Σπύρος Μανουσέλης
Για την επιστημονική, φιλοσοφική και κοινωνική αξία της εξελικτικής θεωρίας έχουν εκδοθεί πολυάριθμα βιβλία, στα οποία παρατίθενται εύλογα επιχειρήματα αλλά και πλήθος ακριβή επιστημονικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι κυρίως χάρη στη βιολογική εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής -τη λεγόμενη και δαρβινική- έχει διαμορφωθεί κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη μας.
Οπως είδαμε στα τέσσερα προηγούμενα άρθρα μας, η σύγχρονη εξελικτική θεωρία αποτελεί όχι μόνον την καλύτερη, μέχρι σήμερα, αλλά και τη μοναδική επιστημονική εξήγηση για την ιστορία των βιολογικών φαινομένων.
Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα στη διαμάχη του δημιουργισμού με τον εξελικτισμό, της θρησκευτικής πίστης με την εξελικτική επιστήμη, θα παρουσιάσουμε σήμερα μια σειρά από αξιόλογα βιβλία που κυκλοφορούν και στα ελληνικά.
Βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το γιατί, 150 χρόνια μετά τη δημοσίευση των ανατρεπτικών ιδεών του Δαρβίνου, εξακολουθούν να μαίνονται οι δημόσιες διαμάχες σχετικά με την αλήθεια και την επιστημονική αξία των εξελικτικών εξηγήσεων.
► Michael Ruse, Ο δαρβινισμός και οι επικριτές του, μτφρ.: Μαρία Μπαρούτη, επιμ.: Κώστας Δρουγαλάς, εκδ. «Ροπή», σελ. 412
Ο Μάικλ Ρουζ είναι ένας παγκόσμιας φήμης Βρετανός φιλόσοφος των
βιολογικών επιστημών και κορυφαίος μελετητής της δαρβινικής
επιστημολογίας την οποία, επί σειρά ετών, παρουσίασε στα μαθήματά του
στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα των ΗΠΑ, στις διαλέξεις του σε όλο τον
κόσμο και κυρίως στα πολυάριθμα προκλητικά βιβλία του.
Σε αυτό το τελευταίο βιβλίο του, που μεταφράστηκε εγκαίρως και με
ακρίβεια από τις εκδόσεις «Ροπή», ο Ρουζ θέτει δύο βασικούς στόχους,
αφενός να υπερασπιστεί τον αυστηρά επιστημονικό χαρακτήρα της
εξελικτικής θεωρίας και αφετέρου να απαντήσει στους πολυάριθμους
επικριτές της.
Ο συγγραφέας, παρουσιάζοντας με μοναδική σαφήνεια και αφοπλιστική ειλικρίνεια τα «καυτά» προβλήματα της εξελικτικής θεωρίας, από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, καταφέρνει όχι απλώς να αναδείξει τη νομιμότητα αλλά και την εντυπωσιακή παραγωγικότητα της δαρβινικής επανάστασης.
Στο «Ο δαρβινισμός και οι επικριτές του» αναλύει συστηματικά ορισμένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα της σύγχρονης βιολογίας, όπως την προέλευση της ζωής, τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής και τις απαντήσεις αντίπαλων θεωριών, όπως η θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού.
Επιπλέον, o Ρουζ αναφέρεται στις ποικίλες λογοτεχνικές και φιλοσοφικές επιρροές που είχε η θεωρία της Εξέλιξης προκειμένου ο αναγνώστης να σχηματίσει πλήρη εικόνα του ρόλου που έπαιξε ο δαρβινισμός στην ανθρώπινη σκέψη.
Ο εξαιρετικά δύσκολος στόχος που έθεσε ο Ρουζ γράφοντας αυτό το βιβλίο είναι να παρουσιάσει τις απαραίτητες πληροφορίες και τα εργαλεία προκειμένου ο μη ειδικός αναγνώστης να διαμορφώσει ο ίδιος μια ολοκληρωμένη εικόνα για το επιστημονικό και επιστημολογικό καθεστώς μιας από τις σημαντικότερες θεωρίες της σύγχρονης επιστήμης.
Αναλύοντας με τρόπο εύληπτο τις κρίσιμες επιστημονικές λεπτομέρειες της θεωρίας του Δαρβίνου αλλά και τις συγκλονιστικές επιστημολογικές της συνέπειες, ο Ρουζ με αυτό το γοητευτικό βιβλίο δικαιολογεί πλήρως τον τίτλο του μέγιστου, σήμερα, εξελικτικού φιλοσόφου.
► Jacques Arnould, Θεός εναντίον Δαρβίνου,μτφρ.: Αιμίλιος Βαλασιάδης, εκδ. «Πόλις», σελ. 348
Αν αναζητάτε στην υπάρχουσα -ελληνική και διεθνή- βιβλιογραφία ένα
βιβλίο που να παρουσιάζει λεπτομερώς όλα τα ρεύματα των σύγχρονων
δημιουργιστών και ειδικότερα των οπαδών του Νοήμονος Σχεδιασμού, οι
οποίοι με τρόπο δόλιο αντιμάχονται τη θεωρία της εξέλιξης, τότε αυτό το
βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν από μερικά χρόνια από τις εκδόσεις «Πόλις»
αποτελεί ασφαλώς έναν «χρυσό οδηγό» για τις ιδέες και τις μεθοδεύσεις
του νέου αντιεπιστημονικού σκοταδισμού.
Το παράδοξο είναι ότι το σπουδαίο αυτό βιβλίο δεν γράφτηκε από έναν
ορκισμένο εχθρό της θρησκευτικής πίστης στον Θεό, αλλά από δομινικανό
μοναχό!
Το φαινομενικά παράδοξο «λύνεται» μόλις πληροφορηθούμε ότι ο συγγραφέας δεν είναι μόνον ένας καθολικός μοναχός με διδακτορικό στη Θεολογία, αλλά γεωπόνος και διδάκτωρ της Ιστορίας των Επιστημών, που επί σειρά ετών υπήρξε επιφανής ερευνητής των ηθικών, πολιτισμικών και κοινωνικών επιδράσεων των Διαστημικών Ερευνών της Γαλλίας (CNES).
Για τον Ζακ Αρνό, το ζητούμενο, σήμερα, είναι να υπερβούμε τα μανιχαϊστικά διλήμματα είτε Δαρβίνος είτε Θεός, είτε επιστήμη είτε πίστη, διότι, όπως υποστηρίζει, «αν δεν πρέπει να συγχέουμε τις δύο αυτές σφαίρες, δεν θα έπρεπε επίσης να τις διατηρούμε εντελώς χωρισμένες: το ανθρώπινο ον χρειάζεται και τις δύο...»
Για την υπέρβαση αυτών των διχαστικών διλημμάτων ο συγγραφέας καταφεύγει στη διδασκαλία του Τεγιάρ ντε Σαρντέν και μέσω αυτής επιχειρεί να επανασυμφιλιώσει τη θρησκεία με την επιστήμη.
Συνεπώς, η εξονυχιστική ανάλυση και αντιπαράθεση με τις αφελώς αντιεπιστημονικές θέσεις των νέων δημιουργιστών εξυπηρετεί και επιβεβαιώνει το κυρίαρχο, πλέον, δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας της μη αντιπαράθεσης της θρησκείας με την επιστήμη.
Παρ’ όλα αυτά, κατά τη γνώμη μας, πρόκειται για μια απελπισμένη -και εμφανώς μεροληπτική- προσπάθεια να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα.
Και είναι επιστημονικά απελπισμένη και αδικαιολόγητη αφού επιμένει να διαχωρίζει δυϊστικά την ανθρώπινη βιολογία που ανήκει στον Δαρβίνο από την ανθρώπινη ψυχή που υποτίθεται ότι ανήκει στον... Θεό.
► Richard Dawkins, Η περί Θεού αυταπάτη,μτφρ. και επιμ.: Μ. Γιατρουδάκη, Π. Δεληβοριάς, Α. Μάμαλης, Ν. Ντάικος, Κ. Σίμος, Β. Σακελλαρίου, εκδ. «Κάτοπτρο», σελ. 450
Από το 2006, ως αντιστάθμισμα στη μόδα και την επικίνδυνη
διάδοση των ιδεών του νέου Δημιουργισμού, στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη
διαπιστώνεται μια πολύ δυναμική ανανέωση των επιστημονικών μελετών και
των επιχειρημάτων κατά των θεοκρατικών «εξηγήσεων».
Ως έκφραση αυτού του «νέου» αθεϊστικού ρεύματος θα εκδοθούν κάποια
πολύ επιτυχημένα, από εκδοτική άποψη, βιβλία μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει
το συγκεκριμένο βιβλίο.
Το «Η περί του Θεού αυταπάτη» του Ρίτσαρντ Ντόκινς, συγγραφέα του επίσης πολυσυζητημένου βιβλίου «Εγωιστικό γονίδιο», αποτελεί μια δριμύτατη αλλά καλά τεκμηριωμένη κριτική σε κάθε παλαιότερη ή σύγχρονη προσπάθεια επίκλησης της ιδέας του Θεού ως εξηγητικής «Πρώτης Αρχής» των φυσικών και κυρίως των βιολογικών φαινομένων.
Εξετάζοντας λεπτομερώς τις ποικίλες εκδηλώσεις του Υπερβατικού στη ζωή και τη σκέψη των ανθρώπων, ο Ντόκινς απορρίπτει μία προς μία όλες τις θρησκευτικές εξηγήσεις.
Σε αυτό το βιβλίο του ο διεθνούς φήμης επιστημονικός συγγραφέας όχι μόνον αναλύει λεπτομερώς και απορρίπτει τις πολυάριθμες επιστημονικοφανείς θεολογικές «εξηγήσεις», αλλά και επιχειρεί να δικαιολογήσει την ακραία άποψή του ότι: από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι θρησκείες υπάρχουν μόνο ως εξελικτικά «ατυχήματα» - παραπροϊόντα της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Αυτή θεωρείται, σήμερα, η επικρατέστερη βιολογική «εξήγηση» όλων των θρησκευτικών φαινομένων.
Μάλιστα, όπως υποστηρίζει ρητά σε αυτό το βιβλίο ο Ρίτσαρντ Ντόκινς: «Η θρησκευτική συμπεριφορά ίσως συνιστά μια δυσλειτουργία, μια αστοχία, το ατυχές παραπροϊόν μιας υποκείμενης ψυχολογικής τάσης, η οποία σε άλλες συνθήκες είναι, ή ήταν κάποτε, χρήσιμη»!
Ομως, αυτή η αποκλειστικά βιολογική εξήγηση της θρησκείας ως ενός εξελικτικού «ατυχήματος», χωρίς δηλαδή να λαμβάνονται υπόψη οι πλούσιες κοινωνικές-πολιτισμικές πτυχές και οι εμφανείς ψυχολογικές λειτουργίες της πίστης, αποδεικνύεται τελικά μάλλον απλοϊκή και παραπλανητική για την ανθρώπινη αυτοκατανόηση.
► Eugenie C. Scott, Εξέλιξη vs Δημιουργία,μτφρ.: Λαοκρατία Λάκκα, εκδ. «κέδρος» σελ. 400
Πώς εξηγείται ότι τον εικοστό πρώτο αιώνα, εκατόν πενήντα χρόνια
από τη διατύπωση των εξελικτικών ιδεών από τον Κάρολο Δαρβίνο και τη
μετέπειτα επιστημονική τεκμηρίωσή τους από όλες τις βιολογικές έρευνες, η
πλειονότητα των ανθρώπων εξακολουθεί να πιστεύει στην αναπόδεικτη
εικασία ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν από έναν πάνσοφο Δημιουργό;
Στο ερώτημα αυτό επιχειρεί να απαντήσει το εξαιρετικά καλογραμμένο
βιβλίο τής Ε. Scott, διεθνούς φήμης καθηγήτριας Βιο-ανθρωπολογίας και
προέδρου του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Εκπαίδευσης των ΗΠΑ.
Με τρόπο νηφάλιο και ακριβοδίκαιο η συγγραφέας παρουσιάζει στις σελίδες αυτού του βιβλίου τις απόψεις και τα επιχειρήματα που εδώ και ενάμιση αιώνα ανταλλάσσουν οι δημιουργιστές με τους εξελικτικούς.
Οταν η λυσσαλέα -και ιδιαίτερα θορυβώδης στα ΜΜΕ- διαμάχη των δημιουργιστών με τους εξελικτικούς παρουσιάζεται με τρόπο ουδέτερο και ισορροπημένο, γίνεται αμέσως εμφανές σε κάθε μη προκατειλημμένο αναγνώστη η επιστημονική και η λογική ανεπάρκεια των επιστημονικά αλλά και λογικά ανυπόστατων «επιχειρημάτων» που προβάλλουν οι οπαδοί του «Ευφυούς Σχεδιασμού».
Το βασικό επιχείρημα που αναπτύσσεται επαρκώς στις σελίδες αυτού του βιβλίου είναι ότι η ιδέα ενός πανταχού παρόντος και πάνσοφου Δημιουργού δεν μπορεί ποτέ να ελεγχθεί -δηλαδή να επιβεβαιωθεί ή να διαψευστεί- μέσω της επιστημονικής μεθόδου· απεναντίας, οι διάφοροι επιμέρους ισχυρισμοί των δημιουργιστών σχετικά με τα γεγονότα του πραγματικού κόσμου μπορούν κάλλιστα να ελεγχθούν.
Πράγματι, όποτε έχουν ελεγχθεί με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια οι ισχυρισμοί των δημιουργιστών, αποδεικνύονται όχι απλώς επιστημονικά ανυπόστατοι αλλά και λογικά εσφαλμένοι!
► Stephen Jay Gould, Εν αρχή ην ο λόγος, Για τη συμφιλίωση θρησκείας και επιστήμης, μτφρ.: Αννα Χατζηστεφάνου, επιμ.: Θεοφάνης Γραμμένος, εκδ.«Τραυλός», σελ. 242
Ο Στέφεν Τζέι Γκουλντ υπήρξε παγκοσμίου κύρους Αμερικανός
εξελικτικός βιολόγος και συγγραφέας περισσότερων από δεκαπέντε πολύ
αξιόλογων επιστημονικών βιβλίων, διάσημος διεθνώς για τις προοδευτικές
και αντιρατσιστικές ιδέες του.
Ηταν καθηγητής Ζωολογίας στην περίφημη έδρα Αλεξάντερ Αγκασίζ
(Alexander Agassiz Professor of Zoology) και Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο
του Χάρβαρντ, καθώς και έφορος της Παλαιοντολογίας (ειδίκευση στα
ασπόνδυλα) στο Μουσείο Συγκριτικής Ζωολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου.
Σε αυτό το ενδιαφέρον και πολύ προσωπικό βιβλίο του, ο Γκουλντ καταφεύγοντας στο ζωντανό, έξυπνο, καλοδουλεμένο και πάντα διαυγές ύφος γραφής που τον χαρακτηρίζει ως δοκιμιογράφο επιχειρεί να διαφωτίσει ένα μεταφυσικό δίλημμα το οποίο κατατρύχει τον νεωτερικό άνθρωπο από την εποχή της Αναγέννησης: αντί να είμαστε αναγκασμένοι να επιλέξουμε ανάμεσα σε επιστήμη και θρησκεία, μήπως θα ήταν καλύτερο να επιλέξουμε τη μέση οδό;
Στο επίκεντρο της οξυδερκέστατης επιχειρηματολογίας που αναπτύσσει ο Γκουλντ, υπάρχει η σύγχρονη γνωσιολογική Αρχή, την οποία ονομάζει ΝΟΜΑ (δηλαδή αρχή των μη αλληλοκαλυπτόμενων πεδίων), μία «εξαιρετικά απλή και εντελώς συμβατική λύση», η οποία επιτρέπει στην επιστήμη και τη θρησκεία να συνυπάρχουν ειρηνικά, σε μία σχέση αμοιβαίου σεβασμού, όπου η μία δεν παρεμβαίνει στο πεδίο της άλλης.
Η επιστήμη διερευνά τον φυσικό κόσμο και η θρησκεία τον ηθικό-ψυχικό κόσμο.
Καθώς ο Γκουλντ επεξεργάζεται και διατυπώνει αυτήν την κάθε άλλο παρά πρωτότυπη προσέγγισή του, ταυτόχρονα διερευνά την ιστορία της επιστήμης και σκιαγραφεί τις προσπάθειες μερικών μεγάλων μορφών της επιστήμης και της θρησκείας να κατανοήσουν ζητήματα σχετικά με την ανθρώπινη πίστη και τη λογική.
Αναλύοντας την ιστορία και το πρωτοποριακό έργο προσωπικοτήτων, όπως ο Γαλιλαίος, ο Δαρβίνος και ο Τόμας Χένρι Χάξλεϊ, ο Γκουλντ επιχειρεί να αποσαφηνίσει το επιχείρημά του υπέρ της αρχής των μη αλληλοκαλυπτόμενων γνωστικά πεδίων (ΝΟΜΑ), κυρίως όμως τη βαθύτερη αντιρατσιστική πεποίθησή του ότι άτομα από διαφορετικές πολιτισμικές-κοινωνικές παραδόσεις θα πρέπει να καλλιεργούν συστηματικά τον πνευματικό βίο όσο και την ορθολογική έρευνα προκειμένου να βιώσουν την πληρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
► John Hedley Brooke, Επιστήμη και θρησκεία, Μια ιστορική προσέγγιση, μτφρ.: Βασιλική Βακάκη, επιμ.-πρόλογος: Κ. Γαβρόγλου, εκδ. «Π.Ε.Κ.», σελ. 482
Οσοι πιστεύουν ότι η ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης ισοδυναμεί
πάντα με την κατατρόπωση των θρησκευτικών προκαταλήψεων και του
εκκλησιαστικού σκοταδισμού ή, εναλλακτικά, όσοι είναι βέβαιοι ότι η
επικράτηση της θεοκρατικής σκέψης συνεπάγεται αυτομάτως την καταστολή
της επιστήμης, καλό θα ήταν να διαβάσουν προσεκτικά αυτό το εξαιρετικά
ενδιαφέρον και επίκαιρο βιβλίο που, εδώ και χρόνια, κυκλοφορεί από τις
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Ο Τζον Μπρουκ, επιφανής ιστορικός της επιστήμης και καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, υιοθετώντας μια αποκλειστικά ιστορική
προσέγγιση καταφέρνει σ’ αυτό το σπουδαίο βιβλίο να αναδείξει τις
στενότατες σχέσεις –συμπληρωματικές και ανταγωνιστικές, ταυτοχρόνως!–
που ήδη από τον 16ο αιώνα υπήρχαν ανάμεσα στις φυσικές επιστήμες και τη
θρησκεία.
δού πώς περιγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας το εγχείρημά του:
«Να δείξει τις ποικίλες, πρωτότυπες, ιδιοφυείς μεθόδους που επιστράτευσαν τόσο οι υποστηρικτές της επιστήμης όσο και οι υπέρμαχοι της θρησκείας στον αγώνα τους να βρουν απαντήσεις για τα θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούσαν τη σχέση τους με τη Φύση και με τον Θεό».
Στις σελίδες του ο αναγνώστης θα βρει πλήθος από ιστορικά επιχειρήματα που διαφωτίζουν και τεκμηριώνουν επαρκώς τις σχέσεις αμοιβαιότητας-ανταγωνισμού, αλλά και τον αδιάλειπτο, μέχρι σήμερα, διάλογο των επιστημών με τη θρησκεία.
Τα τέσσερα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζουν αναλυτικά τις περίπλοκες σχέσεις της θρησκευτικής πίστης με τις επιστήμες της ζωής και ειδικότερα του δημιουργισμού με τις εξελικτικές ιδέες.
Αψογα μεταφρασμένο και επιμελημένο, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα αναγκαστικό –κυρίως όμως απολαυστικό– ανάγνωσμα για όποιον επιθυμεί να κατανοήσει τις σκοτεινές και διαχρονικά αμφίδρομες σχέσεις της Επιστήμης με τη Θρησκεία.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Για την επιστημονική, φιλοσοφική και κοινωνική αξία της εξελικτικής θεωρίας έχουν εκδοθεί πολυάριθμα βιβλία, στα οποία παρατίθενται εύλογα επιχειρήματα αλλά και πλήθος ακριβή επιστημονικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι κυρίως χάρη στη βιολογική εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής -τη λεγόμενη και δαρβινική- έχει διαμορφωθεί κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη μας.
Οπως είδαμε στα τέσσερα προηγούμενα άρθρα μας, η σύγχρονη εξελικτική θεωρία αποτελεί όχι μόνον την καλύτερη, μέχρι σήμερα, αλλά και τη μοναδική επιστημονική εξήγηση για την ιστορία των βιολογικών φαινομένων.
Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα στη διαμάχη του δημιουργισμού με τον εξελικτισμό, της θρησκευτικής πίστης με την εξελικτική επιστήμη, θα παρουσιάσουμε σήμερα μια σειρά από αξιόλογα βιβλία που κυκλοφορούν και στα ελληνικά.
Βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το γιατί, 150 χρόνια μετά τη δημοσίευση των ανατρεπτικών ιδεών του Δαρβίνου, εξακολουθούν να μαίνονται οι δημόσιες διαμάχες σχετικά με την αλήθεια και την επιστημονική αξία των εξελικτικών εξηγήσεων.
► Michael Ruse, Ο δαρβινισμός και οι επικριτές του, μτφρ.: Μαρία Μπαρούτη, επιμ.: Κώστας Δρουγαλάς, εκδ. «Ροπή», σελ. 412
Ο συγγραφέας, παρουσιάζοντας με μοναδική σαφήνεια και αφοπλιστική ειλικρίνεια τα «καυτά» προβλήματα της εξελικτικής θεωρίας, από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, καταφέρνει όχι απλώς να αναδείξει τη νομιμότητα αλλά και την εντυπωσιακή παραγωγικότητα της δαρβινικής επανάστασης.
Στο «Ο δαρβινισμός και οι επικριτές του» αναλύει συστηματικά ορισμένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα της σύγχρονης βιολογίας, όπως την προέλευση της ζωής, τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής και τις απαντήσεις αντίπαλων θεωριών, όπως η θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού.
Επιπλέον, o Ρουζ αναφέρεται στις ποικίλες λογοτεχνικές και φιλοσοφικές επιρροές που είχε η θεωρία της Εξέλιξης προκειμένου ο αναγνώστης να σχηματίσει πλήρη εικόνα του ρόλου που έπαιξε ο δαρβινισμός στην ανθρώπινη σκέψη.
Ο εξαιρετικά δύσκολος στόχος που έθεσε ο Ρουζ γράφοντας αυτό το βιβλίο είναι να παρουσιάσει τις απαραίτητες πληροφορίες και τα εργαλεία προκειμένου ο μη ειδικός αναγνώστης να διαμορφώσει ο ίδιος μια ολοκληρωμένη εικόνα για το επιστημονικό και επιστημολογικό καθεστώς μιας από τις σημαντικότερες θεωρίες της σύγχρονης επιστήμης.
Αναλύοντας με τρόπο εύληπτο τις κρίσιμες επιστημονικές λεπτομέρειες της θεωρίας του Δαρβίνου αλλά και τις συγκλονιστικές επιστημολογικές της συνέπειες, ο Ρουζ με αυτό το γοητευτικό βιβλίο δικαιολογεί πλήρως τον τίτλο του μέγιστου, σήμερα, εξελικτικού φιλοσόφου.
► Jacques Arnould, Θεός εναντίον Δαρβίνου,μτφρ.: Αιμίλιος Βαλασιάδης, εκδ. «Πόλις», σελ. 348
Το φαινομενικά παράδοξο «λύνεται» μόλις πληροφορηθούμε ότι ο συγγραφέας δεν είναι μόνον ένας καθολικός μοναχός με διδακτορικό στη Θεολογία, αλλά γεωπόνος και διδάκτωρ της Ιστορίας των Επιστημών, που επί σειρά ετών υπήρξε επιφανής ερευνητής των ηθικών, πολιτισμικών και κοινωνικών επιδράσεων των Διαστημικών Ερευνών της Γαλλίας (CNES).
Για τον Ζακ Αρνό, το ζητούμενο, σήμερα, είναι να υπερβούμε τα μανιχαϊστικά διλήμματα είτε Δαρβίνος είτε Θεός, είτε επιστήμη είτε πίστη, διότι, όπως υποστηρίζει, «αν δεν πρέπει να συγχέουμε τις δύο αυτές σφαίρες, δεν θα έπρεπε επίσης να τις διατηρούμε εντελώς χωρισμένες: το ανθρώπινο ον χρειάζεται και τις δύο...»
Για την υπέρβαση αυτών των διχαστικών διλημμάτων ο συγγραφέας καταφεύγει στη διδασκαλία του Τεγιάρ ντε Σαρντέν και μέσω αυτής επιχειρεί να επανασυμφιλιώσει τη θρησκεία με την επιστήμη.
Συνεπώς, η εξονυχιστική ανάλυση και αντιπαράθεση με τις αφελώς αντιεπιστημονικές θέσεις των νέων δημιουργιστών εξυπηρετεί και επιβεβαιώνει το κυρίαρχο, πλέον, δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας της μη αντιπαράθεσης της θρησκείας με την επιστήμη.
Παρ’ όλα αυτά, κατά τη γνώμη μας, πρόκειται για μια απελπισμένη -και εμφανώς μεροληπτική- προσπάθεια να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα.
Και είναι επιστημονικά απελπισμένη και αδικαιολόγητη αφού επιμένει να διαχωρίζει δυϊστικά την ανθρώπινη βιολογία που ανήκει στον Δαρβίνο από την ανθρώπινη ψυχή που υποτίθεται ότι ανήκει στον... Θεό.
► Richard Dawkins, Η περί Θεού αυταπάτη,μτφρ. και επιμ.: Μ. Γιατρουδάκη, Π. Δεληβοριάς, Α. Μάμαλης, Ν. Ντάικος, Κ. Σίμος, Β. Σακελλαρίου, εκδ. «Κάτοπτρο», σελ. 450
Το «Η περί του Θεού αυταπάτη» του Ρίτσαρντ Ντόκινς, συγγραφέα του επίσης πολυσυζητημένου βιβλίου «Εγωιστικό γονίδιο», αποτελεί μια δριμύτατη αλλά καλά τεκμηριωμένη κριτική σε κάθε παλαιότερη ή σύγχρονη προσπάθεια επίκλησης της ιδέας του Θεού ως εξηγητικής «Πρώτης Αρχής» των φυσικών και κυρίως των βιολογικών φαινομένων.
Εξετάζοντας λεπτομερώς τις ποικίλες εκδηλώσεις του Υπερβατικού στη ζωή και τη σκέψη των ανθρώπων, ο Ντόκινς απορρίπτει μία προς μία όλες τις θρησκευτικές εξηγήσεις.
Σε αυτό το βιβλίο του ο διεθνούς φήμης επιστημονικός συγγραφέας όχι μόνον αναλύει λεπτομερώς και απορρίπτει τις πολυάριθμες επιστημονικοφανείς θεολογικές «εξηγήσεις», αλλά και επιχειρεί να δικαιολογήσει την ακραία άποψή του ότι: από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι θρησκείες υπάρχουν μόνο ως εξελικτικά «ατυχήματα» - παραπροϊόντα της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Αυτή θεωρείται, σήμερα, η επικρατέστερη βιολογική «εξήγηση» όλων των θρησκευτικών φαινομένων.
Μάλιστα, όπως υποστηρίζει ρητά σε αυτό το βιβλίο ο Ρίτσαρντ Ντόκινς: «Η θρησκευτική συμπεριφορά ίσως συνιστά μια δυσλειτουργία, μια αστοχία, το ατυχές παραπροϊόν μιας υποκείμενης ψυχολογικής τάσης, η οποία σε άλλες συνθήκες είναι, ή ήταν κάποτε, χρήσιμη»!
Ομως, αυτή η αποκλειστικά βιολογική εξήγηση της θρησκείας ως ενός εξελικτικού «ατυχήματος», χωρίς δηλαδή να λαμβάνονται υπόψη οι πλούσιες κοινωνικές-πολιτισμικές πτυχές και οι εμφανείς ψυχολογικές λειτουργίες της πίστης, αποδεικνύεται τελικά μάλλον απλοϊκή και παραπλανητική για την ανθρώπινη αυτοκατανόηση.
► Eugenie C. Scott, Εξέλιξη vs Δημιουργία,μτφρ.: Λαοκρατία Λάκκα, εκδ. «κέδρος» σελ. 400
Με τρόπο νηφάλιο και ακριβοδίκαιο η συγγραφέας παρουσιάζει στις σελίδες αυτού του βιβλίου τις απόψεις και τα επιχειρήματα που εδώ και ενάμιση αιώνα ανταλλάσσουν οι δημιουργιστές με τους εξελικτικούς.
Οταν η λυσσαλέα -και ιδιαίτερα θορυβώδης στα ΜΜΕ- διαμάχη των δημιουργιστών με τους εξελικτικούς παρουσιάζεται με τρόπο ουδέτερο και ισορροπημένο, γίνεται αμέσως εμφανές σε κάθε μη προκατειλημμένο αναγνώστη η επιστημονική και η λογική ανεπάρκεια των επιστημονικά αλλά και λογικά ανυπόστατων «επιχειρημάτων» που προβάλλουν οι οπαδοί του «Ευφυούς Σχεδιασμού».
Το βασικό επιχείρημα που αναπτύσσεται επαρκώς στις σελίδες αυτού του βιβλίου είναι ότι η ιδέα ενός πανταχού παρόντος και πάνσοφου Δημιουργού δεν μπορεί ποτέ να ελεγχθεί -δηλαδή να επιβεβαιωθεί ή να διαψευστεί- μέσω της επιστημονικής μεθόδου· απεναντίας, οι διάφοροι επιμέρους ισχυρισμοί των δημιουργιστών σχετικά με τα γεγονότα του πραγματικού κόσμου μπορούν κάλλιστα να ελεγχθούν.
Πράγματι, όποτε έχουν ελεγχθεί με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια οι ισχυρισμοί των δημιουργιστών, αποδεικνύονται όχι απλώς επιστημονικά ανυπόστατοι αλλά και λογικά εσφαλμένοι!
► Stephen Jay Gould, Εν αρχή ην ο λόγος, Για τη συμφιλίωση θρησκείας και επιστήμης, μτφρ.: Αννα Χατζηστεφάνου, επιμ.: Θεοφάνης Γραμμένος, εκδ.«Τραυλός», σελ. 242
Σε αυτό το ενδιαφέρον και πολύ προσωπικό βιβλίο του, ο Γκουλντ καταφεύγοντας στο ζωντανό, έξυπνο, καλοδουλεμένο και πάντα διαυγές ύφος γραφής που τον χαρακτηρίζει ως δοκιμιογράφο επιχειρεί να διαφωτίσει ένα μεταφυσικό δίλημμα το οποίο κατατρύχει τον νεωτερικό άνθρωπο από την εποχή της Αναγέννησης: αντί να είμαστε αναγκασμένοι να επιλέξουμε ανάμεσα σε επιστήμη και θρησκεία, μήπως θα ήταν καλύτερο να επιλέξουμε τη μέση οδό;
Στο επίκεντρο της οξυδερκέστατης επιχειρηματολογίας που αναπτύσσει ο Γκουλντ, υπάρχει η σύγχρονη γνωσιολογική Αρχή, την οποία ονομάζει ΝΟΜΑ (δηλαδή αρχή των μη αλληλοκαλυπτόμενων πεδίων), μία «εξαιρετικά απλή και εντελώς συμβατική λύση», η οποία επιτρέπει στην επιστήμη και τη θρησκεία να συνυπάρχουν ειρηνικά, σε μία σχέση αμοιβαίου σεβασμού, όπου η μία δεν παρεμβαίνει στο πεδίο της άλλης.
Η επιστήμη διερευνά τον φυσικό κόσμο και η θρησκεία τον ηθικό-ψυχικό κόσμο.
Καθώς ο Γκουλντ επεξεργάζεται και διατυπώνει αυτήν την κάθε άλλο παρά πρωτότυπη προσέγγισή του, ταυτόχρονα διερευνά την ιστορία της επιστήμης και σκιαγραφεί τις προσπάθειες μερικών μεγάλων μορφών της επιστήμης και της θρησκείας να κατανοήσουν ζητήματα σχετικά με την ανθρώπινη πίστη και τη λογική.
Αναλύοντας την ιστορία και το πρωτοποριακό έργο προσωπικοτήτων, όπως ο Γαλιλαίος, ο Δαρβίνος και ο Τόμας Χένρι Χάξλεϊ, ο Γκουλντ επιχειρεί να αποσαφηνίσει το επιχείρημά του υπέρ της αρχής των μη αλληλοκαλυπτόμενων γνωστικά πεδίων (ΝΟΜΑ), κυρίως όμως τη βαθύτερη αντιρατσιστική πεποίθησή του ότι άτομα από διαφορετικές πολιτισμικές-κοινωνικές παραδόσεις θα πρέπει να καλλιεργούν συστηματικά τον πνευματικό βίο όσο και την ορθολογική έρευνα προκειμένου να βιώσουν την πληρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
► John Hedley Brooke, Επιστήμη και θρησκεία, Μια ιστορική προσέγγιση, μτφρ.: Βασιλική Βακάκη, επιμ.-πρόλογος: Κ. Γαβρόγλου, εκδ. «Π.Ε.Κ.», σελ. 482
δού πώς περιγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας το εγχείρημά του:
«Να δείξει τις ποικίλες, πρωτότυπες, ιδιοφυείς μεθόδους που επιστράτευσαν τόσο οι υποστηρικτές της επιστήμης όσο και οι υπέρμαχοι της θρησκείας στον αγώνα τους να βρουν απαντήσεις για τα θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούσαν τη σχέση τους με τη Φύση και με τον Θεό».
Στις σελίδες του ο αναγνώστης θα βρει πλήθος από ιστορικά επιχειρήματα που διαφωτίζουν και τεκμηριώνουν επαρκώς τις σχέσεις αμοιβαιότητας-ανταγωνισμού, αλλά και τον αδιάλειπτο, μέχρι σήμερα, διάλογο των επιστημών με τη θρησκεία.
Τα τέσσερα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζουν αναλυτικά τις περίπλοκες σχέσεις της θρησκευτικής πίστης με τις επιστήμες της ζωής και ειδικότερα του δημιουργισμού με τις εξελικτικές ιδέες.
Αψογα μεταφρασμένο και επιμελημένο, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα αναγκαστικό –κυρίως όμως απολαυστικό– ανάγνωσμα για όποιον επιθυμεί να κατανοήσει τις σκοτεινές και διαχρονικά αμφίδρομες σχέσεις της Επιστήμης με τη Θρησκεία.
Πηγή: efsyn.gr
Η Σφήκα: Επιλογές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου