Γιάννης Περάκης
Μετά από την παράθεση των αντίθετων αλλά και τεκμηριωμένων απόψεων στο σχέδιο-Πισσαρίδη, στα μεγάλα ζητήματα των συντάξεων (Επιστολή-Πρώτη) και των βασικών πολιτικών επιλογών (από το 1962, ημερομηνία σύνδεσης στην τότε ΕΟΚ αλλά και στην ευρωζώνη) μέχρι τα μνημόνια (Επιστολή-Δεύτερη), σειρά έχουν οι απόψεις των «σοφών» για το μέλλον της εργασίας, τους εργαζόμενους αλλά και της κοινωνίας.
Κοινωνικό κράτος(σελ.24...του σχεδίου-Πισσαρίδη): Σημαντικές οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο μέσο εισόδημα: Η οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας στην Ελλάδα έχει αφήσει βαθιές κοινωνικές πληγές. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας ανήλθε το 2019 σε €18,2 χιλ. σε τιμές του 2010, παραμένοντας κατά 20,0% χαμηλότερο σε σχέση με το 2007 (€22,7 χιλ.). Παράλληλα, η απόσταση σε σύγκριση με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους αυξήθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της κρίσης, από -11,0% και -22,7% σε σύγκριση με την ΕΕ (€25,5 χιλ.) και Ευρωζώνη (€29,4 χιλ.) το 2007, σε -35,1% (€28,0 χιλ.) και -41,9% (€31,3 χιλ.) αντίστοιχα το 2019. Πλέον, η Ελλάδα βρίσκεται στην 17η θέση ανάμεσα στις 27 χώρες μέλη της ΕΕ με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (από 14η το 2007).
Α1) Η ανεργία στη χώρα παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα: Τον Φεβρουάριο του 2020, πριν τη λήψη των μέτρων κατά της πανδημίας, το 15,9% του ενεργού πληθυσμού της χώρας βρισκόταν σε καθεστώς ανεργίας (με βάση εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Παρότι το ποσοστό ανεργίας στη χώρα έχει υποχωρήσει από το εξαιρετικά υψηλό επίπεδο που κατέγραφε το 2013 (έως 27,8%), παραμένει πολύ υψηλότερο σε σύγκριση τόσο με τα επίπεδα προ-κρίσης (7,2% τον Ιούνιο του 2008), όσο και με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (7,2% και 6,4% αντίστοιχα τον Φεβρουάριο του 2020). Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, η Ελλάδα παραμένει η χώρα με μακράν το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας.
Ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανεργίας στους νέους και στους μακροχρόνια άνεργους: Το ποσοστό ανεργίας στα άτομα κάτω των 25 ετών ήταν 32,7% τον Φεβρουάριο του 2020, υπερδιπλάσια σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (15,2%) και της ΕΕ (14,8%). Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το 70,1% των ανέργων παραμένουν χωρίς εργασία για διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών, έναντι του 43,6% στην Ευρωζώνη και του 41,4% στην ΕΕ (Διάγραμμα 1.16). Και στους δύο δείκτες, η Ελλάδα είναι στην υψηλότερη θέση στην κατάταξη των χωρών-μελών της ΕΕ.
Α2) Ψηφιακή τεχνολογία και αυτοματοποίηση, (Σελ. 36...40): Η μαζική εισαγωγή ψηφιακών τεχνολογιών ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 με την εισαγωγή υπολογιστών και εξελιγμένου λογισμικού επεξεργασίας δεδομένων και κειμένου. Αυτό οδήγησε στην «πόλωση» της απασχόλησης, δηλαδή στη μείωση των θέσεων εργασίας που απαιτούσαν δεξιότητες μεσαίου επιπέδου, όπως οι θέσεις εργασίας σε γραφεία για διοικητικά αντικείμενα, και την αντικατάστασή τους από θέσεις εργασίας σε επαγγέλματα τόσο με χαμηλότερες όσο και με υψηλότερες δεξιότητες. Η Ελλάδα ήταν μέρος αυτής της διαδικασίας που πόλωσε την ελληνική αγορά εργασίας, τόσο όσο και άλλες ευρωπαϊκές αγορές.
Στη δεύτερη φάση της ψηφιοποίησης, που ξεκίνησε σε μεγάλη κλίμακα τη δεκαετία του 1990, η κυρίαρχη τεχνολογία ήταν η ρομποτική. Οι πρωτοποριακές ανακαλύψεις που έφεραν τα ρομπότ στην παραγωγή ήταν αυτές που τα κατέστησαν αυτόνομα, ελεύθερα κινούμενα αντικείμενα που θα μπορούσαν να εκτελέσουν μεγάλο αριθμό χειροκίνητων εργασιών, όπως μεταφορά βαρέων αντικειμένων, συγκόλληση, συναρμολόγηση εξαρτημάτων κ.λπ. Τα ρομπότ βρήκαν τις περισσότερες εφαρμογές στη μεταποίηση, με το 99% των παραγωγικών ρομπότ να απασχολούνται σε αυτόν τον τομέα. Κορυφαίες χώρες στη ρομποτική είναι η Ν. Κορέα και η Γερμανία. Μερικά μικρότερα ευρωπαϊκά κράτη τα έχουν επίσης εισαγάγει με μεγάλη επιτυχία, π.χ. η Δανία και η Σουηδία. Η Ελλάδα είναι πολύ πίσω από αυτές τις χώρες στην αυτοματοποίηση της μεταποίησης. Η πυκνότητα ρομπότ στην ελληνική μεταποίηση, που ορίζεται ως ο αριθμός των ρομπότ για κάθε εκατ. ωρών εργασίας, είναι 0,5 στην Ελλάδα, 15 στη Δανία, 10 στην Αυστρία και την Ολλανδία και 9 στην Ισπανία.
Η πιο πρόσφατη φάση της εισαγωγής ψηφιακών τεχνολογιών είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη σε χώρες όπως οι Η.Π.Α και η Κίνα χρησιμοποιείται ήδη εκτενώς, ειδικά σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές και εποπτεία. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι επίσης η πιο αμφιλεγόμενη από τις ψηφιακές τεχνολογίες επειδή μπορεί να επιλύει προβλήματα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Η τεχνητή νοημοσύνη εφευρέθηκε αρχικά ως τρόπος αναπαραγωγής και κατανόησης του ανθρώπινου νου. Οι κορυφαίοι ερευνητές σε αυτήν την τεχνολογία βρίσκονται στις Ην. Πολιτείες και την Κίνα. Σε μια δεύτερη κατηγορία, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης σημειώνουν πρόοδο που βρίσκει εφαρμογές στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών τους. Χαμηλότερα βρίσκει κανείς τη νότια Ευρώπη και κάποιες ασιατικές χώρες, όπως η Ινδία, αλλά η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στην τελευταία κατηγορία, μαζί με τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και πολλές ασιατικές χώρες.
Είναι επιτακτική ανάγκη κάθε πρόγραμμα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας να έχει ένα σχέδιο για την ανάπτυξη μιας καλής ψηφιακής υποδομής, με γρήγορη ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο για ολόκληρη τη χώρα, και ένα καλό σχέδιο για την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Η αποτυχία εφαρμογής τέτοιων προγραμμάτων θα αυξήσει το χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της στην Ε.Ε
Η μεγαλύτερη πρόκληση ως προς την ευρεία χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στην Ελλάδα είναι οι συνέπειες για την εργασία. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα βελτιώσουν την παραγωγική λειτουργία, αλλά θα απαιτήσουν προσαρμογές των εργαζομένων σε διάφορους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Οι προσαρμογές αυτές μπορεί να είναι μια ουσιαστική αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων στις επιχειρήσεις όπου εργάζονται. Μπορεί όμως και να είναι μια μετακίνησή τους προς άλλους κλάδους της οικονομίας και απόκτηση των αντίστοιχων δεξιοτήτων. Είναι σημαντικό να υπάρχει μια ευέλικτη οικονομία και αγορά εργασίας που να διευκολύνει τις διαδικασίες αυτές.
Οι θέσεις εργασίας που σταδιακά αντικαθίστανται δεν περιορίζονται σε εργασίες χαμηλής εξειδίκευσης στον τομέα της μεταποίησης, αλλά επεκτείνονται στις υπηρεσίες, στις μεταφορές και σε εξειδικευμένες εργασίες. Ήδη, η διείσδυση της ηλεκτρονικής και κινητής τραπεζικής (e-banking, m-banking), των ηλεκτρονικών πληρωμών και καινοτόμων χρηματοπιστωτικών εφαρμογών (fintech) έχει περιορίσει την απασχόληση στον τραπεζικό τομέα στις αναπτυγμένες χώρες. Μείωση της απασχόλησης στον τραπεζικό τομέα την τελευταία πενταετία παρατηρείται σε 21 από 27 χώρες της Ευρώπης. Την ίδια περίοδο, η προστιθέμενη αξία που παράγει ο κλάδος στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 26,7% (από 4,6 δις. το 2013 σε 5,8 δις. ευρώ το 2018), με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα σε όρους προστιθέμενης αξίας ανά εργαζόμενο να έχει εκτοξευτεί από 89 χιλ. το 2013 σε 147 χιλ. ευρώ το 2018.
Παρόμοιες εξελίξεις είναι πιθανό να προκύψουν και σε άλλους κλάδους που βασίζονται σε εργασία όπου αναμένεται αυτοματοποίηση. Εκτιμάται ότι 14%-20% των ενήλικων εργαζομένων στην ΕΕ αντιμετωπίζουν πολύ υψηλό κίνδυνο αυτοματοποίησης (άνω του 70% πιθανότητα αυτοματοποίησης), ενώ σε μόλις 12%-14% των εργαζομένων ο κίνδυνος αυτοματοποίησης είναι χαμηλότερος του 30%. Ο χαμηλότερος κίνδυνος αυτοματοποίησης παρατηρείται σε κλάδους που προσφέρουν κοινωνικές και προσωπικές υπηρεσίες, στην εκπαίδευση, στην υγεία και σε κλάδους που παράγουν πολιτιστικά αγαθά (cultural industries).
Ανακεφαλαιώνοντας, η ψηφιακή επανάσταση μετατοπίζει σταδιακά τους εργαζόμενους από αυτοματοποιημένες θέσεις εργασίας, ειδικά στη μεταποίηση, σε «ανθρώπινες θέσεις εργασίας» που περιλαμβάνουν ανθρώπινη αλληλεπίδραση, όπως υγεία και φροντίδα, φιλοξενία και ελεύθερος χρόνος, ο οποίος ξοδεύεται συνήθως σε κοινωνικές δραστηριότητες. Η μεγάλη πρόκληση της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, η μετάβαση των εργαζομένων σε τομείς της
Κατ΄αρχή θα πρέπει να συντονιστούν μεταξύ τους οι νεοφιλελεύθεροι εταίροι, διότι άλλα λένε οι «σοφοί» και άλλα ο ΣΕΒ. Οι «σοφοί» στην σελ. 37 δηλώνουν: «Δεν έχει ακόμα γίνει σαφές το αν τα ρομπότ παίρνουν τις δουλειές από τους εργαζόμενους, αν και ακόμη και αν δεν πάρουν τις δουλειές, απαιτείται αναδιάρθρωση των εταιρειών που τα εισάγουν. Υπάρχουν ενδείξεις, ωστόσο, ότι η αυτοματοποίηση μέσω της ρομποτικής στη μεταποίηση αυξάνει την παραγωγικότητα»;
Σημείωση, όχι τίποτε άλλο αλλά το σχέδιο ήδη «χωλαίνει» σε προσαρμοστικότητα στις συνθήκες της Ελληνικής οικονομίας, να έχει και θέμα αξιοπιστίας. Το σχέδιο με τέτοια «προβλήματα», «άπατο θα πάει»...
Ο ΣΕΒ στη μελέτη που είχει δημοσιοποιήσει (17/10/2019) με θέμα, «Τα ρομπότ στη βιομηχανική παραγωγή έρχονται. Οι θέσεις εργασίας; Αναφέρει τα εξής: Το International Federation Of
Robotics διακρίνει τα ρομπότ σε 2 μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται:
α) Τα βιομηχανικά ρομπότ (industrialrobots) που αποτελούνται από κινητούς ή σταθερούς αυτόματους μηχανικούς βραχίονες τριών τουλάχιστον αρθρώσεων που χρησιμοποιούνται στους κλάδους της μεταποίησης για την μετακίνηση και επεξεργασία διάφορων υλικών και προϊόντων.
Μεταξύ 2010 και 2018 παγκοσμίως, οι ετήσιες πωλήσεις των βιομηχανικών ρομπότ υπερτριπλα-σιάστηκαν, φτάνοντας το 2018 τις 422 χιλ. μονάδες. Αντίστοιχα, στο ίδιο διάστημα, ο συνολικός αριθμός των εν λειτουργία ρομπότ διπλασιάστηκε ξεπερνώντας τις 2,4 εκ. μονάδες. Στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ότι η αυξητική τάση θα συνεχιστεί, με τις ετήσιες πωλήσεις να φτάνουν τις 584 χιλ. μονάδες το 2022 (αύξηση 38,3%) ενώ το συνολικό εγκατεστημένο δυναμικό θα αυξηθεί κατά 1,53 εκ. μονάδες (αύξηση 62,7%) και θα προσεγγίσει τα 4 εκ.
β) Τα ρομπότ υπηρεσιών (servicerobots) που χρησιμοποιούνται κυρίως στον πρωτογενή και τριτογενή τομέα είτε για επαγγελματικούς σκοπούς (Professional service robots) είτε για την παροχή προσωπικών υπηρεσιών (personal service robots). Για πολλά χρόνια τα ρομπότ επαγγελματικών υπηρεσιών είχαν ένα σχετικά περιορισμένο εύρος εφαρμογών, κυρίως στον στρατιωτικό και τον αγροτικό τομέα. Είναι ενδεικτικό ότι από τα 76.600 ρομπότ που είχαν πωληθεί έως το τέλος του 2009 το 30% αφορούσε στρατιωτικές εφαρμογές, ενώ το 25% αποτελούνταν από ρομπότ αρμέγματος. Μεταξύ 2010 και 2018 οι ετήσιες πωλήσεις ρομπότ επαγγελματικών υπηρεσιών εικοσαπλασιάστηκαν:
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop) σε πρόσφατη μελέτη του ανέπτυξε μια νέα μέθοδο για την αξιολόγηση της τεχνικής δυνατότητας υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στα στοιχεία του EuropeanWorkingConditionsSurvey το οποίο συγκεντρώνει απαντήσεις από περίπου 49.000 εργαζομένους στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ από τους οποίους ζητούνται στοιχεία για τη σημασία που έχουν 11 διαφορετικά σετ δεξιοτήτων για την εργασία τους καθώς επίσης και τη συχνότητα ενασχόλησής τους με καθήκοντα ρουτίνας. Με βάση τις απαντήσεις εκτιμήθηκε η μέση πιθανότητα αυτοματοποίησης για κάθε επάγγελμα (σε διψήφια ταξινόμηση ISCO-08) καθώς επίσης και το ποσοστό των θέσεων σε κάθε επάγγελμα που αντιμετωπίζουν πολύ υψηλό ενδεχόμενο (άνω 70%) αυτοματοποίησης. Η ίδια μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε από το Cedefop προκειμένου να εκτιμηθεί η μέση πιθανότητα και το ποσοστό των θέσεων με υψηλό κίνδυνο αυτοματοποίησης ανά κλάδοοικονομικής δραστηριότητας. Όπως βλέπουμε σχεδόν όλοι οι κλάδοι (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής) αναμένεται να επηρεαστούν. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
Ο ΣΕΒ στη μελέτη του δηλώνει:«Το βασικό αποτέλεσμα της υιοθέτηση ρομποτικών συστημάτων είναι η μερική υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας με αλλαγή του περιεχομένου των υφιστάμενων θέσεων και όχι η πλήρης κατάργησή τους. Η αποτελεσματική ενσωμάτωση των ρομπότ στην παραγωγική διαδικασία ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και των εθνικών οικονομιών και αποτελεί συστατικό στοιχείο της προσαρμογής στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται με την 4η βιομηχανική επανάσταση. Αλλά πιο κάτω στη μελέτη «βάζει τα πράγματα στη θέση τους», «Ο ρυθμός υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ θα εξαρτηθεί από το ύψος των απαιτούμενων επενδύσεων σε σχέση με το κόστος εργασίας αλλά και από ζητήματα ηθικής και νομικής φύσεως»...
Β1) Επίδραση στην Ελληνική οικονομία: Εάν ενοποιήσουμε τον Πίνακα 2 και τον Πίνακα 3 της ΕΛΣΤΑΤ (Ά-Τρίμηνο-2020) θα έχουμε τα ακόλουθα αποτελέσματα:
Με άλλα λόγια στους ήδη υπάρχοντες ανέργους θα προστεθούν άλλες 533 χιλιάδες (αύξηση της ανεργίας κατά 14%). Σήμερα οι άνεργοι ανέρχονται βάσει του ΟΑΕΔ-Ιούλιος-2020 (ημερομηνία λήψης στοιχείων 03/08/2020) σε 1.040.852 (εκ των οποίων οι 537.029 εγγεγραμμένοι είναι άνω των 12 μηνών και οι 503.823 κάτω των 12 μηνών).
Με μια απλή πρόσθεση οι άνεργοι θα εκτοξευθούν στους 1.573.853 (1.040.853+533.000).
Ο αριθμός αυτός αναφέρεται στα αρχικά στάδια της εισαγωγής των ρομπότ στην παραγωγική διαδικασία.
Σε έρευνα που διεξήχθη σε έξι χώρες της ΕΕ, στις οποίες είναι εγκατεστημένο το 85% των συνολικών εν λειτουργία βιομηχανικών ρομπότ (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Φινλανδία, Σουηδία), ερευνητές του ΙνστιτούτουBruegelυπολόγισαν ότι το ποσοστό μείωσης της απασχόλησης για κάθε πρόσθετο βιομηχανικό ρομπότ ανά χίλιους εργαζόμενους ανήλθε σε 0,16% έως 0,20%. Επίσης σε πρόσφατη (2019) έκθεση της, η οποία επικεντρώνεται σε 11 οικονομίες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης η EBRD υπολογίζει ότι 13% της μείωσης της απασχόλησης που σημειώθηκε μεταξύ 2010 και 2016 οφείλεται στην ρομποτοποίηση. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργαζόμενοι που χάνουν την εργασία τους λόγω της αυτοματοποίησης, καταλήγουν σε εργασίες χαμηλότερης εξειδίκευσης με χειρότερους μισθούς.
Β2) Στην ήδη υπάρχουσα κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα εάν συνυπολογίσουμε και τα στοιχεία των πολιτών που βρίκονται σε κίνδυνο φτώχειας & κοινωνικού αποκλεισμού (Πίνακας 5), τότε το μίγμα γίνεται εκρηκτικό:
Β3) Πολιτικές αποφυγής της «Έκρηξης του Εκρηκτικού Μίγματος» Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα: Αριστερή ή δεξιά πολιτική;Το «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα», μια άνευ προϋποθέσεων τακτική πληρωμή σε ολόκληρο τον πληθυσμό συζητείται όλο και περισσότερο σε κοινωνικούς, πολιτικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους αλλά και σε όλο τον κόσμο. Υποστηρίζεται δε από ανθρώπους τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά. Αφού προκρίνεται και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος, είναι μήπως ένδειξη πώς οι διαφορές ανάμεσα στα δύο πολιτικά άκρα έχουν ξεπεραστεί;
Το γεγονός ότι ο Μ. Φρίντμαν ο οποίος μάλιστα αντί ενός βασικού εισοδήματος, τάχθηκε υπέρ ενός αρνητικού φόρου εισοδήματος (NIT) το οποίο παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με το βασικό εισόδημα, αλλά και σημαντικές διαφορές και το ότι άλλοι, πιο πρόσφατοι δεξιοί οικονομολόγοι είναι φαινομενικά υποστηρικτές του βασικού εισοδήματος. Ο Φρίντμαν ήθελε τον ΝΙΤ ως δόλωμα όταν είχε ως στόχο να αποδιαρθρώσει τις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες στην Αμερική αλλά είναι αρκετά αφαιρετικό να καταλήγουμε από αυτό στο ότι όλοι οι υποστηρικτές του βασικού εισοδήματος θέλουν να γλιτώσουν το κόστος της κοινωνικής πρόνοιας. Μάλιστα, ισχύει ακριβώς το αντίθετο.
Β4) «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» ή ένα Αξιοπρεπές Εισόδημα Διαβίωσης; Για λόγους σαφήνειας αλλά και προθέσεων ας αποσαφηνίσουμε την έννοια της φτώχειας:
α) ως απόλυτη φτώχεια ορίζεται το ποσοστό του πληθυσμού που ζει με λιγότερο από ένα καθορισμένο ποσό δολαρίων την ημέρα και
β) ως σχετική φτώχεια ορίζεται το ποσοστό των ατόμων σε μια χώρα που ζουν με εισόδημα κατώτερο ενός συγκεκριμένου ποσοστού του διάμεσου εισοδήματος (συνήθως 60%) στην χώρα.
Δηλαδή αν το ποσοστό είναι 60% και το διάμεσο εισόδημα 10.000 δολάρια, ο δείκτης φτώχειας είναι ο αριθμός ατόμων που ζουν με λιγότερο από 6.000 δολάρια ετησίως.
Ενώ η σχετική φτώχεια υπολογίζεται με βάση το διαθέσιμο εισόδημα ενός ατόμου ή ενός νοικοκυριού σε σύγκριση με το διάμεσο κοινωνικό εισόδημα, η εξαθλίωση δεν είναι (μόνο) η (σχετική) έλλειψη αγοραστικής δύναμης αλλά (επίσης), πολύ περισσότερο, η απόκλιση ανάμεσα στην εξέλιξη των ανθρώπινων αναγκών και την αδυναμία πλήρους ικανοποίησής τους μέσα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής εμπορευματικής παραγωγής. Η σχετική φτώχεια δεν έχει κανένα νόημα διότι σε μια φτωχή χώρα, οι φτωχοί απλά είναι φτωχότεροι...
Ο δείκτης AROPE λαμβάνει υπόψη 3 διαστάσεις (το εισόδημα, την εργασιακή συχνότητα και την υλική στέρηση) δίνοντας μία συνολική εκτίμηση της φτώχειας στην Ε.Ε:
1) Η πρώτη διάσταση είναι η εισοδηματική που έχει ως κατώτατο κριτήριο το 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου εισοδήματος, αφαιρώντας τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Στον συνολικό πληθυσμό της Ε.Ε το 17,3% βρίσκεται κάτω από το συγκεκριμένο όριο. Οι υψηλότεροι δείκτες εισοδηματικής φτώχειας καταγράφονται στον ευρωπαϊκό Νότο, με την Ελλάδα να έχει το 21,3% του πληθυσμού της κάτω από το ευρωπαϊκό μέσο όρο ενώ συνολικά αφορά 86,7 εκ. πολίτες της Ε.Ε.
2) Η δεύτερη διάσταση είναι η υλική στέρηση που εξετάζει 9 μεταβλητές όπως:
Σε δυσμενή θέση είναι όσοι βρίσκονται σε τουλάχιστον 3 από αυτές τις κατηγορίες. Το 9% του πληθυσμού της Ε.Ε., περίπου 40,3 εκ., βιώνει αυτή την κατάσταση που σημαίνει ότι έχουν περιορισμένες συνθήκες διαβίωσης λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά πάνω από το μέσο όρο με 21,5%.
3) Η τρίτη διάσταση του AROPE αφορά την εργασιακή συχνότητα των δυνητικά εργαζομένων κατοίκων στην Ε.Ε και σχετίζεται με τα νοικοκυριά που τα μέλη τους εργάζονται λιγότερο από το 20% του ετήσιου χρόνου. Οι ηλικίες που αφορούν ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη διάσταση είναι 18 έως 64 ετών. To ποσοστό του πληθυσμού έχει αυξηθεί από το 8% το 2008 στο 11% το 2015, το 16% ξεπερνούν Ισπανία και Ελλάδα.
Λαμβάνοντας ως βάση τα ανωτέρω, ας μιλήσουμε για το «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» Φτώχειας ή ένα Αξιοπρεπές Εισόδημα Διαβίωσης;
Ακόμη πιο σημαντικό είναι, ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά στις βασικές έννοιες των υπό όρων παροχών και του βασικού εισοδήματος. Οι παροχές υπό όρους φαίνονται να είναι για τους προβληματικούς ανθρώπους, τους «ηττημένους», τους «αποτυχημένους», τους ανθρώπους που έχουν απολυθεί ή αδυνατούν να βρουν δουλειά, που δεν μπορούν να κερδίσουν αρκετά χρήματα για να ζήσουν ή αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα σχετικά με τα κέρδη από την εργασία τους, τις ικανότητές τους, τις γνωστικές τους δεξιότητες, και ούτω καθεξής. Η φτώχεια θεωρείται ως προσωπική εκτροπή.
Ο κανόνας είναι να έχει κανείς μια δουλειά και κερδίζει μια αξιοσέβαστη διαβίωση, πράγμα που σημαίνει με βάση τη σημερινή πραγματικότητα ότι η δουλειά δεν αποτελεί εγγύηση για την καταπολέμηση της φτώχειας, όπως μαρτυρούν και οι αυξανόμενοι αριθμοί των φτωχών εργαζομένων. Στην αριστερή του αντίληψη, με την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως εγγενείς αρχές, ένα άνευ όρων οικουμενικό βασικό εισόδημα θα εγγυόνταν αυτόματα την υλική ύπαρξη κάθε ατόμου για το απλό γεγονός ότι είναι πολίτης ή κάτοικος. Μόλις εξασφαλιστεί αυτό, μπορούν να συζητηθούν κι άλλες λεπτομέρειες, αλλά ο πρώτος στόχος είναι να καθοριστεί το πιο βασικό από όλα τα δικαιώματα, το δικαίωμα ύπαρξης.
Συνοψίζοντας ένα Αξιοπρεπές Εισόδημα Διαβίωσης πρέπει να περιλαμβάνει:
Σε παγκόσμιο επίπεδο η σοσιαλδημοκρατία διανύει περίοδο ιδεολογικής και υπαρξιακής κρίσης. Οι νεοφιλελεύθεροι τους έχουν βάλει στην «γωνία». Αλλά δεν έχουν βάλει μόνο αυτούς. Έχουν βάλει και εμάς. Ο χώρος των τυχόν παροχών των προηγούμενων δεκαετιών έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Η εγχώρια πιθηκίζουσα σοσιαλδημοκρατία είτε στην «δεξιά» είτε στην «αριστερή» της εκδοχή βιώνει αυτή την ιδεολογική γύμνια πολύ πιο «βασανιστικά».
Οι παροχές που μπορεί να παρέχουν σήμερα εξαντλείται στο παζάρι της εθνικής σύνταξης αντί των 293,47 ευρώ (που έγραφε το πρώτο μνημόνιο) στα 360,00 ευρώ που δίνει σήμερα ή στο «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» της φτώχειας.
Η κάλυψη του πολιτικού κενού ή το αντίπαλο δέος μπορεί και πρέπει να είναι από την Ριζοσπαστική Αριστερά, με την πολυχρωμία της αλλά και την συνέπεια της.
Μήπως ήρθε η ώρα της «ενηλικίωσης» της Ριζοσπαστικής Αριστεράς;
Οι συγγραφείς του Κομμουνιστικού Μανιφέστου είχαν προβλέψει με θαυμαστή διορατικότητα τις συνθήκες που βιώνει η εργατική τάξη παγκοσμίως. «Με την επέκταση των μηχανών και με τον καταμερισμό της εργασίας, η δουλειά των προλετάριων έχασε κάθε ανεξάρτητο χαρακτήρα, και μαζί κάθε θέλγητρο για τον εργάτη. Ο εργάτης γίνεται ένα απλό εξάρτημα της μηχανής, απ’ το οποίο ζητούν μονάχα τον πιο απλό, τον πιο μονότονο χειρισμό, αυτόν που μπορεί να μαθευτεί πιο εύκολα. Γι’ αυτό, τα έξοδα που στοιχίζει ο εργάτης περιορίζονται σχεδόν μονάχα στα μέσα ύπαρξης που χρειάζεται για τη συντήρησή του και για τη διαιώνιση του γένους του» (Κομμουνιστικό Μανιφέστο). Πάντα θα χρειάζονται ανθρώπους και εργατικά χέρια για να παράγουν, να συντηρούν και να προγραματίζουν τα ρομπότ. Η αρχή αυτή θα ισχύει στο διηνεκές...
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Όταν Ένα Σχέδιο Καθίσταται Αναξιόπιστο
Μετά από την παράθεση των αντίθετων αλλά και τεκμηριωμένων απόψεων στο σχέδιο-Πισσαρίδη, στα μεγάλα ζητήματα των συντάξεων (Επιστολή-Πρώτη) και των βασικών πολιτικών επιλογών (από το 1962, ημερομηνία σύνδεσης στην τότε ΕΟΚ αλλά και στην ευρωζώνη) μέχρι τα μνημόνια (Επιστολή-Δεύτερη), σειρά έχουν οι απόψεις των «σοφών» για το μέλλον της εργασίας, τους εργαζόμενους αλλά και της κοινωνίας.
Α) Ψηφιακή τεχνολογία και Εργασιακές Σχέσεις, του Σχεδίου-Πισσαρίδη
Κοινωνικό κράτος(σελ.24...του σχεδίου-Πισσαρίδη): Σημαντικές οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο μέσο εισόδημα: Η οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας στην Ελλάδα έχει αφήσει βαθιές κοινωνικές πληγές. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας ανήλθε το 2019 σε €18,2 χιλ. σε τιμές του 2010, παραμένοντας κατά 20,0% χαμηλότερο σε σχέση με το 2007 (€22,7 χιλ.). Παράλληλα, η απόσταση σε σύγκριση με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους αυξήθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της κρίσης, από -11,0% και -22,7% σε σύγκριση με την ΕΕ (€25,5 χιλ.) και Ευρωζώνη (€29,4 χιλ.) το 2007, σε -35,1% (€28,0 χιλ.) και -41,9% (€31,3 χιλ.) αντίστοιχα το 2019. Πλέον, η Ελλάδα βρίσκεται στην 17η θέση ανάμεσα στις 27 χώρες μέλη της ΕΕ με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (από 14η το 2007).
Α1) Η ανεργία στη χώρα παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα: Τον Φεβρουάριο του 2020, πριν τη λήψη των μέτρων κατά της πανδημίας, το 15,9% του ενεργού πληθυσμού της χώρας βρισκόταν σε καθεστώς ανεργίας (με βάση εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Παρότι το ποσοστό ανεργίας στη χώρα έχει υποχωρήσει από το εξαιρετικά υψηλό επίπεδο που κατέγραφε το 2013 (έως 27,8%), παραμένει πολύ υψηλότερο σε σύγκριση τόσο με τα επίπεδα προ-κρίσης (7,2% τον Ιούνιο του 2008), όσο και με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (7,2% και 6,4% αντίστοιχα τον Φεβρουάριο του 2020). Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, η Ελλάδα παραμένει η χώρα με μακράν το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας.
Ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανεργίας στους νέους και στους μακροχρόνια άνεργους: Το ποσοστό ανεργίας στα άτομα κάτω των 25 ετών ήταν 32,7% τον Φεβρουάριο του 2020, υπερδιπλάσια σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (15,2%) και της ΕΕ (14,8%). Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το 70,1% των ανέργων παραμένουν χωρίς εργασία για διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών, έναντι του 43,6% στην Ευρωζώνη και του 41,4% στην ΕΕ (Διάγραμμα 1.16). Και στους δύο δείκτες, η Ελλάδα είναι στην υψηλότερη θέση στην κατάταξη των χωρών-μελών της ΕΕ.
Α2) Ψηφιακή τεχνολογία και αυτοματοποίηση, (Σελ. 36...40): Η μαζική εισαγωγή ψηφιακών τεχνολογιών ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 με την εισαγωγή υπολογιστών και εξελιγμένου λογισμικού επεξεργασίας δεδομένων και κειμένου. Αυτό οδήγησε στην «πόλωση» της απασχόλησης, δηλαδή στη μείωση των θέσεων εργασίας που απαιτούσαν δεξιότητες μεσαίου επιπέδου, όπως οι θέσεις εργασίας σε γραφεία για διοικητικά αντικείμενα, και την αντικατάστασή τους από θέσεις εργασίας σε επαγγέλματα τόσο με χαμηλότερες όσο και με υψηλότερες δεξιότητες. Η Ελλάδα ήταν μέρος αυτής της διαδικασίας που πόλωσε την ελληνική αγορά εργασίας, τόσο όσο και άλλες ευρωπαϊκές αγορές.
Στη δεύτερη φάση της ψηφιοποίησης, που ξεκίνησε σε μεγάλη κλίμακα τη δεκαετία του 1990, η κυρίαρχη τεχνολογία ήταν η ρομποτική. Οι πρωτοποριακές ανακαλύψεις που έφεραν τα ρομπότ στην παραγωγή ήταν αυτές που τα κατέστησαν αυτόνομα, ελεύθερα κινούμενα αντικείμενα που θα μπορούσαν να εκτελέσουν μεγάλο αριθμό χειροκίνητων εργασιών, όπως μεταφορά βαρέων αντικειμένων, συγκόλληση, συναρμολόγηση εξαρτημάτων κ.λπ. Τα ρομπότ βρήκαν τις περισσότερες εφαρμογές στη μεταποίηση, με το 99% των παραγωγικών ρομπότ να απασχολούνται σε αυτόν τον τομέα. Κορυφαίες χώρες στη ρομποτική είναι η Ν. Κορέα και η Γερμανία. Μερικά μικρότερα ευρωπαϊκά κράτη τα έχουν επίσης εισαγάγει με μεγάλη επιτυχία, π.χ. η Δανία και η Σουηδία. Η Ελλάδα είναι πολύ πίσω από αυτές τις χώρες στην αυτοματοποίηση της μεταποίησης. Η πυκνότητα ρομπότ στην ελληνική μεταποίηση, που ορίζεται ως ο αριθμός των ρομπότ για κάθε εκατ. ωρών εργασίας, είναι 0,5 στην Ελλάδα, 15 στη Δανία, 10 στην Αυστρία και την Ολλανδία και 9 στην Ισπανία.
Η πιο πρόσφατη φάση της εισαγωγής ψηφιακών τεχνολογιών είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη σε χώρες όπως οι Η.Π.Α και η Κίνα χρησιμοποιείται ήδη εκτενώς, ειδικά σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές και εποπτεία. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι επίσης η πιο αμφιλεγόμενη από τις ψηφιακές τεχνολογίες επειδή μπορεί να επιλύει προβλήματα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Η τεχνητή νοημοσύνη εφευρέθηκε αρχικά ως τρόπος αναπαραγωγής και κατανόησης του ανθρώπινου νου. Οι κορυφαίοι ερευνητές σε αυτήν την τεχνολογία βρίσκονται στις Ην. Πολιτείες και την Κίνα. Σε μια δεύτερη κατηγορία, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης σημειώνουν πρόοδο που βρίσκει εφαρμογές στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών τους. Χαμηλότερα βρίσκει κανείς τη νότια Ευρώπη και κάποιες ασιατικές χώρες, όπως η Ινδία, αλλά η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στην τελευταία κατηγορία, μαζί με τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και πολλές ασιατικές χώρες.
Είναι επιτακτική ανάγκη κάθε πρόγραμμα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας να έχει ένα σχέδιο για την ανάπτυξη μιας καλής ψηφιακής υποδομής, με γρήγορη ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο για ολόκληρη τη χώρα, και ένα καλό σχέδιο για την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Η αποτυχία εφαρμογής τέτοιων προγραμμάτων θα αυξήσει το χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της στην Ε.Ε
Η μεγαλύτερη πρόκληση ως προς την ευρεία χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στην Ελλάδα είναι οι συνέπειες για την εργασία. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα βελτιώσουν την παραγωγική λειτουργία, αλλά θα απαιτήσουν προσαρμογές των εργαζομένων σε διάφορους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Οι προσαρμογές αυτές μπορεί να είναι μια ουσιαστική αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων στις επιχειρήσεις όπου εργάζονται. Μπορεί όμως και να είναι μια μετακίνησή τους προς άλλους κλάδους της οικονομίας και απόκτηση των αντίστοιχων δεξιοτήτων. Είναι σημαντικό να υπάρχει μια ευέλικτη οικονομία και αγορά εργασίας που να διευκολύνει τις διαδικασίες αυτές.
Οι θέσεις εργασίας που σταδιακά αντικαθίστανται δεν περιορίζονται σε εργασίες χαμηλής εξειδίκευσης στον τομέα της μεταποίησης, αλλά επεκτείνονται στις υπηρεσίες, στις μεταφορές και σε εξειδικευμένες εργασίες. Ήδη, η διείσδυση της ηλεκτρονικής και κινητής τραπεζικής (e-banking, m-banking), των ηλεκτρονικών πληρωμών και καινοτόμων χρηματοπιστωτικών εφαρμογών (fintech) έχει περιορίσει την απασχόληση στον τραπεζικό τομέα στις αναπτυγμένες χώρες. Μείωση της απασχόλησης στον τραπεζικό τομέα την τελευταία πενταετία παρατηρείται σε 21 από 27 χώρες της Ευρώπης. Την ίδια περίοδο, η προστιθέμενη αξία που παράγει ο κλάδος στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 26,7% (από 4,6 δις. το 2013 σε 5,8 δις. ευρώ το 2018), με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα σε όρους προστιθέμενης αξίας ανά εργαζόμενο να έχει εκτοξευτεί από 89 χιλ. το 2013 σε 147 χιλ. ευρώ το 2018.
Παρόμοιες εξελίξεις είναι πιθανό να προκύψουν και σε άλλους κλάδους που βασίζονται σε εργασία όπου αναμένεται αυτοματοποίηση. Εκτιμάται ότι 14%-20% των ενήλικων εργαζομένων στην ΕΕ αντιμετωπίζουν πολύ υψηλό κίνδυνο αυτοματοποίησης (άνω του 70% πιθανότητα αυτοματοποίησης), ενώ σε μόλις 12%-14% των εργαζομένων ο κίνδυνος αυτοματοποίησης είναι χαμηλότερος του 30%. Ο χαμηλότερος κίνδυνος αυτοματοποίησης παρατηρείται σε κλάδους που προσφέρουν κοινωνικές και προσωπικές υπηρεσίες, στην εκπαίδευση, στην υγεία και σε κλάδους που παράγουν πολιτιστικά αγαθά (cultural industries).
Ανακεφαλαιώνοντας, η ψηφιακή επανάσταση μετατοπίζει σταδιακά τους εργαζόμενους από αυτοματοποιημένες θέσεις εργασίας, ειδικά στη μεταποίηση, σε «ανθρώπινες θέσεις εργασίας» που περιλαμβάνουν ανθρώπινη αλληλεπίδραση, όπως υγεία και φροντίδα, φιλοξενία και ελεύθερος χρόνος, ο οποίος ξοδεύεται συνήθως σε κοινωνικές δραστηριότητες. Η μεγάλη πρόκληση της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, η μετάβαση των εργαζομένων σε τομείς της
Β) Ψηφιακή τεχνολογία και Εργασιακές Σχέσεις, η Αντίθετη άποψη
Κατ΄αρχή θα πρέπει να συντονιστούν μεταξύ τους οι νεοφιλελεύθεροι εταίροι, διότι άλλα λένε οι «σοφοί» και άλλα ο ΣΕΒ. Οι «σοφοί» στην σελ. 37 δηλώνουν: «Δεν έχει ακόμα γίνει σαφές το αν τα ρομπότ παίρνουν τις δουλειές από τους εργαζόμενους, αν και ακόμη και αν δεν πάρουν τις δουλειές, απαιτείται αναδιάρθρωση των εταιρειών που τα εισάγουν. Υπάρχουν ενδείξεις, ωστόσο, ότι η αυτοματοποίηση μέσω της ρομποτικής στη μεταποίηση αυξάνει την παραγωγικότητα»;
Σημείωση, όχι τίποτε άλλο αλλά το σχέδιο ήδη «χωλαίνει» σε προσαρμοστικότητα στις συνθήκες της Ελληνικής οικονομίας, να έχει και θέμα αξιοπιστίας. Το σχέδιο με τέτοια «προβλήματα», «άπατο θα πάει»...
Ο ΣΕΒ στη μελέτη που είχει δημοσιοποιήσει (17/10/2019) με θέμα, «Τα ρομπότ στη βιομηχανική παραγωγή έρχονται. Οι θέσεις εργασίας; Αναφέρει τα εξής: Το International Federation Of
Robotics διακρίνει τα ρομπότ σε 2 μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται:
α) Τα βιομηχανικά ρομπότ (industrialrobots) που αποτελούνται από κινητούς ή σταθερούς αυτόματους μηχανικούς βραχίονες τριών τουλάχιστον αρθρώσεων που χρησιμοποιούνται στους κλάδους της μεταποίησης για την μετακίνηση και επεξεργασία διάφορων υλικών και προϊόντων.
Μεταξύ 2010 και 2018 παγκοσμίως, οι ετήσιες πωλήσεις των βιομηχανικών ρομπότ υπερτριπλα-σιάστηκαν, φτάνοντας το 2018 τις 422 χιλ. μονάδες. Αντίστοιχα, στο ίδιο διάστημα, ο συνολικός αριθμός των εν λειτουργία ρομπότ διπλασιάστηκε ξεπερνώντας τις 2,4 εκ. μονάδες. Στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ότι η αυξητική τάση θα συνεχιστεί, με τις ετήσιες πωλήσεις να φτάνουν τις 584 χιλ. μονάδες το 2022 (αύξηση 38,3%) ενώ το συνολικό εγκατεστημένο δυναμικό θα αυξηθεί κατά 1,53 εκ. μονάδες (αύξηση 62,7%) και θα προσεγγίσει τα 4 εκ.
β) Τα ρομπότ υπηρεσιών (servicerobots) που χρησιμοποιούνται κυρίως στον πρωτογενή και τριτογενή τομέα είτε για επαγγελματικούς σκοπούς (Professional service robots) είτε για την παροχή προσωπικών υπηρεσιών (personal service robots). Για πολλά χρόνια τα ρομπότ επαγγελματικών υπηρεσιών είχαν ένα σχετικά περιορισμένο εύρος εφαρμογών, κυρίως στον στρατιωτικό και τον αγροτικό τομέα. Είναι ενδεικτικό ότι από τα 76.600 ρομπότ που είχαν πωληθεί έως το τέλος του 2009 το 30% αφορούσε στρατιωτικές εφαρμογές, ενώ το 25% αποτελούνταν από ρομπότ αρμέγματος. Μεταξύ 2010 και 2018 οι ετήσιες πωλήσεις ρομπότ επαγγελματικών υπηρεσιών εικοσαπλασιάστηκαν:
Πίνακας-1. Εξέλιξη πωλήσεων ρομπότ υπηρεσιών 2010-2018
|
|||||||||
Έτος
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
Πωλήσεις
|
13.741
|
15.776
|
16.067
|
21.712
|
24.207
|
41.006
|
59.269
|
168.000
|
271.000
|
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop) σε πρόσφατη μελέτη του ανέπτυξε μια νέα μέθοδο για την αξιολόγηση της τεχνικής δυνατότητας υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στα στοιχεία του EuropeanWorkingConditionsSurvey το οποίο συγκεντρώνει απαντήσεις από περίπου 49.000 εργαζομένους στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ από τους οποίους ζητούνται στοιχεία για τη σημασία που έχουν 11 διαφορετικά σετ δεξιοτήτων για την εργασία τους καθώς επίσης και τη συχνότητα ενασχόλησής τους με καθήκοντα ρουτίνας. Με βάση τις απαντήσεις εκτιμήθηκε η μέση πιθανότητα αυτοματοποίησης για κάθε επάγγελμα (σε διψήφια ταξινόμηση ISCO-08) καθώς επίσης και το ποσοστό των θέσεων σε κάθε επάγγελμα που αντιμετωπίζουν πολύ υψηλό ενδεχόμενο (άνω 70%) αυτοματοποίησης. Η ίδια μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε από το Cedefop προκειμένου να εκτιμηθεί η μέση πιθανότητα και το ποσοστό των θέσεων με υψηλό κίνδυνο αυτοματοποίησης ανά κλάδοοικονομικής δραστηριότητας. Όπως βλέπουμε σχεδόν όλοι οι κλάδοι (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής) αναμένεται να επηρεαστούν. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
Πίνακας 2. Κίνδυνος αυτοματοποίησης ανά κλάδο
στις χώρες της ΕΕ
|
|||
Γεωργία, δασοκομία αλιεία
|
18%
|
Μεταφορές & αποθήκευση
|
14%
|
Αέριο, ηλεκτρισμός και εξορύξεις
|
19%
|
Επαγγελματικές, επιστημονικές
|
14%
|
Πρωτογενής τομέας (ορυχεία, γεωργία κλπ,
παραγωγή πρώτων υλών)
|
Δημόσια διοίκηση και υποστηρικτικές
|
13%
|
|
Ύδρευση
|
22%
|
ΤΠΕ
|
13%
|
Κατασκευές
|
20%
|
Πολιτιστικές δραστηριότητες
|
12%
|
Μεταποίηση
|
18%
|
Φιλοξενία, εστίαση ή υπηρεσίες
|
11%
|
Δευτερογενής τομέας (κατασκευαστική
βιομηχανία, μεταποίηση)
|
Κοινωνικές και προσωπικές υπηρεσίες
|
10%
|
|
Λιανικό & χονδρικό εμπόριο
|
15%
|
Εκπαίδευση & Υγεία
|
8%
|
Χρηματοπιστωτικές & ασφαλιστικές
|
15%
|
Τριτογενής τομέας (εμπόριο, υπηρεσίες,
διοίκηση).
|
|
Πηγή: Pouliakas (undatedt)
|
|||
Ο ΣΕΒ στη μελέτη του δηλώνει:«Το βασικό αποτέλεσμα της υιοθέτηση ρομποτικών συστημάτων είναι η μερική υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας με αλλαγή του περιεχομένου των υφιστάμενων θέσεων και όχι η πλήρης κατάργησή τους. Η αποτελεσματική ενσωμάτωση των ρομπότ στην παραγωγική διαδικασία ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και των εθνικών οικονομιών και αποτελεί συστατικό στοιχείο της προσαρμογής στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται με την 4η βιομηχανική επανάσταση. Αλλά πιο κάτω στη μελέτη «βάζει τα πράγματα στη θέση τους», «Ο ρυθμός υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ θα εξαρτηθεί από το ύψος των απαιτούμενων επενδύσεων σε σχέση με το κόστος εργασίας αλλά και από ζητήματα ηθικής και νομικής φύσεως»...
Β1) Επίδραση στην Ελληνική οικονομία: Εάν ενοποιήσουμε τον Πίνακα 2 και τον Πίνακα 3 της ΕΛΣΤΑΤ (Ά-Τρίμηνο-2020) θα έχουμε τα ακόλουθα αποτελέσματα:
Πίνακας 3. Απασχολούμενοι κατά Κλάδο Οικονομικής
Δραστηριότητας
|
Πίνακας 3.Α-Μείωση σε χιλάδες
|
||
Α΄ τρίμηνο-2020-Σε χιλιάδες
|
Α-Τρίμη-νο-2020
|
Ποσστό Μείωσης
|
Μείωση σε χιλιάδες
|
Γεωργία, δασοκομία και αλιεία
|
424,2
|
18%
|
76
|
Ορυχεία και λατομεία
|
11,5
|
19%
|
2
|
Μεταποίηση
|
375,7
|
18%
|
68
|
Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και
κλιματισμού
|
30,9
|
19%
|
6
|
Παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων
και δραστηριότητες εξυγίανσης
|
28,4
|
22%
|
6
|
Κατασκευές
|
141,2
|
20%
|
28
|
Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων
οχημάτων και μοτοσυκλετών
|
706,3
|
15%
|
106
|
Μεταφορά και αποθήκευση
|
217,2
|
14%
|
30
|
Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης
|
329,0
|
11%
|
36
|
Ενημέρωση και επικοινωνία
|
102,3
|
10%
|
10
|
Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες
|
83,6
|
15%
|
13
|
Διαχείριση ακίνητης περιουσίας
|
5,4
|
15%
|
1
|
Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες
|
216,1
|
14%
|
30
|
Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες
|
85,7
|
13%
|
11
|
Δημόσια διοίκηση και άμυνα. Υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση
|
332,4
|
13%
|
43
|
Εκπαίδευση
|
330,5
|
8%
|
26
|
Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας
|
261,3
|
8%
|
21
|
Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία
|
58,4
|
12%
|
7
|
Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών
|
86,8
|
10%
|
9
|
Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών
|
21,0
|
10%
|
2
|
Δραστηριότητες ετερόδικων οργανισμών και φορέων
|
4,5
|
13%
|
1
|
Σύνολο Απασχολουμένων
|
3.852,6
|
Σύνολο
|
533
|
ΕΛΣΤΑΤ -Έρευνα Εργατικού Δυναμοκού-
Ά-Τρίμηνο-2020 (18/06/2020)
|
|||
Με άλλα λόγια στους ήδη υπάρχοντες ανέργους θα προστεθούν άλλες 533 χιλιάδες (αύξηση της ανεργίας κατά 14%). Σήμερα οι άνεργοι ανέρχονται βάσει του ΟΑΕΔ-Ιούλιος-2020 (ημερομηνία λήψης στοιχείων 03/08/2020) σε 1.040.852 (εκ των οποίων οι 537.029 εγγεγραμμένοι είναι άνω των 12 μηνών και οι 503.823 κάτω των 12 μηνών).
Με μια απλή πρόσθεση οι άνεργοι θα εκτοξευθούν στους 1.573.853 (1.040.853+533.000).
Ο αριθμός αυτός αναφέρεται στα αρχικά στάδια της εισαγωγής των ρομπότ στην παραγωγική διαδικασία.
Σε έρευνα που διεξήχθη σε έξι χώρες της ΕΕ, στις οποίες είναι εγκατεστημένο το 85% των συνολικών εν λειτουργία βιομηχανικών ρομπότ (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Φινλανδία, Σουηδία), ερευνητές του ΙνστιτούτουBruegelυπολόγισαν ότι το ποσοστό μείωσης της απασχόλησης για κάθε πρόσθετο βιομηχανικό ρομπότ ανά χίλιους εργαζόμενους ανήλθε σε 0,16% έως 0,20%. Επίσης σε πρόσφατη (2019) έκθεση της, η οποία επικεντρώνεται σε 11 οικονομίες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης η EBRD υπολογίζει ότι 13% της μείωσης της απασχόλησης που σημειώθηκε μεταξύ 2010 και 2016 οφείλεται στην ρομποτοποίηση. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργαζόμενοι που χάνουν την εργασία τους λόγω της αυτοματοποίησης, καταλήγουν σε εργασίες χαμηλότερης εξειδίκευσης με χειρότερους μισθούς.
Β2) Στην ήδη υπάρχουσα κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα εάν συνυπολογίσουμε και τα στοιχεία των πολιτών που βρίκονται σε κίνδυνο φτώχειας & κοινωνικού αποκλεισμού (Πίνακας 5), τότε το μίγμα γίνεται εκρηκτικό:
Πίνακας 5. Κίνδυνος φτώχειας
και ανεργία ανά περιφέρεια
|
|||
Ποσοστό ατόμων σε κίνδυνο
φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, 2018
|
|||
Δυτική Ελλάδα
|
44,6
|
Σύνολο χώρας
|
31,8
|
Κρήτη
|
37
|
Πελοπόννησος
|
31,4
|
Δυτική Μακεδονία
|
36,7
|
Ήπειρος
|
31,3
|
Νότιο Αιγαίο
|
35,9
|
Στερεά Ελλάδα
|
31,1
|
Αν. Μακεδονία & Θράκη
|
33,8
|
Κεντρική Μακεδονία
|
30,4
|
Θεσσαλία
|
33,6
|
Αττική
|
28,3
|
Βόρειο Αιγαίο
|
33,6
|
Ιόνια Νησιά
|
28
|
Πηγή: Eurostat
|
|||
Β3) Πολιτικές αποφυγής της «Έκρηξης του Εκρηκτικού Μίγματος» Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα: Αριστερή ή δεξιά πολιτική;Το «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα», μια άνευ προϋποθέσεων τακτική πληρωμή σε ολόκληρο τον πληθυσμό συζητείται όλο και περισσότερο σε κοινωνικούς, πολιτικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους αλλά και σε όλο τον κόσμο. Υποστηρίζεται δε από ανθρώπους τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά. Αφού προκρίνεται και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος, είναι μήπως ένδειξη πώς οι διαφορές ανάμεσα στα δύο πολιτικά άκρα έχουν ξεπεραστεί;
Το γεγονός ότι ο Μ. Φρίντμαν ο οποίος μάλιστα αντί ενός βασικού εισοδήματος, τάχθηκε υπέρ ενός αρνητικού φόρου εισοδήματος (NIT) το οποίο παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με το βασικό εισόδημα, αλλά και σημαντικές διαφορές και το ότι άλλοι, πιο πρόσφατοι δεξιοί οικονομολόγοι είναι φαινομενικά υποστηρικτές του βασικού εισοδήματος. Ο Φρίντμαν ήθελε τον ΝΙΤ ως δόλωμα όταν είχε ως στόχο να αποδιαρθρώσει τις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες στην Αμερική αλλά είναι αρκετά αφαιρετικό να καταλήγουμε από αυτό στο ότι όλοι οι υποστηρικτές του βασικού εισοδήματος θέλουν να γλιτώσουν το κόστος της κοινωνικής πρόνοιας. Μάλιστα, ισχύει ακριβώς το αντίθετο.
Β4) «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» ή ένα Αξιοπρεπές Εισόδημα Διαβίωσης; Για λόγους σαφήνειας αλλά και προθέσεων ας αποσαφηνίσουμε την έννοια της φτώχειας:
α) ως απόλυτη φτώχεια ορίζεται το ποσοστό του πληθυσμού που ζει με λιγότερο από ένα καθορισμένο ποσό δολαρίων την ημέρα και
β) ως σχετική φτώχεια ορίζεται το ποσοστό των ατόμων σε μια χώρα που ζουν με εισόδημα κατώτερο ενός συγκεκριμένου ποσοστού του διάμεσου εισοδήματος (συνήθως 60%) στην χώρα.
Δηλαδή αν το ποσοστό είναι 60% και το διάμεσο εισόδημα 10.000 δολάρια, ο δείκτης φτώχειας είναι ο αριθμός ατόμων που ζουν με λιγότερο από 6.000 δολάρια ετησίως.
Ενώ η σχετική φτώχεια υπολογίζεται με βάση το διαθέσιμο εισόδημα ενός ατόμου ή ενός νοικοκυριού σε σύγκριση με το διάμεσο κοινωνικό εισόδημα, η εξαθλίωση δεν είναι (μόνο) η (σχετική) έλλειψη αγοραστικής δύναμης αλλά (επίσης), πολύ περισσότερο, η απόκλιση ανάμεσα στην εξέλιξη των ανθρώπινων αναγκών και την αδυναμία πλήρους ικανοποίησής τους μέσα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής εμπορευματικής παραγωγής. Η σχετική φτώχεια δεν έχει κανένα νόημα διότι σε μια φτωχή χώρα, οι φτωχοί απλά είναι φτωχότεροι...
Ο δείκτης AROPE λαμβάνει υπόψη 3 διαστάσεις (το εισόδημα, την εργασιακή συχνότητα και την υλική στέρηση) δίνοντας μία συνολική εκτίμηση της φτώχειας στην Ε.Ε:
1) Η πρώτη διάσταση είναι η εισοδηματική που έχει ως κατώτατο κριτήριο το 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου εισοδήματος, αφαιρώντας τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Στον συνολικό πληθυσμό της Ε.Ε το 17,3% βρίσκεται κάτω από το συγκεκριμένο όριο. Οι υψηλότεροι δείκτες εισοδηματικής φτώχειας καταγράφονται στον ευρωπαϊκό Νότο, με την Ελλάδα να έχει το 21,3% του πληθυσμού της κάτω από το ευρωπαϊκό μέσο όρο ενώ συνολικά αφορά 86,7 εκ. πολίτες της Ε.Ε.
2) Η δεύτερη διάσταση είναι η υλική στέρηση που εξετάζει 9 μεταβλητές όπως:
- Η αδυναμία να πληρωθούν εγκαίρως οι λογαριασμοί,
- Να διατηρηθεί το σπίτι ζεστό,
- Να αντιμετωπισθούν απροσδόκητα έξοδα,
- Να φάνε ψάρι, κρέας, λαχανικά κάθε 2η μέρα,
- Να πάνε διακοπές 1 εβδομάδα μακριά από το σπίτι,
- Να έχουν 1 αυτοκίνητο,πλυντήριο,έγχρωμη τηλεόραση,τηλέφωνο-κινητό.
Σε δυσμενή θέση είναι όσοι βρίσκονται σε τουλάχιστον 3 από αυτές τις κατηγορίες. Το 9% του πληθυσμού της Ε.Ε., περίπου 40,3 εκ., βιώνει αυτή την κατάσταση που σημαίνει ότι έχουν περιορισμένες συνθήκες διαβίωσης λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά πάνω από το μέσο όρο με 21,5%.
3) Η τρίτη διάσταση του AROPE αφορά την εργασιακή συχνότητα των δυνητικά εργαζομένων κατοίκων στην Ε.Ε και σχετίζεται με τα νοικοκυριά που τα μέλη τους εργάζονται λιγότερο από το 20% του ετήσιου χρόνου. Οι ηλικίες που αφορούν ιδιαίτερα τη συγκεκριμένη διάσταση είναι 18 έως 64 ετών. To ποσοστό του πληθυσμού έχει αυξηθεί από το 8% το 2008 στο 11% το 2015, το 16% ξεπερνούν Ισπανία και Ελλάδα.
Λαμβάνοντας ως βάση τα ανωτέρω, ας μιλήσουμε για το «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» Φτώχειας ή ένα Αξιοπρεπές Εισόδημα Διαβίωσης;
- Ένα βασικό εισόδημα μπορεί να χρηματοδοτηθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Η διαφορά μεταξύ των αριστερών και των δεξιών προτάσεων γίνεται εύκολα αντιληπτή με το να ρωτήσει κανείς ποιός χάνει και ποιός κερδίζει. Μία πρόταση της δεξιάς θα περιλάμβανε μια προοδευτική μεταρρύθμιση της φορολογίας, η οποία θα οδηγούσε σε μία μαζική αναδιανομή από τους πλουσιότερους πολίτες στο υπόλοιπο της κοινωνίας. Ως εκ τούτου, μία οικονομική πρόταση προερχόμενη η δική μας εκδοχή του βασικού εισοδήματος, οι πλουσιότεροι του 20% θα έχαναν, και το υπόλοιπο 80% θα κέρδιζε. Αυτό θα σήμαινε μία αναδιανομή εισοδήματος,
- Κάθε θεώρηση του βασικού εισοδήματος ως απομάκρυνση από το κράτος-πρόνοιας, είναι μια δεξιά πολιτική,
- Εμείς οι αριστεροί υποστηρικτές του βασικού εισοδήματος αντιλαμβάνονται επίσης ότι ένα βασικό εισόδημα θα αυξήσει τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων. Όταν η εργασιακή σχέση είναι τόσο θεσμικά ασύμμετρη ώστε οι συμβάσεις μεταξύ μιας πολυεθνικής εταιρείας και κάθε εργαζόμενου να συγκρίνουν νόμιμα αμφότερα τα μέρη ως «ίσους», δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς ένα βασικό εισόδημα θα βελτίωνε τη θέση του πιο ευάλωτου μέρους που τουλάχιστον θα είχε ένα εισόδημα πάνω από το όριο της φτώχειας,
- Η διαφορά μεταξύ αριστερών και δεξιών προτάσεων βασικού εισοδήματος είναι εμφανής ως προς τον αριθμό και τον τύπο των μέτρων που προωθούν στη σφαίρα μιας πολιτικής οικονομίας. Για παράδειγμα, η φορολόγηση των πλούσιων ώστε να πληρώσουν αποτελεσματικά ένα βασικό εισόδημα για τον υπόλοιπο πληθυσμό θα είναι πολύ διαφορετική από οποιαδήποτε μέτρα που προωθούνται από μια ολιγαρχία που έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε τρία άτομα στις Η.Π.Α. J. Bezos, B.Gates και W.Buffet να διαθέτουν αθροιστικά, περισσότερο πλούτο, το 2017, από το υπόλοιπο μισό της χώρας. Σίγουρα αυτή η διαφορά θα πρέπει να είναι αρκετή για να διαλύσει κάθε ιδέα ότι υπάρχει μόνο ένα είδος βασικού εισοδήματος,
- Σε αντίθεση με τις υπό όρους μισθολογικές παροχές που συνεπάγονται υψηλό διοικητικό κόστος, στιγματίζουν τους αποδέκτες και, ακόμη χειρότερα, προκαλούν και διαιωνίζουν την παγίδα της φτώχειας, είναι σαφές ότι από την ίδια τη φύση του ένα χωρίς όρους και προϋποθέσεις βασικό εισόδημα θα απέφευγε αυτές τις παγίδες.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι, ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά στις βασικές έννοιες των υπό όρων παροχών και του βασικού εισοδήματος. Οι παροχές υπό όρους φαίνονται να είναι για τους προβληματικούς ανθρώπους, τους «ηττημένους», τους «αποτυχημένους», τους ανθρώπους που έχουν απολυθεί ή αδυνατούν να βρουν δουλειά, που δεν μπορούν να κερδίσουν αρκετά χρήματα για να ζήσουν ή αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα σχετικά με τα κέρδη από την εργασία τους, τις ικανότητές τους, τις γνωστικές τους δεξιότητες, και ούτω καθεξής. Η φτώχεια θεωρείται ως προσωπική εκτροπή.
Ο κανόνας είναι να έχει κανείς μια δουλειά και κερδίζει μια αξιοσέβαστη διαβίωση, πράγμα που σημαίνει με βάση τη σημερινή πραγματικότητα ότι η δουλειά δεν αποτελεί εγγύηση για την καταπολέμηση της φτώχειας, όπως μαρτυρούν και οι αυξανόμενοι αριθμοί των φτωχών εργαζομένων. Στην αριστερή του αντίληψη, με την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως εγγενείς αρχές, ένα άνευ όρων οικουμενικό βασικό εισόδημα θα εγγυόνταν αυτόματα την υλική ύπαρξη κάθε ατόμου για το απλό γεγονός ότι είναι πολίτης ή κάτοικος. Μόλις εξασφαλιστεί αυτό, μπορούν να συζητηθούν κι άλλες λεπτομέρειες, αλλά ο πρώτος στόχος είναι να καθοριστεί το πιο βασικό από όλα τα δικαιώματα, το δικαίωμα ύπαρξης.
Συνοψίζοντας ένα Αξιοπρεπές Εισόδημα Διαβίωσης πρέπει να περιλαμβάνει:
- Την επιστροφή (στον φυσικό δικαιούχο) της υπεραξίας που παράγεται από τα ρομπότ στη κοινωνία (άλλωστε οι πρώτες ύλες κατασκευής και συντήρησης των ρομπότ ανήκουν στην κοινωνία),
- Σταδιακή μείωση των ωρών εργασίας με την αντίστοιχη αύξηση των μισθών,
- Μια κοινωνία αλληλεγγύης στην οποία κανένας δεν θα είναι φτωχός και αβοήθητος.
Το Τέλος της Σοσιαλδημοκρατίας και η Επανεκκίνηση της Ριζοσπαστικής Αριστεράς
Σε παγκόσμιο επίπεδο η σοσιαλδημοκρατία διανύει περίοδο ιδεολογικής και υπαρξιακής κρίσης. Οι νεοφιλελεύθεροι τους έχουν βάλει στην «γωνία». Αλλά δεν έχουν βάλει μόνο αυτούς. Έχουν βάλει και εμάς. Ο χώρος των τυχόν παροχών των προηγούμενων δεκαετιών έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Η εγχώρια πιθηκίζουσα σοσιαλδημοκρατία είτε στην «δεξιά» είτε στην «αριστερή» της εκδοχή βιώνει αυτή την ιδεολογική γύμνια πολύ πιο «βασανιστικά».
Οι παροχές που μπορεί να παρέχουν σήμερα εξαντλείται στο παζάρι της εθνικής σύνταξης αντί των 293,47 ευρώ (που έγραφε το πρώτο μνημόνιο) στα 360,00 ευρώ που δίνει σήμερα ή στο «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» της φτώχειας.
Η κάλυψη του πολιτικού κενού ή το αντίπαλο δέος μπορεί και πρέπει να είναι από την Ριζοσπαστική Αριστερά, με την πολυχρωμία της αλλά και την συνέπεια της.
Μήπως ήρθε η ώρα της «ενηλικίωσης» της Ριζοσπαστικής Αριστεράς;
Οι συγγραφείς του Κομμουνιστικού Μανιφέστου είχαν προβλέψει με θαυμαστή διορατικότητα τις συνθήκες που βιώνει η εργατική τάξη παγκοσμίως. «Με την επέκταση των μηχανών και με τον καταμερισμό της εργασίας, η δουλειά των προλετάριων έχασε κάθε ανεξάρτητο χαρακτήρα, και μαζί κάθε θέλγητρο για τον εργάτη. Ο εργάτης γίνεται ένα απλό εξάρτημα της μηχανής, απ’ το οποίο ζητούν μονάχα τον πιο απλό, τον πιο μονότονο χειρισμό, αυτόν που μπορεί να μαθευτεί πιο εύκολα. Γι’ αυτό, τα έξοδα που στοιχίζει ο εργάτης περιορίζονται σχεδόν μονάχα στα μέσα ύπαρξης που χρειάζεται για τη συντήρησή του και για τη διαιώνιση του γένους του» (Κομμουνιστικό Μανιφέστο). Πάντα θα χρειάζονται ανθρώπους και εργατικά χέρια για να παράγουν, να συντηρούν και να προγραματίζουν τα ρομπότ. Η αρχή αυτή θα ισχύει στο διηνεκές...
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου