Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2016

Η νεο-οθωμανική φαντασίωση του Ερντογάν

Κόσμος


Ο επικεφαλής του τουρκικού κράτους, Ταγίπ Εντογάν θέλει να προσδώσει στο Ισλάμ εξέχουσα θέση και να κάνει τη χώρα του παγκόσμια δύναμη, σημειώνει αρθρογράφος της έγκυρης γαλλικής εφημερίδας Le Monde.

Βέβαια, πρόκειται κυρίως για λόγια, αλλά τα οποία ακούγονται δυνατά. Ο Τούρκος πρόεδρος είναι ένας άνθρωπος των λόγων, ένας λαϊκιστής που αναμιγνύει τις λέξεις του δρόμου και τη γλώσσα της θρησκείας. Με κίνδυνο να ξυπνήσει τον παλιό δαίμονα της ιστορίας της χώρας του, του αρέσει να μιλάει για τα «σύνορα της καρδιάς» της Τουρκίας, η οποία, πέρα ​​από τα σημερινά όριά της, περιλαμβάνει τόσο τη γη όσο και πρώην οθωμανικές πόλεις . «Για εμάς, δεν είναι άλλοι κόσμοι, αλλά τα κομμάτια της ψυχής μας» δήλωσε στα τέλη Οκτωβρίου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναφερόμενος στην Κριμαία, τη Συρία, τη Δυτική Θράκη και τη Βοσνία. Σε μια προηγούμενη ομιλία του είχε αναφερθεί στη θλίψη του για την απώλεια των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο Πέλαγος, που βρίσκονται σε τόσο κοντινή απόσταση ώστε «ακούμε τον κόκορα που λαλεί.»

«Κάθε σύγκρουση στην περιοχή σχεδιάστηκε πριν από έναν αιώνα», επαναλαμβάνει συχνά ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος σκοτώνει «τους νέους Λώρενς [της Αραβίας]» που επιδιώκουν την αποσταθεροποίηση της περιοχής. Ο ίδιος όμως δεν διστάζει να επικρίνει δημόσια τη Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία το 1923 χάραξε τα σημερινά σύνορα της Τουρκίας, επιβεβαιώνοντας τις στρατιωτικές νίκες και ειδικότερα τις πολιτικές του Μουσταφά Κεμάλ, ενώ αποκατέστησε και τα εδάφη που χάθηκαν από τη Συνθήκη των Σεβρών. Η Συνθήκη της Λωζάννης όμως δεν αποκατέστησε και τις σημαντικές εδαφικές απώλειες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Κιρκούκ και της Μοσούλης, δύο πόλεις που ανήκουν στο Ιράκ σήμερα. Εξ ου και οι επικρίσεις της μουσουλμανικής δεξιάς και των υπερεθνικιστών.

Θυμίζουμε ότι η τελευταία διαρροή του Ουικιλίξ (το επονομαζόμενο "Cablegate") περιέχει χιλιάδες τηλεγραφήματα Αμερικανικών πρεσβειών ανά την υφήλιο, μερικά από τα οποία αφορούν εμμέσως στην Ελλάδα… διά της τουρκικής οδού. Από τα τηλεγραφήματα έχουν δημοσιοποιηθεί μέχρι σήμερα 27 τηλεγραφήματα από την πρεσβεία στην Άγκυρα και 3 από το Προξενείο στην Κων/πολη, με ημερομηνίες από τον Ιανουάριο 2004 έως τον Φεβρουάριο 2010.

Σε αυτά, ήδη από το 2005 γίνεται λόγος για την νέο-οθωμανική μετάλλαξη της Τουρκίας, στην οποία την οδηγεί ο Ερντογάν βασιζόμενος "στο χάρισμά του, στο ένστικτό του και σε αναλύσεις συμβούλων που κατεβάζουν θεωρίες συνομωσίας από το διαδίκτυο, ή που είναι χαμένοι σε νεοθωμανικές Ισλαμιστικές φαντασιώσεις, π.χ. ο Ισλαμιστής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και σύμμαχος του Γκιουλ, Αχμέτ Νταβούτογλου" (05ANKARA1730, εμπιστευτικό, 25/3/2005).

Επίσης, ιδιαίτερη ανάλυση κάνει ο Τζέφρεϊ για τις αναδυόμενες φιλοσοφίες των "μηδενικών συγκρούσεων" και του "νεο-οθωμανισμού". Υπογραμμίζει την αντίθεση όχι μόνον κοσμικών στοιχείων της Τουρκίας έναντι αυτής της στροφής αλλά και "πρώην Οθωμανών που δεν βλέπουν με συμπάθεια το παρελθόν τους κάτω από τους Πασάδες". Χαρακτηρίζει δε όλη αυτήν την στρατηγική ως "φιλοδοξίες Ρολς-Ρόις με δυνατότητες Ρόβερ" (Rolls Royce ambitions but Roverresources).

Συμπέρασμα: Τουλάχιστον μια μερίδα της Αμερικανικής διπλωματίας "βλέπει" τον νεοθωμανισμό ως μια "φαντασίωση" χωρίς πολλές πιθανότητες επιτυχίας. Έτσι, ο νέο-οθωμανισμός αντιμετωπίζεται ως θνησιγενής φαντασίωση. Ακόμη και αν αυτή η αποτίμηση τελικώς αποδειχθεί έγκυρη, αυτό δεν σημαίνει ότι μια φαντασίωση δεν μπορεί να παράξει αποτελέσματα προτού τελικά "καταλήξει". Δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να βάλει τα Βαλκάνια σε σοβαρές περιπέτειες προτού υποκύψει στις δομικές της αδυναμίες. Η συγκατάβαση είναι μια πολυτέλεια που μπορεί να απολαμβάνει με ασφάλεια η υπερδύναμη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Όμως για τα Βαλκάνια, η συγκατάβαση και η συνεπαγόμενη αδράνεια μπορεί να αποτελέσει μοιραίο λάθος.

Αλλά δεν είναι μόνο η νεοοθωμανική ιδεολογία του, που ωθεί τον Τούρκο πρόεδρο να αμφισβητεί ευθέως τη συνθήκη της Λωζάννης, είναι και η κατάσταση στα νοτιοανατολικά σύνορα της Τουρκίας, όπου οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι κλιμακώνουν τη στρατιωτική εμπλοκή τους, επειδή ακριβώς επιδιώκουν να έχουν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του νέου χάρτη της περιοχής, όπου βασικός παράγοντας είναι οι Κούρδοι.

Οι μεν Κούρδοι του Ιράκ έχουν δημιουργήσει το δικό τους άτυπο κράτος. Οι δε Κούρδοι της Συρίας, στους οποίους κυριαρχεί πολιτικά το τοπικό παρακλάδι του PKK, βρίσκονται στην ίδια κατεύθυνση.

Σε αυτό το πλαίσιο ο Ερντογάν πιστεύει ότι μεθοδεύεται όχι μόνο η δική του εξόντωση, αλλά και ο ακρωτηριασμός της Τουρκίας. Γι’ αυτό αποφάσισε να εμπλακεί σε όλα τα μέτωπα.

Στο βόρειο Ιράκ οι Τούρκοι έχουν φτιάξει μία βάση στη μεθοριακή πόλη Μπασίκα, επιδιώκοντας να συμμετάσχουν στην ανακατάληψη της πετρελαιοφόρου επαρχίας της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος (σ.σ. η αμφισβητούμενη Συνθήκη της Λωζάννης αφορά και στη Μοσούλη και το Κιρκούκ).

Γι’ αυτόν τον λόγο ούτε οι Κούρδοι, ούτε η Βαγδάτη ήθελαν τους Τούρκους στον συνασπισμό των δυνάμεων που πολιορκεί τη Μοσούλη. Έτσι, η Ουάσιγκτον τους απέκλεισε. Η άρνηση των Τούρκων να αποσυρθούν από την ιρακινή επικράτεια, οδήγησε τη Βαγδάτη όχι μόνο να νομιμοποιήσει μία ελεγχόμενη από το ΡΚΚ πολιτοφυλακή Κούρδων Γεζίντι, αλλά και να τους εξοπλίσει με κρατικούς πόρους. Το ίδιο κάνουν και οι Αμερικανοί.

Εξίσου προβληματική είναι και η κατάσταση των Τούρκων στη Συρία. Όπως είναι γνωστό, μία τουρκική δύναμη, επικουρούμενη από ισλαμικές πολιτοφυλακές, έχει εισβάλει στη βόρειο Συρία με την ανοχή και των Αμερικανών και των Ρώσων με σκοπό να δημιουργήσει μία συνοριακή ζώνη.

Υποτίθεται ότι η επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» θα στρεφόταν εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Στην πραγματικότητα, όμως, κύριος στόχος της επιχείρησης είναι η στρατιωτική εξουδετέρωση των Κούρδων και η αποτροπή της εδραίωσης μίας κουρδικής κρατικής οντότητας στη βόρεια Συρία. Γι’ αυτό τουρκικά μαχητικά βομβάρδισαν κουρδικές δυνάμεις που πολεμούν τους τζιχαντιστές!

Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, ο νεοοθωμανικός μεγαλοϊδεατισμός έχει εισέλθει στον μεσανατολικό βάλτο. Επιπροσθέτως, επιβεβαιώνεται το δόγμα πως εάν η Τουρκία δεν έχει εξασφαλίσει τουλάχιστον την ανοχή των Αμερικανών ή των Ρώσων δεν τολμάει να δημιουργήσει τετελεσμένα. Αυτό, όμως, δεν εμποδίζει τον Ερντογάν να ανοίγει τη βεντάλια των διεκδικήσεών του, αναζωπυρώνοντας το άτυπο αυτοκρατορικό όραμα των Τούρκων.

ο Ερντογάν δεν έχει στόχο την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Θέτοντας, όμως, τόσο ψηλά τον πήχη, προσπαθεί να ενισχύσει τη θέση του εν όψει των διαπραγματεύσεων για τις νέες εδαφικές διευθετήσεις στην ευρύτερη περιοχή. Όπως ο ίδιος είπε προ καιρού στους υπουργούς του, «η Τουρκία ή θα χάσει ή θα κερδίσει εδάφη», προσθέτοντας ότι είναι αποφασισμένος να αγωνισθεί για να κερδίσει εδάφη.

Εδώ είναι που όλα τα ανωτέρω συνδέονται τόσο με την προβολή αναθεωρητικών-επεκτατικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο όσο και με το Κυπριακό. Ο Ερντογάν έχει ζωτική ανάγκη από νίκες, έστω και συμβολικές. Στην Άγκυρα, μάλιστα, τείνει να επικρατήσει η επικίνδυνη αντίληψη ότι ναι μεν στο Ιράκ και στη Συρία υπάρχουν αμερικανικά και ρωσικά εμπόδια, αλλά δεν ισχύει το ίδιο στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Με άλλα λόγια, τείνει να επικρατήσει η αντίληψη ότι στα δύο αυτά μέτωπα με τον Ελληνισμό υπάρχουν περιθώρια για εύκολα γεωπολιτικά κέρδη.

Η πάγια τακτική της Άγκυρας είναι να εγείρει μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις και στη συνέχεια να καλεί την Αθήνα να διαπραγματευθεί, δηλαδή να μοιράσει τα ελληνικά δικαιώματα. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιεί την άσκηση στρατιωτικής πίεσης σαν διπλωματικό όπλο.

Η ιστορία διδάσκει πως όταν η Άγκυρα προσθέτει μία νέα μονομερή διεκδίκηση στο καλάθι των ελληνοτουρκικών, την καλλιεργεί με συστηματικότητα, ώστε να την εγγράψει στη συνείδηση του διεθνούς συστήματος ως υπαρκτή διαφορά που χρειάζεται επίλυση μέσω συμβιβασμού. Η ευθεία αμφισβήτηση της Λωζάννης από τον Ερντογάν ειπώθηκε για να μπει στο τραπέζι. Ήδη στο παιγνίδι αυτό εισήλθε (αυτοβούλως ή όχι δεν έχει σημασία) και ο διεθνής Τύπος όπως συμβαίνει με την εφημερίδα Le Monde.

Αλλά σε τι ωφελεί τον Ερντογάν ο νέο-οθωμανισμός; Στο να συσπειρώσει ιδεολογικά (ως εθνικισμός-επεκτατισμός) γύρω του την κρατική γραφειοκρατία και κυρίως τους στρατιωτικούς, ειδικά μετά το πραξικόπημα.

Πληροφορίες: Le Monde, http://www.ardin.gr/node/3961

Πηγή: artinews.gr



Arti News: Επιλογές




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου