Γιάννης Περάκης
Μετά απο την απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης της φτώχειας στο πρώτο μέρος, στο δεύτερο μέρος θα αναπτυχθεί η ακραία έκφρασή της, η αστεγία. Στην Ελλάδα το φαινόμενο έλαβε τεράστια ανάπτυξη τα τελευταία εννέα χρόνια. Το πρόβλημα είναι διεθνές.
Σύμφωνα με την Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, υπάρχουν κατ' εκτίμηση 100 εκατ. άστεγοι σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι του 2005 και δεν «μετρούν» τι έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια της κρίσης ούτε περιλαμβάνουν στις στατιστικές τους νεάστεγους, στα χρόνια της άγριας λιτότητας του νεοφιλευθερισμού. Οι τελευταίες στατιστικές της Κομισιόν «μετρούν» τους άστεγους της Ε.Ε των 28 σε 4,1 εκατ. αριθμός που κατά τις οργανώσεις απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Μάλιστα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό το γεγονός ότι στην συγκεκριμένη λίστα του ΟΗΕ για τις πόλεις με τους περισσότερους αστέγους, βρίσκονται και μερικά από τα πιο ανεπτυγμένα κράτη του κόσμου.
Επιτέλους, «εκσυγχρονιστήκαμε» και «εξευρωπαιστήκαμε», προς δόξαν της «ευρωπαικής ιδέας» αλλά και της «ευρώπης των λαών», με την Αθήνα να βρίσκεται στη 13η θέση στην θλιβερή λίστα των 15 πόλεων με τα υψηλότερα ποσοστά αστέγων.
Ακολουθούν οι 15 πόλεις με τα υψηλότερα ποσοστά αστέγων
15. Τάμπα-Φλόριντα, ΗΠΑ: Η αύξηση του αριθμού των αστέγων σε 7.419 άτομα που κοιμούνται στους δρόμους της.
14. Σαν Ντιέγκο-Καλιφόρνια, ΗΠΑ: Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στην πολιτεία της Καλιφόρνια, με πληθυσμό 1.345.895 άτομα «φιλοξενεί» στους δρόμους της 8.879 αστέγους.
13. Αθήνα-Ελλάδα: Πάνω από 40 χιλ. ζουν στους δρόμους, οι περισσότεροι στην Αθήνα.
12. Σιάτλ-Ουάσινγκτον, ΗΠΑ: Το 2013 ζούσαν 9.106 άστεγοι.
11. Σαν Φρανσίσκο-ΗΠΑ: Περίπου 7.000 με 10.000 άτομα στο Σ. Φρανσίσκο είναι άστεγοι.
10. Σάο Πάολο-Βραζιλία: Μελέτη που διεξήχθη πρόσφατα, περίπου 10.000 είναι οι άστεγοι.
9. Βουδαπέστη-Ουγγαρία: Μόνο στη Βουδαπέστη, υπάρχουν περίπου 10.000 άστεγοι.
8. Μπουένος Αϊρες-Αργεντινή: Οι άστεγοι λέγεται ότι είναι τα φαντάσματα του Μπουένος Αιρες. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν περίπου 15.000 άστεγοι που διαμένουν στους βρώμικους δρόμους της πόλης και τα δημόσια καταφύγια διαθέτουν μόλις1.700 κρεβάτια.
7. Βομβάη-Ινδία: Το 2003, υπήρχαν περίπου 23 εκατ. άστεγοι στην Ινδία. Από τότε, ο αριθμός έχει αυξηθεί, παρά τα προγράμματα που υλοποιούνται από την κυβέρνηση για να μειωθεί το ποσοστό τους. Στη Βομβάη μόνο, υπάρχουν περίπου 25.000 άνθρωποι που κοιμούνται στους δρόμους κάθε βράδυ.
6. Τζακάρτα-Ινδονησία: Σύμφωνα με την απογραφή του 2000, περίπου 28.364 άνθρωποι είναι άστεγοι στην Τζακάρτα της Ινδονησίας.
5. Πόλη του Μεξικού-Μεξικό: Το 40% του συνολικού πληθυσμού του Μεξικού ζει σε συνθήκες φτώχειας. Σύμφωνα με τις ΜΚΟ, ο αριθμός των ανθρώπων στους δρόμους της πρωτεύουσας του Μεξικού κυμαίνεται από15.000 έως 30.000.
4. Μόσχα-Ρωσία: Υπάρχουν περίπου 5 εκατ. άστεγοι στη Ρωσία, εκ των οποίων το 1 εκατ. είναι παιδιά. Οι μελέτες δείχνουν ότι η Μόσχα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αστέγων στη χώρα που αντιπροσωπεύουν περίπου 10.000 με 50.000 άτομα. Παρά τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό εξακολουθεί να μην υπάρχει καμία κοινωνική προσέγγιση του προβλήματος.
3. Λος Αντζελες-ΗΠΑ: Η πόλη του Λ. Αντζελες είναι μία από τις πόλεις των ΗΠΑ με το υψηλότερο ποσοστό αστέγων. Σήμερα, στεγάζει περίπου 57.737 άστεγους στους δρόμους της.
2. Νέα Υόρκη-ΗΠΑ: Από το 2013, ο αριθμός των αστέγων είναι ήδη πάνω από 60.000 με τα 22.000 να είναι παιδιά.
1. Μανίλα-Φιλιππίνες: Σύμφωνα με το Homeless International, περίπου 22.800.000 διαμένουν σε παραγκουπόλεις. Και σύμφωνα με μια κυβερνητική έκθεση των Φιλιππίνων, 1.200.000 είναι παιδιά που ζουν από αθέμιτη εργασία ή επαιτεία στους δρόμους.
Ισπανία...Το σπίτι στο σφυρί, η ζωή στο δρόμο. Η Μαδρίτη έχει πλέον τον υψηλότερο αριθμό αστέγων στην ιστορία της. Πάνω από 46 χιλιάδες άνθρωποι ζουν στους δρόμους της. Από αυτούς το 25% έχει ανώτερο επίπεδο μόρφωσης ενώ το 41% κατέληξε στο πεζοδρόμιο γιατί έχασε τη δουλειά του. Μόνο το 6,4% είναι χρήστες ουσιών.
Πορτογαλία...Αστεγοι με αυτοκινητοδρόμους…Ο αριθμός των νεόπτωχων Πορτογάλων αυξάνει καταφεύγοντας στην Τράπεζα Τροφίμων. Εως το 2009 η «τράπεζα» εξυπηρετούσε μόνο τις φτωχότερες οικογένειες. Κάθε μήνα 3.000 οικογένειες χάνουν το σπίτι τους.
Ιταλία...«Οδηγός Μισελέν»... για συσσίτια. Στα κτίρια των φιλανθρωπικών οργανώσεων δεν πέφτει καρφίτσα. Στα γεύματα αγάπης η ζήτηση για pacco-spesa, ζυμαρικά και ψωμί είναι μεγάλη. Τουλάχιστον 300 χιλιάδες εξώσεις έκαναν οι τράπεζες την τελευταία τριετία. 71.101 οικογένειες ζουν σε τροχόσπιτα, παράγκες σκηνές και παρεμφερή, πρόχειρα καταλύματα. Το 2001 ήταν 23.336.
Βρετανία...Σπίτι τους η Τραφάλγκαρ. Ο αριθμός των αστέγων στη Βρετανία έχει αυξηθεί κατά 43%. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία οργανώσεων και τοπικών αρχών, περίπου 6.000 άνθρωποι κοιμούνται στους δρόμους του Λονδίνου, ενώ το 2011 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 3.900 και 3.000 την διετία 2006-2007.
Γαλλία...Οι «άθλιοι» του Σηκουάνα. Τα τρία 3 χρόνια οι άστεγοι στην Γαλλία αυξήθηκαν κατά 50% με αποτέλεσμα να φθάσουν τον αριθμό ρεκόρ των 3,6 εκατ. που είτε δεν έχουν καθόλου κατάλυμα είτε περιφέρονται στον δρόμο αναζητώντας ευκαιριακά κάπου να κοιμηθούν. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι ανάμεσα στους άστεγους στην Γαλλία οι 30.000 είναι παιδιά, ενώ οι 141.000 από αυτούς ζουν στην κυριολεξία στο πεζοδρόμιο.
Γερμανία...«Μια Κολωνία» άστεγοι, που δεν υπάρχουν. Επισήμως δεν υπάρχουν άστεγοι καθώς δεν περιλαμβάνονται σε καμία στατιστική κρατικής υπηρεσίες. Οι όποιες καταγραφές ή στατιστικές έχουν γίνει από ανεξάρτητες οργανώσεις που προσφέρουν βοήθεια στους άστεγους. Μια από αυτές είναι η BAG που εκτιμά ότι ο αριθμός των αστέγων αγγίζει τις 860 χιλιάδες, εκ των οποίων το 40% είναι μετανάστες. Πρόκειται για τον πληθυσμό μιας πόλης σαν την Κολωνία. Το 1/3 των αστέγων είναι γυναίκες, 30% είναι νέοι και παιδιά και 39% άνδρες. Αλλο ένα εκατ. άνθρωποι κινδυνεύουν να μείνουν άστεγοι.
Ουγγαρία...Και άστεγοι και ποινικά διωκόμενοι. Το κοινοβούλιο της χώρας ποινικοποίησε τους άστεγους. Ο νέος νόμος εξουσιοδοτεί τις τοπικές Αρχές της Ουγγαρίας να «καθαρίζουν» τους δρόμους από τους αστέγους, κυρίως τις τουριστικές περιοχές, και να καταστρέφουν τα προσωρινά καταλύματά τους σε ανοιχτούς χώρους και δάση. Στόχος, σύμφωνα με την ουγγρική κυβέρνηση, είναι «η προστασία της δημόσιας τάξης, της ασφάλειας, της υγείας και των πολιτιστικών αξιών». Περίπου 10.000 άνθρωποι εντός και πέριξ της Βουδαπέστης ζουν στους δρόμους.
Σήμερα πάνω από 40 χιλιάδες ζουν στους δρόμους, οι περισσότεροι στην Αθήνα. Κοιμούνται σε παγκάκια, σε στοές, στο πεζοδρόμιο και δίνουν μια άνιση μάχη. Ο αριθμός των αστέγων αυξήθηκε κατά 30% σε σχέση με το 2009 καθώς η Ελλάδα βυθίζεται στην χειρότερη κρίση της μεταπολεμικής ιστορίας της. Το φαινόμενο των νεοάστεγων είναι εδώ και δεν έχει ούτε χρήστες ουσιών, ούτε «παράνομους» μετανάστες. Σήμερα υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων που με βάση τα στατιστικά στοιχεία ζουν ή απειλούνται από την έλλειψη στέγης.
Στην πρώτη, ανήκουν αυτοί που βλέπουμε να κοιμούνται στο πεζοδρόμιο στα στέκια των αστέγων: χρήστες ουσιών και αλκοόλ, άνθρωποι της παραβατικότητας, άλλοι με σοβαρά ψυχικά νοσήματα και στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν άνθρωποι που μέχρι πρότινος είχαν μια «φυσιολογική» ζωή αλλά σήμερα είναι «αόρατοι» στο πλήθος των νεόπτωχων.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα, οι νεοάστεγοι δεν είναι οι «γνώριμοι» του δρόμου που ζουν στα χαρτόκουτα... Είναι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους σε μια νύχτα και που παλεύουν να κρατηθούν στη σκιά του εαυτού τους για να μην μάθει κανείς ποτέ την κατάληξή τους. Είναι αυτοί που περνούν σκυφτοί τις πόρτες των μεγάλων μαγειρείων της κοινωνικής πρόνοιας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δήμου Αθηναίων, 20.000 κάτοικοι της πρωτεύουσας στηρίζονται για την επιβίωσή τους στις κοινωνικές υποδομές. Από αυτούς που συνωστίζονται στα συσσίτια, το 66% είναι Ελληνες, το 44% έχει ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, το 7,5% έχει τελειώσει Πανεπιστήμιο.
Η κατάσταση θα χειροτερέψει. Οι αποδείξεις αυτής της εκτίμησης:
1η ) Η μελέτη βασίστηκε σε στοιχεία καταναλωτών-οφειλετών που προσέφυγαν στην Ενωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (E.E.K.E.), με σκοπό τη διευθέτηση των οφειλών τους κατά το χρονικό διάστημα 2009-2019. Για την εξαγωγή των στατιστικών αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκαν μόνο τα στοιχεία των οφειλετών εκείνων που κινήθηκαν υποβάλλοντας αίτηση υπαγωγής στις δικαστικές ρυθμίσεις του Νόμου 3869/2010 (Νόμος Κατσέλη). Το σύνολο των οφειλών μη εξυπηρετούμενων δανείων των οφειλετών που υπέβαλαν αίτηση στο Νόμο με την υποστήριξη της Ε.Ε.Κ.Ε. ανέρχεται στα 62 εκατ. ευρώ.
Το Προφίλ των Δανειοληπτών μη Εξυπηρετούμενων Δανείων
2η ) Ο Πίνακας 1 του ΟΑΕΔ δηλώνει ότι 533.093 (478.208+54.885) είναι μακροχρόνια άνεργοι.
Ο συνδυασμός των (1η +2η ) και τις τράπεζεςνα μειώνουν κατά 50 δις. τα «κόκκινα» δάνεια μέχρι το 2021 (17 δις. ανά έτος) και χωρίς την προστασία της πρώτης κατοικίας θα αυξήσουν τον αριθμό της «νέας γενιάς» αστέγων κατά γεωμετρική προόδο.
Χωρίς καμία πρόθεση υποτίμησης των υπαρχουσών κοινωνικών δομών αλληλεγγύης που υπάρχουν σήμερα στην χώρα μας, μπορούμε με βεβαιότητα να ισχυρισθούμε ότι υπολείπονται σε κάλυψη αυτών ακόμη και των βασικών αναγκών, λόγω κατ΄αρχήν της αδιαφορίας των μνημονιακών κυβερνήσεων με συνέπεια την υποχρηματοδότησης τους. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένες απο αυτές παρακάτω:
Το Κοινωνικό Παντοπωλείο, το Κοινωνικό Συσσίτιο, η Τράπεζα Χρόνου, το Κοινωνικό Φαρμακείο, ο Δημοτικός Λαχανόκηπος.
Ακόμη και σήμερα δυστυχώς η αντιμετώπιση της αστεγίας βρίσκεται στα σπάργανα και στις «εξαγγελίες». Σύμφωνα με την κ. Φωτίου, οι άμεσοι στόχοι της εθνικής στρατηγικής είναι οι εξής: Αποτύπωση του φαινομένου με επιστημονικό, έγκυρο τρόπο και ενιαία μεθοδολογία, κωδικοποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας και επεξεργασία προτάσεων βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου, σύσταση διυπουργικού οργάνου που θα χαράσσει την πολιτική για τουςαστέγουςεντός του κυβερνητικού συμβουλίου κοινωνικής πολιτικής, υπό την αντιπροεδρία, δημιουργία μόνιμου ψηφιακού μηχανισμού παρακολούθησης της αστεγίας που θα λειτουργεί εντός του πλαισίου του εθνικού μηχανισμού για την κοινωνική ένταξη και συνοχή, με στόχο τη διασύνδεση και το συντονισμό όλων των φορέων που εργάζονται για τους αστέγους, δημιουργία δεικτών για την παρακολούθηση του φαινομένου και ορισμός ποσοτικών στόχων μείωσης ανά έτος.
Οι αριθμοί της απογραφής πανελλαδικά: 90 απογραφικοί τομείς στις επτά πόλεις, 34 ημερήσιες δομές (Κέντρα Ημέρας/συσσίτια), 11 στεγαστικές δομές (ξενώνες/υπνωτήρια), 17 πράξεις υποστηριζόμενων διαμερισμάτων (Στέγαση & Επανένταξη, Κοινωνική Κατοικία δήμου Αθηναίων), 370 καταγραφείς, εθελοντές.
Επανέρχεται το ζήτημα υπολειτουργίας δομών αλληλεγγύης. Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η υποχρηματοδότηση. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Πρέπει άμεσα να υπάρξει δραστική αλλαγή στην φιλοσοφία της λειτουργίας των δομών αυτών. Ας ρίξουμε μια ματιά σε άλλες χώρες:
Το φινλανδικό πρόγραμμα έχει τεθεί σε λειτουργία εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία.Το πρόγραμμα «Πρώτη Στέγη», έχει ως εξής: Παραχωρείται στον άστεγο ένα σπίτι διά παντός με πολύ χαμηλό ενοίκιο που μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό. Συνήθως το πληρώνουν με το κοινωνικό επίδομα που λαμβάνουν. Σε αυτό δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι κανόνες.
Για παράδειγμα, μπορούν να πίνουν. Παρέχεται ψυχική υποστήριξη για την αντιμετώπιση κατά του εθισμού στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά και στη συνέχεια τους εξασφαλίζεται δουλειά. Το μόνο, δηλαδή, που απαιτείται από αυτούς, είναι να συμβουλεύονται τους κοινωνικούς λειτουργούς και τους επαγγελματίες άλλων ειδικοτήτων που εργάζονται μόνιμα στις πολυκατοικίες των αστέγων. Παραχωρούνται ειδικά διαμορφωμένα κτίρια για αυτό το πρόγραμμα. Για παράδειγμα, μια στρατιωτική μονάδα στο Ελσινκι, μετατράπηκε σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων με 81 δωμάτια και 250 κρεβάτια. Οι άστεγοι βρήκαν ένα κεραμίδι για το κεφάλι τους. Σε όσους φέρουν ως επιχείρημα το μεγάλο κόστος του μέτρου, η απάντηση είναι η εξής: Το φινλανδικό κράτος έχει ξοδέψει 300 εκατ. ευρώ για 3.500 διαμερίσματα και 300 κοινωνικούς λειτουργούς που δουλεύουν με τους άστεγους. Οι Φινλανδοί έχουν υπολογίσει ότι για κάθε άστεγο που βρίσκει σπίτι, το κράτος γλυτώνει 15.000 ευρώ το χρόνο, ποσά που θα ξοδεύονταν σε νοσοκομειακή περίθαλψη φυλακές ή αστυνομικές υπηρεσίες. Κι ενώ σε όλες τις άλλες χώρες του δυτικού πολιτισμού το πρόβλημα των αστέγων διογκώνεται, στην Φινλανδία αμβλύνεται. Το 1987, υπήρχαν 18.000 καταγεγραμμένοι άστεγοι στη Φινλανδία, οι περισσότεροι στο Ελσίνκι. Το 2017, το νούμερο είχε πέσει στους 7.112 από τους οποίους μόνο οι 415 έμεναν στον δρόμο. Οι υπόλοιποι βρήκαν καταφύγιο σε σπίτια συγγενών ή φίλων.
Η απήχησή του αρχίζει να επηρεάζει και τη νοοτροπία άλλων χωρών. Στην Αγγλία, η κυβέρνηση συμφώνησε να χρηματοδοτήσει αντίστοιχες πιλοτικές προσπάθειες σε τρία μέρη της χώρας, ενώ σε Ουαλία, ΗΠΑ, Δανία, Αυστραλία, ήδη λειτουργούν ανάλογα προγράμματα.
Το νέο αλλά και το ουσιώδες της καταπολέμησης της αστεγίας έγκειται στην προσπάθεια επανένταξης τους. Δέκα χρόνια μετά τα μνημόνια και 3,5 χρόνια διακυβέρνησης απο τον σύριζα, βρισκόμαστε σχεδόν σχεδόν στο σημείο μηδέν ή ελάχιστα βήματα έχουν γίνει. Πανομοιότυποι λόγοι της σημερινής κατάστασης ισχύουν για τους δύο βραχίονες των μνημονίων. Ας τους παραθέσουμε:
1) Επικρατεί η λογική της διαχείρισης του προβλήματος, μέρος της διαχείρισης του πολιτικού συστήματος,
2) Η νέα εκδοχή της θεωρίας της «ψωροκώσταινας» δηλαδή ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει κονδύλια για να υλοποιήσει τέτοιας έκτασης κοινωνικά προγράμματα,
3) Η έλλειψη συνολικού πολιτικού οράματος αλλαγής των σημερινών κοινωνικών προβλημάτων
α) Η Ελληνική Στατιστική Αρχή στην έρευνα της, το 2011 (πριν απο την ανάπτυξη των μνημονίων) ανακοίνωσε τα εξής: Στην Ελλάδα υπάρχουν 6.384.353 κατοικίες. Μία στις τρείς όμως είναι ακατοίκητη. Αναλυτικά η κατάσταση των κατοικιών αυτών:
Επί πλέον οι τρεις πρώτες περιφέρειες της χώρας με τις περισσότερες σε αριθμό κενές κατοικίες, είναι η Αττική (609.058), η Κεντρική Μακεδονία (360.990) και η Πελοπόννησος (198.386). Το μεγαλύτερο ποσοστό (99,9%) των κατοικούμενων κατοικιών διαθέτει λουτρό, το 97,4% υδροδοτείται από δημόσιο δίκτυο και το 77,5% έχει κεντρική θέρμανση.
Ας λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι τα στοιχεία αφορούν το 2011, πριν την εξάπλωση της μνημονιακής λαίλαπας.
β) Η περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου. Ο Πίνακας-2 καταγράφει τα ακίνητα της περιουσίας του Ελληνικού λαού. Αισίως φτάσαμε στο «ζουμί» της απάντησης:
1) Βάσει βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου πολιτικού οράματος
Η αναβάθμιση των περιοχών με ένα μεγαλόπνοο σχέδιο ανάπλασης των υποβαθμισμένων περιοχών με την συνεραργσία των Δήμων, των υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, αλλά και των επιστημονικών φορέων (ΤΕΕ, κλπ), με αποτέλεσμα την αξιοποίηση της περιουσίας αυτής.
Θεωρείται αναγκαίο να διευκρινιστεί ότι το πρόβλημα με τα εγκαταλελειμμένακτίρια που είναι επικίνδυνα για την ασφάλεια των κατοίκων (ετοιμόρροπα, κτίρια-υγειονομικές βόμβες) θα πρέπει άμεσα θα να επιλυθεί, είτε κατεδαφίζοντας τα είτε με άλλο τρόπο.
Στην Αθήνα περίπου 1.800 κτίρια είναι κενά στο κέντρο της Αθήνας. Σύμφωνα με το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης τα εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου είναι περίπου 400. Περισσότερο από το 85% των κτιρίων του κέντρου χρήζουν κάποιας παρέμβασης εκσυγχρονισμού, βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Από αυτά τα 200έχουν χαρακτηριστεί από το υπουργείοΠεριβάλλοντοςως διατηρητέα, ενώ σχεδόν 400, είναι αυτά που έχει χαρακτηρίσει το υπουργείο Πολιτισμού ως διατηρητέα. Τα υπόλοιπα εκτιμάται πως είναι ακίνητα που είτε δεν έχουν δηλωθεί στοΚτηματολόγιοκαι φαίνονται ως αγνώστου ιδιοκτήτη είτε πρόκειται για κατοικίες οι οποίες με το πέρασμα του χρόνου και ταπολλά συμβόλαια κληρονομιάς εγκαταλείφθηκαν από τους κληρονόμους τους.
Τα κτίρια που εμφανίζονται στο πιο κάτω πίνακα, ανήκουν στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Τά 652 ακίνητα, γεωγραφικά βρίσκονται στην Αττική, εκ των οποίων τα 256 στον Δήμο Αθηναίων, τα 45 στην Θεσσαλονίκη και τα 429 στην υπόλοιπη Ελλάδα:
Η εύλογη «απορία»; Eάν στεγαζόντουσαν οι άστεγοι σε αυτά τα κενά δημόσια κτίρια (μετά απο επισκευές και μετατροπές), δεν θα είχαμε λύσει το πρόβλημα;
Αλλωστε επιβάλλεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
Προσωρινές λύσεις: Μια προσωρινή λύση είναι η χρήση μέσω squatting (κατάληψης). Παραδείγματα προσωρινών χρήσεων μέσω κατάληψης:
α) Μια πόλη με παράδοση στη κατάληψη είναι το Άμστερνταμ. Εχει αρκετά παλιές ρίζες στην πόλη, αφού η πρώτη οργανωμένη κίνηση κατάληψης σπιτιών έγινε ήδη το 1964, από ομάδα φοιτητών, η οποία κατέλαβε κτίρια που προορίζονταν για κατεδάφιση, ενώ ταυτόχρονα το κτιριακό απόθεμα για τη στέγαση των φοιτητών δεν επαρκούσε. Παρόμοιες κινήσεις συνεχίστηκαν για αρκετά χρόνια και οδήγησαν στην ψήφιση του νόμου VacantPropertyAct το 1981, ο οποίος ανέφερε πως η κατάληψη ενός κτιρίου ήταν αδίκημα μόνο ένα το κτίριο ήταν κενό λιγότερο από έξι μήνες. Η παράδοση στις καταλήψεις αποτέλεσε ανάχωμα της εγκατάλειψης των κτιρίων και άφησε παρακαταθήκη στην κουλτούρα της περιοχής κάτι που αναγνώριζε το VacantPropertyAct. Οι επιτυχίες των καταληψιών του Άμστερνταμ είναι πως κατάφεραν να σώσουν αρκετά κτίρια από την κατεδάφιση και πως αρκετές φορές επισκεύασαν και μετέτρεψαν τα κατειλημμένα κτίρια σε κάτι άλλο, όπως για παράδειγμα τα γραφεία σε κατοικίες. Πάντως, η προηγούμενη νομοθεσία του Άμστερνταμ, όπου ουσιαστικά επέτρεπε την εκμετάλλευση των εγκαταλελειμμένων ακόμα και από καταληψίες, όταν ο ιδιοκτήτης δεν ήταν σε θέση να τα επιδιορθώσει-εκμεταλλευτεί, αν και «ανορθόδοξη» δεν επέτρεψε σε αρκετά από τα εγκαταλελειμμένα να αρχίσουν να μοιάζουν με ερείπια. Ακόμα, το κίνημα των καταλήψεων αποτέλεσε και «αξιοθέατο» προσελκύοντας ορισμένες ομάδες ανθρώπων στην πόλη. Σημαντικότερο πλεονέκτημα, όσον αφορά τα εγκαταλελειμμένα, είναι πως αποτέλεσε τη βάση για την εδραίωση των temporaryuses(προσωρινών χρήσεων) σε όλη τη χώρα ως εργαλείο πολεοδομικού σχεδιασμού και αντιμετώπισης των εγκαταλελειμμένων.
β) Στο Ντιτρόιτ που είναι από τις χαρακτηριστικότερες αμερικάνικες shrinkingcities(συρικνούμενες πόλεις) μετά το κλείσιμο της αυτοκινητοβιομηχανίας. Βρίσκεται σε κατάσταση γενικευμένης ύφεσης και αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα εγκαταλελειμμένων κτιρίων, το οποίο επιδεινώθηκε με την κρίση του 2008 . Τα μέτρα αναβάθμισης που πήρε η πόλη απέτυχαν, καθώς αγνόησαν την πραγματικότητα της οικονομικής ύφεσης επενδύοντας σε μεγαλόπνοα έργα ανάπτυξης. Αυτή η αποτυχία της κεντρικής στρατηγικής έδωσε χώρο στην ανάπτυξη της κατάληψης στα εγκαταλελειμμένα της περιοχής, από ομάδες καλλιτεχνών, όχι μόνο της περιοχής αλλά και όλων των ΗΠΑ, όπου στο Ντιτρόιτ μπορούν να καταλάβουν χώρους για γυρίσματα, στούντιο, γραφεία καλλιτεχνών. Ουσιαστικά είναι ένα δημιουργικό κομμάτι ανθρώπων το οποίο εκμεταλλεύεται αναξιοποίητους, παρηκμασμένους χώρους για να δημιουργήσει. Οι κινήσεις αυτές δεν καταλαμβάνουν μόνο τα εγκαταλελειμμένα αλλά δραστηριοποιούνται και εντός των γειτονιών μέσω συλλογικών δράσεων. Παρόλη την «παρανομία» τέτοιων εγχειρημάτων, η πόλη του Ντιτρόιτ αναγκάστηκε να τα αναγνωρίσει αφού αποτέλεσαν την μόνη απάντηση στο πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων. Μάλιστα, το 2012 επέλεξε 2.000 ακίνητα στα οποία διέμεναν οι καταληψίες και τους έδωσε την δυνατότητα να αγοράσουν τις κατοικίες έναντι μικρού αντιτίμου αρκεί να είναι συνεπείς στα δημοτικά τέλη για δύο χρόνια βέβαια. πολλοί από τους «παράνομους» κατοίκους των σπιτιών αυτών ήταν οι ιδιοκτήτες αυτών, οι οποίοι απλά έχασαν τις ιδιοκτησίες τους λόγω οφειλών σε τράπεζες. Αντίστοιχα προγράμματα παραχώρησης εγκαταλελειμμένων ως κατοικίας λειτουργούν και για καλλιτέχνες και για αστέγους. Η περίπτωση του Detroit δείχνει πως σε πολλές περιπτώσεις οι μικρές και συλλογικές κινήσεις μπορεί να δώσουν αποτελεσματικότερες λύσεις στο πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων από κεντρικές «νόμιμες» πολιτικές.
Διατηρητέα εγκαταλελειμμένα κτίρια-Πολιτικές HistoricPreservation (Ιστορικής προστασίας)
Ως Ιστορικής προστασίας εννοούνται οι πολιτικές που υιοθετούνται έτσι ώστε να διασωθούν κτίρια, τοπία, γειτονιές και τοποθεσίες οι οποίες έχουν αναγνωριστεί ως υψηλής ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας. Πολλές περιπτώσεις εγκαταλελειμμένων κτιρίων αφορούν τέτοιες περιπτώσεις. Ο τρόπος αντιμετώπισης των κτιρίων αυτών μπορεί να είναι είτε η αποκατάστασή τους, είτε ένας από τους παραπάνω τρόπους επαναχρησιμοποιήσεων που περιγράψαμε όπως τα βιομηχανικά κτίρια ανήκουν πολλές φορές σε αυτή την κατηγορία.
Ένα παράδειγμα επαναχρησιμοποίησης ιστορικού κτιρίου είναι εκείνο που πραγματοποιήθηκε στο Γουόρικ (Αγγλία). Η WDC είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός ο οποίος εξειδικεύεται στην μετατροπή ιστορικά σημαντικών κτιρίων σε κοινωνική κατοικία για οικονομικά ασθενείς οικογένειες. Σε συνεργασία με τον δήμο του Γουόρικ μετέτρεψε σε κοινωνική κατοικία ένα κτίριο ορόσημο της περιοχής, ένα σχολείο κτισμένο το 1886. Ακόμα έχει αποκαταστήσει κτίρια του 19ου αιώνα για τον ίδιο σκοπό. Τα θετικά αυτής της αποκατάστασης εγκαταλελειμμένων κτιρίων είναι πως ωφελούν το σύνολο της κοινότητας, χρησιμοποίησαν μικτούς τρόπους χρηματοδότησης, ενέπλεξαν τους κατοίκους στην υλοποίηση του σχεδιασμού, και χρησιμοποίησαν με δημιουργικό τρόπο σημαντικά κτίρια της περιοχής.
Θα ήταν παράλειψη, εάν δεν τονισθούν τα εξής:
1ο) Η Περιουσία του Ελληνικού λαού δεν πωλείται. Εάν λειτουργούσε στοιχειωδώς το κράτος δικαίου ο οποιοσδήποτε επίδοξος που θα τολμούσε να «απλώσει» το χέρι του στην περιουσία αυτή, θα είχε καταδικαστεί σε πολυετή κάθειρξη (βλέπε Ισλανδία).
2ο) Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών, απαιτεί συνεργασίες ευρύτερης πλειοψηφίας (όπως το 114) διαφορετικές νοοτροπίες στις συνεργασίες και με άλλη ποιότητα συμμετοχής των πολιτών. Επίσης το πολιτικό προσωπικό να είναι απαλλαγμένο απο τις ιδεοληψίες της πολιτικής διαχείρισης του συστήματος, πλαισιωμένο με το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό.
3ο) Φαντασία στην εξουσία.
Σημείωση: Είχα την τιμή να συμμετέχω ενεργά στη δεκαετία του 80 στην κατάληψη της βίλας Δρακόπουλου, στα Πατήσια και στην διοργάνωση των εκδηλώσεων των Α’ Πατησιακών.
Διαβάστε: Το πρώτο μέρος (ΕΔΩ)
Πληροφορίες:
Πηγή: sxedio-b.gr
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Άμεσος Στόχος... Ουδείς Άστεγος
Μετά απο την απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης της φτώχειας στο πρώτο μέρος, στο δεύτερο μέρος θα αναπτυχθεί η ακραία έκφρασή της, η αστεγία. Στην Ελλάδα το φαινόμενο έλαβε τεράστια ανάπτυξη τα τελευταία εννέα χρόνια. Το πρόβλημα είναι διεθνές.
Σύμφωνα με την Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, υπάρχουν κατ' εκτίμηση 100 εκατ. άστεγοι σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι του 2005 και δεν «μετρούν» τι έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια της κρίσης ούτε περιλαμβάνουν στις στατιστικές τους νεάστεγους, στα χρόνια της άγριας λιτότητας του νεοφιλευθερισμού. Οι τελευταίες στατιστικές της Κομισιόν «μετρούν» τους άστεγους της Ε.Ε των 28 σε 4,1 εκατ. αριθμός που κατά τις οργανώσεις απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Μάλιστα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό το γεγονός ότι στην συγκεκριμένη λίστα του ΟΗΕ για τις πόλεις με τους περισσότερους αστέγους, βρίσκονται και μερικά από τα πιο ανεπτυγμένα κράτη του κόσμου.
Επιτέλους, «εκσυγχρονιστήκαμε» και «εξευρωπαιστήκαμε», προς δόξαν της «ευρωπαικής ιδέας» αλλά και της «ευρώπης των λαών», με την Αθήνα να βρίσκεται στη 13η θέση στην θλιβερή λίστα των 15 πόλεων με τα υψηλότερα ποσοστά αστέγων.
Ακολουθούν οι 15 πόλεις με τα υψηλότερα ποσοστά αστέγων
15. Τάμπα-Φλόριντα, ΗΠΑ: Η αύξηση του αριθμού των αστέγων σε 7.419 άτομα που κοιμούνται στους δρόμους της.
14. Σαν Ντιέγκο-Καλιφόρνια, ΗΠΑ: Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στην πολιτεία της Καλιφόρνια, με πληθυσμό 1.345.895 άτομα «φιλοξενεί» στους δρόμους της 8.879 αστέγους.
13. Αθήνα-Ελλάδα: Πάνω από 40 χιλ. ζουν στους δρόμους, οι περισσότεροι στην Αθήνα.
12. Σιάτλ-Ουάσινγκτον, ΗΠΑ: Το 2013 ζούσαν 9.106 άστεγοι.
11. Σαν Φρανσίσκο-ΗΠΑ: Περίπου 7.000 με 10.000 άτομα στο Σ. Φρανσίσκο είναι άστεγοι.
10. Σάο Πάολο-Βραζιλία: Μελέτη που διεξήχθη πρόσφατα, περίπου 10.000 είναι οι άστεγοι.
9. Βουδαπέστη-Ουγγαρία: Μόνο στη Βουδαπέστη, υπάρχουν περίπου 10.000 άστεγοι.
8. Μπουένος Αϊρες-Αργεντινή: Οι άστεγοι λέγεται ότι είναι τα φαντάσματα του Μπουένος Αιρες. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν περίπου 15.000 άστεγοι που διαμένουν στους βρώμικους δρόμους της πόλης και τα δημόσια καταφύγια διαθέτουν μόλις1.700 κρεβάτια.
7. Βομβάη-Ινδία: Το 2003, υπήρχαν περίπου 23 εκατ. άστεγοι στην Ινδία. Από τότε, ο αριθμός έχει αυξηθεί, παρά τα προγράμματα που υλοποιούνται από την κυβέρνηση για να μειωθεί το ποσοστό τους. Στη Βομβάη μόνο, υπάρχουν περίπου 25.000 άνθρωποι που κοιμούνται στους δρόμους κάθε βράδυ.
6. Τζακάρτα-Ινδονησία: Σύμφωνα με την απογραφή του 2000, περίπου 28.364 άνθρωποι είναι άστεγοι στην Τζακάρτα της Ινδονησίας.
5. Πόλη του Μεξικού-Μεξικό: Το 40% του συνολικού πληθυσμού του Μεξικού ζει σε συνθήκες φτώχειας. Σύμφωνα με τις ΜΚΟ, ο αριθμός των ανθρώπων στους δρόμους της πρωτεύουσας του Μεξικού κυμαίνεται από15.000 έως 30.000.
4. Μόσχα-Ρωσία: Υπάρχουν περίπου 5 εκατ. άστεγοι στη Ρωσία, εκ των οποίων το 1 εκατ. είναι παιδιά. Οι μελέτες δείχνουν ότι η Μόσχα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αστέγων στη χώρα που αντιπροσωπεύουν περίπου 10.000 με 50.000 άτομα. Παρά τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό εξακολουθεί να μην υπάρχει καμία κοινωνική προσέγγιση του προβλήματος.
3. Λος Αντζελες-ΗΠΑ: Η πόλη του Λ. Αντζελες είναι μία από τις πόλεις των ΗΠΑ με το υψηλότερο ποσοστό αστέγων. Σήμερα, στεγάζει περίπου 57.737 άστεγους στους δρόμους της.
2. Νέα Υόρκη-ΗΠΑ: Από το 2013, ο αριθμός των αστέγων είναι ήδη πάνω από 60.000 με τα 22.000 να είναι παιδιά.
1. Μανίλα-Φιλιππίνες: Σύμφωνα με το Homeless International, περίπου 22.800.000 διαμένουν σε παραγκουπόλεις. Και σύμφωνα με μια κυβερνητική έκθεση των Φιλιππίνων, 1.200.000 είναι παιδιά που ζουν από αθέμιτη εργασία ή επαιτεία στους δρόμους.
Η αστεγία στίς Χώρες της Ευρώπης
Ισπανία...Το σπίτι στο σφυρί, η ζωή στο δρόμο. Η Μαδρίτη έχει πλέον τον υψηλότερο αριθμό αστέγων στην ιστορία της. Πάνω από 46 χιλιάδες άνθρωποι ζουν στους δρόμους της. Από αυτούς το 25% έχει ανώτερο επίπεδο μόρφωσης ενώ το 41% κατέληξε στο πεζοδρόμιο γιατί έχασε τη δουλειά του. Μόνο το 6,4% είναι χρήστες ουσιών.
Πορτογαλία...Αστεγοι με αυτοκινητοδρόμους…Ο αριθμός των νεόπτωχων Πορτογάλων αυξάνει καταφεύγοντας στην Τράπεζα Τροφίμων. Εως το 2009 η «τράπεζα» εξυπηρετούσε μόνο τις φτωχότερες οικογένειες. Κάθε μήνα 3.000 οικογένειες χάνουν το σπίτι τους.
Ιταλία...«Οδηγός Μισελέν»... για συσσίτια. Στα κτίρια των φιλανθρωπικών οργανώσεων δεν πέφτει καρφίτσα. Στα γεύματα αγάπης η ζήτηση για pacco-spesa, ζυμαρικά και ψωμί είναι μεγάλη. Τουλάχιστον 300 χιλιάδες εξώσεις έκαναν οι τράπεζες την τελευταία τριετία. 71.101 οικογένειες ζουν σε τροχόσπιτα, παράγκες σκηνές και παρεμφερή, πρόχειρα καταλύματα. Το 2001 ήταν 23.336.
Βρετανία...Σπίτι τους η Τραφάλγκαρ. Ο αριθμός των αστέγων στη Βρετανία έχει αυξηθεί κατά 43%. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία οργανώσεων και τοπικών αρχών, περίπου 6.000 άνθρωποι κοιμούνται στους δρόμους του Λονδίνου, ενώ το 2011 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 3.900 και 3.000 την διετία 2006-2007.
Γαλλία...Οι «άθλιοι» του Σηκουάνα. Τα τρία 3 χρόνια οι άστεγοι στην Γαλλία αυξήθηκαν κατά 50% με αποτέλεσμα να φθάσουν τον αριθμό ρεκόρ των 3,6 εκατ. που είτε δεν έχουν καθόλου κατάλυμα είτε περιφέρονται στον δρόμο αναζητώντας ευκαιριακά κάπου να κοιμηθούν. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι ανάμεσα στους άστεγους στην Γαλλία οι 30.000 είναι παιδιά, ενώ οι 141.000 από αυτούς ζουν στην κυριολεξία στο πεζοδρόμιο.
Γερμανία...«Μια Κολωνία» άστεγοι, που δεν υπάρχουν. Επισήμως δεν υπάρχουν άστεγοι καθώς δεν περιλαμβάνονται σε καμία στατιστική κρατικής υπηρεσίες. Οι όποιες καταγραφές ή στατιστικές έχουν γίνει από ανεξάρτητες οργανώσεις που προσφέρουν βοήθεια στους άστεγους. Μια από αυτές είναι η BAG που εκτιμά ότι ο αριθμός των αστέγων αγγίζει τις 860 χιλιάδες, εκ των οποίων το 40% είναι μετανάστες. Πρόκειται για τον πληθυσμό μιας πόλης σαν την Κολωνία. Το 1/3 των αστέγων είναι γυναίκες, 30% είναι νέοι και παιδιά και 39% άνδρες. Αλλο ένα εκατ. άνθρωποι κινδυνεύουν να μείνουν άστεγοι.
Ουγγαρία...Και άστεγοι και ποινικά διωκόμενοι. Το κοινοβούλιο της χώρας ποινικοποίησε τους άστεγους. Ο νέος νόμος εξουσιοδοτεί τις τοπικές Αρχές της Ουγγαρίας να «καθαρίζουν» τους δρόμους από τους αστέγους, κυρίως τις τουριστικές περιοχές, και να καταστρέφουν τα προσωρινά καταλύματά τους σε ανοιχτούς χώρους και δάση. Στόχος, σύμφωνα με την ουγγρική κυβέρνηση, είναι «η προστασία της δημόσιας τάξης, της ασφάλειας, της υγείας και των πολιτιστικών αξιών». Περίπου 10.000 άνθρωποι εντός και πέριξ της Βουδαπέστης ζουν στους δρόμους.
Ελλάδα: Νεοάστεγοι, πτυχιούχοι, 41-55 ετών
Σήμερα πάνω από 40 χιλιάδες ζουν στους δρόμους, οι περισσότεροι στην Αθήνα. Κοιμούνται σε παγκάκια, σε στοές, στο πεζοδρόμιο και δίνουν μια άνιση μάχη. Ο αριθμός των αστέγων αυξήθηκε κατά 30% σε σχέση με το 2009 καθώς η Ελλάδα βυθίζεται στην χειρότερη κρίση της μεταπολεμικής ιστορίας της. Το φαινόμενο των νεοάστεγων είναι εδώ και δεν έχει ούτε χρήστες ουσιών, ούτε «παράνομους» μετανάστες. Σήμερα υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων που με βάση τα στατιστικά στοιχεία ζουν ή απειλούνται από την έλλειψη στέγης.
Στην πρώτη, ανήκουν αυτοί που βλέπουμε να κοιμούνται στο πεζοδρόμιο στα στέκια των αστέγων: χρήστες ουσιών και αλκοόλ, άνθρωποι της παραβατικότητας, άλλοι με σοβαρά ψυχικά νοσήματα και στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν άνθρωποι που μέχρι πρότινος είχαν μια «φυσιολογική» ζωή αλλά σήμερα είναι «αόρατοι» στο πλήθος των νεόπτωχων.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα, οι νεοάστεγοι δεν είναι οι «γνώριμοι» του δρόμου που ζουν στα χαρτόκουτα... Είναι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους σε μια νύχτα και που παλεύουν να κρατηθούν στη σκιά του εαυτού τους για να μην μάθει κανείς ποτέ την κατάληξή τους. Είναι αυτοί που περνούν σκυφτοί τις πόρτες των μεγάλων μαγειρείων της κοινωνικής πρόνοιας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δήμου Αθηναίων, 20.000 κάτοικοι της πρωτεύουσας στηρίζονται για την επιβίωσή τους στις κοινωνικές υποδομές. Από αυτούς που συνωστίζονται στα συσσίτια, το 66% είναι Ελληνες, το 44% έχει ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, το 7,5% έχει τελειώσει Πανεπιστήμιο.
Η κατάσταση θα χειροτερέψει. Οι αποδείξεις αυτής της εκτίμησης:
1η ) Η μελέτη βασίστηκε σε στοιχεία καταναλωτών-οφειλετών που προσέφυγαν στην Ενωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (E.E.K.E.), με σκοπό τη διευθέτηση των οφειλών τους κατά το χρονικό διάστημα 2009-2019. Για την εξαγωγή των στατιστικών αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκαν μόνο τα στοιχεία των οφειλετών εκείνων που κινήθηκαν υποβάλλοντας αίτηση υπαγωγής στις δικαστικές ρυθμίσεις του Νόμου 3869/2010 (Νόμος Κατσέλη). Το σύνολο των οφειλών μη εξυπηρετούμενων δανείων των οφειλετών που υπέβαλαν αίτηση στο Νόμο με την υποστήριξη της Ε.Ε.Κ.Ε. ανέρχεται στα 62 εκατ. ευρώ.
Το Προφίλ των Δανειοληπτών μη Εξυπηρετούμενων Δανείων
- Tο μεγαλύτερο ποσοστό των οφειλετών που αντιμετώπισαν προβλήματα αποπληρωμής δανείων βρίσκεται σε παραγωγική υπό οικονομικούς όρους ηλικία (το 61,72% έχει ηλικία 40-59 ετών).
- Στην πλειοψηφία τους οι οφειλέτες με προβλήματα υπερχρέωσης είναι μισθωτοί σε ποσοστό 38,36%, άνεργοι σε ποσοστό 35,84% και συνταξιούχοι σε ποσοστό 17,38% γεγονός που καταδεικνύει την οικονομική δυσπραγία που προκάλεσαν οι αλλεπάλληλες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις.
- Το 71,20% των οφειλετών είναι ιδιοκτήτες μίας κύριας κατοικίας χωρίς κανένα απολύτως επιπλέον περιουσιακό στοιχείο. Μόλις το 15,92% των οφειλετών διαθέτουν και άλλα περιουσιακά στοιχεία πλην της κύριας κατοικίας με συνηθέστερα τα αγροτεμάχια.
- Το 73,85% των δανειοληπτών είναι ιδιοκτήτες κύριας κατοικίας που η αντικειμενική αξία δεν ξεπερνά τις 100.000 ευρώ. Μόλις το 2,49% των οφειλετών έχει κύρια κατοικία που ξεπερνά σε αξία τις 250.000 ευρώ.
- Το μέσο ετήσιο εισόδημα των οφειλετών το 2008, στις απαρχές της κρίσης και όταν οι συνέπειες δεν ήταν ακόμα ιδιαίτερα αισθητές, ήταν 28.418 ευρώ. Κατά το έτος 2017 παρατηρείται το χαμηλότερο μέσο ετήσιο εισόδημα, το οποίο αγγίζει μόλις τις 7.956 ευρώ παρουσιάζοντας μείωση κατά 20.462 ευρώ μέσα σε 10 έτη.
2η ) Ο Πίνακας 1 του ΟΑΕΔ δηλώνει ότι 533.093 (478.208+54.885) είναι μακροχρόνια άνεργοι.
| Πίνακας 1- ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΟΥ ΟΑΕΔ-ΣΥΝΟΛΟ | |||
| ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΠΣ-ΟΑΕΔ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019 (Ημερ/νία λήψης στοιχείων 02/05/2019): ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ | |||
| ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ >= 12 ΜΗΝΕΣ | ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ < 12 ΜΗΝΕΣ | ΣΥΝΟΛΟ | |
| Λοιποί άνεργοι ( Μη αναζητούντες εργασία] | 478.208 | 54.885 | 533.093 |
| Άνεργοι ( αναζητούντες εργασία] | 391.126 | 49.268 | 440.394 |
| Το σύνολο των ανέργων ανέρχεται σε 973.487 άτομα εκ των οποίων τα 104.153 δεν αναζητούν εργασία, προφανώς έχουν απελπισθεί {1} Το σύνολο των μακροχρόνια ανέργων ανέρχεται στα 533.093 άτομα {2} Το σύνολο των βραχυχρόνια ανέργων ανέρχεται στα 440.394 | |||
Ο συνδυασμός των (1η +2η ) και τις τράπεζεςνα μειώνουν κατά 50 δις. τα «κόκκινα» δάνεια μέχρι το 2021 (17 δις. ανά έτος) και χωρίς την προστασία της πρώτης κατοικίας θα αυξήσουν τον αριθμό της «νέας γενιάς» αστέγων κατά γεωμετρική προόδο.
Οι υπάρχουσες κοινωνικές δομές αντιμετώπισης της φτώχειας
Χωρίς καμία πρόθεση υποτίμησης των υπαρχουσών κοινωνικών δομών αλληλεγγύης που υπάρχουν σήμερα στην χώρα μας, μπορούμε με βεβαιότητα να ισχυρισθούμε ότι υπολείπονται σε κάλυψη αυτών ακόμη και των βασικών αναγκών, λόγω κατ΄αρχήν της αδιαφορίας των μνημονιακών κυβερνήσεων με συνέπεια την υποχρηματοδότησης τους. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένες απο αυτές παρακάτω:
Το Κοινωνικό Παντοπωλείο, το Κοινωνικό Συσσίτιο, η Τράπεζα Χρόνου, το Κοινωνικό Φαρμακείο, ο Δημοτικός Λαχανόκηπος.
Ακόμη και σήμερα δυστυχώς η αντιμετώπιση της αστεγίας βρίσκεται στα σπάργανα και στις «εξαγγελίες». Σύμφωνα με την κ. Φωτίου, οι άμεσοι στόχοι της εθνικής στρατηγικής είναι οι εξής: Αποτύπωση του φαινομένου με επιστημονικό, έγκυρο τρόπο και ενιαία μεθοδολογία, κωδικοποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας και επεξεργασία προτάσεων βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου, σύσταση διυπουργικού οργάνου που θα χαράσσει την πολιτική για τουςαστέγουςεντός του κυβερνητικού συμβουλίου κοινωνικής πολιτικής, υπό την αντιπροεδρία, δημιουργία μόνιμου ψηφιακού μηχανισμού παρακολούθησης της αστεγίας που θα λειτουργεί εντός του πλαισίου του εθνικού μηχανισμού για την κοινωνική ένταξη και συνοχή, με στόχο τη διασύνδεση και το συντονισμό όλων των φορέων που εργάζονται για τους αστέγους, δημιουργία δεικτών για την παρακολούθηση του φαινομένου και ορισμός ποσοτικών στόχων μείωσης ανά έτος.
Οι αριθμοί της απογραφής πανελλαδικά: 90 απογραφικοί τομείς στις επτά πόλεις, 34 ημερήσιες δομές (Κέντρα Ημέρας/συσσίτια), 11 στεγαστικές δομές (ξενώνες/υπνωτήρια), 17 πράξεις υποστηριζόμενων διαμερισμάτων (Στέγαση & Επανένταξη, Κοινωνική Κατοικία δήμου Αθηναίων), 370 καταγραφείς, εθελοντές.
Επανέρχεται το ζήτημα υπολειτουργίας δομών αλληλεγγύης. Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η υποχρηματοδότηση. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Πρέπει άμεσα να υπάρξει δραστική αλλαγή στην φιλοσοφία της λειτουργίας των δομών αυτών. Ας ρίξουμε μια ματιά σε άλλες χώρες:
Πώς η Φινλανδία έλυσε το πρόβλημα των αστέγων
Το φινλανδικό πρόγραμμα έχει τεθεί σε λειτουργία εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία.Το πρόγραμμα «Πρώτη Στέγη», έχει ως εξής: Παραχωρείται στον άστεγο ένα σπίτι διά παντός με πολύ χαμηλό ενοίκιο που μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό. Συνήθως το πληρώνουν με το κοινωνικό επίδομα που λαμβάνουν. Σε αυτό δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι κανόνες.
Για παράδειγμα, μπορούν να πίνουν. Παρέχεται ψυχική υποστήριξη για την αντιμετώπιση κατά του εθισμού στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά και στη συνέχεια τους εξασφαλίζεται δουλειά. Το μόνο, δηλαδή, που απαιτείται από αυτούς, είναι να συμβουλεύονται τους κοινωνικούς λειτουργούς και τους επαγγελματίες άλλων ειδικοτήτων που εργάζονται μόνιμα στις πολυκατοικίες των αστέγων. Παραχωρούνται ειδικά διαμορφωμένα κτίρια για αυτό το πρόγραμμα. Για παράδειγμα, μια στρατιωτική μονάδα στο Ελσινκι, μετατράπηκε σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων με 81 δωμάτια και 250 κρεβάτια. Οι άστεγοι βρήκαν ένα κεραμίδι για το κεφάλι τους. Σε όσους φέρουν ως επιχείρημα το μεγάλο κόστος του μέτρου, η απάντηση είναι η εξής: Το φινλανδικό κράτος έχει ξοδέψει 300 εκατ. ευρώ για 3.500 διαμερίσματα και 300 κοινωνικούς λειτουργούς που δουλεύουν με τους άστεγους. Οι Φινλανδοί έχουν υπολογίσει ότι για κάθε άστεγο που βρίσκει σπίτι, το κράτος γλυτώνει 15.000 ευρώ το χρόνο, ποσά που θα ξοδεύονταν σε νοσοκομειακή περίθαλψη φυλακές ή αστυνομικές υπηρεσίες. Κι ενώ σε όλες τις άλλες χώρες του δυτικού πολιτισμού το πρόβλημα των αστέγων διογκώνεται, στην Φινλανδία αμβλύνεται. Το 1987, υπήρχαν 18.000 καταγεγραμμένοι άστεγοι στη Φινλανδία, οι περισσότεροι στο Ελσίνκι. Το 2017, το νούμερο είχε πέσει στους 7.112 από τους οποίους μόνο οι 415 έμεναν στον δρόμο. Οι υπόλοιποι βρήκαν καταφύγιο σε σπίτια συγγενών ή φίλων.
Η απήχησή του αρχίζει να επηρεάζει και τη νοοτροπία άλλων χωρών. Στην Αγγλία, η κυβέρνηση συμφώνησε να χρηματοδοτήσει αντίστοιχες πιλοτικές προσπάθειες σε τρία μέρη της χώρας, ενώ σε Ουαλία, ΗΠΑ, Δανία, Αυστραλία, ήδη λειτουργούν ανάλογα προγράμματα.
Η νέα φιλοσοφία για τους άστεγους στην Ελλάδα
Το νέο αλλά και το ουσιώδες της καταπολέμησης της αστεγίας έγκειται στην προσπάθεια επανένταξης τους. Δέκα χρόνια μετά τα μνημόνια και 3,5 χρόνια διακυβέρνησης απο τον σύριζα, βρισκόμαστε σχεδόν σχεδόν στο σημείο μηδέν ή ελάχιστα βήματα έχουν γίνει. Πανομοιότυποι λόγοι της σημερινής κατάστασης ισχύουν για τους δύο βραχίονες των μνημονίων. Ας τους παραθέσουμε:
1) Επικρατεί η λογική της διαχείρισης του προβλήματος, μέρος της διαχείρισης του πολιτικού συστήματος,
2) Η νέα εκδοχή της θεωρίας της «ψωροκώσταινας» δηλαδή ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει κονδύλια για να υλοποιήσει τέτοιας έκτασης κοινωνικά προγράμματα,
3) Η έλλειψη συνολικού πολιτικού οράματος αλλαγής των σημερινών κοινωνικών προβλημάτων
Η απάντηση
α) Η Ελληνική Στατιστική Αρχή στην έρευνα της, το 2011 (πριν απο την ανάπτυξη των μνημονίων) ανακοίνωσε τα εξής: Στην Ελλάδα υπάρχουν 6.384.353 κατοικίες. Μία στις τρείς όμως είναι ακατοίκητη. Αναλυτικά η κατάσταση των κατοικιών αυτών:
| Πίνακας 1-Αριθμός κατοικιών βάσει της απογραφής του 2011 | ||
| Κατοικίες | Αριθμός | Ποσοστό |
| Κανονικές κατοικούμενες | 4.122.088 | 64,6% |
| Σύνολο κατοικούμενων κατοικιών | 4.122.088 | 64,6% |
| Κατοικίες μη κανονικές | 12.452 | 0,2% |
| Σύνολο μη κανονικών κατοικιών | 12.452 | 0,2% |
| Μη κατοικούμενες εξοχικές | 729.964 | 11,4% |
| Μη κατοικούμενες δευτερεύουσες | 621.881 | 9,7% |
| Μη κατοικούμενες προς ενοικίαση | 453.901 | 7,1% |
| Μη κατοικούμενες για άλλους λόγους | 355.071 | 5,6% |
| Μη κατοικούμενες προς πώληση | 88.996 | 1,4% |
| Σύνολο κενών κατοικιών | 2.249.813 | 35,2% |
| Γενικό σύνολο κατοικιών | 6.384.353 | 100,0% |
| Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ-2011) | ||
Επί πλέον οι τρεις πρώτες περιφέρειες της χώρας με τις περισσότερες σε αριθμό κενές κατοικίες, είναι η Αττική (609.058), η Κεντρική Μακεδονία (360.990) και η Πελοπόννησος (198.386). Το μεγαλύτερο ποσοστό (99,9%) των κατοικούμενων κατοικιών διαθέτει λουτρό, το 97,4% υδροδοτείται από δημόσιο δίκτυο και το 77,5% έχει κεντρική θέρμανση.
Ας λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι τα στοιχεία αφορούν το 2011, πριν την εξάπλωση της μνημονιακής λαίλαπας.
β) Η περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου. Ο Πίνακας-2 καταγράφει τα ακίνητα της περιουσίας του Ελληνικού λαού. Αισίως φτάσαμε στο «ζουμί» της απάντησης:
Οι προτάσεις
1) Βάσει βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου πολιτικού οράματος
Η αναβάθμιση των περιοχών με ένα μεγαλόπνοο σχέδιο ανάπλασης των υποβαθμισμένων περιοχών με την συνεραργσία των Δήμων, των υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, αλλά και των επιστημονικών φορέων (ΤΕΕ, κλπ), με αποτέλεσμα την αξιοποίηση της περιουσίας αυτής.
Θεωρείται αναγκαίο να διευκρινιστεί ότι το πρόβλημα με τα εγκαταλελειμμένακτίρια που είναι επικίνδυνα για την ασφάλεια των κατοίκων (ετοιμόρροπα, κτίρια-υγειονομικές βόμβες) θα πρέπει άμεσα θα να επιλυθεί, είτε κατεδαφίζοντας τα είτε με άλλο τρόπο.
Στην Αθήνα περίπου 1.800 κτίρια είναι κενά στο κέντρο της Αθήνας. Σύμφωνα με το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης τα εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου είναι περίπου 400. Περισσότερο από το 85% των κτιρίων του κέντρου χρήζουν κάποιας παρέμβασης εκσυγχρονισμού, βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Από αυτά τα 200έχουν χαρακτηριστεί από το υπουργείοΠεριβάλλοντοςως διατηρητέα, ενώ σχεδόν 400, είναι αυτά που έχει χαρακτηρίσει το υπουργείο Πολιτισμού ως διατηρητέα. Τα υπόλοιπα εκτιμάται πως είναι ακίνητα που είτε δεν έχουν δηλωθεί στοΚτηματολόγιοκαι φαίνονται ως αγνώστου ιδιοκτήτη είτε πρόκειται για κατοικίες οι οποίες με το πέρασμα του χρόνου και ταπολλά συμβόλαια κληρονομιάς εγκαταλείφθηκαν από τους κληρονόμους τους.
Τα κτίρια που εμφανίζονται στο πιο κάτω πίνακα, ανήκουν στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Τά 652 ακίνητα, γεωγραφικά βρίσκονται στην Αττική, εκ των οποίων τα 256 στον Δήμο Αθηναίων, τα 45 στην Θεσσαλονίκη και τα 429 στην υπόλοιπη Ελλάδα:
Η εύλογη «απορία»; Eάν στεγαζόντουσαν οι άστεγοι σε αυτά τα κενά δημόσια κτίρια (μετά απο επισκευές και μετατροπές), δεν θα είχαμε λύσει το πρόβλημα;
Αλλωστε επιβάλλεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
Προσωρινές λύσεις: Μια προσωρινή λύση είναι η χρήση μέσω squatting (κατάληψης). Παραδείγματα προσωρινών χρήσεων μέσω κατάληψης:
α) Μια πόλη με παράδοση στη κατάληψη είναι το Άμστερνταμ. Εχει αρκετά παλιές ρίζες στην πόλη, αφού η πρώτη οργανωμένη κίνηση κατάληψης σπιτιών έγινε ήδη το 1964, από ομάδα φοιτητών, η οποία κατέλαβε κτίρια που προορίζονταν για κατεδάφιση, ενώ ταυτόχρονα το κτιριακό απόθεμα για τη στέγαση των φοιτητών δεν επαρκούσε. Παρόμοιες κινήσεις συνεχίστηκαν για αρκετά χρόνια και οδήγησαν στην ψήφιση του νόμου VacantPropertyAct το 1981, ο οποίος ανέφερε πως η κατάληψη ενός κτιρίου ήταν αδίκημα μόνο ένα το κτίριο ήταν κενό λιγότερο από έξι μήνες. Η παράδοση στις καταλήψεις αποτέλεσε ανάχωμα της εγκατάλειψης των κτιρίων και άφησε παρακαταθήκη στην κουλτούρα της περιοχής κάτι που αναγνώριζε το VacantPropertyAct. Οι επιτυχίες των καταληψιών του Άμστερνταμ είναι πως κατάφεραν να σώσουν αρκετά κτίρια από την κατεδάφιση και πως αρκετές φορές επισκεύασαν και μετέτρεψαν τα κατειλημμένα κτίρια σε κάτι άλλο, όπως για παράδειγμα τα γραφεία σε κατοικίες. Πάντως, η προηγούμενη νομοθεσία του Άμστερνταμ, όπου ουσιαστικά επέτρεπε την εκμετάλλευση των εγκαταλελειμμένων ακόμα και από καταληψίες, όταν ο ιδιοκτήτης δεν ήταν σε θέση να τα επιδιορθώσει-εκμεταλλευτεί, αν και «ανορθόδοξη» δεν επέτρεψε σε αρκετά από τα εγκαταλελειμμένα να αρχίσουν να μοιάζουν με ερείπια. Ακόμα, το κίνημα των καταλήψεων αποτέλεσε και «αξιοθέατο» προσελκύοντας ορισμένες ομάδες ανθρώπων στην πόλη. Σημαντικότερο πλεονέκτημα, όσον αφορά τα εγκαταλελειμμένα, είναι πως αποτέλεσε τη βάση για την εδραίωση των temporaryuses(προσωρινών χρήσεων) σε όλη τη χώρα ως εργαλείο πολεοδομικού σχεδιασμού και αντιμετώπισης των εγκαταλελειμμένων.
β) Στο Ντιτρόιτ που είναι από τις χαρακτηριστικότερες αμερικάνικες shrinkingcities(συρικνούμενες πόλεις) μετά το κλείσιμο της αυτοκινητοβιομηχανίας. Βρίσκεται σε κατάσταση γενικευμένης ύφεσης και αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα εγκαταλελειμμένων κτιρίων, το οποίο επιδεινώθηκε με την κρίση του 2008 . Τα μέτρα αναβάθμισης που πήρε η πόλη απέτυχαν, καθώς αγνόησαν την πραγματικότητα της οικονομικής ύφεσης επενδύοντας σε μεγαλόπνοα έργα ανάπτυξης. Αυτή η αποτυχία της κεντρικής στρατηγικής έδωσε χώρο στην ανάπτυξη της κατάληψης στα εγκαταλελειμμένα της περιοχής, από ομάδες καλλιτεχνών, όχι μόνο της περιοχής αλλά και όλων των ΗΠΑ, όπου στο Ντιτρόιτ μπορούν να καταλάβουν χώρους για γυρίσματα, στούντιο, γραφεία καλλιτεχνών. Ουσιαστικά είναι ένα δημιουργικό κομμάτι ανθρώπων το οποίο εκμεταλλεύεται αναξιοποίητους, παρηκμασμένους χώρους για να δημιουργήσει. Οι κινήσεις αυτές δεν καταλαμβάνουν μόνο τα εγκαταλελειμμένα αλλά δραστηριοποιούνται και εντός των γειτονιών μέσω συλλογικών δράσεων. Παρόλη την «παρανομία» τέτοιων εγχειρημάτων, η πόλη του Ντιτρόιτ αναγκάστηκε να τα αναγνωρίσει αφού αποτέλεσαν την μόνη απάντηση στο πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων. Μάλιστα, το 2012 επέλεξε 2.000 ακίνητα στα οποία διέμεναν οι καταληψίες και τους έδωσε την δυνατότητα να αγοράσουν τις κατοικίες έναντι μικρού αντιτίμου αρκεί να είναι συνεπείς στα δημοτικά τέλη για δύο χρόνια βέβαια. πολλοί από τους «παράνομους» κατοίκους των σπιτιών αυτών ήταν οι ιδιοκτήτες αυτών, οι οποίοι απλά έχασαν τις ιδιοκτησίες τους λόγω οφειλών σε τράπεζες. Αντίστοιχα προγράμματα παραχώρησης εγκαταλελειμμένων ως κατοικίας λειτουργούν και για καλλιτέχνες και για αστέγους. Η περίπτωση του Detroit δείχνει πως σε πολλές περιπτώσεις οι μικρές και συλλογικές κινήσεις μπορεί να δώσουν αποτελεσματικότερες λύσεις στο πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων από κεντρικές «νόμιμες» πολιτικές.
Διατηρητέα εγκαταλελειμμένα κτίρια-Πολιτικές HistoricPreservation (Ιστορικής προστασίας)
Ως Ιστορικής προστασίας εννοούνται οι πολιτικές που υιοθετούνται έτσι ώστε να διασωθούν κτίρια, τοπία, γειτονιές και τοποθεσίες οι οποίες έχουν αναγνωριστεί ως υψηλής ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας. Πολλές περιπτώσεις εγκαταλελειμμένων κτιρίων αφορούν τέτοιες περιπτώσεις. Ο τρόπος αντιμετώπισης των κτιρίων αυτών μπορεί να είναι είτε η αποκατάστασή τους, είτε ένας από τους παραπάνω τρόπους επαναχρησιμοποιήσεων που περιγράψαμε όπως τα βιομηχανικά κτίρια ανήκουν πολλές φορές σε αυτή την κατηγορία.
Ένα παράδειγμα επαναχρησιμοποίησης ιστορικού κτιρίου είναι εκείνο που πραγματοποιήθηκε στο Γουόρικ (Αγγλία). Η WDC είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός ο οποίος εξειδικεύεται στην μετατροπή ιστορικά σημαντικών κτιρίων σε κοινωνική κατοικία για οικονομικά ασθενείς οικογένειες. Σε συνεργασία με τον δήμο του Γουόρικ μετέτρεψε σε κοινωνική κατοικία ένα κτίριο ορόσημο της περιοχής, ένα σχολείο κτισμένο το 1886. Ακόμα έχει αποκαταστήσει κτίρια του 19ου αιώνα για τον ίδιο σκοπό. Τα θετικά αυτής της αποκατάστασης εγκαταλελειμμένων κτιρίων είναι πως ωφελούν το σύνολο της κοινότητας, χρησιμοποίησαν μικτούς τρόπους χρηματοδότησης, ενέπλεξαν τους κατοίκους στην υλοποίηση του σχεδιασμού, και χρησιμοποίησαν με δημιουργικό τρόπο σημαντικά κτίρια της περιοχής.
Θα ήταν παράλειψη, εάν δεν τονισθούν τα εξής:
1ο) Η Περιουσία του Ελληνικού λαού δεν πωλείται. Εάν λειτουργούσε στοιχειωδώς το κράτος δικαίου ο οποιοσδήποτε επίδοξος που θα τολμούσε να «απλώσει» το χέρι του στην περιουσία αυτή, θα είχε καταδικαστεί σε πολυετή κάθειρξη (βλέπε Ισλανδία).
2ο) Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών, απαιτεί συνεργασίες ευρύτερης πλειοψηφίας (όπως το 114) διαφορετικές νοοτροπίες στις συνεργασίες και με άλλη ποιότητα συμμετοχής των πολιτών. Επίσης το πολιτικό προσωπικό να είναι απαλλαγμένο απο τις ιδεοληψίες της πολιτικής διαχείρισης του συστήματος, πλαισιωμένο με το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό.
3ο) Φαντασία στην εξουσία.
Σημείωση: Είχα την τιμή να συμμετέχω ενεργά στη δεκαετία του 80 στην κατάληψη της βίλας Δρακόπουλου, στα Πατήσια και στην διοργάνωση των εκδηλώσεων των Α’ Πατησιακών.
Διαβάστε: Το πρώτο μέρος (ΕΔΩ)
Πληροφορίες:
- 1)Προκόπης Αγγελόπουλος-Μια νύχτα στο Υπνωτήριο των αστέγων.
- 2)marina@pegasus.gr
- 3) Alfavita,
- 4)Πολιτικές για τα εγκαταλελειμμένα: ΕΜΠ-διεθνής εμπειρία-διπλωμ. εργασία: Β. Σουλιώτη Επιβλέπων: Δ. Μέλισσας 10ος/2014.
- 5)mononews.gr
- 6)cnngreece-12-02-2019.
- 7)ΕΜΠ-Σχολή Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών: Μάθημα: Όψεις Αστικού Τοπίου και Δημόσιος Χώρος. Πόλη, φύση και νέες τεχνολογίες. Διδάσκων: Ι. Πολύζος, Ε. Χανιώτου, Α. Αραβαντινός, Μ. Μαρλαντή, Σ. Μαυρομμάτη Φοιτήτρια: Eύη Αντωνοπούλου Ιούνιος 2018. ΘΕΜΑ: ‘Κενά κτίρια - αδράνεια ή αδυναμία; Μελέτη της περίπτωσης του Δήμου Αθηναίων’.
Πηγή: sxedio-b.gr
Γιάννης Περάκης: Σχετικά με το Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου