Στο νεοφιλελεύθερο αφήγημα, όπως εκφράζεται τόσο από τα επίσημα κυβερνητικά χείλη όσο και από το κάθε τελευταίο τρολάκι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το ελληνικό Πανεπιστήμιο οφείλει να εκσυγχρονιστεί και να συνδεθεί με την Αγορά, όχι μόνο τροποποιώντας τα προγράμματα σπουδών για την άμεσή σύνδεση των αποφοίτων με την εργασία, αλλά και στηρίζοντας τη χρηματοδότηση για Έρευνα σε “αμοιβαία” επωφελείς συμφωνίες με τον ιδιωτικό τομέα. Οραματίζονται και σχεδιάζουν ένα Πανεπιστήμιο απόλυτα εξαρτημένο και κατευθυνόμενο από τις επιταγές της αντίληψης του Κέρδους, αγνοώντας φυσικά βασικές λειτουργικές ανωμαλίες και κάνοντας για ακόμα μια φορά λογικά άλματα, πιστοί στη “λογική” του νεοφιλελευθερισμού. Οδηγούν έτσι σε επιστημονικά αδιέξοδα παραποιώντας την ίδια τη φύση της Έρευνας καθώς κανένας δεν αναρωτιέται πως, π.χ. θα μπορούσε να διαθέσει η Αγορά πόρους για την έρευνα στις βασικές επιστήμες. Ποιος θα επένδυε σε τομείς όπως η Διαφορική Γεωμετρία, η Κβαντομηχανική ή η Αρχαιολογία, όπου τα αποτελέσματα δεν θα έχουν επενδυτική απόδοση και αξιοποίηση, σε ένα περιβάλλον όπου η εμπορική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων θα είναι το κυρίαρχο ζητούμενο. Η Έρευνα καθίσταται έρμαιο μια αγοραίας αντίληψης και οι ερευνητές θα διαχωρίζονται σε πατρικίους και πληβείους ανάλογα με την κερδοφορία που μπορεί να αποφέρει η έρευνά τους.
Από την άλλη πλευρά, η σύνδεση του πανεπιστημιακού πτυχίου με την αγορά εργασίας, είναι ίσως ακόμα πιο ενδεικτική της πλάνης στην οποία επιχειρείται να οδηγηθεί η κοινή γνώμη. Ένα απλό πράγμα χρειάζεται για να δει κανείς πόσο ουτοπική είναι μια τέτοια σύνδεση, αρκεί να κάνει μια αναζήτηση σε κάποιο δίκτυο αγγελιών εργασίας και να σημειώσει – αν και εφόσον βρει βεβαίως – πόσες από τις προσφερόμενες θέσεις αφορούν σε χαρακτηριστικά που υπήρχαν και πριν από μία πενταετία. Οι ζητούμενες δεξιότητες εμφανίζουν μια δυναμική – που αναλόγως με τον κλάδο – είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθήσεις ως προς την ταχύτητα που αυτές αλλάζουν. Μόνο ένα Πανεπιστήμιο που δεν υποβιβάζει τη Μόρφωση και την Παιδεία σε Κατάρτιση και απλή απαρίθμηση πληροφοριών, ένα Πανεπιστήμιο δηλαδή που δεν αλλοτριώνει και δεν εγκλωβίζει τη σκέψη και τη δημιουργικότητα, μπορεί να διαμορφώσει επιστήμονες ικανούς να ακολουθούν – ακόμα και να οδηγούν – την τεχνολογική εξέλιξη. Ένα Πανεπιστήμιο που δεν θα προετοιμάζει τους φοιτητές του για τα σεμινάρια εξειδίκευσης που απαιτεί η αγορά, αλλά αντιθέτως θα επιβάλλει τους κανόνες του. Επιστημονικά και κοινωνικά. Αναμφίβολα το Πανεπιστήμιο σήμερα πρέπει να αλλάξει ως προς αυτή την κατεύθυνση, όμως ποια κυβέρνηση θα μπορούσε να διασφαλίσει πως κάτι τέτοιο θα γινόταν προτάσσοντας την Μόρφωση ως το κυρίαρχο στοιχείο της μεταρρύθμισης του;
Έρχονται και τα φοιτητικά δάνεια
Για τους θιασώτες της Υπέρτατης Αρχής της Αγοράς, το Πανεπιστήμιο πρέπει να μετασχηματιστεί προσβλέποντας σε μια κοινωνία πλήρως υποταγμένη και χειραγωγούμενη. Οραματίζονται κοινωνίες αμόρφωτων πτυχιούχων, στρατιές εξαθλιωμένων και οικονομικά στραγγαλισμένων νέων εργαζόμενων. Η συζήτηση αναφορικά με την ποιότητα σπουδών που προσφέρει το άνοιγμα της Αγοράς στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι μεγάλη. Αυτό όμως που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης είναι τα “καινοτόμα μοντέλα χρηματοδότησης” της Παιδείας. Η θλιβερή εικόνα αποτυπώνεται εκεί που αυτή η πρακτική έχει προχωρήσει ήδη μερικά βήματα παραπάνω, στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού. Στις ΗΠΑ που η πανεπιστημιακή κατάρτιση αντικειμενικά προσφέρει μεγαλύτερες ελπίδες για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, συνοδεύεται από τα φοιτητικά δάνεια. Συμβάσεις σκλαβιάς και εξάρτησης μιας ολόκληρης ζωής. Οι αριθμοί που περιγράφουν την πραγματικότητα είναι συγκλονιστικοί. Από το 2000 το χρέος των φοιτητικών δανείων στις ΗΠΑ έχει τριπλασιαστεί. Αυτή τη στιγμή 45 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες χρωστούν για φοιτητικά δάνεια 1,57 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που έχει ξεπεράσει το συνολικό δανειακό χρέος των πολιτών στις ΗΠΑ για την αγορά αυτοκινήτου αλλά και εκείνο που οφείλεται σε πιστωτικές κάρτες, ήδη από το 2011.
Το πρόβλημα είναι τόσο έντονο που στις τελευταίες αμερικανικές εκλογές αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα θέματα αντιπαράθεσης των υποψηφίων προέδρων. Ο Μπάιντεν διατύπωνε προτάσεις που θα έκαναν τον Σόιμπλε να κοκκινίσει από το κακό του: Άμεση διαγραφή τουλάχιστον 10.000 δολαρίων φοιτητικού χρέους ανά άτομο εν μέσω της κρίσης του κορονοϊού. Όσοι κερδίζουν λιγότερα από 25.000 δολάρια ετησίως δεν θα χρειάζεται να κάνουν μηνιαίες πληρωμές και δεν θα συσσωρεύουν τόκους. Όσοι κερδίζουν περισσότερα από 25.000 δολάρια ετησίως δεν θα πληρώνουν περισσότερο από το 5% του εισοδήματος τους ενώ μετά από 20 χρόνια το υπόλοιπο των ομοσπονδιακών φοιτητικών δανείων θα διαγράφεται χωρίς καμία φορολογική επιβάρυνση. Σήμερα, οι Δημοκρατικοί ακόμα αναζητούν μια φόρμουλα πηγαίνοντας από τη μία κωλοτούμπα στην άλλη χωρίς να έχει γίνει κάποιο ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση που υποδείκνυαν προεκλογικά. Και φυσικά το χρέος από φοιτητικά δάνεια συνεχίζει να αυξάνεται.
Η κοινωνία υπομένει ένα δυσβάσταχτο φορτίο. Το λαμπρό μέλλον που είχαν υποσχεθεί ως επακόλουθο των σπουδών και η επαγγελματική ανέλιξη δεν έρχεται πάντα, και πολλοί εργαζόμενοι δεν μπορούν να αποπληρώσουν το φοιτητικό χρέος που τους ακολουθεί για πολλά χρόνια μετά την αποφοίτηση τους. Ήδη το 10% βρίσκεται σε καθεστώς χρεοκοπίας με το ποσοστό αυτό να αυξάνεται σε “ιδιαίτερες” πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι μαύροι. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Περίπου ο ένας στους τρεις φοιτητές από όσους σπουδάζουν αυτή τη στιγμή, έχει πάρει δάνειο ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει το κολέγιο. Κατά μέσο όρο το ποσό που έχει δανειστεί ο καθένας είναι γύρω στα 38.800 δολάρια. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες το κόστος στα δημόσια ιδρύματα έχει τριπλασιαστεί και στα ιδιωτικά διπλασιάστηκε. Όλα αυτά οδηγούν σε προβλέψεις για ακόμα μεγαλύτερη αύξηση του χρέους στα επόμενα χρόνια καθώς υπολογίζεται πως το θα ξεπεράσει τα 2 τρις το 2024 και τα 3 τρις το 2038.
Δεν είναι όμως μόνο οι νέοι άνθρωποι που ξεκινάνε τη ζωή τους χρεωμένοι. Σύμφωνα με το αμερικανικό Γραφείο Προστασίας Καταναλωτών (Consumer Financial Protection Bureau) ο αριθμός των οφειλετών φοιτητικών δανείων που είναι μεγαλύτεροι από 60 ετών αυξήθηκε στην πενταετία 2012 – 2017, περισσότερο από 20%. Επιπλέον, σε περισσότερα από το 75% των δανείων αυτών σημειώθηκε αύξηση τουλάχιστον κατά 50% του ανεξόφλητου ποσού. Φαίνεται ότι υπάρχει μια αυξανόμενη τάση σε εκατομμύρια Αμερικανών που θα πρέπει να συνεχίσουν να αποπληρώνουν τις οφειλές τους ακόμα και μετά από τη συνταξιοδότηση. Το 73% των δανειστών άνω των 60 ετών έχει επωμιστεί τα δάνεια των παιδιών ή και των εγγονιών τους, με τεράστιο προσωπικό κόστος. Οι άνθρωποι αυτοί στις περισσότερες περιπτώσεις αναγκάζονται να συνεχίζουν να εργάζονται πέρα από τη συνταξιοδότηση ενώ σταματούν να πληρώνουν για την υγειονομική τους περίθαλψη ώστε να είναι σε θέση να καλύψουν το χρέος του δανεισμού.
Πίσω στα δικά μας, η βιομηχανία των φοιτητικών δανείων είναι σχετικά νέο προϊόν για τις τράπεζες που προσπαθούν να το προωθήσουν, ειδικά τώρα που παρουσιάζεται ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ιδιωτική εκπαίδευση, με την αναβάθμιση των ιδιωτικών κολλεγίων και την εξίσωση με τις σχολές των Δημόσιων Πανεπιστημίων. Σε μία οικονομία όπου οι αμοιβές ολοένα και μειώνονται, δίχως καμία εγγύηση ότι στο μέλλον αυτό θα αλλάξει, νέοι άνθρωποι θα πρέπει να μπουν στη μέγγενη του δανεισμού για να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον, και προσδοκώντας σε μελλοντικές απολαβές που θα τους επιτρέπουν πέρα από την κάλυψη των βασικών τους αναγκών, να αποπληρώνουν και ένα φοιτητικό δάνειο. Παρά το ευνοϊκότερο καθεστώς που διέπουν τα δάνεια αυτά, όπως συνήθως η περίοδος χάριτος στην αποπληρωμή του κεφαλαίου για δύο χρόνια ή η παράταση όταν ο μηνιαίος μισθός δεν υπερβαίνει ένα όριο, είναι δεδομένο ότι κανένας δεν επιτρέπεται να μιλάει για άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Απεναντίας, γίνεται μια συνεπής συστημική προσπάθεια οι ανισότητες να μεγαλώσουν κι άλλο.
Και φυσικά το μέλλον της επόμενης γενιάς προδιαγράφεται δυσοίωνο. Για αυτούς τους ταραξίες που φταίνε πάντα, για κάθε καθεστώς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου