόν συνεχίζει να συρρικνώνεται χάρη στο χαμηλό ποσοστό γεννήσεων, τα υψηλά ποσοστά μετανάστευσης και τη γήρανση του πληθυσμού. Κι αυτό, παρά τα τεράστια κονδύλια από την Ε.Ε. που επενδύονται από την κατασκευή νηπιαγωγείων έως τη γεωργία, ειδικά σε περιοχές που έχουν συρρικνωθεί το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, όπως είναι τα ανατολικά της χώρας. Παρά τον τουρισμό και τους περισσότερους από 17 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται κάθε χρόνο τις δαλματικές ακτές.
Στο παρελθόν τα μεγάλα κύματα μετανάστευσης των Κροατών προς το εξωτερικό αντισταθμίστηκαν από τα υψηλά ποσοστά γεννήσεων. Το ποσοστό γονιμότητας της Κροατίας έπεσε κάτω από το ποσοστό αντικατάστασης (2,1 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας) το 1968. Ωστόσο κατά την περίοδο που ακολούθησε η Κροατία ήταν ένα από τα πλουσιότερα μέρη της Γιουγκοσλαβίας, και προσέλκυσε μετανάστες από την υπόλοιπη χώρα. Πλέον η δημογραφική κρίση και η μετανάστευση προκαλούν ήδη έλλειψη εργατικού δυναμικού στην εποχιακή τουριστική βιομηχανία στη Δαλματία αλλά και στον τομέα των κατασκευών. Το 2019 η κυβέρνηση διπλασίασε το ποσό των αδειών εργασίας για τους αλλοδαπούς από τον Τρίτο Κόσμο σε 63.900, σε σύγκριση με 39.000 το 2018.
Παλιότερα, πολλές από αυτές τις θέσεις απασχόλησης ήταν γεμάτες από εργαζόμενους από άλλα μέρη της πρώην Γιουγκοσλαβίας (εκτός της Ε.Ε.), αλλά τώρα, καθώς η Γερμανία και άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες άνοιξαν τις αγορές εργασίας τους σε αυτούς, πηγαίνουν εκεί για τις καλοαμειβόμενες και πλήρης απασχόλησης θέσεις εργασίας και όχι για κακοπληρωμένες εποχιακές δουλειές στην Κροατία. Μακροπρόθεσμα, ακόμη και αν ένα μεγάλο ποσοστό των Κροατών μεταναστών επιστρέψουν στην πατρίδα τους, η Κροατία θα χρειαστεί και μετανάστες εκτός Ευρώπης αν θέλει να αντιστρέψει την πτώση του πληθυσμού της.
Η κροατική κυβέρνηση σχεδιάζει μια πολιτική που προβλέπει την πλήρωση κενών κατοικιών σε αραιοκατοικημένες περιοχές με εποίκους από την κροατική διασπορά και από χώρες που έχουν ήδη εθνικές μειονότητες στην Κροατία, όπως είναι η Βοσνία και η Σερβία. Ωστόσο η ανταπόκριση για την ώρα είναι μικρή.
Από την άλλη, στην Κροατία έχουν απομείνει μόνο 200.000 Σέρβοι, ενώ πριν απο τον πόλεμο ζούσαν περίπου 700.000. Ωστόσο όσοι Σέρβοι έφυγαν από την Κροατία εξαιτίας του πολέμου, ή τα παιδιά τους, δύσκολα θα αποφάσιζαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και στα χωριά τους, καθώς θεωρούνται ανεπιθύμητοι από το κροατικό κράτος και την κροατική κοινωνία γενικότερα. Ούτε φυσικά θέλουν στην καθολική Κροατία μουσουλμάνους ή Ασιάτες μετανάστες.
Αλλά και “επιθυμητοί μετανάστες” από άλλες περιοχές της Ευρώπης δεν υπάρχουν πλέον διαθέσιμοι, όπως πριν από δύο δεκαετίες. Οι Ουκρανοί ως παράδειγμα. Γιατί ένας φτωχός Ουκρανός να πάει να ζήσει σήμερα σε μια κροατική περιοχή που δεν έχει να του προσφέρει αρκετά, αντί να μεταναστεύσει στην πιο πλούσια Πολωνία ή Γερμανία; Συνοπτικά από δημογραφική άποψη η Κροατία δεν κατευθύνεται σε κάποια μεγάλη καταστροφή ή κρίση αλλά μάλλον σε «μακροχρόνια στασιμότητα».
Πηγή: tvxs.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Από τις σλοβενικές Άλπεις ως τις ακτές του Αιγαίου κι από τις δαλματικές ακτές ως τις εκβολές του Δούναβη, όλες οι βαλκανικές χώρες υφίστανται τις τελευταίες δεκαετίες μια δημογραφική κατάπτωση, που χαρακτηρίζεται από μείωση της γεννητικότητας, συνεχιζόμενη εκροή μεταναστών, δραματική αύξηση της γήρανσης, που οδηγούν σε ένα όλο και μικρότερο και πιο γερασμένο πληθυσμό.
Υπολογίζεται πως όλα τα Βαλκάνια χάνουν κάθε χρόνο περίπου 800.000 με ένα εκατομμύριο κατοίκους τους. Από αυτούς πάνω από μισό εκατομμύριο μεταναστεύει κάθε χρόνο προς τη Δύση (μόνο από τα Δυτικά Βαλκάνια 238.000 άνθρωποι μετανάστευσαν κατά το 2018). Οι υπόλοιπες απώλειες οφείλονται στην καθαρή υπεροχή των θανάτων επί των γεννήσεων, που στερεί από κάθε βαλκανική χώρα τον πληθυσμό μιας επαρχιακής πόλης. Παντού στα Βαλκάνια συναντά κανείς την εικόνα των κλειστών δημοτικών σχολείων και των γεμάτων νεκροταφείων. Άδειες κούνιες και γεμάτα φέρετρα προεικάζουν μια γκρίζα προοπτική για τα Βαλκάνια του 21ου αιώνα.
Ο δημογραφικός κατήφορος δύο πρώην Γιουγκοσλάβων αντιπάλων
Σερβία και Κροατία, δύο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, που ήταν εχθροί και σε εμπόλεμη κατάσταση κατά τη δεκαετία του 1990, μοιράζονται πλέον την ίδια ζοφερή δημογραφική μοίρα, που είναι ωστόσο κοινή σε όλα τα Βαλκάνια.
Η Σερβία θα χάσει σχεδόν το ένα τέταρτο του σημερινού πληθυσμού της έως το 2050, καθώς οι νέοι και οι ειδικευμένοι μεταναστεύουν σε αναζήτηση εργασίας και όχι μόνο. Από το 1989 ως το 2050 η Σερβία θα έχει χάσει το 23,81% του πληθυσμού της, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Έτσι ο πληθυσμός της Σερβίας θα πέσει στα 5,79 εκατομμύρια μέχρι το 2050 από 6,95 εκκατομύρια σήμερα και 7,81 εκατομμύρια το 1991.
Αλλά και το νεώτερο κράτος μέλος της Ε.Ε., η Κροατία, αν και μια από τις “νικήτριες” χώρες των γιουγκοσλαβικών πολέμων, μαστίζεται από παρόμοια δημογραφική και μεταναστευτική κρίση με την “ηττημένη” Σερβία. Ο πληθυσμός της Κροατίας έπεσε, για πρώτη φορά από το 1955, κάτω από τα 4 εκατομμύρια το 2019. Από 4,7 εκατομμύρια που ήταν το 1989, παρά την εισροή περίπου 200.000 Κροατών από τη Σερβία και τη Βοσνία -υπολογίζοντας και τη φυγή περισσότερων από 200.000 Σέρβων της Κροατίας.
Μια μελέτη του ΟΗΕ προβλέπει ότι ο πληθυσμός της Κροατίας θα μειωθεί στα 3,46 εκατομμύρια μέχρι το 2050 ή κατά 22,42%. Οι δύο χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, που βρέθηκαν αντιμέτωπες στη δίνη των πολέμων της γιουγκοσλαβικής διαδοχής κατά τη δεκαετία του 1990, θα χάσουν ως το 2050 σχεδόν το 1/4 του πληθυσμού τους χωρίς να “πέσει ούτε μία σφαίρα” αλλά ως θύματα της “λευκής πανούκλας” του δημογραφικού.
Η αθρόα μετανάστευση των Κροατών προς την Ευρώπη
Κανείς δεν έχει μια κρυστάλλινη σφαίρα για να προβλέψει το μέλλον. Τα αμείλικτα όμως στατιστικά δεδομένα από το παρελθόν αφηγούνται μια ιστορία συνεχόμενης δημογραφικής κατάπτωσης τόσο της Σερβίας, όσο και της Κροατίας. Η Κροατία έλπιζε πως η είσοδος της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2013 θα ανέκοπτε τη δημογραφική της κρίση μέσω της υποσχόμενης ανάπτυξης και της πολιτικής σταθερότητας. Στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο, καθώς η χώρα γνώρισε μια οικονομική κρίση διάρκειας τριών χρόνων.. Μετά το 2013, όταν η Κροατία προσχώρησε στην Ε.Ε., περίπου 230.000 χιλιάδες, κυρίως νέοι, Κροάτες εγκατέλειψαν τη χώρα για να να μεταναστεύσουν στη Δύση. Από αυτούς το 71% μετανάστευσαν στη Γερμανία, το 8% στην Αυστρία και το 7% στην Ιρλανδία.
Από την 1η Ιουλίου του 2019, όταν η Κροατία θα έχει συμπληρώσει επτά χρόνια απο την είσοδό της στην Ε.Ε. και οι Κροάτες πολίτες θα έχουν πλήρη ελευθερία εγκατάστασης και εργασίας στις χώρες της Ένωσης. Πολλοί στο Ζάγκεμπ φοβούνται ότι το κύμα της μετανάστευσης Κροατών προς τη Δύση θα διογκωθεί επικίνδυνα. Και τότε ο πληθυσμός της χώρας θα αρχίσει να μειώνεται και να γηράσκει με μεγαλύτερη ταχύτητα. Σήμερα οι γυναίκες της Κροατίας έχουν κατά μέσο όρο 1,44 παιδιά, τα οποία δεν είναι μόνο κάτω από τα 2,1 που χρειάζονται για την αντικατάσταση του πληθυσμού μιας χώρας, αλλά το δεύτερο χαμηλότερο από τα επτά κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Το 2018, περίπου 37.000 βρέφη γεννήθηκαν στην Κροατία (το 1992, παρότι πόλεμος, γεννήθηκαν στη χώρα 43.000 μωρά), σχεδόν 400 περισσότερα από ό, τι το 2017 και οι Κροάτες αναθάρρησαν κάπως. Το 2017 ήταν το χειρότερο δημογραφικά έτος από το 1960, όταν στην Κροατία, γεννήθηκαν 76.156 μωρά. "Αυτό είναι ένα νέο φαινόμενο και δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο που έχει τόσο υψηλό ποσοστό μετανάστευσης και τέτοιο συνεχιζόμενο χαμηλό ποσοστό γονιμότητας". υποστηρίζει ο Ivica Bosnjak, αναπληρωτής υπουργός στο υπουργείο Δημογραφίας της Κροατίας.
Η Κροατία αναζητεί πλέον μετανάστες εκτός Ευρώπης
Ο πληθυσμός της Κροατίας λοιπόν συνεχίζει να συρρικνώνεται χάρη στο χαμηλό ποσοστό γεννήσεων, τα υψηλά ποσοστά μετανάστευσης και τη γήρανση του πληθυσμού. Κι αυτό, παρά τα τεράστια κονδύλια από την Ε.Ε. που επενδύονται από την κατασκευή νηπιαγωγείων έως τη γεωργία, ειδικά σε περιοχές που έχουν συρρικνωθεί το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, όπως είναι τα ανατολικά της χώρας. Παρά τον τουρισμό και τους περισσότερους από 17 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται κάθε χρόνο τις δαλματικές ακτές.
Στο παρελθόν τα μεγάλα κύματα μετανάστευσης των Κροατών προς το εξωτερικό αντισταθμίστηκαν από τα υψηλά ποσοστά γεννήσεων. Το ποσοστό γονιμότητας της Κροατίας έπεσε κάτω από το ποσοστό αντικατάστασης (2,1 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας) το 1968. Ωστόσο κατά την περίοδο που ακολούθησε η Κροατία ήταν ένα από τα πλουσιότερα μέρη της Γιουγκοσλαβίας, και προσέλκυσε μετανάστες από την υπόλοιπη χώρα. Πλέον η δημογραφική κρίση και η μετανάστευση προκαλούν ήδη έλλειψη εργατικού δυναμικού στην εποχιακή τουριστική βιομηχανία στη Δαλματία αλλά και στον τομέα των κατασκευών. Το 2019 η κυβέρνηση διπλασίασε το ποσό των αδειών εργασίας για τους αλλοδαπούς από τον Τρίτο Κόσμο σε 63.900, σε σύγκριση με 39.000 το 2018.
Παλιότερα, πολλές από αυτές τις θέσεις απασχόλησης ήταν γεμάτες από εργαζόμενους από άλλα μέρη της πρώην Γιουγκοσλαβίας (εκτός της Ε.Ε.), αλλά τώρα, καθώς η Γερμανία και άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες άνοιξαν τις αγορές εργασίας τους σε αυτούς, πηγαίνουν εκεί για τις καλοαμειβόμενες και πλήρης απασχόλησης θέσεις εργασίας και όχι για κακοπληρωμένες εποχιακές δουλειές στην Κροατία. Μακροπρόθεσμα, ακόμη και αν ένα μεγάλο ποσοστό των Κροατών μεταναστών επιστρέψουν στην πατρίδα τους, η Κροατία θα χρειαστεί και μετανάστες εκτός Ευρώπης αν θέλει να αντιστρέψει την πτώση του πληθυσμού της.
Δεν υπάρχουν “Ουκρανοί” για την Κροατία
Η κροατική κυβέρνηση σχεδιάζει μια πολιτική που προβλέπει την πλήρωση κενών κατοικιών σε αραιοκατοικημένες περιοχές με εποίκους από την κροατική διασπορά και από χώρες που έχουν ήδη εθνικές μειονότητες στην Κροατία, όπως είναι η Βοσνία και η Σερβία. Ωστόσο η ανταπόκριση για την ώρα είναι μικρή.
Από την άλλη, στην Κροατία έχουν απομείνει μόνο 200.000 Σέρβοι, ενώ πριν απο τον πόλεμο ζούσαν περίπου 700.000. Ωστόσο όσοι Σέρβοι έφυγαν από την Κροατία εξαιτίας του πολέμου, ή τα παιδιά τους, δύσκολα θα αποφάσιζαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και στα χωριά τους, καθώς θεωρούνται ανεπιθύμητοι από το κροατικό κράτος και την κροατική κοινωνία γενικότερα. Ούτε φυσικά θέλουν στην καθολική Κροατία μουσουλμάνους ή Ασιάτες μετανάστες.
Αλλά και “επιθυμητοί μετανάστες” από άλλες περιοχές της Ευρώπης δεν υπάρχουν πλέον διαθέσιμοι, όπως πριν από δύο δεκαετίες. Οι Ουκρανοί ως παράδειγμα. Γιατί ένας φτωχός Ουκρανός να πάει να ζήσει σήμερα σε μια κροατική περιοχή που δεν έχει να του προσφέρει αρκετά, αντί να μεταναστεύσει στην πιο πλούσια Πολωνία ή Γερμανία; Συνοπτικά από δημογραφική άποψη η Κροατία δεν κατευθύνεται σε κάποια μεγάλη καταστροφή ή κρίση αλλά μάλλον σε «μακροχρόνια στασιμότητα».
Πηγή: tvxs.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου