Ευάγγελος Αυδίκος
Μες στη γενική αναταραχή των ημερών με τις απεργίες και τις διαδηλώσεις βρέθηκε χώρος και για την ημέρα του αγίου Βαλεντίνου. Είν’ αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια έχασε τη λάμψη της. Εισαγόμενη η γιορτή, μόλο που η Κρήτη αντιπροτείνει τον Υάκινθο-χωρίς τη συνοδεία της κατσούνας. Είναι η δύναμη του συναισθήματος που τρυπώνει στις καρδιές των ανθρώπων και γίνεται έγνοια για τον διπλανό. Για τον/την σύντροφο αλλά και για τον συνάνθρωπο. «Πολύ κρείττων εστίν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως», γράφει ο Ξενοφών υπογραμμίζοντας πως είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα ο έρωτας που μπορεί να απελευθερώσει πολλές δυνάμεις. Να πυρπολήσει όσους εισέρχονται στην επικράτειά του.
Ωστόσο, η άποψη του Τερζάκη πως "η αγάπη είναι αυταπάρνηση, ο έρωτας εγωισμός" ανατέμνει την ποιοτική διαφορά ανάμεσα στον έρωτα του σώματος, που είναι διεκδικητικός και παρορμητικός, και την αγάπη που δονείται από το ενδιαφέρον για την ευτυχία του άλλου, κάτι που χαρακτηρίζεται από αυτοσυνειδησία και διάθεση προσφοράς.
Στο παρελθόν ο έρωτας μπορούσε να ευδοκιμήσει μέσα από την οικογενειακή και κοινωνική αναγνώριση. Ειδάλλως, ο έρωτας ενδεχομένως να τροφοδοτούσε θεατρικά ή μυθιστορηματικά κείμενα, ή ακόμη και τη λαϊκή λογοτεχνία. Πιο συγκεκριμένα, οι παραλογές, αυτό το δραματικό είδος της λαϊκής μας παράδοσης, μαρτυρούν την κατάληξη των μετέωρων ερώτων, την αυτοκτονία των ερωτευμένων που μένουν αιώνια πιστοί ακόμη και στο θάνατο(κι εκεί που θάψανε το νιο εβγήκε κυπαρίσσι κι εκεί που θάψανε τη νια εβγήκε καλαμάκι. Αντικοτά η καλαμιά φιλεί το κυπαρίσσι).
Το να μιλήσει κάποιος με γενικεύσεις ενέχει τον κίνδυνο να του διαφύγουν οι αποχρώσεις του θέματος. Πάντως, δεν θα ήταν άτοπο αν κάποιος ισχυριζόταν πως η εποχή μας δεν ευνοεί τους δυνατούς έρωτες που οδηγούν στην ψυχική ταύτιση των ερωτευμένων αλλά και στην ατομική υπέρβαση. Αντίθετα, ο έρωτας, τις πιο πολλές φορές, δεν εξελίσσεται σε έντονο συναίσθημα. Εξαερώνεται ως έκφραση μιας εποχής που αποθεώνει τη ρευστότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.
Αυτό φαίνεται στο γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί μοναχικοί άνθρωποι, που δεν μπορούν να μοιραστούν με κάποιον άλλο το αίσθημα της συντροφικότητας. Ο διαφωτισμός παρόλο που πίστεψε στη δύναμη του ατόμου, άφησε στο πέρασμά του και πολλά ατομικά συντρίμμια. Ανθρώπους που βιώνουν τη μοναξιά όταν σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας. Κάποιοι απ’ αυτούς, εγκλωβισμένοι στις συνθήκες της ψευδώνυμης φωταψίας, αναζητούν τη σύναψη διαμεσολαβημένης σχέσης, που την αναθέτουν σε γραφεία συνοικεσίων ή σε άλλους τρίτους.
Την ώρα λοιπόν που τα ΜΜΕ κάνουν ρεπορτάζ για τη γιορτή των ερωτευμένων και η αγορά γύρω απ’ αυτή τη γιορτή περίμενε τους μύστες του έρωτα, αυξάνει η μοναξιά και διογκώνεται ο ατομικισμός, που όλα τα ταξινομεί με βάση το ατομικό συμφέρον, δικαιώνοντας, αρκετά συχνά, τον Τερζάκη. Τα άτομα νιώθουν παγιδευμένα σε ρευστές σχέσεις. Και το χειρότερο είναι πως η ασπίδα του παντοδύναμου ατόμου που έχει καλλιεργηθεί, αυτού δηλαδή που μόνος του μπορεί να λύσει τα προβλήματά του, χωρίς μια βαθιά αγαπητική σχέση, τον εμποδίζει να ομολογήσει την ήττα του, τη συντριβή και το αδιέξοδο της ατομικότητας. Μαθημένα τα άτομα να μη μοιράζονται συναισθήματα εγκλωβίζονται σε αδιέξοδο λαβύρινθο που προκαλεί την παρέμβαση ψυχολόγων, όσο κι αν ομνύουν ετησίως στο όνομα του έρωτα.
* Ο Ευάγγελος Αυδίκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Μες στη γενική αναταραχή των ημερών με τις απεργίες και τις διαδηλώσεις βρέθηκε χώρος και για την ημέρα του αγίου Βαλεντίνου. Είν’ αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια έχασε τη λάμψη της. Εισαγόμενη η γιορτή, μόλο που η Κρήτη αντιπροτείνει τον Υάκινθο-χωρίς τη συνοδεία της κατσούνας. Είναι η δύναμη του συναισθήματος που τρυπώνει στις καρδιές των ανθρώπων και γίνεται έγνοια για τον διπλανό. Για τον/την σύντροφο αλλά και για τον συνάνθρωπο. «Πολύ κρείττων εστίν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως», γράφει ο Ξενοφών υπογραμμίζοντας πως είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα ο έρωτας που μπορεί να απελευθερώσει πολλές δυνάμεις. Να πυρπολήσει όσους εισέρχονται στην επικράτειά του.
Ωστόσο, η άποψη του Τερζάκη πως "η αγάπη είναι αυταπάρνηση, ο έρωτας εγωισμός" ανατέμνει την ποιοτική διαφορά ανάμεσα στον έρωτα του σώματος, που είναι διεκδικητικός και παρορμητικός, και την αγάπη που δονείται από το ενδιαφέρον για την ευτυχία του άλλου, κάτι που χαρακτηρίζεται από αυτοσυνειδησία και διάθεση προσφοράς.
Στο παρελθόν ο έρωτας μπορούσε να ευδοκιμήσει μέσα από την οικογενειακή και κοινωνική αναγνώριση. Ειδάλλως, ο έρωτας ενδεχομένως να τροφοδοτούσε θεατρικά ή μυθιστορηματικά κείμενα, ή ακόμη και τη λαϊκή λογοτεχνία. Πιο συγκεκριμένα, οι παραλογές, αυτό το δραματικό είδος της λαϊκής μας παράδοσης, μαρτυρούν την κατάληξη των μετέωρων ερώτων, την αυτοκτονία των ερωτευμένων που μένουν αιώνια πιστοί ακόμη και στο θάνατο(κι εκεί που θάψανε το νιο εβγήκε κυπαρίσσι κι εκεί που θάψανε τη νια εβγήκε καλαμάκι. Αντικοτά η καλαμιά φιλεί το κυπαρίσσι).
Το να μιλήσει κάποιος με γενικεύσεις ενέχει τον κίνδυνο να του διαφύγουν οι αποχρώσεις του θέματος. Πάντως, δεν θα ήταν άτοπο αν κάποιος ισχυριζόταν πως η εποχή μας δεν ευνοεί τους δυνατούς έρωτες που οδηγούν στην ψυχική ταύτιση των ερωτευμένων αλλά και στην ατομική υπέρβαση. Αντίθετα, ο έρωτας, τις πιο πολλές φορές, δεν εξελίσσεται σε έντονο συναίσθημα. Εξαερώνεται ως έκφραση μιας εποχής που αποθεώνει τη ρευστότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.
Αυτό φαίνεται στο γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί μοναχικοί άνθρωποι, που δεν μπορούν να μοιραστούν με κάποιον άλλο το αίσθημα της συντροφικότητας. Ο διαφωτισμός παρόλο που πίστεψε στη δύναμη του ατόμου, άφησε στο πέρασμά του και πολλά ατομικά συντρίμμια. Ανθρώπους που βιώνουν τη μοναξιά όταν σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας. Κάποιοι απ’ αυτούς, εγκλωβισμένοι στις συνθήκες της ψευδώνυμης φωταψίας, αναζητούν τη σύναψη διαμεσολαβημένης σχέσης, που την αναθέτουν σε γραφεία συνοικεσίων ή σε άλλους τρίτους.
Την ώρα λοιπόν που τα ΜΜΕ κάνουν ρεπορτάζ για τη γιορτή των ερωτευμένων και η αγορά γύρω απ’ αυτή τη γιορτή περίμενε τους μύστες του έρωτα, αυξάνει η μοναξιά και διογκώνεται ο ατομικισμός, που όλα τα ταξινομεί με βάση το ατομικό συμφέρον, δικαιώνοντας, αρκετά συχνά, τον Τερζάκη. Τα άτομα νιώθουν παγιδευμένα σε ρευστές σχέσεις. Και το χειρότερο είναι πως η ασπίδα του παντοδύναμου ατόμου που έχει καλλιεργηθεί, αυτού δηλαδή που μόνος του μπορεί να λύσει τα προβλήματά του, χωρίς μια βαθιά αγαπητική σχέση, τον εμποδίζει να ομολογήσει την ήττα του, τη συντριβή και το αδιέξοδο της ατομικότητας. Μαθημένα τα άτομα να μη μοιράζονται συναισθήματα εγκλωβίζονται σε αδιέξοδο λαβύρινθο που προκαλεί την παρέμβαση ψυχολόγων, όσο κι αν ομνύουν ετησίως στο όνομα του έρωτα.
* Ο Ευάγγελος Αυδίκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου