Του Ερρίκου Φινάλη
1 Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπηρετεί τους ισχυρούς κύκλους του παγκοσμιοποιητικού στρατοπέδου στη Γηραιά Ήπειρο. Όντας η ευρωπαϊκή έκφραση της παγκοσμιοποίησης, έχει εξελιχθεί σε μια υπερεθνική κρατικότητα, όλο και πιο αυτονομημένη από τα κράτη μέλη που την αποτελούν. Αυτά είναι υποχρεωμένα να υιοθετούν τη νομοθεσία της: οι εθνικές κυβερνήσεις και, ακόμη περισσότερο, τα εθνικά κοινοβούλια έχουν από ελάχιστο ως κανένα λόγο για τις βασικές πολιτικές που αποφασίζονται στο επίπεδο της Ε.Ε.
2 Υποτίθεται ότι τα κράτη μέλη έχουν μεταβιβάσει εθελοντικά μεγάλο μέρος της κυριαρχίας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έστω κι αν αυτό θεωρούνταν «αντικειμενική» εξέλιξη, η ανυπαρξία στοιχειώδους δημοκρατικής νομιμοποίησης των αποφάσεων που λαμβάνονται σε επίπεδο Ε.Ε. είναι κραυγαλέα. Το λεγόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μια βουλή που δεν έχει το δικαίωμα να νομοθετεί(!), αποτελεί έναν φερετζέ λιγότερο πειστικό κι από τα «κοινοβούλια» που διορίζουν στρατιωτικές δικτατορίες στην προσπάθειά τους να καλύψουν τον αυταρχικό χαρακτήρα τους. Τις αποφάσεις τις παίρνουν είτε οι επικεφαλής κυβερνήσεων, που σχεδόν όλες εκπροσωπούν μια σαφή μειοψηφία των πολιτών κάθε κράτους μέλους, είτε (συχνότερα) «θεσμοί» δίχως την παραμικρή νομιμοποίηση, οι οποίοι δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Ξεχωρίζουν η Κομισιόν και το Eurogroup – με το τελευταίο να αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, αφού τυπικά… δεν υφίσταται. Εξ ου και η δυνατότητά του να συνεδριάζει και να αποφασίζει πετάγοντας έξω όποιον υπουργό Οικονομικών δεν είναι αρεστός. Αυτό βέβαια είναι σπανιότατο φαινόμενο: συνήθως φροντίζουν ώστε οι υπουργοί Οικονομικών κάθε κράτους μέλους να έχουν την έγκριση του Βερολίνου, κι έτσι να αποφεύγονται τα παρατράγουδα.
3 Αυτό το εκ γενετής αντιδημοκρατικό DNA της Ε.Ε. μορφοποιείται όλο και πιο καθαρά τα τελευταία χρόνια σε έναν ολοκληρωτισμό, στο όνομα πάντα των «ευρωπαϊκών αρχών». Η βαριά μπότα της μεταδημοκρατίας ηχεί όλο και συχνότερα στην Ευρώπη, τα πραξικοπήματα της ευρωκρατίας-τραπεζοκρατίας πολλαπλασιάζονται. Βέτο στην επιλογή της ιταλικής κυβέρνησης να ορίσει υπουργό Οικονομικών τον «ευρωσκεπτικιστή» οικονομολόγο Πάολο Σαβόνα. Επιβολή, όπως έγινε στην Ελλάδα με την κυβέρνηση Παπαδήμου, «τεχνοκρατικών» κυβερνήσεων που συχνά έχουν επικεφαλής τραπεζίτες, λειτουργώντας έτσι και ως τραπεζοκρατία. Αποκλεισμός του «απείθαρχου» Βαρουφάκη από το Eurogroup. Ολόψυχη στήριξη στην καταστολή του καταλανικού κινήματος από το ισπανικό κράτος, περιλαμβανομένης της επ’ αόριστον φυλάκισης υπουργών και βουλευτών. Αυτά τα παραδείγματα όμως καταντούν δευτερεύουσες λεπτομέρειες μπροστά στην ουσιαστική κατάργηση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας: εκλογές και δημοψηφίσματα που δεν βγάζουν το επιθυμητό αποτέλεσμα θεωρούνται μη γενόμενα, και ανεπιθύμητες πλειοψηφίες αγνοούνται. Ως πολίτες με πλήρη δικαιώματα αναγορεύονται, από τα πιο επίσημα χείλη, μόνο όσοι σκέφτονται «σωστά». Στην καλύτερη περίπτωση, οι ψηφοφόροι καλούνται να ψηφίζουν ξανά και ξανά, μέχρι να βγάλουν οι κάλπες το αποτέλεσμα που θέλει η ευρωκρατία. Η Ευρώπη είναι η πρώτη διδάξασα, από τις αρχές του αιώνα, της επανάληψης εκλογών και δημοψηφισμάτων που είχαν… ατυχή έκβαση.
4 Την ίδια στιγμή, αυτή η «Ένωση» παραπαίει: πέρα από τον αντιδημοκρατικό και ακραία αντιδραστικό χαρακτήρα της, ούτε ενωμένη είναι, ούτε ανεξάρτητη. Η σύμπλευση των «αγορών» και του παγκοσμιοποιητικού στρατοπέδου αποδεικνύεται τείχος το οποίο δεν μπορεί να υπερβεί μια αποσαθρούμενη και σε βαθιά κρίση Ευρώπη. Υποταγμένη στον ευρωατλαντισμό, στη διεθνή σκακιέρα σέρνεται από τη μύτη από την Ουάσιγκτον. Από το κρίσιμο ζήτημα των σχέσεων με τη Ρωσία ως τη στάση της στη Λατινική Αμερική, υποτάσσεται στις πολιτικές των ΗΠΑ και αδυνατεί πια να παίξει έναν στοιχειωδώς αυτόνομο ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ακόμη και στο θέμα των σχέσεων με την Τουρκία ή στο πώς θα αντιμετωπιστεί το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα, δεν υπάρχει ενιαία και με συνέχεια στάση: ο σώζων εαυτόν σωθήτω μοιάζει να είναι το μόνο κοινό σύνθημα! Έτσι δυναμώνει και ο διχασμός στο εσωτερικό της Ε.Ε., με ένα ανοιχτά φιλοαμερικανικό μπλοκ να διαμορφώνεται, αλλά και άλλες λιγότερο ή περισσότερο άτυπες συσπειρώσεις που υπερασπίζονται τα ιδιαίτερα συμφέροντα των χωρών που τις συγκροτούν, όπως και ομαδοποιήσεις που βαθαίνουν την οικονομική συνεργασία με τρίτες δυνάμεις (π.χ. Κίνα), πολλαπλασιάζοντας έτσι τις αποκλίνουσες πορείες.
5 Πέρα από τις ενδοσυστημικές αντιθέσεις, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ραγίζει κι άλλο εξαιτίας της γενικευμένης πια αμφισβήτησής του από πλατιά λαϊκά στρώματα. Οι πολιτικές που εφαρμόζει, πολιτικές φτωχοποίησης και ταπείνωσης των πολλών, πολιτικές τσαλαπατήματος της λαϊκής κυριαρχίας και της εθνικής αλλά και ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πολιτικές περιφρόνησης ακόμη και της ίδιας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (που πλέον αντιμετωπίζεται όλο και πιο ανοιχτά σαν βαρίδι), εύλογα πυροδοτούν ξεσηκωμούς και τροφοδοτούν αυτό που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «ευρωσκεπτικισμός» ή και «αντιευρωπαϊσμός». Αυτές οι πολιτικές γεννούν μαζική απέχθεια για το εφιαλτικό οικοδόμημα των ελίτ. Και τα λαϊκά κινήματα που ξεσπούν, αιφνιδιάζοντας και φοβίζοντας την ευρωκρατία και τους πολιτικούς υπαλλήλους της, δεν μπορούν πια ούτε να αγνοηθούν, ούτε να φιμωθούν, ούτε να παταχθούν. Αντίθετα, επιτείνουν την απονομιμοποίηση της Ε.Ε. και των πολιτικών της στα μάτια δεκάδων εκατομμυρίων κατοίκων της Γηραιάς Ηπείρου.
6 Τα παραπάνω προκαλούν μια διαρκή πλέον κρίση κυβερνησιμότητας στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, και βαθείς τριγμούς ακόμη και στα κράτη-πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο συνδυασμός της ενδόρρηξης του συστήματος και των λαϊκών αντιδράσεων στο φόντο ενός παγκόσμιου γεωπολιτικού χάους, με νέες δυνάμεις να αμφισβητούν τη δυτική κυριαρχία, ανατρέπει τις ισορροπίες δεκαετιών. Οι παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες βλέπουν την επιρροή τους να μειώνεται δραματικά, και οι κυβερνήσεις ή συγκυβερνήσεις συναντούν πλειοψηφική αντίθεση – χωρίς την ίδια στιγμή να διαφαίνεται η ανάδυση μιας νέας ισορροπίας. Έτσι αποτυχαίνουν η μία μετά την άλλη όλες οι απόπειρες ανασυγκρότησης ενός ευρωπαϊκού Διευθυντηρίου. Η ίδια η παντοκρατορία της Γερμανίας αμφισβητείται ανοιχτά πια από τους εταίρους της, που κι αυτοί όμως βασανίζονται από προβλήματα παρόμοια με αυτά που αντιμετωπίζει η γερμανική άρχουσα τάξη και τα παραδοσιακά της κόμματα. Η κυβέρνηση Μακρόν στη Γαλλία, παρά τις «ναπολεόντειες» εμφανίσεις του χρυσού παιδιού της τραπεζοκρατίας, προσπαθεί μάταια να βουλώσει το κοινωνικό ηφαίστειο πάνω στο οποίο κάθεται. Το ισπανικό κράτος αποκαλύπτεται ως φυλακή εθνών και λαών, αδυνατώντας εδώ και χρόνια να πετύχει μια ελάχιστη πολιτική σταθερότητα. Η Ιταλία έχει απομακρυνθεί ως πιθανός εταίρος ενός νέου διευθυντικού κουαρτέτου της Ε.Ε., με τα παραδοσιακά της κόμματα να έχουν πέσει σε γενική ανυποληψία, και έναν ετερόκλητο «λαϊκίστικο» συνασπισμό να επιδίδεται σε κλεφτοπόλεμο με Βρυξέλλες, Βερολίνο και Παρίσι. Όσο για τη Βρετανία… η επιχείρηση ακύρωσης του Brexit από την ευρωκρατία, την τραπεζοκρατία και το παλιό πολιτικό σύστημα γυρνά μπούμερανγκ, με άγνωστες ακόμη επιπτώσεις.
7 Συμπερασματικά, απέναντί μας έχουμε μια Ευρώπη γερασμένη, αδύναμη, χωρίς εσωτερική συνοχή και χωρίς κοινή στρατηγική. Όποτε κάποια από τις ισχυρές δυνάμεις της επιχειρεί να ξεφύγει από την πραγματικότητα διαφημίζοντας μια «απογειωτική» πρωτοβουλία, χωρίς να πατά σε κάποια υλική βάση και χωρίς να έχει εκπληρωθεί ούτε μία προϋπόθεση, εχθροί και «φίλοι» γελούν ειρωνικά και συγκαταβατικά. Αυτό συνέβη και τώρα, όπως ήταν αναμενόμενο, με τις διακηρύξεις των Γερμανών ιθυνόντων ότι «θα φτιάξουμε έναν πραγματικό ευρωπαϊκό στρατό». Όσα αναφέραμε μέχρι εδώ, τι σημαίνουν; Ότι ήδη το έδαφος είναι ευνοϊκό για μεγάλα λαϊκά και δημοκρατικά ξεσπάσματα στην Ευρώπη. Τα Κίτρινα Γιλέκα πρέπει να ειδωθούν ως μια πρόγευση του χώρου και των δυνατοτήτων που υπάρχουν για την ανάπτυξη ιστορικών κινημάτων. Κινημάτων που θα στηρίζονται από μεγάλα κοινωνικά μπλοκ και θα επιδιώκουν βαθιές αλλαγές: την αποτίναξη της αμερικανικής κηδεμονίας, το χτύπημα της ευρωκρατίας και της τραπεζοκρατίας, την ανάκτηση της κυριαρχίας από χώρες και λαούς που θα επιδιώκουν μια νέα συνεννόηση σε περιφερειακό και ηπειρωτικό επίπεδο. Μια συνεργασία που δεν θα πνίγει πια αλλά θα βαθαίνει τα δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα, θα υπηρετεί την ευζωία των πολλών και θα προστατεύει το περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
8 Μία από τις προϋποθέσεις για μια τέτοια πορεία, που αποτελεί ολόκληρο κεφάλαιο το οποίο χρειάζεται ξεχωριστή ανάλυση, είναι να απαρνηθεί η Ευρώπη το αποικιακό παρελθόν και παρόν της και την ιμπεριαλιστική πολιτική της. Καθήκον δύσκολο, καθώς σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να μάθουν να σκέφτονται και να ζουν διαφορετικά, χωρίς να βασίζουν την όποια καλοπέρασή τους στην καταλήστευση τρίτων χωρών και λαών. Ακόμα και το τι θεωρείται «καλοπέραση» θα πρέπει να αλλάξει. Θα πρέπει να ξαναμάθουν να παράγουν και να αναπτύξουν αμοιβαία επωφελείς συνέργειες με τους γειτόνους τους και με τον υπόλοιπο κόσμο, αντί να επιδίδονται σε τυχοδιωκτικές επιδρομές και κατοχές που πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα και φέρνουν πιο κοντά τον κίνδυνο μιας ολικής καταστροφής. Δεν υπάρχει μέλλον για μια Ευρώπη που συμπεριφέρεται έναντι του υπόλοιπου κόσμου αλλά και των δικών της υπηκόων σαν βαρόνος του Μεσαίωνα και σαν πειρατής.
Σε προηγούμενα φύλλα έχει επιχειρηθεί από την εφημερίδα μας να αναλυθούν οι εξελίξεις στην Ευρώπη, η φύση της Ε.Ε., ο ρόλος της σε ηπειρωτικό και διεθνές επίπεδο, η θέση της χώρας μας σε αυτήν και η σχέση της με αυτήν. Σήμερα, παραμονή των πιο συζητημένων ευρωεκλογών στις τελευταίες δεκαετίες, κι ενώ αναμένεται μια σημαντική τροποποίηση του πολιτικού χάρτη της ευρωβουλής, τα 40 κόμματα που διεκδικούν την ψήφο των Ελλήνων λένε από τίποτα έως ελάχιστα για την Ευρώπη. Ακόμη χειρότερα, «αφαιρούν» από την εικόνα τις αντίξοες συνθήκες και τις απειλές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στη γειτονιά της και μιλούν λες και βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον όπου είναι σεβαστές κάποιες στοιχειώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου. Είτε δεν μπορούν, είτε δεν θέλουν να καταλάβουν ότι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα το κοινωνικό και το εθνικό ζήτημα είναι αξεδιάλυτα πλεγμένα, κι άρα αδυνατούν και να στοχαστούν έστω τις προϋποθέσεις και προτεραιότητες που επιτάσσει η πραγματικότητα σε όποιον θα ήθελε να συμβάλει στην επεξεργασία μιας προοπτικής χειραφέτησης και απελευθέρωσης.
Πίσω από γενικόλογα και κενά περιεχομένου συνθήματα, καμουφλαρισμένα στην καλύτερη περίπτωση με την παπαγαλία «κεκτημένων θέσεων» ενός παρελθόντος που δεν υπάρχει πια, τα κόμματα όλου του πολιτικού φάσματος αδυνατούν να συγκινήσουν, να εμπνεύσουν, να σκιαγραφήσουν μια πορεία αλλιώτικη από αυτήν που μας έχει επιβληθεί σαν ζουρλομανδύας. Έτσι περιορίζονται σε εκκλήσεις για ψήφο τιμωρητική (στηρίξτε μας, κι ας μην είμαστε καλύτεροι από αυτόν που θεωρείτε υπεύθυνο για τα βάσανά σας), ή για ψήφο φοβισμένη (αν δεν ψηφίσετε εμάς, τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα), ή για ψήφο κριτικής υποστήριξης (την επαύριο θα ξεχάσουν το «κριτική» και θα κρατήσουν μόνο το «υποστήριξη»). Καμία σκέψη για το πώς, με ποιες κινητήριες ιδέες και πράξεις, θα μπορούσαν να συγκλίνουν πλατιές κοινωνικές δυνάμεις και να συνενωθούν σε ένα μεγάλο μπλοκ ικανό να φέρει βαθιές αλλαγές…
Σε αυτό το άνυδρο περιβάλλον επιλέγουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια συμβολής στην κατανόηση όσων συμβαίνουν στην Ευρώπη, ως προϋπόθεση για να ανιχνευθούν οι όροι συγκρότησης μιας διεξόδου από τη σημερινή ασφυκτική κατάσταση. Μιλώντας για τη φύση της Ε.Ε. και τις βασικές τάσεις πολιτικής αναμόρφωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εξετάζοντας δηλαδή την ευρωπαϊκή διάσταση πάντα από ελληνική σκοπιά, εξακολουθούμε να υπονοούμε τρία πράγματα. Πρώτον, ότι αυτή η Ε.Ε. δεν είναι μεταρρυθμίσιμη. Δεύτερον, ότι το αίτημα της δημοκρατίας στην Ευρώπη είναι αυτό που μπορεί να συγκροτήσει τα μεγάλα κοινωνικά μπλοκ που είναι απαραίτητα για βαθιές αλλαγές. Και τρίτον, ότι αυτός ο αγώνας θα είναι παρατεταμένος: όσοι προτείνουν «εύκολες και γρήγορες λύσεις» κοροϊδεύουν πρώτα-πρώτα τον εαυτό τους. Και δυσκολεύουν όχι μόνο την επίλυση του προβλήματος, αλλά ακόμη και τον εντοπισμό του. Κατά τα άλλα, καλό βόλι αύριο! Από Δευτέρα η ανάγκη για ουσιαστικές εκτιμήσεις και προσανατολισμούς, που τώρα σκεπάζεται από την άγονη σύγχυση των προεκλογικών συνθημάτων, πάλι θα βοά. Και ίσως η συζήτηση να γίνει ξανά πιο ουσιαστική.
Ο Βαρουφάκης επαναλαμβάνει σχεδόν καθημερινά το τελευταίο διάστημα ότι έχει ρηξικέλευθες προτάσεις που μπορούν να υλοποιηθούν «αύριο το πρωί». Και μάλιστα «χωρίς να αλλάξουν οι συνθήκες της Ε.Ε.». Ενώ είναι αλήθεια ότι το ΜέΡΑ25 είναι από τις ελάχιστες πολιτικές δυνάμεις που παρουσιάζουν ένα πρόγραμμα για την Ευρώπη (άσχετα με το κατά πόσο το θεωρεί κανείς ρεαλιστικό, επιθυμητό ή ικανοποιητικό), την ίδια στιγμή τα τινάζει όλα στον αέρα επαναλαμβάνοντας αυτό το «αύριο το πρωί, με το υπάρχον καθεστώς». Συντηρεί έτσι την ψευδαίσθηση (όση έχει απομείνει μετά το 2015) ότι, άπαξ και εκλεγούν οι κατάλληλοι άνθρωποι, είναι εύκολο να αλλάξουν προς το καλύτερο τα πράγματα εντός του σημερινού πλαισίου. Δεν είναι ο μοναδικός που το κάνει, κάθε άλλο: σχεδόν οι πάντες ποντάρουν στη διαμορφωμένη ψυχολογία που κυριαρχεί στην κοινωνία και ελπίζει ότι θα υπάρξουν εύκολα αλλαγές. Όμως αυτήν ακριβώς την ψυχολογία θα έπρεπε να μοχθεί να τροποποιήσει, αντί να την κανακεύει, όποιος επιθυμεί να συμβάλει σε μια θετική διέξοδο.
Μια χαρακτηριστική παραλλαγή στο μοτίβο «αύριο το πρωί» του Βαρουφάκη είναι η αφίσα που κολλά εδώ και χρόνια μια ομάδα, με ένα λιτό σύνθημα: «Με δραχμή, αμέσως καλύτερα»… Διαφορετική πρόταση, ίδια φιλοσοφία. Στην περίπτωση Βαρουφάκη πάντως δεν μπορεί να πει κανείς αν πρόκειται για εθελοτυφλία ή κάτι χειρότερο. Λέει για παράδειγμα ο επικεφαλής του ΜέΡΑ25 ότι «θα καταργήσουμε την 100% προπληρωμή φόρου και θα μειώσουμε τον ΦΠΑ σε 18% μάξιμουμ, χωρίς καν να ανακοινώσουμε τα σχετικά νομοθετήματα στο Eurogroup». Κι όμως, η εμπειρία του την εποχή που ήταν υπουργός Οικονομικών θα έπρεπε να τον αποτρέπει από τέτοιες δηλώσεις. Διότι είναι αμφίβολο ότι ακόμη και μέτρα-ασπιρίνες μπορούν να προωθηθούν χωρίς να ταρακουνηθεί συθέμελα το ευρωπαϊκό «οικοδόμημα». Μπορεί τα λόγια του Βαρουφάκη να ακούγονται πιο γλυκά από την αλήθεια, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο αγώνας για μια δημοκρατική και δίκαιη Ευρώπη θα είναι δύσκολος και παρατεταμένος. Όσο πιο γρήγορα γίνει αυτό κατανοητό, τόσο νωρίτερα θα αρχίσουν και οι προετοιμασίες για τον μακροχρόνιο δημοκρατικό πόλεμο των λαών ενάντια στο έκτρωμα των ελίτ.
Μια ενδεικτική σταχυολόγηση από την αρθρογραφία των τελευταίων μηνών μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη ανάγνωση της ευρύτερης εικόνας:
► Φύλλο 455, σελ. 2-3: Δημοκρατική Ευρώπη
► Φύλλο 454, σελ. 16-17: Η παλιά Ευρώπη αποσυντίθεται
► Φύλλο 450, σελ. 16-17: Αγνώριστη Ευρώπη
► Φύλλο 447, σελ. 5: «Ειρηνική συνύπαρξη» με την ευρωκρατία, τέλος!
► Φύλλο 444, σελ. 16-18: Άταφος νεκρός η δημοκρατία στην Ε.Ε.
► Φύλλο 440, σελ. 7: Αυτοί είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία
► Φύλλο 438, σελ. 16-18: Συνεχίζεται η αναταραχή στην Ευρώπη
► Φύλλο 435, σελ. 20: Ο μπαμπούλας είναι αλλού
► Φύλλο 433, σελ. 5: Ωραία μου Ευρώπη!
► Φύλλο 430, σελ. 5: Η «μπελ επόκ» τελείωσε
► Φύλλο 426, σελ. 15-17: Απειλητικά σύννεφα πάνω από την Ε.Ε.
► Φύλλο 425, σελ. 5: «Κάτι γίνεται»
► Φύλλο 422, σελ. 17: Πού βαδίζει η Ευρώπη;
Πηγή: e-dromos.gr
Ερρίκος Φινάλης: Σχετικά με τον Συντάκτη
1 Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπηρετεί τους ισχυρούς κύκλους του παγκοσμιοποιητικού στρατοπέδου στη Γηραιά Ήπειρο. Όντας η ευρωπαϊκή έκφραση της παγκοσμιοποίησης, έχει εξελιχθεί σε μια υπερεθνική κρατικότητα, όλο και πιο αυτονομημένη από τα κράτη μέλη που την αποτελούν. Αυτά είναι υποχρεωμένα να υιοθετούν τη νομοθεσία της: οι εθνικές κυβερνήσεις και, ακόμη περισσότερο, τα εθνικά κοινοβούλια έχουν από ελάχιστο ως κανένα λόγο για τις βασικές πολιτικές που αποφασίζονται στο επίπεδο της Ε.Ε.
2 Υποτίθεται ότι τα κράτη μέλη έχουν μεταβιβάσει εθελοντικά μεγάλο μέρος της κυριαρχίας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έστω κι αν αυτό θεωρούνταν «αντικειμενική» εξέλιξη, η ανυπαρξία στοιχειώδους δημοκρατικής νομιμοποίησης των αποφάσεων που λαμβάνονται σε επίπεδο Ε.Ε. είναι κραυγαλέα. Το λεγόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μια βουλή που δεν έχει το δικαίωμα να νομοθετεί(!), αποτελεί έναν φερετζέ λιγότερο πειστικό κι από τα «κοινοβούλια» που διορίζουν στρατιωτικές δικτατορίες στην προσπάθειά τους να καλύψουν τον αυταρχικό χαρακτήρα τους. Τις αποφάσεις τις παίρνουν είτε οι επικεφαλής κυβερνήσεων, που σχεδόν όλες εκπροσωπούν μια σαφή μειοψηφία των πολιτών κάθε κράτους μέλους, είτε (συχνότερα) «θεσμοί» δίχως την παραμικρή νομιμοποίηση, οι οποίοι δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Ξεχωρίζουν η Κομισιόν και το Eurogroup – με το τελευταίο να αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, αφού τυπικά… δεν υφίσταται. Εξ ου και η δυνατότητά του να συνεδριάζει και να αποφασίζει πετάγοντας έξω όποιον υπουργό Οικονομικών δεν είναι αρεστός. Αυτό βέβαια είναι σπανιότατο φαινόμενο: συνήθως φροντίζουν ώστε οι υπουργοί Οικονομικών κάθε κράτους μέλους να έχουν την έγκριση του Βερολίνου, κι έτσι να αποφεύγονται τα παρατράγουδα.
3 Αυτό το εκ γενετής αντιδημοκρατικό DNA της Ε.Ε. μορφοποιείται όλο και πιο καθαρά τα τελευταία χρόνια σε έναν ολοκληρωτισμό, στο όνομα πάντα των «ευρωπαϊκών αρχών». Η βαριά μπότα της μεταδημοκρατίας ηχεί όλο και συχνότερα στην Ευρώπη, τα πραξικοπήματα της ευρωκρατίας-τραπεζοκρατίας πολλαπλασιάζονται. Βέτο στην επιλογή της ιταλικής κυβέρνησης να ορίσει υπουργό Οικονομικών τον «ευρωσκεπτικιστή» οικονομολόγο Πάολο Σαβόνα. Επιβολή, όπως έγινε στην Ελλάδα με την κυβέρνηση Παπαδήμου, «τεχνοκρατικών» κυβερνήσεων που συχνά έχουν επικεφαλής τραπεζίτες, λειτουργώντας έτσι και ως τραπεζοκρατία. Αποκλεισμός του «απείθαρχου» Βαρουφάκη από το Eurogroup. Ολόψυχη στήριξη στην καταστολή του καταλανικού κινήματος από το ισπανικό κράτος, περιλαμβανομένης της επ’ αόριστον φυλάκισης υπουργών και βουλευτών. Αυτά τα παραδείγματα όμως καταντούν δευτερεύουσες λεπτομέρειες μπροστά στην ουσιαστική κατάργηση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας: εκλογές και δημοψηφίσματα που δεν βγάζουν το επιθυμητό αποτέλεσμα θεωρούνται μη γενόμενα, και ανεπιθύμητες πλειοψηφίες αγνοούνται. Ως πολίτες με πλήρη δικαιώματα αναγορεύονται, από τα πιο επίσημα χείλη, μόνο όσοι σκέφτονται «σωστά». Στην καλύτερη περίπτωση, οι ψηφοφόροι καλούνται να ψηφίζουν ξανά και ξανά, μέχρι να βγάλουν οι κάλπες το αποτέλεσμα που θέλει η ευρωκρατία. Η Ευρώπη είναι η πρώτη διδάξασα, από τις αρχές του αιώνα, της επανάληψης εκλογών και δημοψηφισμάτων που είχαν… ατυχή έκβαση.
4 Την ίδια στιγμή, αυτή η «Ένωση» παραπαίει: πέρα από τον αντιδημοκρατικό και ακραία αντιδραστικό χαρακτήρα της, ούτε ενωμένη είναι, ούτε ανεξάρτητη. Η σύμπλευση των «αγορών» και του παγκοσμιοποιητικού στρατοπέδου αποδεικνύεται τείχος το οποίο δεν μπορεί να υπερβεί μια αποσαθρούμενη και σε βαθιά κρίση Ευρώπη. Υποταγμένη στον ευρωατλαντισμό, στη διεθνή σκακιέρα σέρνεται από τη μύτη από την Ουάσιγκτον. Από το κρίσιμο ζήτημα των σχέσεων με τη Ρωσία ως τη στάση της στη Λατινική Αμερική, υποτάσσεται στις πολιτικές των ΗΠΑ και αδυνατεί πια να παίξει έναν στοιχειωδώς αυτόνομο ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ακόμη και στο θέμα των σχέσεων με την Τουρκία ή στο πώς θα αντιμετωπιστεί το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα, δεν υπάρχει ενιαία και με συνέχεια στάση: ο σώζων εαυτόν σωθήτω μοιάζει να είναι το μόνο κοινό σύνθημα! Έτσι δυναμώνει και ο διχασμός στο εσωτερικό της Ε.Ε., με ένα ανοιχτά φιλοαμερικανικό μπλοκ να διαμορφώνεται, αλλά και άλλες λιγότερο ή περισσότερο άτυπες συσπειρώσεις που υπερασπίζονται τα ιδιαίτερα συμφέροντα των χωρών που τις συγκροτούν, όπως και ομαδοποιήσεις που βαθαίνουν την οικονομική συνεργασία με τρίτες δυνάμεις (π.χ. Κίνα), πολλαπλασιάζοντας έτσι τις αποκλίνουσες πορείες.
5 Πέρα από τις ενδοσυστημικές αντιθέσεις, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ραγίζει κι άλλο εξαιτίας της γενικευμένης πια αμφισβήτησής του από πλατιά λαϊκά στρώματα. Οι πολιτικές που εφαρμόζει, πολιτικές φτωχοποίησης και ταπείνωσης των πολλών, πολιτικές τσαλαπατήματος της λαϊκής κυριαρχίας και της εθνικής αλλά και ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πολιτικές περιφρόνησης ακόμη και της ίδιας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (που πλέον αντιμετωπίζεται όλο και πιο ανοιχτά σαν βαρίδι), εύλογα πυροδοτούν ξεσηκωμούς και τροφοδοτούν αυτό που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «ευρωσκεπτικισμός» ή και «αντιευρωπαϊσμός». Αυτές οι πολιτικές γεννούν μαζική απέχθεια για το εφιαλτικό οικοδόμημα των ελίτ. Και τα λαϊκά κινήματα που ξεσπούν, αιφνιδιάζοντας και φοβίζοντας την ευρωκρατία και τους πολιτικούς υπαλλήλους της, δεν μπορούν πια ούτε να αγνοηθούν, ούτε να φιμωθούν, ούτε να παταχθούν. Αντίθετα, επιτείνουν την απονομιμοποίηση της Ε.Ε. και των πολιτικών της στα μάτια δεκάδων εκατομμυρίων κατοίκων της Γηραιάς Ηπείρου.
6 Τα παραπάνω προκαλούν μια διαρκή πλέον κρίση κυβερνησιμότητας στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, και βαθείς τριγμούς ακόμη και στα κράτη-πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο συνδυασμός της ενδόρρηξης του συστήματος και των λαϊκών αντιδράσεων στο φόντο ενός παγκόσμιου γεωπολιτικού χάους, με νέες δυνάμεις να αμφισβητούν τη δυτική κυριαρχία, ανατρέπει τις ισορροπίες δεκαετιών. Οι παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες βλέπουν την επιρροή τους να μειώνεται δραματικά, και οι κυβερνήσεις ή συγκυβερνήσεις συναντούν πλειοψηφική αντίθεση – χωρίς την ίδια στιγμή να διαφαίνεται η ανάδυση μιας νέας ισορροπίας. Έτσι αποτυχαίνουν η μία μετά την άλλη όλες οι απόπειρες ανασυγκρότησης ενός ευρωπαϊκού Διευθυντηρίου. Η ίδια η παντοκρατορία της Γερμανίας αμφισβητείται ανοιχτά πια από τους εταίρους της, που κι αυτοί όμως βασανίζονται από προβλήματα παρόμοια με αυτά που αντιμετωπίζει η γερμανική άρχουσα τάξη και τα παραδοσιακά της κόμματα. Η κυβέρνηση Μακρόν στη Γαλλία, παρά τις «ναπολεόντειες» εμφανίσεις του χρυσού παιδιού της τραπεζοκρατίας, προσπαθεί μάταια να βουλώσει το κοινωνικό ηφαίστειο πάνω στο οποίο κάθεται. Το ισπανικό κράτος αποκαλύπτεται ως φυλακή εθνών και λαών, αδυνατώντας εδώ και χρόνια να πετύχει μια ελάχιστη πολιτική σταθερότητα. Η Ιταλία έχει απομακρυνθεί ως πιθανός εταίρος ενός νέου διευθυντικού κουαρτέτου της Ε.Ε., με τα παραδοσιακά της κόμματα να έχουν πέσει σε γενική ανυποληψία, και έναν ετερόκλητο «λαϊκίστικο» συνασπισμό να επιδίδεται σε κλεφτοπόλεμο με Βρυξέλλες, Βερολίνο και Παρίσι. Όσο για τη Βρετανία… η επιχείρηση ακύρωσης του Brexit από την ευρωκρατία, την τραπεζοκρατία και το παλιό πολιτικό σύστημα γυρνά μπούμερανγκ, με άγνωστες ακόμη επιπτώσεις.
7 Συμπερασματικά, απέναντί μας έχουμε μια Ευρώπη γερασμένη, αδύναμη, χωρίς εσωτερική συνοχή και χωρίς κοινή στρατηγική. Όποτε κάποια από τις ισχυρές δυνάμεις της επιχειρεί να ξεφύγει από την πραγματικότητα διαφημίζοντας μια «απογειωτική» πρωτοβουλία, χωρίς να πατά σε κάποια υλική βάση και χωρίς να έχει εκπληρωθεί ούτε μία προϋπόθεση, εχθροί και «φίλοι» γελούν ειρωνικά και συγκαταβατικά. Αυτό συνέβη και τώρα, όπως ήταν αναμενόμενο, με τις διακηρύξεις των Γερμανών ιθυνόντων ότι «θα φτιάξουμε έναν πραγματικό ευρωπαϊκό στρατό». Όσα αναφέραμε μέχρι εδώ, τι σημαίνουν; Ότι ήδη το έδαφος είναι ευνοϊκό για μεγάλα λαϊκά και δημοκρατικά ξεσπάσματα στην Ευρώπη. Τα Κίτρινα Γιλέκα πρέπει να ειδωθούν ως μια πρόγευση του χώρου και των δυνατοτήτων που υπάρχουν για την ανάπτυξη ιστορικών κινημάτων. Κινημάτων που θα στηρίζονται από μεγάλα κοινωνικά μπλοκ και θα επιδιώκουν βαθιές αλλαγές: την αποτίναξη της αμερικανικής κηδεμονίας, το χτύπημα της ευρωκρατίας και της τραπεζοκρατίας, την ανάκτηση της κυριαρχίας από χώρες και λαούς που θα επιδιώκουν μια νέα συνεννόηση σε περιφερειακό και ηπειρωτικό επίπεδο. Μια συνεργασία που δεν θα πνίγει πια αλλά θα βαθαίνει τα δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα, θα υπηρετεί την ευζωία των πολλών και θα προστατεύει το περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
8 Μία από τις προϋποθέσεις για μια τέτοια πορεία, που αποτελεί ολόκληρο κεφάλαιο το οποίο χρειάζεται ξεχωριστή ανάλυση, είναι να απαρνηθεί η Ευρώπη το αποικιακό παρελθόν και παρόν της και την ιμπεριαλιστική πολιτική της. Καθήκον δύσκολο, καθώς σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να μάθουν να σκέφτονται και να ζουν διαφορετικά, χωρίς να βασίζουν την όποια καλοπέρασή τους στην καταλήστευση τρίτων χωρών και λαών. Ακόμα και το τι θεωρείται «καλοπέραση» θα πρέπει να αλλάξει. Θα πρέπει να ξαναμάθουν να παράγουν και να αναπτύξουν αμοιβαία επωφελείς συνέργειες με τους γειτόνους τους και με τον υπόλοιπο κόσμο, αντί να επιδίδονται σε τυχοδιωκτικές επιδρομές και κατοχές που πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα και φέρνουν πιο κοντά τον κίνδυνο μιας ολικής καταστροφής. Δεν υπάρχει μέλλον για μια Ευρώπη που συμπεριφέρεται έναντι του υπόλοιπου κόσμου αλλά και των δικών της υπηκόων σαν βαρόνος του Μεσαίωνα και σαν πειρατής.
Συνθήματα και εκκλήσεις που δεν συγκινούν
Σε προηγούμενα φύλλα έχει επιχειρηθεί από την εφημερίδα μας να αναλυθούν οι εξελίξεις στην Ευρώπη, η φύση της Ε.Ε., ο ρόλος της σε ηπειρωτικό και διεθνές επίπεδο, η θέση της χώρας μας σε αυτήν και η σχέση της με αυτήν. Σήμερα, παραμονή των πιο συζητημένων ευρωεκλογών στις τελευταίες δεκαετίες, κι ενώ αναμένεται μια σημαντική τροποποίηση του πολιτικού χάρτη της ευρωβουλής, τα 40 κόμματα που διεκδικούν την ψήφο των Ελλήνων λένε από τίποτα έως ελάχιστα για την Ευρώπη. Ακόμη χειρότερα, «αφαιρούν» από την εικόνα τις αντίξοες συνθήκες και τις απειλές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στη γειτονιά της και μιλούν λες και βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον όπου είναι σεβαστές κάποιες στοιχειώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου. Είτε δεν μπορούν, είτε δεν θέλουν να καταλάβουν ότι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα το κοινωνικό και το εθνικό ζήτημα είναι αξεδιάλυτα πλεγμένα, κι άρα αδυνατούν και να στοχαστούν έστω τις προϋποθέσεις και προτεραιότητες που επιτάσσει η πραγματικότητα σε όποιον θα ήθελε να συμβάλει στην επεξεργασία μιας προοπτικής χειραφέτησης και απελευθέρωσης.
Πίσω από γενικόλογα και κενά περιεχομένου συνθήματα, καμουφλαρισμένα στην καλύτερη περίπτωση με την παπαγαλία «κεκτημένων θέσεων» ενός παρελθόντος που δεν υπάρχει πια, τα κόμματα όλου του πολιτικού φάσματος αδυνατούν να συγκινήσουν, να εμπνεύσουν, να σκιαγραφήσουν μια πορεία αλλιώτικη από αυτήν που μας έχει επιβληθεί σαν ζουρλομανδύας. Έτσι περιορίζονται σε εκκλήσεις για ψήφο τιμωρητική (στηρίξτε μας, κι ας μην είμαστε καλύτεροι από αυτόν που θεωρείτε υπεύθυνο για τα βάσανά σας), ή για ψήφο φοβισμένη (αν δεν ψηφίσετε εμάς, τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα), ή για ψήφο κριτικής υποστήριξης (την επαύριο θα ξεχάσουν το «κριτική» και θα κρατήσουν μόνο το «υποστήριξη»). Καμία σκέψη για το πώς, με ποιες κινητήριες ιδέες και πράξεις, θα μπορούσαν να συγκλίνουν πλατιές κοινωνικές δυνάμεις και να συνενωθούν σε ένα μεγάλο μπλοκ ικανό να φέρει βαθιές αλλαγές…
Σε αυτό το άνυδρο περιβάλλον επιλέγουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια συμβολής στην κατανόηση όσων συμβαίνουν στην Ευρώπη, ως προϋπόθεση για να ανιχνευθούν οι όροι συγκρότησης μιας διεξόδου από τη σημερινή ασφυκτική κατάσταση. Μιλώντας για τη φύση της Ε.Ε. και τις βασικές τάσεις πολιτικής αναμόρφωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εξετάζοντας δηλαδή την ευρωπαϊκή διάσταση πάντα από ελληνική σκοπιά, εξακολουθούμε να υπονοούμε τρία πράγματα. Πρώτον, ότι αυτή η Ε.Ε. δεν είναι μεταρρυθμίσιμη. Δεύτερον, ότι το αίτημα της δημοκρατίας στην Ευρώπη είναι αυτό που μπορεί να συγκροτήσει τα μεγάλα κοινωνικά μπλοκ που είναι απαραίτητα για βαθιές αλλαγές. Και τρίτον, ότι αυτός ο αγώνας θα είναι παρατεταμένος: όσοι προτείνουν «εύκολες και γρήγορες λύσεις» κοροϊδεύουν πρώτα-πρώτα τον εαυτό τους. Και δυσκολεύουν όχι μόνο την επίλυση του προβλήματος, αλλά ακόμη και τον εντοπισμό του. Κατά τα άλλα, καλό βόλι αύριο! Από Δευτέρα η ανάγκη για ουσιαστικές εκτιμήσεις και προσανατολισμούς, που τώρα σκεπάζεται από την άγονη σύγχυση των προεκλογικών συνθημάτων, πάλι θα βοά. Και ίσως η συζήτηση να γίνει ξανά πιο ουσιαστική.
«Αύριο το πρωί»
Ο Βαρουφάκης επαναλαμβάνει σχεδόν καθημερινά το τελευταίο διάστημα ότι έχει ρηξικέλευθες προτάσεις που μπορούν να υλοποιηθούν «αύριο το πρωί». Και μάλιστα «χωρίς να αλλάξουν οι συνθήκες της Ε.Ε.». Ενώ είναι αλήθεια ότι το ΜέΡΑ25 είναι από τις ελάχιστες πολιτικές δυνάμεις που παρουσιάζουν ένα πρόγραμμα για την Ευρώπη (άσχετα με το κατά πόσο το θεωρεί κανείς ρεαλιστικό, επιθυμητό ή ικανοποιητικό), την ίδια στιγμή τα τινάζει όλα στον αέρα επαναλαμβάνοντας αυτό το «αύριο το πρωί, με το υπάρχον καθεστώς». Συντηρεί έτσι την ψευδαίσθηση (όση έχει απομείνει μετά το 2015) ότι, άπαξ και εκλεγούν οι κατάλληλοι άνθρωποι, είναι εύκολο να αλλάξουν προς το καλύτερο τα πράγματα εντός του σημερινού πλαισίου. Δεν είναι ο μοναδικός που το κάνει, κάθε άλλο: σχεδόν οι πάντες ποντάρουν στη διαμορφωμένη ψυχολογία που κυριαρχεί στην κοινωνία και ελπίζει ότι θα υπάρξουν εύκολα αλλαγές. Όμως αυτήν ακριβώς την ψυχολογία θα έπρεπε να μοχθεί να τροποποιήσει, αντί να την κανακεύει, όποιος επιθυμεί να συμβάλει σε μια θετική διέξοδο. Μια χαρακτηριστική παραλλαγή στο μοτίβο «αύριο το πρωί» του Βαρουφάκη είναι η αφίσα που κολλά εδώ και χρόνια μια ομάδα, με ένα λιτό σύνθημα: «Με δραχμή, αμέσως καλύτερα»… Διαφορετική πρόταση, ίδια φιλοσοφία. Στην περίπτωση Βαρουφάκη πάντως δεν μπορεί να πει κανείς αν πρόκειται για εθελοτυφλία ή κάτι χειρότερο. Λέει για παράδειγμα ο επικεφαλής του ΜέΡΑ25 ότι «θα καταργήσουμε την 100% προπληρωμή φόρου και θα μειώσουμε τον ΦΠΑ σε 18% μάξιμουμ, χωρίς καν να ανακοινώσουμε τα σχετικά νομοθετήματα στο Eurogroup». Κι όμως, η εμπειρία του την εποχή που ήταν υπουργός Οικονομικών θα έπρεπε να τον αποτρέπει από τέτοιες δηλώσεις. Διότι είναι αμφίβολο ότι ακόμη και μέτρα-ασπιρίνες μπορούν να προωθηθούν χωρίς να ταρακουνηθεί συθέμελα το ευρωπαϊκό «οικοδόμημα». Μπορεί τα λόγια του Βαρουφάκη να ακούγονται πιο γλυκά από την αλήθεια, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο αγώνας για μια δημοκρατική και δίκαιη Ευρώπη θα είναι δύσκολος και παρατεταμένος. Όσο πιο γρήγορα γίνει αυτό κατανοητό, τόσο νωρίτερα θα αρχίσουν και οι προετοιμασίες για τον μακροχρόνιο δημοκρατικό πόλεμο των λαών ενάντια στο έκτρωμα των ελίτ.
Ο Δρόμος για την Ευρώπη
Μια ενδεικτική σταχυολόγηση από την αρθρογραφία των τελευταίων μηνών μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη ανάγνωση της ευρύτερης εικόνας:
► Φύλλο 455, σελ. 2-3: Δημοκρατική Ευρώπη
► Φύλλο 454, σελ. 16-17: Η παλιά Ευρώπη αποσυντίθεται
► Φύλλο 450, σελ. 16-17: Αγνώριστη Ευρώπη
► Φύλλο 447, σελ. 5: «Ειρηνική συνύπαρξη» με την ευρωκρατία, τέλος!
► Φύλλο 444, σελ. 16-18: Άταφος νεκρός η δημοκρατία στην Ε.Ε.
► Φύλλο 440, σελ. 7: Αυτοί είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία
► Φύλλο 438, σελ. 16-18: Συνεχίζεται η αναταραχή στην Ευρώπη
► Φύλλο 435, σελ. 20: Ο μπαμπούλας είναι αλλού
► Φύλλο 433, σελ. 5: Ωραία μου Ευρώπη!
► Φύλλο 430, σελ. 5: Η «μπελ επόκ» τελείωσε
► Φύλλο 426, σελ. 15-17: Απειλητικά σύννεφα πάνω από την Ε.Ε.
► Φύλλο 425, σελ. 5: «Κάτι γίνεται»
► Φύλλο 422, σελ. 17: Πού βαδίζει η Ευρώπη;
Πηγή: e-dromos.gr
Ερρίκος Φινάλης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου